Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ -1e10 we /> saMskRtinI rasadhAra pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. AcArya zrI vijaya yugacandrasUrijI mahArAja prerita.. zrImatI sUrajabena rIkhavacaMda saMghavI graMthamALA-1pa9 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 saMskRtinA saMdezavAhaka 13 prasaMgo zabdazilpI siddhahastalekhaka pravacana zrutatIrtha preraka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja prakAzaka paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana 10-3268-A, kAjInuM medAna, gopIpurA, surata-395001
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma pRSTha prati lekhaka paricaya jainazAsana ziratAja pU. AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTaprabhAvaka siMhasattvanA svAmI pU. AcAryadeva zrImad vijaya muktiyandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTapradyotaka prazamarasa payonidhi pU. AcAryadeva zrImad vijaya jayakuMjarasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhararatna siddhahastalekhaka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja : saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 Sanskruti's Rasdhar Part-1 prakAzana AvRtti : prathama sAhityasevA : 40-00 1:0 8+120 : vaizAkha-2072, me-2016 prakAzana-nimitta sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSa rajata utsava prasaMga vi.saM. 2047-2002 : 2000 mukhya saMparkasUtra ramezabhAI saMghavI - surata.(mo.) 9376770777 prAptisthAna (1) jitendra jvelarsa 100, bhaMDArI sTrITa, goLadevala, muMbaI-4 (mo.) 9819643462 (3) gUrjaraprakAzana ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, a'vAda-1 phonaH 079-22144663 (4) pravacana zrutatIrtha viramagAmahAIve,zaMkhezvara. (mo.) 8469377929
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ tekanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtri kanI goLakha sAhitya tIjuM nA yAtrikonI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrikanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrikanI oLakha sAhitya nI ne kenI oLakha sAhitya tIrthanA yAtri nI oLakha sAhaiinya tIrthanI yAtrakanI oLakha sAhitya tIthanA yAjJikanI oLakha sAhitya tIthanA yAni kanI oLakha sAhitya nI nekanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrikanI olAkha sAhitya tIrthanA dhAjhikanI oLakha sAhitya nIthanA yAtrikanI oLakha sAhibdha tIrthanA vASikanI oLakha sAhitya tIrtha bekanI oLakha sAhitya nIrtha nA yAtri kanI oLakha samA tApa yAtrei kenI oLanuM sAhitya tIrthanA yAjJikanI oLakha sAhitya nI che nA mATidArI rANAi rAdhinya tI) kinI oLakha sAhitya tIrthanA dhArita karI goLa kha ICI Ahitya tIghanA yAtrakanI ochAmAnanA ca tIrthanA yAtrikanI oLakha sAhitya te kanI oche kha sAhitya tIrthanA thAnakanI khoLAmAM sAhityaTP na ca nIza,nA TAvavA nI nAjI nA mAsikanI oLakha sAhitya tI) tenI oLakha sAhitya tIrthanA pAtro kenI oLakha sAhi ga NATa kouns adhanA tIthI sAcava (jhikanI oLakha sAhitya tI, tekanI o nAma sAhitya tIrthanA thAjo karI hokha sAhitya tIrthanA yAtrikanI mojAma sAthI zagikanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrikanI oLakha sAhitya nI tevI ro ro zADiyAnI zo nI zAne kinI pola kha ga ii nI mAM nA mAAM daLI o jaLa rinya nIcano yA nI oLakha samApti , mIena yAtrikonI korAba kAkI nI) khoLakha sAhitya tIrthanA yAtri che. gokha sArdha tIrthanI yAtra oLakhe sAhitya tIrthanA yAtri no dukhe sAhitya tIrthanA yAtri tANane pAkinI olAkha sAhitya tIrthanA yAtri. tIrthanI yAtrikanI oLakha sAhitya tItha nA yAtri | tIrthanA yAtri kenI khoLakha sAhitya tIrthanA yAtri nya tIrthanA yAjJikanI oLakha sAhityaya tIrthanA yAkit diyA nI thanA yAtrikonI jo dhAe garinya nIi nA maLI haMmezA potAne tuMbaDe ja taratA rahyA che. vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja teozrInA caraNa kamalamAM nata mastake namana... bhAvasabhara vaMdana... siddhahastasAhitya sarjaka pUjya AcAryadeva zrImad kavinA A zabdo mujaba 'ko'kanA te veNane vINI-vINIne vIrA UchI udhArA na karIe? AvI aDhaLaka kRtiothI teoe 24 tIrthakara, vimala maMtrIzvara, pATalIputra naLa damayaMtI, mahAsatI mRgAvatI, mahArAjA khAravela, sukRta sAgara, paLapaLanA palaTA, mRgajaLanI mAyA, sAmAnya janamAnasamAM saMskAranuM siMcana ne vairAgyanuM vAvetara karyuM che. emanI kalama alaga tarI Ave che. adhamapAtra rUpe dazavanArA lekhakothI devanA dIkarA jevA batAvanArA ke ekAda-be nabaLI bAju dharAvanArA rAjA mahArAjAone ekAda-be ujaLI bAju dharAvanArA cora lUMTArAone itihAsane emaNe prAmANikatAthI rajU karyo che, daMDanAyaka vimala hoya ke mahAmaMtrI vastupAlA teozrI darekane maLI cUkyA che, joI cUkyA che, sparzI cUkyA che, mahArAjA kumArapALa hoya ke mahArANA pratApa, AcArya haribhadrasUrijI hoya ke upAdhyAya yazovijayajI, bhaktone pravezavuM hoya to bhale, koIne joIne pANI pANI thayA nathI. A paMktimAM mAnanArA A sAhitya puruSa. nahitara ApaNe ApaNI rIte rahevuM. 'nadInI jema nirAMte vahevuM". sAhityano zuddha zvAsa phephasAmAM bharavo hoya to bhale, emaNe pasaMda karelA khUNe, sAhitya sarjananI kSaNe kAraNa ? emanA hAthamAM jAdu che. emane bhaktonI jarUra nathI, bhaktone emanI jarUra che. zruta jemano zvAsa che, bahuzrutone jemanA upara vizvAsa che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 9i5 | 0 (pArthaya 06 (c)(c) sAhitya prakAzana samaja ane samAjanA ghaDataranuM preraka paribaLa che. & AjanA karALa kalikALamAM co tarapha vera-vAsanA-viplava AdinI je vikRtie mAjhA mUkI che. jIvana jIvavAnI dizA ane dazAthI mAnava & samUha vikhUTo paDato jaI rahyo che, tyAre saMskAra-saMskRti-sadAcAra-dharmatIrtharakSA-ahiMsA kAje prANa pUre tevA sAhitya prakAzananI AvazyakatA che ati vadhatI jAya che. dharmane jIvananI mukhya dharI para sthira karyA pachI mAnava mAtranI pragati sunizcita che. vAstavika AdhAra tarIke jo koI hoya, to te dharma ne che mAtra dharma che. AvA dharmane prANAMte paNa jALavavAnI neka ane Teka pedA thAya, tevA zubha-AzayathI pUjyazrInI kAmaNagArI ane kasAyelI kalame che kaMDArAyela sAhitya siMdhumAMthI nAnakaDA biMduo rUpe A pustako prakAzita . karatA amArA aMtarano AnaMda niravadhi bane che. sAhitya sarjaka pUjyazrIno ApaNA sahu upara amApa upakAra che. AvuM sukhuM-saraLa-sAttvika-romAMcaka-rasALa-bodhaprada sAhityalekhana karIne pUjyazrIe vizALa vAcaka vargane RNI banAvyo che. sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI che mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSanA zubha-AlaMbanane prApta che karIne pUjyazrI likhita 25 pustakonuM eka sAthe prakAzana karavAno je puNyalAbha amane prApta thayo che, tethI amo dhanyatA anubhavIe chIe. zaMkhezvara tIrthanA pravezadvAra samA pravacana zrutatIrthanAM prAMgaNe caturmukha jinAlayanI prathama sAlagIrI utsava daramyAna sUripada rajata varSa che dina vaizAkha suda-6nI pAvana ghaDIe pragaTa thatA A sAhitya saMpuTanA 4 prakAzana kAryamAM pUjyazrInA ziSya parivArarUpa zramaNa-zramaNI bhagavaMtonA huM suMdara sahayoga pUrvaka amArA saMsthAnA mArgadarzaka hRdayasparzI pravacanakAra pU.AcAryadeva zrImad vijaya yugacandrasUrijI mahArAjAnA sadupadezathI je che 2 gurubhakto-zrutabhakto udAradile lAbhAnvita banyA che, tenI A take che hArdika anumodanA karIe chIe. seMkaDo hAthomAM zobhAvatA A sAhityane hajAro hAthomAM ramatuM karavA Apa sahu vAcakonA sahakAranI sadAya apekSA sAthe... mememmememememmmemememmmmemememmd memmmmmmememememememememememememememememrememememememmy li. paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana vatI rameza rIkhavacaMda saMghavI - surata.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUripada rajatavarSa utsava prasaMge prakAzita 25 pustaka prakAzananA hAbhAthI parita davArone Tike ( mukhya dAtA, * zrImAna azokabhAi gajerA - lakSmI DAyamaMDa, muMbai * mAtuzrI haMsAbenanA AtmazreyArthe baMsIlAla zAMtilAla dalAla - muMbaI * zrImatI cetanAbena rohitabhAi jogANI - muMbaI * zrImatI sonalabena ketanabhAi jhaverI- muMbaI * zrImatI pArUlabena bharatabhAI kApaDIyA - amadAvAda * zrImatI sejalabenanA upadhAna nimitte candrAbena navInacandra zAha-muMbai zrImatI parIdAbena hItezabhAi sarakAra - muMbaI * zrImatI sarojabena bhadrikalAla zropha - amadAvAda * zrImatI gItAbena svarUpacaMda mahetA - muMbaI * zrImatI dharmiSThAbena sudhIrabhAi zAha - amadAvAda * zrImatI haMsAbena jayaMtIbhAi zAha - muMbaI * zrImAna naTavaralAla mULacaMda zAha - mAsara roDavALA, muMbai zrImatI mamatAbena lalitabhAI bI. paTavA - visanagara zrImatI mAyAbena ketanabhAi vasaMtalAla kapAsI - amadAvAda * zrImAna umedamalajI bAbulAlajI jaina - takhatagaDha (rAjasthAna) * tIrtharatna kevalacaMdajI chogAlAlajI saMkalezA (rAmA) - kalyANa zrImAna bhAgacaMdajI gaNezamalajI zrIzrImAla - kalyANa * pravINakumAra pukharAjajI pholAmuthAnA AtmazreyArthe (Ahora) - kalyANa * zrImatI pArUlabena rAjezabhAi chaganalAla zAha - vApI * nagInabhAi pauSadhazALAnA ArAdhaka bhAio - pATaNa * zrImatI paMkubAi khemacaMdajI cauhANa parivAra - dAMtarAI I
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtuzrI maMganIbAi bAbulAlajI pratApajI satAvata (harajI) - bhivaMDI DaoN. bhAnubena jayaMtIlAla zAha - satrA - muMbai manubhAi trikamalAlanA AtmazreyArthe ha. zaileSabhAi zAha - amadAvAda 0 sva. revIbAi mAMgIlAlajI javAnalamajI paramAra ha. ghIsulAla, kuMdanamala, DaoN. zreNika, saMprati, DaoN.vimala - valavaNa-pUnA 7 zrImatI razmibenanA aDhArIyA upadhAnanA upalakSyamAM ha.mahendrabhAi jamanAdAsa dozI, sAgara, sau. priyaMkA tathA aMbara-kolakAttA mAtuzrI jayAbena becaradAsa mahetA parivAra - jesara - mahuvA ha. rAjubhAi DoMbivalI * zrImAna cunIlAlajI ghamaMDIrAmajI caMdana - sAMcora caMdana sTIla limiTeDa-muMbai bhAi kIrtikumAra, mAtuzrI zAMtAbena, pitAzrI mohanalAla jhaveracaMda jhaverI - kheralAvavALA (tArAbAga-muMbai)nA sukRtanI anumodanArthe ha. maMjulAbena mahendrabhAi gAMdhI - muMbai * a.sau. indrAbena rAkezakumAra chatragotAnA lagnajIvananA 25 varSanA upalakSyamAM - Ahora - kalyANa * kIracaMdabhAi je. zeTha tathA manojabhAi ke. zeThanA AtmazreyArthe ha. nIlAbena, kalpaka - sau.urvi, ku. dhanvI zeTha parivAra - surendranagara * ghoTI nivAsI sva. jayaMtIlAla caMdulAla mahetAnA smaraNArthe ha. ratibhAi, vizAlakumAra, darzana, vardhana dozI jabIbena pUnamacaMdabhAi parasottamadAsa - jetaDAvALA - amadAvAda ha. vipula - sau. saMgItA, piyuSa-sau. sejala sva. indumatIbena nAthAlAla caMpAlAla zAhanA AtmazreyArthe anIlAbenabhupendrabhAi. putra : DaoN. aMkuza, Atiza, anupa, putravadhU : DaoN. dIpA, rUpAlI, pannA, pautra : mokSita, Arava, vihAna, pautrI : svarA - kalyANa
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ * pU.sA.zrI ramyazreyAzrIjInA sadupadezathI mAlegAMva nivAsI zrImatI kAMtAbena ratilAla zAha baMdhu parivAra DaoN. zaileSabhAi-sunaMdAbena, azokabhAi-sunItAbena, AziSabhAi-nayanAbena, zrIpALa-nehA, RSabha-RtvI putrI : zuklAbena vilAsakumAra zAha ku. mAnyA-TvIsA * bhAbharatIrthanivAsI mAtuzrI dhuDIbena kAMtilAla jIvatalAla zeTha parivAra ha. rAjendrakumAra - urmilAbena, putra : darzana-vItarAga, putrI : zItala, kIMjala, prapautra : hitAMza, prapautrI : stuti, kriyA. * zrI caMpatalAlajI jasarAjajI dosI - sirohI (rAja.) dha.pa. lIlAdevI, putra - mukeza, pravINa, vimala, vipIna. sahayogI zaMkhezvara pravacana zrutatIrtha (vi.saM.2072)nA upadhAnatapanA ArAdhako jAsudabenanA AtmazreyArthe navInabhAi caMdulAla viravADIyA jetaDA - surata * zrImatI damayaMtIbena praphulacandra zAha - khoDalA - muMbai * zrImAna dinezabhAi popaTalAla zAha - dhANadhA - muMbai * zrImatI bhAgavaMtIbena caMpAlAlajI pAlarecA - lakhamAvA - muMbai * zrImatI lalitAbena navInabhAi copaDA - ghoTI * eka gurubhakta parivAra - kalyANa * zrImAna dinezakumAra pravINakumArajI jaina - vAzI - muMbai zrImatI devIbena evaMtIlAla kAMtilAla dozI, rAdhanapura - muMbai zrImatI badAmIbena devIcaMdajI sisodIyAharaNa, posAliyA - thANA * zrImAna pArasamalajI pukharAjajI chAjeDa - mAlagaDha - aMdherI, muMbai mAtuzrI maNIbena phulacaMda karaNIyA - jAmanagara - muluMDa-muMbaI 06).
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathakarma krama = 1 sAttvikatAno svAmI kevo hoya ? veranI vasUlAta hatyA nahi, heta dvArA 2 9 Da gajabanI guNAnubhUti 25 ja vINAnA tAra dvArA veranI vasUlAta 35 da satya ane sattA vacce saMgharSa 48 khAnadAnIno khajAno nakalanA nejAnI aNanamatA kAje 1 aMgrejI-saltanatanI sAme saMgrAma 74 9 hetanI helI ne hitanI belI mAtA kevI hoya che? 8O 10 sUrya jyAM hAryo, dIvaDo tyAM jItyo 93 11 mAravADanI manoratha-pUrti adhUrI ja rahI 12 yogazaktino pratyakSa paraco 13 sabaLAthI savAI abaLA 103 11)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAttvikatAno svAmI kevo hoya ? rAja-rajavADAM ane ThAkora-darabArono e yuga hato. vaMzaparaMparAgata rAja-tejanI camaka-damaka e vakhate joke gavarnara ane poliTiksa jevI sUrya samI bhAsatI sattA samakSa jarAka jhAMkhI jaNAtI hatI, paNa enAM teja sAva ja olavAI gayAM na hatAM, chatAM ghaNA jayAre AvI sattAnA tejathI aMjAI jatA hatA, tyAre thoDAka paNa evA viralA hatA ke, jenA lohImAM vaMzaparaMparAgata khumArI ane khamIrInA saMskAro ThIka ThIka aMze jaLavAyA hatA, ane jhaLakatA jovA maLatA hatA. AvA ja eka darabAra tarIke tyAre gopAladAsanAM nAmakAma ekI avAje vakhaNAtAM hatAM. saurASTramAM Avela DhasA ane rAya sAMkaLI A be gAmonuM nAma e vakhate ThIka ThIka suprasiddha hatuM. A kaMI bahu moTAM zahera ke nagara na hatAM, paNa darabAra gopAladAsanA khamIrIbharyA vyaktitvane kAraNe darabAranA nAmanI sAthe A be gAmanAM nAma paNa comera gavAtAM thayAM hatAM. A be gAmono vahIvaTa teo evI suMdara rIte karatA ke, prajA emane pitAnI jema cAhatI ane darabAra paNa prajAnuM putranI jema lAlanapAlana karatA. darabAranA jIvananA AkAze sUrya ane caMdranI jema camakatA be guNo savizeSa prakhyAta hatA. sAdAI ane sAttvikatAnA kAraNe e vakhatanA aneka darabAromAM gopAladAsa sAva judA ja taravarI AvatA. - saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 thI 1
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ e vakhate gavarnara ane poliTiksa jevI rAjyavyavasthA vyApaka banI rahI hatI, tyAranAM rAja-rajavADAMo ane ThAkora-darabAro pAse koI cIjanI kamInA na hatI, paNa arasaparasanI IrSyA, saMpano abhAva ane paradezIonI bhedI cAlane samajI na zakatuM bhoLapaNa, AvI keTalIka truTionA kAraNe gavarnara ane poliTiksanI sattAnAM teja emane AMjI nAkhavAmAM saphaLa banI rahyAM hatAM. bhAratamAM vadhu ne vadhu prabhAva jamAvavAnA eka bhedI bhUha rUpe e gavarnaro moTAM zaheromAM milana-samAroha jevuM Ayojana goThavIne AsapAsanAM aneka rAjarajavADAMone emAM bhAga levAnuM nimaMtraNa pAThavatA. jemane AvuM nimaMtraNa maLatuM, eo potAne bhAgyazALI samajIne sAmethI gavarnarane maLavA javA dvArA paradezI sattAne mahattva ApIne potAnuM gaurava ghaTADatA. Ama, paradezI sattA potAnA paga para nahi, paNa A ja dezanA rAja-rajavADAMo taraphathI maLatA mahattvane kAraNe baddhamUla banIne phelAvo pAmI rahI hatI. | muMbaInA gavarnara tarIke tyAre lorDa viliMgDana ane leDI viliMgDanano sattA-sUrya madhyAnne tapato hato. prajA uparAMta rAjA jevuM vyaktitva dharAvanArAo paNa emanA tejathI aMjAI jatA hatA. emAM paNa jyAre gavarnara taraphathI koI prasaMge hAjara rahevA mATe AmaMtraNa maLatuM, tyAre to jANe rAja-rajavADAM ke darabAranA AMgaNe mahotsava maMDAI javA jevI khuzAlI phelAI jatI. muMbaInA e gavarnara eka vAra saurASTranI saphare nIkaLyA. rAjakoTa khAte "milana-samAroha" jevuM Ayojana karIne emaNe saurASTranAM nAnAMmoTAM rAja-rajavADAM ane darabArone emAM AvavAnuM AmaMtraNa pAThavyuM. AvuM AmaMtraNa maLatAM ja gAmegAma mahotsava maMDAyA hoya evI khuzAlIno khajAno lUMTAvA mAMDyo. ghaNA ghaNA rAjavIoe 2 jI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTamAM yojAyelA prasaMge hAjarI ApavAnuM nakkI karI laIne potapotAno vadhu vaTa vaDe, e mATe sArAmAM sAro ane moMghAmAM moMgho paheraveza taiyAra karavAno hukama paNa ApI dIdho. jANe koI moTA meLAmAM mahAlavA nIkaLavAnuM hoya, evI taDAmAra taiyArIo saMpUrNa saurASTramAM cAlavA mAMDI. bIjA badhAnI jema lIMbaDI-darabArane paNa gavarnaranuM AmaMtraNa maLyuM hatuM. emaNe sArAmAM sAro paheraveza paherIne javAnuM nakkI karIne tarata ja DhasAnA darabAra gopAladAsane kahevaDAvyuM ke, gavarnaranuM AmaMtraNa tamArI para paNa AvyuM ja haze ? ane emAM hAjarI ApavAnuM tame nakkI karyuM ja haze? huM ema icchuM ke, sAdAInA snehI hovA chatAM tame AvA avasare sArAmAM sAro paheraveza paherIne AvavAnuM rAkhazo, jethI barAbara vaTa paDe ane DhasA rAyasAMkaLI tarapha koIne AMgaLI cIMdhavA jevuM na rahe. lIMbaDI darabArane evI khAtarI hatI ke, potAnI A vAta gopAladAsanA gaLe nahi ja Utare. game tevo moTo prasaMga hoya, to paNa gopAladAsano paheraveza sAdo ja jovA maLato. A emanI majabUrI nahotI, paNa siddhAMta sAcavavA kAje jarUrI A to emanI mananI makkamatA hatI. ethI je javAba Avyo, ethI lIMbaDI darabArane jhAjhuM Azcarya na thayuM. chatAM emaNe A prasaMganuM mahattva darzAvIne siddhAMtamAM thoDIka bAMdhachoDa karavAnI vinaMtI jyAre doharAvI, tyAre gopAladAsanI sAttvikatA chAnI na rahI zakI. emaNe kahevarAvyuM ke, ApaNe rAjarajavADAM thaIne A rIte paradezI sattA sAme pANI pANI thaI jaIzuM, to kAla UThIne bApadAdAothI cAlyo Avato rAjyano vAraso paNa khoI nAMkhavAno avasara Avaze. siddhAMta sAthe bAMdhachoDa karavI ja paDe, evI koI mahAsattAnuM nimaMtraNa maLyuM hoya, ema mAnavA huM haragija taiyAra nathI, Ano artha evo paNa nathI ke, sAdo paheraveza saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 3
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ paherIne paNa huM e prasaMge upasthita rahevA mAgato nathI. gavarnara pAsenI sattAne huM bhaDako mAnuM chuM. ApaNI pAsenI sattA sUryasamI che. mATe ATalA badhA aMjAI javAnI jarAya jarUra nathI. ja lIMbaDI-darabArane have to kaMI ja kahevA jevuM na rahyuM. A salAhane pacAvavI emanA mATe gajA bahAranI vAta hatI. ethI emaNe to potAnI rItano paheraveza banAvavAnI prakriyA cAlu ja rAkhI. nakkI thayelo e divasa AvatAM ja aneka rAjavIo rAjakoTa pahoMcI gayA. eka moTA medAnamAM 'milana samAroha' yojAyo hato. jAtajAta ane bhAtabhAtanA paheravezonuM jANe pradarzana ja na yojAyuM hoya, evA mAholamAM mahAlatA badhAnI AMkhamAM eka mAtra gopAladAsa ja kaNAnI jema khUMcatA hatA, kAraNa ke emanI kAyA sAva sAdA paheravezathI AcchAdita hatI. ethI badhAnI AMkha emanI para evI rIte maMDAtI hatI ke, jANe emanAthI koI moTo guno thaI javA pAmyo hoya ! potapotAno paheraveza joIne ja garviSThatAnI anubhUti karanArA saune ema thaI AvatuM ke, Aje jarUra gavarnaranA gussAno bhoga A gopAladAsa banyA vinA nahi ja rahe. AvA sAdA vezamAM gavarnarane maLavA javuM, e to gavarnaranuM apamAna ja gaNAya ne ? : 'milana samAroha'ne mANavA hakaDeThaTha mAnavamedanI UbharAI hatI. saunI najara sau prathama 'lorDa-leDI' para sthira thatI ane tyAra bAda saunI najarane sthira thavAnuM eka mAtra kendra hatuM H rAjAono bhabhakAdAra pozAka ane raMgaberaMgI paheraveza ! pozAka ane paheravezonA pradarzanamAM ja jANe mahAlavA maLI rahyuM hoya, e rIte prajA prasannatA anubhavI rahI hatI, to AvA pradarzanamAM pratiSThita pAtro tarIke rAjA khuzakhuzAla hatA. eka pachI eka rAjavInAM nAma jAhera thatAM ane anerA ThAThaThassA sAthe e rAjavI gavarnara samakSa hAjara thatA, aupacArika mulAkAta ApIne gavarnara bIjI ja paLe e rAjavIne vidAya ApatA, pachI 4 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 o
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjA rAjavIno krama Avato Ama, eka pachI eka nAma bolAtAM gayAM ane rAjavIo gavarnarane maLImaLIne potapotAnuM Asana punaH grahaNa karatA gayA. eTalAmAM darabAra gopAladAsanuM nAma pokArAyuM ane e sAvadha thaI gayA. badhAne to ema ja hatuM ke, sAva sAdo veza paherIne AvanAra A gopAladAsa Aje gavarnaranI krUra najarano bhoga banyA vinA nahi ja rahe. sau tarehatarehanI kalpanA karI rahyA hatA, paNa saunI dhAraNA jANe dhULamAM maLI gaI. sAva sAdA vezamAM Avela gopAladAsane joIne ja gavarnarane navAI lAgI, emane A anokhA mAnavInI sAthe aupacArikatA ja nahi, AtmIyatA bAMdhavAnuM mana thayuM. ethI gopAladAsanA hAthamAM hAtha milAvI emaNe be-cAra miniTa sudhI mulAkAta laMbAvI. A joIne sau koInA Azcaryano pAra rahyo nahi. gopAladAsa kaMI moTA rAjavI na hatA, chatAM gavarnarane e moTA jaNAyA. emaNe darabArane AmaMtraNa ApatAM kahyuM ke, sAMje cA-pANI mATenuM mAruM AmaMtraNa tamAre svIkAravuM ja paDaze. gavarnaranI samakSa vinayane jarA paNa cUkyA vinA A AmaMtraNano asvIkAra karatAM gopAladAse kahyuM ke, A AmaMtraNane svIkAravA mATenI yogyatA mArAmAM nathI, huM chellA vargamAM AvuM, pahelA bIjA ane trIjA vargamAM sthAna dharAvatA rAjavIo ja AvuM AmaMtraNa svIkAre, e yogya gaNAya ! e samayanI rIta-rasama mujaba rAja-rajavADAMomAM paNa varga mujaba vibhAjana hatuM. pRthvI, pada, pratiSThA mujaba prathamanA traNa tarIke sthAna pAmelAM rajavADAMone ja AvuM AmaMtraNa ApI zakAtuM ane teo ja ene svIkArI zakatA. ethI Avo maryAdAbhaMga karIne teo rAjarajavADAMo mATe vadhu IrSArUpa banavA mAMgatA nahotA. maryAdA aMge rajU thayelI A vAta sAva sAcI hovA chatAM gavarnaranI AMkhamAM gopAladAsanI sAdAIno guNa eTalA badhA pramANamAM vasI gayo hato -> saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 5
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke, teo praNAlikAnI uparavaTa jaIne paNa gopAladAsanI mahemAnagIrI karavA mAMgatA hatA. emanI icchAne koI praNAlikA ke maryAdA rUMdhI zakavA samartha nahotI. emaNe vaLatI ja paLe vadhu vicAra karavA thobhyA vinA kahyuM ke, gopAladAsa ! to to badhAM rAja-rajavADAMone AmaMtraNa ApavA huM taiyAra chuM. paNa tamAre to A AmaMtraNa svIkAravuM ja paDaze. vadhumAM cA-pANI pUratA A AmaMtraNane huM bhojananA AmaMtraNamAM vistAruM chuM. tamArI mahemAnagatino lAbha meLavavA bIjuM paNa kaMI karavuM jarUrI hoya, to te karavAnI mArI taiyArI che. milana-samAroha daramiyAna gavarnare gopAladAsanI sAthe aupacArikatAthI AgaLa vadhIne je rIte mulAkAtamAM samaya gALyo, e joIne sau Azcaryacakita hatA, samAroha pUrNa thatAM jyAre gavarnara taraphathI badhA ja rAjavIone sAyaM-bhojana mATe AmaMtravAmAM AvyA, tyAre to saunA Azcaryano koI Aro-ovAro ja na rahyo. paraMtu AmAM nimitta bananArA preraka-paribaLa tarIke jyAre saune darabAra gopAladAsanuM nAma jANavA maLyuM, tyAre to e Azcarya niravadhi banIne vistaratuM ja gayuM. saunI dhAraNAne dhULamAM meLavI detuM sAdAI ane siddhAMtanuM sAmarthya e dahADe ghaNAMbadhAMne prathama vAra ja nihALavA maLyuM. siddhAMtamAM susthira ane sAdagInA snehI gopAladAsa darabAranI sAttvikatAno bIjo eka kisso paNa jANavA jevo che. gavarnaranA hoddAnI jema prAMtanA poliTikala ejanTano hoddo paNa tyAre mahattvano gaNAto. poliTikala ejanTa jayAre koI gAmanI mulAkAte Ave, tyAre rAjaya taraphathI badhI sarabharA-vyavasthA thatI. gAmanA darabArane paNa najarANuM dharavA upasthita rahIne e ejanTanuM mAna jALavavuM paDatuM. eka vAra poliTikala ejanTane DhasAnI mulAkAte AvavAno kAryakrama nakkI thayo. A rIte paradezI sattAnI AratI utAravAnuM pasaMda na hovA chatAM cAlI AvatI rItarasama mujaba darabAra 6 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ gopAladAsane mATe ejanTanA svAgatamAM hAjarI ApavI anivArya thaI hatI. agAuthI kAryakramanI jANa karato lekhita-patra AvI gayo hovAthI barAbara dasa vAgye jyAM utArAnI vyavasthA goThavAI hatI, tyAM gopAladAsa hAjara thaI gayA. AkhuM gAma badhA ja kAma-dhaMdhA mUkI daIne ejanTane AvakAra ApavA kutUhalathI UmaTyuM hatuM. enI AgevAnI gopAladAse lIdhI hatI. ejanTa barAbara dasa vAgye AvavAnA hatA, ethI savA dasa vAgyA sudhI rAha jovA chatAM ejanTanA Agamanano koI ja aNasAra paNa jovA na maLyo, tyAre gopAladAse grAmajanone potapotAnA kAmamAM joDAI javAnuM sUcavyuM ane pote paNa rAjadarabAramAM pahoMcI gayA. meLAnI jema jyAM medanI UbharAI hatI, e DhasAnuM pAdara gopAladAsanI sUcanA mujaba loko kAmadhaMdhe joDAI jatAM sAva nirjana jevuM jaNAvA mAMDyuM. poliTikala ejanTane koI kAraNasara AvavAmAM vilaMba thayo hato, ethI dasanA badale agiyAra vAge emanuM Agamana zakya banyuM. niradhArita samaya karatAM moDuM thayuM hovA chatAM poliTikala ejanTa to evI ja dhAraNAmAM rAcatA hatA ke moDuM thavAthI gAmaloko vadhu moTA pramANamAM UmaTyA haze ane darabAra gopAladAsa to kAgaDoLe mArI pratIkSA karI ja rahyA haze ! AnA badale sAva sUnasAma vAtAvaraNa joIne poliTikala ejanTane potAnuM apamAna thayAno AbhAsa thatAM gussAthI AMkho lAlacoLa banI gaI. utAre AvatAMnI sAthe ja krodhathI dhUMApUMA thatA emaNe darabAra para evo AjJApatra pAThavyo ke, svAgata mATe jANI joIne hAjara na rahevA dvArA tame apamAna karyuM che, mATe Ano khulAso karavA tarata ja rUbarU hAjara thaI jazo. poliTikala ejanTanA patra pAchaLa bhabhUkI rahelI aganajavALAothI jarAya DaryA vinA darabAra tarIkenI sAttvikatAne anurUpa javAba vALatAM gopAladAse lakhyuM ke, poliTikala ejanTa tarIkenI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 (3) 7
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgatA-svAgatA karavA AkhA gAmanI sAthe huM paNa upasthita rahyo hato, ethI jANIjoIne apamAna karavAno Aropa TakI zake ema nathI. ejanTa tarIke samayasara Apa padhAryA hota, to AvI koI kalpanAne avakAza ja na raheta. savA dasa vAgyA sudhI ApanA AvavAno aNasAra paNa na kaLAyo, tyAre ja gAmalokone kAmadhaMdhe vaLagavA javAnuM sUcavIne huM pAcho pharyo. Apane apamAna jevuM lAgyuM, e mATe huM ke gAma jarAya doSita nathI ja, eTalI noMdha lezo. poliTikala ejanTane to ema ja thatuM hatuM ke, mAro patra pahoMcatAM ja darabAra mArA paga pakaDavA doDyA Avaze. paNa jyAM sAttvikatAnA siMhanAda samo A patrottara emanA hAthamAM pahoMcyo tyAM ja emano gusso gAyaba thaI gayo. vAtane vadhu vaLa caDAvavAmAM DahApaNa nahotuM. vahelI take DerA-taMbu uThAvIne AgaLa javAmAM sAra samajIne poliTikala ejanTe kAryakramane sameTI lIdho. moTI sattAnA svAmI na hovA chatAM darabAra gopAladAsane samagra saurASTra Ajeya bhUlI zakyuM nathI, e emanI AvI sAttvikatAne ja AbhArI na gaNAya zuM ? 0 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ veranI vasUlAta hatyA nahi, heta dvArA jara, jamIna ane joru, A traNe kajiyAnA choru ! A kahevatamAM mAtra "joru ane choruno anuprAsa ja nathI racAyo ke sacavAyo. AnI pAchaLa to anAdi itihAsa chupAyo che ane yuga yuga pachInA anaMta bhAvikALano ahesAsa karAvavA paNa A kahevata samartha che. jagatabharamAM je paNa yuddho khelAyAM ane bhAvimAM je paNa saMgrAmo khelAze, enA mULamAM ochAvattA aMze cinagArI cAMpanArAM tattvo A traNa ja jovA maLaze. e yuddhamAM kAM saMpatti nimitta banI haze, kAM jamIna e saMgrAmamAM suraMga cAMpanAra haze, kAM strIne nimitta banAvIne bhaDakI UThelI vera-jheranI e aganajavALAoe keTalAyane bhaDathuM karI nAkhyA haze. jyAM jyAM rAjyasattA, tyAM tyAM yuddha, dAvapeca ane kAvAdAvA ! A jAtanI saMbhAvanA avazyabhAvi gaNAya, ethI kacchano itihAsa to kaI rIte A badhAthI mukta rahI zake? kacchamAM mahArAva hamIra ane mahArAva lAkhAjI A baMne bhAIono sattAsUrya jhagArA mArato tapI rahyo hato. emAM baMne vaccenI spardhAmAM koI gojhArI paLe IrSA bhaLatAM, dhIme dhIme bhAInI sagAI bhulAtI cAlI ane laDAI jevuM vAtAvaraNa sarajAtuM gayuM. ane Ano je vipAka Avavo azakya-asaMbhavita na ja gaNAya, e vipAka aMte AvIne ja rahyo. ekabIjAne khatama karavA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 9
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATenA anUna sAthenI e jhapAjhapImAM eka dahADo baMne homAI gayA. yuddha kadI yuddhanA mAdhyame zAMta karI zakAtuM nathI. nAnA ke moTA yuddhanA aMte vijaya athavA hArano natIjo to Ave ja. paNa Avo natIjoya yuddhanI jvALAne zAMta karI zakato nathI. vijayI banelA mATe e yuddha vadhu lAbha-lobhanuM preraka banI jatuM hoya che ane hArelA mATe e yuddha cakravRddhi vyAja sAthe badalo levAnI agana-pipAsA pedA karyA vinA nathI rahetuM. hamIra ane lAkhAjI vacce khelAyeluM yuddha baMnene khatama karI daIne paNa na ja jaMpyuM. vera-viodhanI vaNajhAra vArasAmAM choDI janArA e baMnenA putroe paNa evuM ja vicitra valaNa apanAvyuM ke, yuddhano e dAvAnala zAMta ja na thaI zake ! Ama jo jovA jaIe, to hamIra ane lAkhAjI baMne yuddhamAM homAI gayA hovAthI e yuddhanI vedI para have vadhu lohI reDavAnuM cAlu rAkhavuM jarAya jarUrI na hatuM. paraMtu IrSAnI AgamAMthI cagelA e saMgrAmamAM have veranI vasUlAta levAnuM khunnasa paNa bhaLyuM. ethI hamIranA putra kheMgAra ane lAkhAjInA putra rAvaLa baMne ekabIjAne haMphAvavA medAne paDyA. kheMgAranA khUnamAM to e jAtanuM khunnasa uchALA mAravA mAMDyuM ke, game te rIte rAvaLane dezanikAla karyA vinA jaMpuM nahi, ane kacchamAM binaharIpha sattA meLavIne ja saMtoSano zvAsa lauM. kheMgArane khyAla AvI gayo ke, rAvaLane kacchamAMthI bhagADI mUkavo, e mArA mATe ekalapaMDe zakya na ja gaNAya. ethI mitra-rAjyonI madada laIne kheMgAre rAvaLanI sAme evo moraco mAMDyo ke, jIva bacAvavA aMte rAvaLane kacchamAMthI bhAgavuM ja paDyuM. bhAI bhAI vacce jAgelI e laDAIe rAvaLa mATe khAnAkharAbI sarjavAmAM kaMI ja bAkI na rAkhyuM H kAmaNagAro kaccha choDavo paDyo, bhAIbhAI jevI gaNAtI sagAInI, laDAInI AgathI palaTAI jatI rAkha jovAno samo Avyo. jAmanagarano rAjyAzraya maLatAM vADanA 10 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhAre vistAra pAmatI jatI velanI jema rAvaLanuM rAjya paNa dhIme dhIme pAchuM vistaravA mAMDyuM. mahArAva kheMgAranA hAthamAM sattAnAM sUtro AvatAM emaNe potAnI badhI ja zakti kAme lagADI daIne rAjya-vistAra karavA mAMDyo. bhuja ane aMjAra jevAM navAM nagaronI sthApanA pAchaLa rAta di'nA bheda bhUlI jaIne eo maMDI paDyA. A navya nagarIonuM nirmANa khUba bhavyatApUrvaka thaI rahyuM hatuM. ethI koI kathAnI jema enI ja vAto cotarapha carcAtI rahevA mAMDI. jAmanagaranA Azrita banyA bAda rAvaLane mATe to zUnyamAMthI sRSTi sarajavAnI hatI. paNa jAma rAvaLa puNyanA pUrA hatA ane dilathI diladAra hatA. ethI thoDAMka ja varSomAM hAlAra nAmanA pradezanI sthApanA karavAmAM ane navAnagaranuM nirmANa karavAmAM teo saphaLa thayA. hAlAra ane navAnagare jAma rAvaLane evI khyAti ApI ke, have kaccha svapreya sAMbhare nahi. paraMtu game tema toya kaccha sAthe vatana tarIkeno nAto hato, ethI kaccha kaMI bhUlI javAya kharuM ? ghaNIvAra jAma rAvaLa ekalatAmAM khovAI jatA, tyAre sAva bhUlAI na gayelo e itihAsa emanI sAme khaDo thaI jato ane emanuM haiyuM IrSAnI AgathI pharI jalI uThatuM. tyAre kaccha ane hAlAranI sarakhAmaNI karatA emanI AMkhamAM AMsu chalakAI AvatA ane aMtaramAM Aga bhabhUkI uThatI, tyAre e jAtanI vicAradhArA emane vyagra ane ugra banAvI jatI ke, meM eka navAnagaranuM nirmANa karyuM, to kheMgAre mArI sAme bhuja ane aMjAra jevI be navya-nagarIonuM nirmANa karIne kevI bhAre nAmanA-kAmanA meLavI ! kheMgArano kIrtidhvaja kaccha uparAMta saurASTramAM paNa laherAI rahyo che ane mArAM gIta to hAlAramAMya kyAM gavAya che ! ema lAge che ke, kheMgAra hemakhema raheze, tyAM sudhI mane jAma rAvaLane koI yAda nahi kare. mATe mAre sarvatra phelAI ja javuM hoya, saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 thI 11
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ to eka e ja upAya che ke, kheMgAra khatama thaI jAya, evo koI bhUha racavo joIe. kheMgArane khatama karI nAkhavAnA gojhArA vicAroe jyAM manano kabajo laI lIdho, tyAM jAma rAvaLanA badhAM ja sukha-cena harAma thaI gayA. vAte vAte, paLe paLe ane sthaLe sthaLe emane kheMgAranI ja jAhojalAlI dekhAvA mAMDI ane enI sarakhAmaNImAM potAnI jAta jAma rAvaLane sAva ja dInahIna ane garIbaDI jevI jaNAvA mAMDI. AnuM duSpariNAma e AvyuM ke, khAvA chatAM emanuM peTa bharAtuM nahi, pANI pIvA chatAM emanI pyAsa bujhAtI nahi ane AnI avaLI asara samagra deha para varatAvA mAMDI. divase divase dubaLo banato jato emano deha joIne emanA aMgata eka anucaranuM aMtara jhAlyuM na rahyuM. enuM nAma hIrajI hatuM. varSothI e sevaka tarIke samarpita hato. kaccha choDIne jAmanagara AvavAno samo upasthita thayo, tyAre hIrajIe paNa dubhAtA dile vatanabhoma sAthe baMdhAyelA snehanA tANAvANAne eka ja jhATake toDI nAkhIne jAma rAvaLa sAthenI maitrI nibhAvavAno nakkara nirNaya laI levA dvArA sevaka tarIkenI Tekane aNanama rAkhI hatI. svAmI tarIke chatrachAyA bakSatA rahenArA jAma rAvaLane eka dahADo hIrajIe sIdhuM ja pUchyuM ke, Apa kaho na kaho, paNa ApanA cittamAM koI ciMtA citAnI jema bhaDabhaDa thatI jalI rahI che. enAthI Aje to huM mAhitagAra banyA vinA nathI ja rahevAno. ApanAM nAmakAma Aje navAnagaranAM nirmANanI ane hAlArapradezanI sthApanAnI be pAMkhe besIne aneka pradezamAM prakhyAta banI cUkyA che. kaccha have Apane svapreya sAMbharI Ave, e zakya ja nathI. to pachI Apa saciMta kayA kAraNe cho ? Aje to ciMtAnuM kAraNa jANyA vinA huM nathI ja rahevAno! mArA jevAne kaMIka jaNAvazo, to ciMtAne cUravAno koI upAya zodhI zakAze. hIrajI kharekhara jenI sAme haiyuM khulluM karI zakAya, evo svAmI 12 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakta sevaka ja nahi, sakhA paNa hato. paraMtu jAma rAvaLe pote ja potAnuM peTa coLIne zULa UbhuM karyuM hoya, tyAM teo ciMtA aMge kaMI rIte harapha paNa kADhI zake ! thoDIvAra sudhI to ADI avaLI vAto karIne jAma rAvaLa ciMtAne chUpAvI rAkhavAmAM saphaLa thayA. paNa caherA para aMkita rekhAo ciMtAnI cADI khAI rahI hovAthI hIrajIno atyAgraha aMte saphaLa thayo. jAma rAvaLe peTachUTI vAta karatAM jaNAvyuM ke, mArAM dila-dardano sarjaka huM ja chuM, ane zAmaka paNa huM ja banI zakuM ema chuM. kheMgAra khatama thAya, ane kacchanuM siMhAsana huM hastagata karI zakuM, to ja mArI ciMtA zame ema che. muddAnI ATalI vAta karIne pachI jAma rAvaLe je kaMI jaNAvyuM, emAM hIrajIne irSAnA iMdhaNanA dhakhArAthI vizeSa kaMI ja tathya na jaNAtAM samajAvaTano mArga apanAvIne eNe kahyuM ke, mArA haiyAnA hAra ! irSAnA iMdhaNe khAnAkharAbIno je gojhAro itihAsa sarajyo, enI to hajI zAhI paNa sUkAI nathI, tyAM ATalo jaladI Apa e itihAsa bhUlI beThA ane pAchA irSAnA iMdhaNamAM jalavA taiyAra thaI gayA ? kacchane have to bhUlI ja jAva, kheMgArane hajI paNa yAda rAkhavAnuM koI kAraNa kharuM ? pUro hAlA2-pradeza Aje ApanAM nAmakAma para phUla caDAvatAM caDAvatAM bhaktinata banI jAya che. ane navAnagaranA sarjaka tarIke ApanAM gIta gAtAM gAtAM prajAnuM moM bharAI gayA vinA nathI rahetuM. Ape to have A ja yAda rAkhavA jevuM che. AnI smRti upasAvazo, toya kacchanA kALA ochAyA dUra dUra bhAgavA mAMDaze ane kheMgAranA khaMDiyera para najara karavAnuM mana paNa nahi thAya. jAma rAvale javAbamAM jaNAvyuM ke, hIrajI ! mAnavane je tana maLyuM che e to ghaNuM kahyAgaruM che, paNa je mana panAre paDyuM che, e to eTaluM badhuM avaLacaMDuM ane mAMkaDA jevuM caMcaLa che ke, e jenI nA pADIe e ja karyA vinA na rahe ane je karavA kahIe, e to e kare ja nahi ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 13
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ tArI vAta sAva sAcI hovA chatAM mArA kALajAno kabajo kacche pacAvI pADyo che ane kheMgArane bhUlavA mAMguM chuM, ema e vadhu yAda AvatA jAya che. mArI ciMtAnuM kharuM kAraNa ja A che. huM kabUla karuM chuM ke, mArI A ciMtA khoTI che, A zULa meM ja peTa coLIne UbhuM karyuM che. Ama chatAM huM nirUpAya chuM, majabUra chuM ane vivaza chuM. mATe mane jo ciMtAmukta banAvavo hoya, to eka ja rasto che ke, kheMgAra khatama thAya ane mAro udaya kacchanA AkAze thavA pAme, evo koIka vyUha ghaDI kADha. hIrajI sAco sevaka hato, svAmI tarIke jAma rAvaLane rIjhavavA je kaI karavuM paDe, e karavAnI enI taiyArI hatI. svAmI tarIke je zirodhArya hatA, e khoTA raste hovA chatAM koI paNa rIte sAco rasto pakaDI zake ema na hatA, ethI hIrajIe Apa6-dharma tarIke khoTo rasto svIkAravAno manomana nirNaya laI laIne kAnamAM kahyuM ke, Apane ciMtAmukta banAvavA je kaMI karavuM paDe e karavAnI mArI pUrI taiyArI che. baLathI to kheMgArane koI ja khatama karI zake ema nathI. paNa chaLathI hajI kheMgArane khatama karavAnI AzA rAkhI zakAya. A mATe ApanI sevAmAMthI chUTA thaIne mAre kacchamAM pAchA javuM paDaze ane kheMgAranI sevA svIkAravI paDaze. e sevA paNa e rIte samarpita banI jaIne karavI paDaze ke, eo mArA para pUrepUro vizvAsa rAkhanArA banI jAya ! A pachI koI evI ekAda taka jhaDapI zakavAmAM saphaLa banuM, to ja vizvAsaghAtanI vATe kheMgArane khatama karI zakAya. ApanuM saubhAgya prabaLa hoya ane kheMgAranuM nabaLuM hoya, to mArA dAva sIdhA paDe ane Apa je divAsvapra nihALI rahyA cho, e cokkasa sAkAra thaI gayA vinA na rahe. muddAnI ATalI vAta karyA pachI jAma rAvaLa ane hIrajI vacce ghaNI ghaNI vAto thaI. e badhI vAtonI phalazruti sArI AvavAnI AzA baMdhAI hovAthI baMne khuzakhuzAla haiye chUTA paDyA. bAkI A avasara kaMI khuzAlInI lAlI vikheravA jevo na hato. kema ke A 14 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtraNA to baMne vacce viyogasarjaka bananArI hatI. Ama, to jAma rAvaLa ane hIrajI koI hisAbe chUTA paDavAnI vAtamAM saMmata thAya, evI koI kalpanAneya avakAza na hato. paNa jAma rAvaLe evI AzAthI saMmati darzAvI ke, kheMgArane khatama karavAnuM ane kacchanI rAjagAdI pAmavAnuM mAruM svapra saphaLa thaze. hIrajInuM haiyuM eTale harSita hatuM ke, svAmI jAma rAvaLane ciMtAmukta banAvavA pote, baDabhAgI banI zakaze. A maMtraNA pachIno vahelAmAM vahelo koI zubha divasa sAdhI laIne jAma rAvaLa ane hIrajI chUTA paDyA. hIrajIe kacchanI vATa pakaDI, paNa enuM haiyuM to hAlAramAM ja hatuM. jAma rAvaLane to hAlAramAM ja rahevAnuM hatuM, paraMtu emanA kALaje to kacchanI svaprasRSTi avataravA thanaganI rahI hatI. sUryano udaya pazcima-dizAmAM thayo hota, to jeTaluM Azcarya na thayuM hota, ethIya vadhu Azcarya potAnI sevAmAM hAjara thayelA vinayAvanata hIrajIne jotAM ja mahArAva kheMgAre anubhavyuM. jAma rAvaLa taraphanI hIrajInI bhakti ane vaphAdArI samagra kaccha mATe jANItI-mAnItI hatI. ethI jAma rAvaLa sivAya anya koI rAjavInI sAme hIrajI hAtha joDIne ane mAthuM jhukAvIne khaDo rahe, evuM svapramAMya koIne saMbhavita jaNAtuM na hatuM. ethI kheMgArajIe sIdho ja savAla karyo : huM A zuM jouM chuM, hIrajI ! tArA hAtha ane vaLI mArI samakSa joDAya? tAruM mastaka ane vaLI mArI samakSa jhUkeluM ! A koI svapra nathI, kema ke A dazyanA to ghaNA ghaNA sAkSI che. Ama chatAM A dazyane sAcuM mAnavA mana taiyAra thatuM nathI ! praznasUcaka najare potAne nihALI rahelA mahArAva kheMgAranI AgaLa jarA vadhu jhUkI jatA hIrajIe javAba vALatA jaNAvyuM : mahArAva ! A saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 15
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI svama nathI, kema ke sau phATI AMkhe jene nihALI rahyA hoya, evuM A eka satya ja che. A saMsAramAM zuM saMbhavita nathI? svapramAM paNa evI saMbhAvanA koNe kalpI haze ke, jAma rAvaLa sAthenA saMbaMdho para pULo cAMpIne A hIrajI A rIte kheMgAranI sAme khaDo hoya ! meM ema mAnyuM hatuM ke, kaccha sAthenA aMjaLa pUrA thaI gayA hovAthI hAlAramAM ja vasavATa karavo paDaze. paNa jananI ane janmabhUmi samI kacchanI dharatInI AratI utArI zakuM, evI takane vadhAvI laIne huM punaH ApanI sevA yAcavA Avyo chuM. kheMgAranI AMkhamAM Azcarya hatuM : emaNe pUchyuM : hIrajI ! tArI vaphAdArI mATe gaurava levAnuM mana thAya evuM che. vaLI eka bhavamAM tuM be bhava kare evo paNa nathI, pachI jAma rAvaLanI Ajanma sevA choDIne tAre ahIM AvavAnuM kema banyuM? A jANIne pachI ja tArI sevAne svIkAravAno mAro nirNaya tane ayogya nahi ja bhAse. kheMgArajInI khevanA sAthe saMmata thatA hIrajIe kahyuM : kheMgArajI ! jAma rAvaLa khAtara jAne phesAna thavAnA ghaNAM ghaNAM avasara AvyA, tyAre pAchuM vaLIne meM joyuM paNa nahi ane yAhoma karIne huM jhaMpalAvato ja rahyo. AvI jAne phesAnInA prabhAve ja hAlAranA gAmaDe gAmaDe Aje jAma rAvaLa gIta banIne guMjI rahyA che. A aMge Aje atyAre paNa huM gaurava anubhavuM chuM. paNa eka dahADo... hIrajI ! kacchamAM beThA beThA paNa e gItagAna sAMbhaLatA huM tArI vaphAdArI para keTalIyavAra manomana oLaghoLa thato rahyo chuM. paNa eka dahADo zuM ? AgaLa bolatA kema aTakI gayo ? nAnakaDI ekavAranI mArI bhUle AvA bhavya bhUtakALa para pANI pheravI dIdhuM. mArI bhUla nAnI hatI, paNa ene ghaNI moTI banAvIne jAma rAvaLe mAruM je apamAna karyuM, ethI kAramI rIte ghavAI jaIne meM tarata ja nirNaya laI lIdho ke, kacchanI dharatI to mArI mA che. ethI 16 zu saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAlAranI mAsIne vaLagavAnuM choDI daIne hajI paNa kacchanI mAvaDI pAse pahoMcI jaIza, to kacchamAtA mane AvakAra ApyA vinA nahi ja rahe. kheMgArajI ! mArI ATalI vItaka jaNAvIne have jIvana-naiyA huM ApanA bharose vahetI mUkuM chuM. A jIvananaiyAne tAravI ke mAravI, e have ApanA hAthamAM che." thoDA ja samayamAM hAlAranAM hAlaraDAM gAmaDe gAmaDe guMjatA karavAmAM siMhaphALo ApanArA hIrajI jevI vyakti-zaktinI zodhamAM atyAra sudhI comera mITa mAMDatA ja rahenArA kheMgArajIe ghare AvelI gaMgAne vadhAvI levAnI adAthI kahyuM ke, hIrajI ! tArA jevA kauvatazALInI to kacchane khUba khUba jarUra che. mATe tArI sevAne sonArUpAnAM phUlaDe vadhAvavAnI kacchanI taiyArI che. vaphAdArInuM dhAvaNa to tane gaLathuthImAMthI ja maLeluM che. eTale A viSayamAM bIjA koI ja vikalpa-vicArane to avakAza ja kyAMthI hoya? paNa eTalI spaSTatA to karavI ja rahI ke, sagA banIne dagAnA dAva ramanArAnA hAlahavAla bhUMDAmAM bhUMDA karI nAkhatA kacchane jema koInI zehazarama naDatI nathI, tema kaccha khAtara samarpita banIne svAhA thaI javA sajja rahenArane mAlAmAla karI devAnI kacchanI udAratAno paNa joTo jaDe ema ja nathI. kheMgAranI A vAtane zirodhArya karyAnI pratItirUpe hIrajI kheMgAranA caraNamAM cAkaranI jema jhUkI gayo ane enI sevA svIkAryAnI sAbitIrUpe kheMgAre potAnA baMne hAtha hIrajInA mastake sthApita karI dIdhA. kacchane hIrajI jevA "hiMmate mardAnI sevA maLatAM dhIre dhIre kacchanI kIrti vadhu vyApaka banatI cAlI. kheMgArajIne thoDA ja divasomAM khyAla AvI gayo ke, hIrajInA haiyAmAM hiMmata che ane kacchanI dharatI pratye lagAva paNa che. ethI emaNe vAgaDapradezanA keTalAka mAthAbhAre tattvone aMkuzamAM ANavAnuM ghaNI moTI javAbadArIvALuM kArya hIrajIne soMpyuM. eNe dhIme dhIme evA jalada pagalAM levA mAMDyAM ke, thoDA ja samayamAM - > saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 17.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ hIrajInI hAka AkhA vAgaDamAM phelAI gaI ane mAthAbhAre tattvo kahyAgarA banI gayA. vAgaDa para Avo vijaya meLavyA pachI hIrajIne uMcA hode sthApavAmAM Avyo ane bhujanI sAme paNa bhujAbaLa batADI ApavAno hukama thatAM AmAM paNa hIrajIne dhAraNAtIta saphaLatA maLI jatA khuza thaI gayelA kheMgAra potAnA aMgarakSaka-pade hIrajInI nimaNUka karI devAnI bhUlanA bhoga banI beThA. jAma rAvaLa jevAnA je aMgata gaNAtA hatA, e hIrajIne A rIte apAtuM mAna-pAna keTalAkanI AMkhamAM khUMcavA lAgyuM. emane thayuM ke, game tema toya hIrajI jAma rAvaLano ja mANasa hato. ethI enI para ATalo badho vizvAsa na ja mUkavo joIe. ane ene AvuM javAbadArI bharyuM pada to na ja soMpavuM joIe. keTalAka hitaiSIoe A aMge kheMgAranuM dhyAna paNa kheMcyuM. paNa vAgaDamAM vijayI banIne bhujanI bhujA namAvavAmAM saphaLa banelA hIrajI para kheMgAranA cAra hAtha hatA, emAM vaLI zikAranA eka prasaMge hIrajIe jAnanI bAjI lagAvIne je rIte kheMgArajIne bAlabAla bacAvI levAnuM kArya pAra pADyuM hatuM, e pachI to hIrajI parano kheMgArajIno vizvAsa eTalo badho vadhI gayo hato ke, hIrajInI viruddha AzaMkA ke saMdehanA gharano ekAda harapha paNa uccAravAnI hiMmata kheMgAranA hitasvIo khoI beThA hatA. aMgarakSaka tarIkenAM mAnasanmAna hIrajIne e rIte maLI rahyAM hatAM ke, e pote je dhyeyanI siddhi mATe kacchamAM Avyo hato, e dhyeya sAva ja bhulAI jAya ! hAlAra choDIne kacchanI sevA svIkAravA pAchaLa enA mananI eka mAtra mAyAvImurAda to e ja hatI ke, kheMgArajIne khatama karavA, jethI jAma rAvaLanA mananI prasannatA pAmI zake ! hIrajIne kheMgAra para to koI jAtanuM vera na hatuM. paraMtu jAma rAvaLa pratyenI enI atibhakti ane vaphAdArI ja ene kheMgArane khatama karavA paLe paLe prerI rahI hatI. ethI e jAtanI takanI ja pratIkSAmAM e raheto ke, kyAre chalano Azraya laIne kheMgArane 18 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ khatama karI zakAya. nItino evo saMdeza kheMgAra bhUlI beThA ke, mitra para paNa ativizvAsa to na ja mUkavo joIe, to ja bhayAnaka bhAvithI UgarI zakAya ! hIrajI asalamAM to mitra na hato, enI nakalI mitratA pAchaLa chupAyelo zatrutAno asalI cahero-mahoro parakhavAmAM thApa khAI gayelA kheMgArane AnA vipAka rUpe eka gojhArI paLe mRtyunA paMjAmAMthI chaTakavA mATe jhajhUmavuM paDyuM. emanuM AyuSya baLavAna haze ke, jethI mRtyuno paMjo kheMgArane khatama na karI zakyo. aghaTa gaNI zakAya evI e ghaTanA e rIte ghaTI gaI ke, aMgarakSakanA dAve sAthe ne sAthe rahetA hIrajIe eka dahADo snAna samayanI paLa jhaDapI lIdhI. kheMgAra snAna karIne jyAM bahAra AvyA, tyAM ja ekalatAno geralAbha uThAvavA hIrajIe myAnamAMthI talavAra kheMcI kADhI ane jyAM kheMgArajI para ghA karavAnI taiyArI karI, tyAM ja samaya varte sAvadhAna banI jaIne kheMgAre e talavAra hIrajInA hAthamAMthI jhUMTavI laIne pachI saNasaNato evo savAla karyo ke, aMgarakSaka maTIne tuM ja Ama bhakSaka banIza, evuM to meM svapreya kamyuM na hatuM. huM A zuM joI rahyo chuM ! hIrajImAM mane mArA hatyArA tarIkenuM darzana thaI rahyuM che, enuM kAraNa huM kalpI zakato nathI. mATe kayuM vera vasUlavA te A rIte mArI para talavAra ugAmI ? e kAraNa mAre jANI levuM che. ghA niSphaLa thavAthI jhaMkhavANo paDI gayelo hIrajI bacAvamAM kaMI ja bolavA mAMgato na hato, e kaMI ja bolI zake ema paNa na hato. ethI hatyAnI hakIkata kabUlI levApUrvaka sAmethI ja mota mAMgI letAM eNe kahyuM : kheMgArajI ! ApanI hatyAno prayAsa karavAnA gunAsara Apa mane keda karI zako cho ane Apane khatama karavA ugAmAyelI mArI A talavArathI atyAre ja Apa mAruM mAthuM uDAvI zako cho. huM guno kabUlI lauM chuM. bacAvamAM mAre be bola paNa kahevAnA rahetA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 19
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. kAraNa ke huM raMge hAtha pakaDAI gayo chuM. ' kheMgArajInuM khUna khunnasathI khaLabhaLI UThyuM hatuM. potAnI hatyA karavAno IrAdo rAkhanAra vizvAsaghAtI hIrajInI hatyA talavAranA eka ja jhATake karI nAkhavAno krodhAveza emanA AkhA zarIrane lAlacoLa banAvI gayo. paNa AMdhaLukiyAM karatAM pUrve viveke emane rokyA. e vicArI rahyA ke, meM hIrajInuM kaMI bagADyuM nathI, uparathI meM to hIrajInAM mAnapAna pUrA kacchamAM chavAI jAya, e rIte Ane navAjavAmAM koI ja kacAza rAkhI nathI. chatAM A koI ne koI viziSTa kAraNa vinA to mAro hatyAro banavA nahi ja prerAyo hoya ? mATe mAre pahelAM e prerakabaLa jANI levuM ja joIe. dhamadhamATathI kaMIka mukta banIne emaNe prazna karyo : hIrajI ! tuM kayAM kAraNosara mArI hatyA karavA taiyAra thayo? enuM kAraNa huM samajI zakato nathI. mATe pahelAM tuM e kAraNa spaSTa kara, A gunA badala zI sajA karavI, eno vicAra huM A pachI ja karIza. hIrajI kheMgAranA paga pakaDI letAM bolyo : kAraNa? kAraNa eTaluM ja ke, jAma rAvaLa taraphanI mArI atibhakti! kaccha ApanI kIrti gAya che, ema hAlAramAM jAma rAvaLanAM hAlaraDAM gavAya che. paNa jAma rAvaLanuM mana to ISyavaza banIne jarAya prasanna rahI zakatuM na hovAthI emanA mananI prasannatA khAtara meM ApanI hatyA mATe ApanI sevA svIkAravAno DhoMga karIne Aje Apane khatama karavA meM samazera to ugAmI, paraMtu mAre kabUla karavuM paDe che ke, ApanuM puNya ane AyuSya prabaLa che. mATe ja mArI murAda bara na AvI. bAkI mAre ApanI sAthe to koI ja veravirodha nathI. jAma rAvaLa taraphanI atibhakti ane vaphAdArI ja mArI pAse e jAtano aparAdha karAvI gaI ke, jenI sajA mRtyuthI ochI to na ja hoI zake. hIrajIe je rIte guno kabUlI laIne sAmethI mota mAMgI lIdhuM, 20 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ e joIne kheMgArajI ekadama vicAramagna banI gayA. emano rahyosahyo krodhAveza paNa zamI gayo ane krodhanuM sthAna viveke grahaNa karyuM. viveka emanI pAse e jAtano vicAra karAvavA mAMDyo ke, hIrajIe koI aMgata vera virodhanA kAraNe mArI sAme talavAra ugAmI nathI, pachI mArAthI eno badalo levA kaI rIte talavAra ugAmI zakAya ? A rIte talavAra ugAmavAthI to veranI paraMparA ane vaNajhArano aMta ja nahi Ave, mATe jAma rAvaLane paNa verabhAvathI mukta banAvavA dvArA mananI sAcI prasannatA pamADavAno rAha apanAvavo hoya, to mAre hIrajIno A aparAdha bhUlI jaIne ene hAlAra javAnI chUTa ApavAnI udAratA darzAvavI joIe. to AnI phalazruti tarIke kaccha ane hAlA2 vacce snehano setu racAvAnI zakyatA cokkasa UbhI thavA pAmaze. bAkI huM hIrajIne haNIza, to to hatyAnI lAMbI paraMparA pachI paNa veranuM visarjana to dUra rahyuM, paNa dhIre dhIre veranI vasUlAtanuM jhanUna vadhatuM ja javAnuM ! manomana koI nirNaya-niSTha banIne kheMgArajIe sainikone Adeza karyo ke, hatyAnA Aropasara raMge hAtha pakaDAI gayelA A gunegArane hAla ne hAla beDIthI baddha banAvIne Aje rAjasabhAmAM hAjara karajo. gunAnI sajAno nirNaya karavAno bAkI hovAthI AnI sAthe kaDakAIbharyo vyavahAra na karatA. ATalo hukama karIne kheMgArajI bhUtakALanI duniyAmAM khovAI gayA. laDAInA ravADe caDI gayelA pUrvajo tarIke hamIra ane lAkhAjInAM jIvana je rIte veraNacheraNa thaI gayAM, e emanI AMkha sAme taravarI UThyAM, taduparAMta kheMgArajI tarIke pote jAma rAvaLane dezapAra karavA je rIte jhanUnathI jhajhUmyA hatA, enI gojhArI smRtio paNa sajIvana banI UThI, ethI emane evI spaSTa pratIti thavA pAmI ke, hIrajIne kSamA ApavAnI A taka jo huM cUkI jaIza, to to ve2nI vaDavAI e rIte phAlIlI UThaze ke, pachI eno vinAza koIthI zakya ja nahi banI > saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 21
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zake. mATe A taka to jhaDapI ja levI joIe. veranI vasUlAta levI ke snehano setu racavAnI taka jhaDapI levI, kheMgAranA manamAM A aMgenI duvidhAno jANe saMgharSa khelAvo cAlu thaI gayo. paNa kacchanA rAjavI vaMzanuM lohI emanI nasomAM vahetuM hatuM, ethI veranI vasUlAtanI vATe saMcaravAnA badale premanI pagadaMDIe pravAsa mANavAno makkama niradhAra karIne eo rAjasabhAmAM padhAryA, tyAre sabhA hakaDeThaTha UbharAI cUkI hatI. hIrajI jevo aMgarakSaka vizvAsaghAtI banIne kheMgAranI hatyA karavAnA badairAdAthI je kALuM-jUra kRtya karavA taiyAra thayo hato ane emAM raMge hAtha pakaDAI gayo hato, enI vigato jAhera thatAM ja sarvatra cakacAra phelAI gaI hatI ane AnA daMDa tarIke saMbhavita sajAnI kalpanA karatAM ja prajA dhrUjI UThatI hatI, e sabhAmAM jema utsukatA jovA maLatI hatI, ema kacchanI kIrtidhvajAne gaganacuMbI banAvanArA hIrajI taraphanI sahAnubhUtiya thoDI ghaNI mAtrAmAM jaNAtI hatI. sabhAnuM kAmakAja zarU thatA pUrve kheMgArajIe comera najara ghumAvI lIdhI, saMpUrNa sabhAnA caherA para aMkita citra-vicitra rekhAone parakhI letAM kheMgArajIne vAra na lAgI. emane thayuM ke, hIrajIne enA gunA mujaba sajA jAhera karIza, to ghaNAne ema lAgyA vinA nahi rahe ke, kacchanI kIrti-gAthAne TheraThera gaMjita karanArAne AvI sajA karavI ghaTe kharI ? ane jo sajA nahi karuM to ema paNa thayA vinA nahi rahe ke, kacchanI kIrtidhvaja laherAvavA mAtrathI kaMI Avo rAjadroha karavAnI chUTa maLI jAya kharI ? ane e aparAdha saMtavya gaNAya kharo ? ' kheMgAre sabhA samakSa praznabharI najara doDAvI, to jAtajAtanA sUra ane svara saMbhaLAvA mAMDyA. eno saravALAno sAra evo tAravI zakAto hato ke, raMgehAthe hatyAno gunegAra jyAre sapaDAI ja gayo 22 jI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya, tyAre hatyAno javAba hatyA sivAya bIjo zo vALavAno hoya ? AvA sUro ane svaro to kheMgArane cIlAcAlu ja lAgyA. cIlAne cAtarIne navI keDIne kaMDAravAnI adAthI kheMgAre sabhA samakSa potAno nirNaya jaNAvatAM kahyuM ke, sAco javAba ene ja kahI zakAya ke, jethI samasyAno kAyamI ukela Avato hoya. hatyAnI sAme hatyA A sAco javAba nathI. kema ke AthI to hatyAnI paraMparAno aMta ja nathI AvI zakato. tAjo ja itihAsa AMkha sAme che. hamIrajI ane lAkhAjI cIlAcAlu rIte hatyAno javAba vALavA mathyA, to baMne nAmazeSa banI gayA. meM paNa e ja cIle cAlavAno prayAsa karyo, to kaccha ane hAlA2 vacce adekhAInI khAI khaDI thaI gaI ane aMte Aje mArI hatyAno paNa prayAsa thayo. A ghaTanAe mArI AMkha kholI nAkhI che ane hatyAno javAba hatyAthI nahi, paNa hetathI vALavAno meM nirNaya karyo che. hIrajIe mArI sAthenI adAvatathI prerAIne A aparAdha Acaryo nathI. e pote ja kabUle che ke, jAma rAvaLa taraphanI atibhakti ane ativaphAdArIe ja potAne Avo guno karavA dhakelyo che. mATe huM hIrajIne hAlAramAM javAnI chUTa ApuM chuM. ane hatyAno javAba hatyA nahi, paNa heta, A jAtano sneha saMdeza jAma rAvaLa samakSa doharAvavAno anurodha karuM chuM. mane vizvAsa che ke, kaccha ane hAlAra vacce snehano setu sarjavAmAM mAro A saMdeza jarUra sahAyaka ane saphaLa banIne ja raheze. kheMgArajInI A udAratA joIne kacchanI dharatIne rAjavInI AratI utAravAnuM ne prajAne phUlaDe phUlaDe vadhAvavAnuM mana thayuM. kheMgArajInI AvI mahAnatA to hIrajIe svapreya kalpI na hatI. siMhanA jaDabAmAMthI mukti maLI hoya, evA harSAveza sAthe eNe kacchano tyAga karIne hAlAramAM paga mUkyo. badhI vigata jANIne jAma rAvaLe paNa je premabharyo pratibhAva vyakta karyo, e kalpanA bahArano hato. emaNe kahyuM ke, saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 23
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA mahAna bhAI sAthe have laDAI ke IrSA na ja zobhe. AvA bhAI sAthe to snehanI sagAI ja savAI banAvavAnI hoya ! jAma rAvaLanI AMkha AMsuthI chalakAI UThI. emaNe gadgad kaMThe kahyuM : hIrajI ! kheMgArajInI sAcI oLakhANa tArA mAdhyame Aje ja thavA pAmI, e badala tuM paNa dhanyavAdano eTalo ja adhikArI che. kaccha ane hAlAra vacce snehano setu sarjAI jatAM have bhAIbhAIthI paNa savAI sagAIno je saMbaMdha baMdhAze, ene koI toDI nahi zake. hIrajInuM gaLuM paNa bharAI AvyuM hatuM. eNe eTaluM ja kahyuM : kheMgArajI to kSamAnA evA sAgara che ke, jenI pahoLAIne koI pahoMcI na zake, jenI UMDAI koIthI mapAya nahi, ane jenI agAdhatAne koI oLaMgI na zake. 24 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ gajabanI guNAnubhUti 3 gIranI garavI dharatI che. comera aneka nesaDAM vaselAM che. emAM AhIronA Azare pAlana-poSaNa pAmatuM pazudhana abhare UbharAya che. A dharatI para devALaMda cAraNano vasavATa che. enA duhA-chappA-kavitAmAM navenava kAvyarasa vahetA hovAthI gIra pradezamAM enI bhAre nAmanAkAmanA phelAyelI che. AvA cAraNa-kavinA mAthe eka dahADo vimAsaNanI moTI vAdaLI varasI paDI. devAnaMde potAnA dIkarAnI sagAI karI, tyAre ene svapreya evo khyAla na hato ke, lagana TANe ja koI vimAsaNa UbhI thaze. nahi to e vicAra karIne ja sagAI-saMbaMdha bAMdhata. paNa sagAI thaI gaI hovAthI have to lagana-TANuM hemakhema patAvye ja chUTako hato. vimAsaNa e vAtanI UbhI thaI hatI ke, vevAIe gaDhavIne spaSTa zabdomAM kahevaDAvyuM hatuM ke, gaDhavI ! jAna laIne Avo, tyAre pAMca tolA sonAnA daradAgInA letA Avazo, to tamAruMya sAruM lAgaze ane amAruMya sAruM lAgaze. ApaNA baMnenuM gaurava vadhe, mATe pahelethI ja A vAta jaNAvI rahyo chuM. vacce samaya ocho che, e vAta sAcI, paNa gaDhavI ! tamAro je mAnamaratabo che, e jotAM to ATalI samayAvidha bahu lAMbI gaNAya. lagnanA muhUrta ADe jyAre pAMca sAta divasa ja bAkI rahyA, tyAre AvelA A samAcArane eka vimAsaNanA rUpamAM cAraNa devAnaMde sAMbhaLyA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 25
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane manomana ciMtAgrasta banyo : vevAIe to bhAre karI. pAMca tolA sonuM ekaThuM karavuM, e mArA mATe to gajA bahAranI vAta gaNAya, ane emAMya vaLI pAMca-sAta dahADAmAM ATaluM sonuM meLavavuM e to kaI rIte zakya bane ? devALaMdanI vimAsaNa enA caherAnA cotarA para kaLAI rahI hovAthI enI patnIe pUchyuM: lagna najIka AvI rahyAM che, tyAre vaLI vimAsaNa anubhavavAnI hoya ke prasannatA mANavAnI hoya ! jAna laIne javAnI veLA najIka AvI rahI che, ane jAnamAM jAna pUravo hoya to to prasanna rahevuM joIe. devALaMdane thayuM ke, patnI AgaLa kaMI aMtaranI akaLAmaNa chupAvAya nahi. ethI eNe kahyuM : mArI vimAsaNanuM mULa vevAI che. vevAIe sAmethI kahevaDAvyuM che ke, pAMca tolA sonAnA daradAgInA sAthe laIne jAnamAM Avajo, jethI ApaNA baMnenI AbarU jaLavAya. A vAta sAcI, paNa pAMca tolA sonuM kaMI rastAmAM thoDuM ja reDhuM paDyuM che ke, sonuM sahelAIthI hAthavaguM thaI jAya ? cAraNanI patnIne cAraNanI kavitva zakti para bhAre bharoso hato, eNe kahyuM : be kavitA gAzo, thoDA duhA-chappA lalakArazo, ane rAjaprazastinA ekAda gItanuM gAna karazo, to sonuM ja sonuM varasI paDaze. mATe vimAsaNa anubhavavAnI jarAya jarUra nathI. mA zAradAne namaskAra karIne koI rAjavInA darabAre pahoMcI jAva. hajI ghaNA divasa bAkI che. mane vizvAsa che ke, vevAInuM veNa sacavAI jaze. ane mana mAne to sAvarakuMDalAnA mArage ghoDo doDAvI mUko. tyAMno sAmata khumANa paragaju, udAra ane bhIDa bhAMganAro rAjavI che. "hA. hA. sAmata khumANanuM nAma to sAMbhaLyuM che, emanuM kAma paNa sAMbhaLyuM che. sAruM thayuM ke, te aNInA avasare sAmata khumANanI smRti 26 che saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAvI. sAvarakuMDalA kaMI bahu dUra nathI. Aja ne Aja nIkaLI paDuM, to becAra di'mAM pAcho AvI zakuM.' patnInI vAtane cAraNe vadhAvI lIdhI, ane pUrA vizvAsa sAthe devALaMda e ja dahADe sAvarakuMDalAnA mArage prayANa karI gayo. avirata prayANa karato karato cAraNa jyAre trIjA di'nI savAre sAvarakuMDalAnA pAdare khaLakhaLa vahetI nAvalI nadInA kinAre pahoMcyo, tyAre ho phATavAne hajI vAra hatI. cAraNane thayuM ke, nadImAM nAhIne pachI ja sAvarakuMDalAmAM praveza karuM ! cAraNe jyAM nahAvAnI taiyArI karI, tyAM ja nadImAM snAna karato eka mANasa enI najare paDyo. e mANasanI kAyA bharAvadAra hatI. rAjavIne zobhe evI kAyAnI kadAvaratA jotAM ja cAraNe dhArI dhArIne e kAyAne nihALavA mAMDI. paNa thoDI paLomAM ja cAraNanA moMmAMthI zabdo sarI paDyA : chI ! chI ! nAvalI nadInA amRta jevA nirmaLa nIrane A kevuM gaMduM banAvI rahyo che ! kadAvara kAyAno e dhAraka gUmaDAno rogI hato. ene khasanuMya darda lAgu paDeluM hatuM. khasa rUjhavavA eNe AkhA zarIre je davA copaDelI, emAMthI asahya durgaMdha phelAtI hatI. Avo e rogI nadInA nIramAM gaMdAM gUmaDAM dhoI rahyo hato ane davAno lepa sApha karI rahyo hato. ethI nirmaLa nadInuM nIra paNa gaMdhAtuM banI rahyuM hatuM. A dazya joIne nAka ADuM kapaDuM dabAvI daIne e cAraNa vicArI rahyo : re dUdha jevI nirmaLa nadIne Ama gaMdI-gobarI banAvanAro A mANasa zuM nadIne bApano bagIco mAnIne bagADI rahyo che, chatAM AnI kAnabuTTI jhAlIne Ane AvuM karatAM rokanAra raNIdhaNI zuM koI ja nathI ! boDI bAmaNInuM khetara samajIne A nadInI nirmaLatAne nestanAbUda karanArA AnI sAme paDakAra karavAmAM nahi Ave, to kAla UThIne A AkhI nadI khALa jevI banI jaze. AvI kalpanAthIya saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 27
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ kakaLI UThelA cAraNe vaLatI ja paLe koI jAtano vicAra karyA vinA gaDa-gUmaDanA gADavA jevA e mANasane uddezIne gALo bhAMDatAM kahyuM : "gaMdakInA o gADavA ! huM kaMI A dharatIno rahevAsI nathI, huM to paragAmathI pravAsa kheDIne AvI rahyo chuM. chatAM tuM je rIte tArI kAyAnI gaMdakIne, dUdha jevI nirmaLa A nadImAM ThalavI rahyo che, e jotAM mAruM kALajuM kapAI rahyuM che. nadInA AvA nirmaLa nIrane DahoLatAM tAro jIva kaI rIte cAle che? aMtarano dhakhAro cAraNe zabdarUpe pragaTa karyo, bIjo koI hota, to Aga jharatA AvA zabdo sAMbhaLIne garama thaI UThata ane be vacce bhaDako bhaDabhaDI UThata. paNa AvA zabdo sAMbhaLIneya nadImAM nAhI rahelo pelo zAMta ja rahyo, ane uparathI eNe zAMtipUrvaka pUchyuM : paragAmathI Avo cho, ema ? pravAsa to sukhapUrvaka thayo ne? sAvarakuMDalAmAM zA kAme AvyA cho ?' A rIte pRcchA cAlu rAkhIne gaDa-gUmaDa dhovAnuM kAma cAlu ja rAkhanAra para cAraNano gusso bekAbU banIne ThalavAyo : Ama mArI khabara-aMtara pUchI rahyo che, paNa A nadInuM dhanotapanota nIkaLI rahyuM che, enuM zuM? mArI nahi, paNa A nadInI ciMtA karIne nadI bahAra AvIne gaDa-gUmaDa sApha kara, to mAnIza ke, te mArI para bahu upakAra karyo. mane to ema thAya che ke, nadImAM nahi, gaDa-gUmaDanI gaMdakI tuM mArI para ThalavI rahyo che ! eTale ja mAruM kALajuM kapAI rahyuM che, mATe "bhaI-bApA" tarIke saMbodhIne tane kahuM chuM ke, tuM nadImAMthI bahAra nIkaLI jA. pachI tuM pUchIza, eTalA javAba ApavAnI mArI taiyArI che. pelo mANasa paNa Aje jANe mazkarIe caDyo hato. eNe kahyuM : A to rojano mAro krama che. tamAruM kALajuM kapAya, eTalA mAtrathI kaMI mAre mAro rojano krama thoDo ja toDavo? mATe huM mAruM kAma karyA karuM chuM. tame mane javAba ApyA karo. 28 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNane thayuM ke, gaMdakInA A gADavAnI to DAgaLIya casakI gaI lAge che. AvAnI sAthe mAthAkUTa karavAmAM zI majA? mArA kahevAthI A kaMI nadImAMthI bahAra nahi nIkaLe ! A gAMDiyo zuM A rIte roje roja nadImAM gaMdakIno gADavo Thalave che ane chatAM Ane koI aTakAvatuM paNa nathI ! Aje sAmata khumANa pAse jaIne pahelI mAgaNI to huM e ja karIza ke, AvA gAMDiyAne tageDI mUko, jethI nAvalI nadInA nIramAM gaMdakInA gADavA ThalavAtA aTakI jAya ! manomana Avo nirNaya karIne gAMDiyA jevA jaNAtA mANasa sAthenI mAthAkUTa ane jIbhAjoDImAMthI UgaravA cAraNe TUMkamAM ja javAba vALyo: gIra-pradezamAMthI huM AvuM chuM. sAmata khumANa pAsethI prItidAna meLavavA ahIM mAruM Agamana thayuM che. paraMtu tArA para to mane Aje evI khIja-dAjha caDI che ke, sAvarakuMDalAne khoLe vahetI ane nirmaLatAno saMdeza lalakAratI A nAvalI jevI nirmaLa nadIne gaMdI-gobarI banAvavAnA aparAdha badala gunegAra tarIke tArI para khumANa taraphathI daMDa phaTakArAvIza, tyAre mane je AnaMda thaze, e prItidAna meLavyAnA AnaMda karatAM hajAra gaNo vadhAre haze. | nadImAM nAhanArA pelA mANase mazkarIno mahAnaMda mANatAM sAmethI kahyuMH cAraNa ! tame je kAma mATe AvyA cho, e bhulAI jAya, to hajI vAMdho nahi. paNa dezavaTAno daMDa mArA mAthe phaTakAravAnI AvI mAgaNI karavI, to bhUlatA ja nahi, kema ke sAmata khumANa paNa A vAta sAMbhaLIne bahu bahu khuza thaze. gAMDA jevA mANasanI A vAta sAMbhaLI-na sAMbhaLI karI ane cAraNa to nadInA svaccha kinAre nAhIdhoIne sAvarakuMDalA tarapha cAlato thayo. cAraNanI najara AgaLathI hajI e dazya dUra thatuM nahotuM. AvI namaNI nadInA panAre AvI kUbaDI kAyA kyArathI paDI haze, keTalA divasathI A nadImAM gaMdakIno gADavo ThalavAto raheto haze ane chatAM - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 (Aha 29
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA gAMDiyAne rokanAra kema koI nIkaLatuM nahi hoya ? AvA ne AvA vicAramAM khovAI gayelo cAraNa jyAre sAvarakuMDalAnA rAjadarabAranI najIka Avyo ane sAmethI kasuMbA-pANI mATe ene AmaMtraNa maLyuM, tyAre ja ene khyAla Avyo ke, huM sAvarakuMDalAmAM pravezI gayo chuM ane darabAragaDha paNa najIka AvI gayo che. kasuMbA pANI mATe maLelA AmaMtraNano javAba vALatAM devALaMde kahyuM : "kasuMbo levAnuM to ghaNuMya mana che. paNa A vAta mArA hAthamAM thoDI ja che ? darabAragaDhanI DelInA AMgaNe kharalamAM aphINa ghUMTAI rahyuM hatuM. keTalAka mANaso vAtonAM vaDAM paNa taLI rahyA hatA. cAraNano Avo praznAtmaka javAba sAMbhaLIne Azcarya anubhavatA eka mukhya mANase sAmo savAla karyo : cAraNa ! kasuMbo pIvAnI tamArI icchA che ane kasuMbo pAvAvALA ame taiyAra chIe, pachI ema kema kaho cho ke, kasuMbA-pAna mArA hAthanI vAta kyAM che ? cAraNe javAba vALyoH Ama na kahuM, to bIjuM zuM kahuM? kuMDalAnA dhaNInI marajI haze, to huM kasuMbo laI zakIza. tamAruM AmaMtraNa to che ja. paNa kuMDalAnA dhaNInI marajInoya Teko tamArA AmaMtraNane maLI rahe, to triveNI saMgama racAI jAya. | kasuMbAnA DAyarAmAM besatAM besatAM cAraNe vALelo A javAba sAMbhaLIne Akho DAyaro bolI UThyo : cAraNa ! ATalI ja vAta che ne ! to to samajI lo ke, abaghaDI ja triveNIsaMgama racAI jaze. sAmata khumANa thoDI ja vAramAM sabhAmAM AvavA joIe. thoDI vAra thaI ane sAmata khumANa AvatA jaNAyA. emanI tarapha saunI najara maMDAyelI hovAthI cAraNe paNa sAmata khumANa tarapha najara doDAvI, paraMtu jyAM cAraNanI najara khumANa para paDI, tyAM ja cAraNe 30 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnI para vIjaLI tUTI paDyA jevo sakhata AMcako ne AghAta anubhavyo. cAraNane thayuM ke, dharatI jo mAraga Ape, to atyAre ne atyAre ja pRthvInA peTALamAM samAI javuM ! sau jene sAmata khumANa tarIke AdarabharI AMkhe AvakArI ane avalokI rahyA hatA, e sAmata khumANamAM ane savAre nadI kinAre pote je mANasane gaMdakInA gADavA tarIke dhikkAryo hato, emAM koI taphAvata na pakaDI zakAyo. tyAre cAraNanA cittamAM eka prAsko paDyo : kuMDalAnA A dhaNImAM ane meM savAre jene gaMdakIno gADavo gaNyo, e mANasanA AkAramAM to koI ja phera nathI. to meM jenI tarapha mazkarInAM saNasaNatAM bANa choDyAM, e zuM sAmata khumANa pote ja haze ? to to have bhAre thaI javAnI ! pAMca tolA sonuM maLavAnI AzA to dUra rahI, paraMtu mAre mAruM A mAthuM gumAvI devAno samo to nahi Ave ne ? cAraNanI manovedanAmAM ora vadhAro thayo : kharekhara, huM eka naMbarano akkaramI chuM ane kapALano mAro paDiyo kANo che. ethI ja akkaramI evA mane nAvalInA nIranI nAhakanI ciMtA thaI ane jeo kuMDalAnA dhaNI sAmata khumANa pote ja hatA, emane rakhaDela koI AdamI samajIne emanI mazkarI karavAnI kumati mane sUjhI. Ama cAraNa potAnA durbhAgyane bhAMDato bhAMDato potAnuM moM chupAvI rahyo. cAraNa jema sAmata khumANane oLakhI gayo hato, ema khumANa paNa cAraNane caherA parathI oLakhI gayA hatA ane savArano saMvAda emane sAMbharI Avyo hato. ethI emane evI pAkI pratIti thaI AvI che, jeNe mane savAre gALo bhAMDavAmAM bAkI rAkhyuM nahotuM, e ja A cAraNa che. sAmata khumANa sivAya bIjo koI hota, to tyAre ne tyAre cAraNanI cAmaDI utaraDAvavAno hukama choData. paNa A to khumANa hatA. A to kuMDalAnA dhaNI hatA. A to moTA mananA mAnavI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 7 31
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatA. ethI ajANatA thaI gayelI potAnI e avahelanAne aparAdha gaNavAnI tuccha manovRtti emanAmAM nahotI. udAra mananA emaNe to zaramathI jhUkI gayelA cAraNane sAmethI satkAratAM kahyuM : kavirAja cAraNa! je jagAe ravi na pahoMcI zake, tyAM pahoMcavAnI pahoMca tamArA jevAne varI hoya che, ethI tame "dekho evuM bhAkho" e aparAdha na Thare, e to ahevAlamAM khape. jyAM na pahoce ravi, tyAM pahoMce kavi uparAMta tame anubhavI paNa cho, mATe savAre tamArI sAthe saMvAda-vArtAlApa karatAM mane evo AnaMda thayo ke, nadInI nirmaLatAnI AvI ciMtA gAmavAsI tarIke sAvarakuMDalAmAM koIne nathI ane gIranA vAsI hovA chatAM tamane keTalA badhA moTA pramANamAM che ! tamAro Avo prakRti prema mArI prajAnA haiye paNa vasI jAya, to kevuM sAruM ! AvI apekSApUrvaka huM tamAruM bahumAna karavA icchato hato, tyAM ja tame sAmethI maLI gayA. mATe cAlo, have rAjasabhAmAM pahoMcIe ! kuMDalAnA dhaNI taraphathI sAmethI AvA satkArasUcaka zabdo sAMbhaLatAM ja maravA paDelA cAraNanA jIvamAM jANe jIva Avyo. devALaMda tarata ja Ubho thayo ane sAmata khumANanA paga pakaDI letAM raDatI AMkhe eNe kahyuM : sAvarakuMDalA uparAMta suvizALa haiyAnA paNa dhaNI o khumANa ! bhUla gaLI javAnI ApanI kSamA-kSamatAno joTo jaDavo jema muzkela che, ema aparAdha AcaravAnI mArA jevI kaniSThatAno joTo jaDavoya muzkela che. jene koI ja saMtavya na gaNI zake. evo aparAdha meM karyo che. paraMtu Ape ene mana para paNa lIdho nathI. ApanI AvI dariyAvadilI to dariyA pAse paNa saMbhavI na zake. mATe mAre have zuM bolavuM, e ja mane samajAtuM nathI. bolIne huM je nahi samajAvI zakuM, e samajAvaTa thoDAghaNA aMze mArI AMkhanAM AMsu ThasAvI zakaze, evo mAro vizvAsa eLe nahi ja jAya. ATaluM bolIne cAraNanI AMkha daDadaDa karatI AMsudhAra relAvavA 32 jI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMDI. e AMsudhAramAMthI jANe evI akSarAvalie AkAra dharyo ke, Avyo moTI AzathI Aphata TALavA kAja, jIbhe mUkI mAjha kamatya sujhI kuMDala dhaNI. AvI AMsunI dhArAvali vahAvato cAraNa rAjasabhAmAM jaI Ubho. toya e AMsudhAramAM jyAre oTa na AvI, tyAre sAmaMta khumANe cAraNane UbhA karatAM kahyuM : o devIputra ! tame kaMI evo aparAdha AcarI nathI beThAM ke, Avo baLabaLato baLApo kADhavo paDe. tame to mArI nAvalI nadIne gaMgA jevI pavitra gaNavAnI preraNAnuM Aje gAna karyuM che ane mane cetavyo che. A preraNAnA pratApe have huM A nAvalI nadInuM rakhopu karavA jAgrata rahIza. mATe have AMsu bhUMsI nAkho ane tame je kAma mATe khAsa ahIM AvyA cho, e kAma aMge be bola bolo. cAraNe AMsu lUchI nAkhatAM potAnI vItaka kahI saMbhaLAvI ne upasaMhAra rUpe eTaluM ja kahyuM : khumANa ! mArA dIkarAnA jAnamAM jAna have Ape ja pUravAno che. huM Ama to joke Apano aparAdhI chuM, ethI ApanI AgaLa AvI AzA rAkhavAno mane koI ja adhikAra nathI, Ama chatAM mane niraparAdhI gaNavAnI udAratA Apa dAkhavI rahyA cho, tyAre mArI bhIDa bhAMgavA kAje ApanI samakSa hAtha laMbAvavAnI dhiDhAI huM karI rahyo chuM. cAraNa devAnaMde laMbAvelA hAthamAM suvarNavRSTi karatAM sAmaMta khumANe kahyuM : cAraNa ! dIkarAnI jAna raMgecaMge laI jAva, ane kasuMbo paNa pItA jAva. A pachIya jyAre paNa jarUra paDe, tyAre tamArA mATe mArA darabAranA daravAjA khullA ja che. nAvalI nadInI pavitratA-nirmaLatA jALavavA mATe tame je preraNA-pradAna karyuM che, enI avejImAM A suvarNadAna to phUla-pAMkhaDI jeTaluMya nathI. mATe pharI vAra mane Avo lAbha ApavAnI vinaMtI dhyAnamAM rAkhIne vahelA vahelA padhArajo. saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 33
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNe kuMDalAnA dhaNIno guNavaibhava sAMbhaLyo hato, e to A paLe khUba ja ocho jaNAI rahyo hato. e zravaNanA pramANamAM cAraNane thayelI gajaba-ajabanI guNAnubhUtino AnaMda to koI ora ja hato, e AnaMdane na to koI Aro bAMdhI zakato hato, na to koI ovAro avarodhI zakato hato. o 34 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vINAnA tAra dvArA veranI vasUlAta 4 samrATa akabara, saMgItakAra tAnasena ane svarasvAmI guru haridAsajI - A nAmo itihAsa-prasiddha hovA chatAM paNa A traNanI sAthe ja saMbaMdhita baiju bAvarAnuM cothuM nAma ochAe sAMbhaLyuM haze ? baijunA nAmathI paricita vyakti mATe paNa baiju ane tAnasena vacce saMparka kaI rIte sthApita thayo, e aMgenI romAMcaka vAtonI mAhitI hovI to lagabhaga asaMbhavita ja gaNAya. jANavA jevo e itihAsa che. koI paNa kSetre siddhi maLavI sahelI nathI, siddhi maLyA bAda enI prasiddhinI pAtratA puravAra karI ApavI, e to jarAya sahelI bAbata nathI. siddhi-prasiddhi maLI gayA bAda moTAnI kRpAya maLI jAya, to e kRpAne pacAvI jANavA mATe to koka viralo ja saphaLa banI zake. saMgItaguru haridAsajInI bhAvanA ane dhAraNA to evI ja hatI ke, tAnasena AvI viralanI kakSAne zobhAvanAro saMgItakAra bane. AvI bhAvanApUrvaka emaNe tAnasenanA saMgItAdhyayana pAchaLa ThIka ThIka parizrama uThAvelo. AnI phalazruti rUpe tAnasena siddhi-prasiddhino svAmI paNa banI cUkyo hato. paraMtu eka divasa haridAsajIe baijunI vItaka jANI, tyAre ja emane khyAla Avyo ke, tAnasena mATe pote je dhAraNAbhAvanA rAkhI hatI, ene to tAnasene mATImAM milAvI dIdhI hatI. ethI guru tarIke emanuM aMtara raDI UThyuM. ane baijunA mAdhyame emaNe saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 35
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAnasenanI sAna ThekANe lAvavA mATe "zeranA mAthe savA zera'nA satyanI soTIno camacamato prahAra karavAno nirNaya karyo. tAnasena e samayano suprasiddha saMgIta samrATa hato. emAM vaLI dilhInA zahenazAha akabare cAra hAthe enI para kRpA-vRSTi karavA mAMDI, tyArathI to tAnasenane garva-abhimAnanuM evuM tAna caDI gayuM ke na pUcho vAta ! tAnamAM ne tAnamAM tAnasene akabaranI sabhAmAM eka evo vicitra phatavo bahAra paDAvyo ke, tAnasena sivAya tAna cheDavAnI koI saMgItakAre A sabhAmAM gustAkhI na ja karavI, tAnasenane TapI jAya, evo gAyaka to koNa pedA thavAno? paNa tAnasenathI UtaratI kakSAnuM gAvAnI paNa koI hiMmata karaze, to enA dhaDa paranuM DokuM salAmata nahi rahI zake. talavArano eka ja jhATako e DokAne dhaDa parathI uDADI detAM khacakAze nahi. A jAtanA phatavAno sAco ane nagna nAgo artha to e ja thato hato ke, akabaranI sabhAne saMgItathI DolAvavA mATe ekamAtra adhikArI tAnasena ja che. mATe A viSayamAM je koI mAthuM mAravAnI bhUla karI besaze, enuM mAthuM sahI salAmata nahi ja rahI zake ! A phatavAno jema jema phelAvo thato gayo, ema ema tAnasenanI chAtI phuggAnI jema phulAtI gaI ane kaLApremIonuM kALajuM kapAtuM cAlyuM. kaLA paranI AvI kaDaka pAbaMdIne to koNa pasaMda kare ? ane chatAM e pAbaMdIne paDakAravA joNuM parAkrama konI pAse hoya ke, e A aMge akabaranI sabhA sAme avAja uThAve? tAnasena mATe saMgItanA kSetre maLelI suprasiddhi "vaDhakaNI vahue dIkaro jaNyo" jevI kahevatane caritArtha karI janArI nIvaDI. saMgItakAra tarIke tAnasena suprasiddha banato gayo, ema enuM abhimAna karavA mAMDyuM. enA manamAM evI rAI bharAI beThI ke, potAnI phelAtI jatI nAmanA-kAmanAmAM koInoya hastakSepa na ja thavo joIe. kadAca "zerane 36 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthe savAzera" thaIne koI potAnA mAthe paTakAya, evI zakyatA ja na rahevA devI hoya, to koI ja saMgItakAra akabaranI sabhAmAM paga mUkavAno vicAra ja na karI zake, evI havA UbhI karI devI joIe ane e havA vAvAjhoDAnI jema comera phelAI javI joIe. A jAtano phatavo saMgItakAronI vizALa sRSTine samasamAvI gayo, paNa ene koI paDakArI na zakyuM, ethI akabaranI sabhAmAM ekamAtra tAnasenanuM ja sAmrAjya sthapAI gayuM. tAnasenanA manamAM UMDe UMDe eka evo bhaya bhamI rahyo hato ke, kadAca koI saMgItakAra mane pachADe, evo AvI jAya to mAro badho ja garAsa lUMTAI gayA vinA na rahe. mATe mAre pANI pahelA pALa bAMdhavAnI jema evo koI vyuha apanAvavo joIe ke, koI ja saMgItakAra svame paNa akabaranA darabAramAM paga mUkavAnuM sAhasa ja na kare. A bRha phatavArUpe phelAyo ane tAnasenanuM tAnamAna tADanI jema vadhatuM ja cAlyuM. sRSTino A to niyama ja che ke, rAvaNa jevA rAvaNanuM abhimAna paNa cUracUra thaI gayA vinA nathI rahyuM. AnI pratIti karAvato prasaMga eka dahADo banyo. gujarAtamAM AvelA vaDanagaramAM vasato nAgara brAhmaNano eka parivAra bhAratabhramaNa mATe nIkaLyo hovAthI pharato pharato eka dahADo dilhI AvI pahoMcyo. saMgItakaLAno vaMzaparaMparAgata vAraso dharAvatA e parivAranA manamAM evI eka icchA jAgI ke, dilhInI sabhAmAM saMgItakaLA darzAvIne akabarane rIjhavIe, to pachI yAtrA rUpe bhAratabhramaNa karavuM ghaNuM sugama thaI paDe ! tAnasenanI nAmanA kAmanAnA Dhola to na sAMbhaLavA hoya, toya saMbhaLAI gayA vinA na rahe, e rItanI garjanA sAthe dilhImAM gAjI cUkyA hatA, Ama chatAM vaDanagarathI Avela A nAgaraparivAra rAjasabhAmAM saMgItakAronA praveza para mukAyelI pAbaMdInA phatavAthI ajANa hato, ethI ja enA manamAM evo vicAra jAgyo hato ke, akabara jo rIjhI jAya, to jarUra inAma saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 37
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLe, ne ethI bhAratabhramaNano manoratha sugamatA-saphaLatAthI pAra paDe. gUrjara gAyakonA e parivAre rAjasabhAmAM pravezanI anumati mAMgatAM saMgItakAranA praveza paranI pAbaMdInI cokhavaTa karavAmAM AvI, paNa ene bahu mahattva ApyA vinA inAma maLavAnI AzAthI e parivAre mAMgaNI cAlu ja rAkhatAM aMte gUrjara-gAyakone praveza maLyo, vaDanagaranA e gAyakone to kaLAnuM varadAna hatuM. ethI akabara saMtoSAIne prasanna banI jAya, evo svara ane sUcano jalaso UjavAI gayo. tAnasenathI UtaratuM gAvA para pratibaMdha hato, jyAre A gAyako to tAnasenanI samakakSa gaNI zakAya, evI kaLA darzAvavAmAM saphaLa thayA hatA, ethI inAmanI AzA-sRSTimAM teo rAcI rahyA hatA, tyAM ja aNadhAryo motano saMdezo sAMbhaLavAno vAro Avyo. tAnasenanA kAne jyAM gUrjara gAyakono gItadhvani athaDAyo, tyAM ja eno pitto phATyo ke, phatavAne phADI nAkhIne A rIte gAvAnI viThThAI karanArAnAM nAmaThAma paNa mAre jANavAM nathI. gAnAro game te nAtajAta ke dezapradeza dharAvanAro hoya, paNa mArA mATe to e zatru ja gaNAya. zatrune to UgatA pUrve ja DAmI devo joIe, enA badale A to UgIne udayanI dizAno UrdhvayAtrI banyo gaNAya. AnI upekSA to kaI rIte thaI zake ? ATalo puNyaprakopa ThAlavIne tAnasene jyAM talavAra ugAmI, tyAM ja tAnasenano izAro samajI jaIne enA sevakoe e ja talavArathI gUrjara gAyakanuM dhaDamAthuM alaga karI nAkhyuM. vaDIla-gAyakanI hatyAnA A AghAtane jIravI na zakanAro e parivAra bhayathI phaphaDI UThIne jIva bacAvavA Amatema nAsabhAga karatA veraNacheraNa banI gayo. gAyakanA putranuM nAma hatuM baiju ! pitRhatyAno badalo levAnI dhUna para savAra thaIne baiju pAgala jevo banIne rajhaLI-rakhaDI rahyo. pitRhatyAnA AghAte enA diladimAgamAM evI vepipAsA jagAvI dIdhI hatI ke, 38 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 0
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtadivasa e rajhaLapATa karato ja rahyo ane enI vRtti-pravRttimAMthI jANe tAnasenano badalo levAnI Aga ja okAtI hatI. baiju pote samajato hato ke, tAnasenano eka vALa paNa vAMko vALavo enA mATe gajA bahAranuM kAma hatuM. chatAM verano vaDavAnala enA haiyAmAM e rIte bhaDabhaDI UThyo hato ke, koI pAgala AdamInI adAthI pitRhatyArA tAnasena para e gALono satata varasAda varasAvato comera ghUmI rahyo. gAyaka parivArathI vikhUTo paDI gayelo baiju eka dahADo rajhaLato-rakhaDato tAnasenanA saMgIta-guru haridAsajIno jyAM vasavATa hato, e yamunA-taTanI AsapAsanI vRMdAvana tarIke vikhyAtabhUmimAM jaI pahoMcyo. haridAsajIne varelI saMgIta-siddhinA paramANuothI prabhAvita yamunAtaTa para paga mUkatAM ja baijunA haiyAmAM sUtelo koI saMgItakAra jANe ALasa maraDIne beTho thaI gayo ane pAgalanA pralApanI jema veranI vasUlAta kAje rADo pADanAro baiju e pradezanA prabhAve gItasaMgItanA layamAM lIna banIne evAM gIta lalakArI rahyo ke, jemAM tAnasena sAthenA veranI vasUlAta levAnuM khunnasa ja khaLabhaLI rahyuM hoya ! baiju game tema toya gAyakapitAno vAraso savAyo karIne dIpAvI zake evo kaLAsiddha dIkaro hato. ethI kaMThakaLA to ene varelI ja hatI. A kaLA khIlI UThe, evuM vAtAvaraNa maLatAMnI sAthe ja baiju jANe potAnuM pAgalapana khoI beTho. Ama chatAM veranI vasUlAtanI je vAsanA enA haiyAmAM poDhI hatI. enAthI chuTakAro to zakya ja na hato. ethI baiju A pUrve rADo pADI pArTIne veranI vasUlAtanI je vAsanA vyakta karato hato, have yamunA taTanA prabhAve gIta-saMgItanA layamAM ve2nI e vasUlAta ghUMTAvA-paDaghAvA mAMDI. yamunAtaTa to saMgIta svAmI haridAsajInI sAdhanA ane siddhinI bhUmi hatI. A ja bhUmimAM haratAM-pharatAM rahetAM ane prabhunA guNagAnamAM saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 39 >
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ gumabhAna banI janArA haridAsajInA kAnamAM eka vAra baijunuM gItagAna praveDyuM ane teo stabdha banI gayA. emanA aMtaramAMthI evo avAja UThyo ke, tAnasenanA tAnamAna utArI de, evo A gAyaka vaLI koNa haze? emAMya vadhAre dhyAnathI sAMbhaLavAno prayatna thatAM ja jyAM tAnasenanuM nAma ane enI sAthenA veranI vasUlAtano dhvani spaSTa thayo, tyAM ja haridAsajInI jijJAsA ora vadhI javA pAmI, potAnI avirata svarasAdhanAne paLavAra thaMbhAvI daIne emaNe pUchyuM: "gAyaka ! tAruM nAma zuM? tAruM gAma kayuM? tArA gItamAM gavAto A tAnasena vaLI koNa? huM harino dAsa hovA chatAM tane A badhuM jijJAsAthI pUchI rahyo chuM. mane bIjI koI ja Aza nathI, mATe vizvAsa che ke, mane badhA javAba tArA taraphathI maLI ja jaze.' - haridAsajInI sAme ekITase joI rahelo baiju paNa stabdha uparAMta vicAramagna banyo. tAnasenanA saMgItaguru tarIke haridAsajInuM nAma A pUrve aneka vAra enA sAMbhaLavAmAM AvyuM hatuM. e paNa eNe sAMbhaLyuM ja hatuM ke, yamunAtaTa para ja vasavATa karatA haridAsajInA manamAM koInI Azane avakAza ja na hoI zake ! mATe jijJAsu tarIke mane prazna pUchanArA A haridAsajI pote ja hovA joIe. Aja sudhI A rIte potAnI khabara aMtara pUchanAruM koI ja bhecyuM na hatuM. ethI baijunuM haiyuM bharAI AvyuM. eNe javAba ApavA mAMDyo : dhAruM chuM ke, Apa pote ja haridAsajI hovA joIe. kAraNa ke A yamunAtaTa para paga mUkatAMnI sAthe ja mArAmAM Avela parivartana huM anubhavI zakuM chuM. ApanI sAdhanAthI prabhAvita bhUmino ja e camatkArI prabhAva gaNAya ke, A pUrve veravasUlAta mATe pAgalanI jema rADo pADato rahenAro huM thoDA divasathI veravasUlAtanI vAtane gItasaMgItamAM gAnAro banI cUkyo chuM. ApanI sAdhanAnA paramANuothI prabhAvita A bhUmino ja A camatkAra gaNAya ! mAruM vatana Ama to vaDanagara 40 laI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. pUrA piravAra sAthe bhAratabhramaNa karavAnI bhAvanAthI pharatAM pharatAM ame dilhI AvyA ane......' baiju AgaLa bolatAM bolatAM aTakI gayo. enA zarIranA rUparaMga ja jANe badalAI gayA. rUpamAM raudratA dhasI AvI ane raMgamA lAlAza jvALAnI jema bhaDabhaDI UThI. haridAsajI pUchI beThA : ane pachI zuM ? bolatAM kema aTakI gayo ? dilhImAM akabaranI sabhAmAM javAnuM thayuM hatuM kharuM ? tyAM mArA ziSya tAnasenano bheTo paNa thayo ja haze ? 'tAnasena' ATalA ja zabdo kAne athaDAtAMnI sAthe ja baiju barADI UThyo : zuM e tAnasena tamAro ziSya thAya ? e tamArA ziSye to amArA parivAranI dhULadhANI karI nAkhI. tamAro bhale e ziSya haze, paNa amAro to e zatru che zatru ! mArA pitAjInI bharasabhAmAM hatyA karanArA e ghAtakInA verano badalo nahi lauM, tyAM sudhI huM jaMpIne besI zakIza nahi. abhimAnanA pUtaLA jevA e tAnasene potAnuM sthAnamAna TakAvI rAkhavA evo eka phatavo bahAra paDAvyo hato ke, akabaranI sabhAmAM koI saMgItakAre pravezavuM nahi ane gIta lalakAravuM nahi. Ama chatAM AvI dhiThThAI je karaze, enuM mAthuM dhaDathI uDADI devAmAM Avaze. A phatavAthI ajANa mArA pitAjIe potAnI kaLA darzAvatAM akabarasahita sabhA DolI UThI. ethI bhAre inAma mATe amane saune AzA baMdhAI. paNa inAma to dUra rahyuM, mArA pitAjIne to maLyuM mota ! e ja sabhAmAM pitAjInI hatyA tAnasenanI talavAre karatAM amAro pUro parivAra veraNa-cheraNa thaI gayo. pitRchatra gumAvanAra putra tarIke huM AghAta na ja sahI zakyo ane pAgala jevo banIne Aje rAnarAna rajhaLI-rakhaDI rahyo chuM. pitR-hatyArA e tAnesana sAthenA veranI vasUlAta laIne ja huM jaMpavAno chuM. A mAro AkharI nirNaya che. huM samajuM chuM ke, tAnasenano ekAda vALa paNa vAMko vALavo, e mArA mATe Aje to zakya ja nathI. paNa jyAM sudhI veranI vasUlAta saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 41 G0
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahi thAya, tyAM sudhI huM jaMpIne besIza nahi ! mAre kaMI gAyaka nathI banavuM, mAre to tAnasenanA hatyArA banavuM che. Apa jo A mATe mane sahAyaka banI zakatA ho, to huM tAnasena karatAM paNa vadhu samarpita Apano ziSya banI javA A paLathI ja taiyAra chuM. baijue je ApavItI varNavI, e sAMbhaLIne to haridAsajInuM haiyuM vyathita banI UThyuM. eo vicArI rahyA ke, tAnasena mATe meM kevI kevI dhAraNA-bhAvanA rAkhI hatI! kharekhara kaLA-vidyA pacAvavI jhera jIravavA karatAMya kaThina che. mArA ziSya tarIke tAnasenanI sAna ThekANe lAvavI, e mArI pharaja thaI paDe che. vaLI A baijunI hitaciMtA paNa mAre karavI ja rahI. huM eno hAtha jhAlIne ene sAcA raste nahi caDAvuM, to tAnasenanA tAnamAna toDI zakavA samartha A baiju bicAro veranI vasUlAta mATe jhAMvA nAMkhato rahIne A jIvana eLe gumAvI besaze, veranI vasUlAta to dUra rahI, paNa A baiju game teTalA dhamapachADA karaze, toya tAnasenano ekAda vALa paNa vAMko vALI zakavAno nathI. mATe tAnasena uparAMta A baijunA hita khAtara paNa mAre mArI aviratasAdhanAmAM vikSepa pADIneya ziSya tarIke Ane svIkArI levo ja rahyo. tAnasena karatAMya vadhu samayano bhoga ApIne A baijune evI saMgIta-vidyAno pAragAmI banAvI dauM ke, A baijunI AgaLa tAnasenanA badhA ja tAnamAna UtarI javA pAme ! baijunI vedanA sAMbhaLyA bAda manomana ja koI nakkara nirNaya laI laIne haridAsajIe kahyuM ke, baiju ! mArI sAdhanA svara ane saMgItanI che ane chatAM ziSya tarIke tuM to mArI pAse veranI vasUlAta kAje talavAra calAvavAnI tAkAta mAMgI rahyo che. Ama, ApaNI vacce meLa ja jAmI zake ema nathI. paNa tArI vedanA sAMbhaLIne mAruM dila e rIte pIgaLI javA pAmyu ke, huM tane saMgIta zIkhavIne mArI rIte tAnasena sAthenA veranI vasUlAta karavAmAM vijayI banAvIza. talavAranA vAra 42 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA ja nahi, vINAnA tAra dvArA paNa veranI vasUlAta kaI rIte thaI zake che, e duniyA jotI raheze ane tane maLelI saphaLatA badala daMga thaI jaze. tuM ziSya banavA taiyAra che, to mAre guru banavuM ja rahyuM. cAla, atyAre ja mArA pagale pagale Azramano Azraya svIkArI laIne svarasAdhanAnI dhUNI dhakhAvavA tAre besI javAnuM che. mane vizvAsa che ke, thoDA samayamAM veranI vasUlAta karavAmAM tuM vijayI nIvaDIza. guru tarIke haridAsajInI AjJA zirodhArya karavAnI baijunI pUrepUrI taiyArI hovA chatAM gurvAjJA sAMbhaLIne ene thayu ke, kaMIka samajaphera to nahi thatI hoya ne ? huM kaMI gAyaka banavA nathI mAMgato, mAre to tAnasenanA ghAtaka banavuM che, A mATenuM khunnasa mArI nasenasamAM khaLabhaLI rahyuM che. paraMtu haridAsajI to talavAra choDAvIne mane vINA pakaDAvA mAMgatA lAge che. eNe dilanI duvidhA rajU karatAM kahyuM ke, talavAra dvArA paNa veranI vasUlAta karavI jyAM sahelI nathI, tyAM vINAnA tAra to kaI rIte vera vasUlI zakaze ? ApanI AjJAno zabde zabda zirodhArya ja che. paNa huM gAyaka nahi, ghAtaka banavA mAMguM chuM. ATalI spaSTatA vAraMvAra doharAvyA vinA nathI ja rahI zakato. hiradAsajIe hasatAM hasatAM javAba vALyo ke, baiju ! vINAnA tAranI tAkAta tuM hajI samajyo ja nathI, mATe ja AvI duvidhA anubhavI rahyo che ! vINAnA tArane raNajhaNAvIne tuM tAnasena sAthenA veranI vasUlAtamAM jarUra vijayI nIvaDIza. ema mArA aMtaramAMthI avAja Ave che. mATe koI paNa jAtanA saMkalpa-vikalpathI mukta banIne tuM saMgItano evo sAdhaka banI jA ke, e sAdhanA daramiyAna pitRhatyA bhulAI jAya, hatyAro tAnasena paNa bhulAI jAya, ane ekamAtra svaradevatA ane svara-sAdhanA sivAyanI sRSTi tArI AMkha AgaLathI adRzya banI javA pAme. baiju bALakanI jema haridAsajInAM caraNe ALoTI paDyo, haridAsajI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 43
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtAnI adAthI eno baraDo paMpALI rahyA, ane yamunA taTanI e bhUmi jANe vINA banIne satata raNajhaNavA mAMDI. vINA dvArA veranI vasUlAtanuM aTapaTuM gaNita baijunA magajamAM barAbara UtaratuM na hatuM, paNa bALakanI jema ene guru mAtA para zraddhA ane vizvAsa hato, ene to veranI vasUlAtanuM dhyeya ja siddha karavuM hatuM, e dhyeyasiddhi jo vINA dvArA paNa thaI zakatI hoya, to pUrI lagana sAthe vaNAmaya banI javAnI enI tamAma taiyArI hatI. ethI khUba ja alpa samayamAM baiju bAvaro evo anupama svarasvAmI banI gayo che, ene saMgItakaLA varI, ema kahevA karatA ene varIne saMgItakaLA sanAtha banI gaI, ema kahevuM vadhu vAjabI gaNAya. saMgIta ane svaranI sRSTimAM gAjI rahelA ekamAtra tAnasenanA ja nAmakAmanA raNakArane dAbI devApUrvaka baiju bAvarAnA nAmakAmano dhvani dhIme dhIme eTalo badho gAjavA lAgyo ke, tAnasenane e garjanA saMbhaLAtI na hatI ke e sAMbhaLavAnI enI taiyArI na hatI. A hakIkata hovA chatAM paNa akabaranA darabAramAM to e garjanA paDaghAvA mAMDI. akabara eka vAra yamunAtaTanA e pradezamAM pharavA nIkaLyo, tyAre baijunI nAmanA-kAmanA sAMbhaLavA dvArA enA aMtaramAM jAgatuM gayeluM baijunuM AkarSaNa suSupti tajIne ekAeka jAgrata thaI gayuM ane akabare baijune sAmethI AmaMtraNa pAThavyuM. varSothI tAnasenanuM saMgIta sAMbhaLavA dvArA pedA thayelI saMgIta-ruci have navuM ja kaI sAMbhaLavAnI jijJAsA vyakta karatA baiju prasanna banI UThyo. keTalAka samayathI eNe je dhyeyanI siddhi mATe saMgIta-sAdhanAnI dhUNI dhakhAvI hatI, e dhyeyasiddhinI bhUmikA racavA eNe potAnI tamAma zaktibhakti kAme lagADIne akabara samakSa evI svaramAdhurI vahetI karI ke, e mAdhurInA mohaka banIne akabare baijune dilhI AvavA vacanathI bAMdhI lIdho. ene thayuM ke, Aja sudhI to meM saMgItanA koI navA nizALiyAne ja sAMbhaLyo 44 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ hato, enI apekSAe Aje to sAkSAt gaMdharvanuM gAna sAMbhaLavA huM bhAgyazALI banyo ! tAnasena sivAyanA koI saMgItakAranA praveza para mukAyelI pAbaMdI bhUlI jaIne akabare jyAre baiju pAsethI dilhI AvavAnuM vacana meLavyuM, tyAre ja baiju akabara pAsethI vidAya meLavI zakyo. haridAsajIno AtmavizvAsa have baijune sAco sAbita thato jaNAvA mAMDyo. vINA dvArA veranI je vasUlAta Aja lagI ene svama samI bhAsatI hatI, e svapanI sAkAratA baijune have hAthaveMtamAM jaNAvA mAMDI. hiMsAtmaka veranI vasUlAtanI vAsanAthI mukta thavA haridAsajIe veranI bhAvanAtmaka vasUlAtanI je vATa avAranavAra zikSaNa daramiyAna darzAvI hatI, e bodhapATha ene yAda AvavA mAMDyo, haridAsajIe avAranavAra samajAveluM ke, hathiyAra vinA paNa hatyA thaI zake che, AjJAbhaMga rAjA mATe hatyA samo gaNAya ane mAnabhaMga mAnava mATe hatyA samovaDo gaNAya. DAhyA mANaso veranI vasUlAta karavI ja paDe, to A jAtanI ja hatyAno Azraya letA hoya che. akabaranuM AmaMtraNa maLyA bAda baijunA gAgara jeTalA magajamAM sAgara karatAMya vadhu saMkalpa-vikalpo khaLabhaLATa macAvavA mAMDyA. manathI to kyAranoya dilhInA darabAramAM pahoMcI gayelo e eka dahADo tanathI dilhI pahoMcI gayo. enuM Agamana saMbhavita jaNAtA ja hacamacI UThelA tAnasene baijune mApavA bharI sabhAmAM ja saNasaNato savAla karyo : akabaranI sabhAmAM saMgItakAra mATenI pravezabaMdhI khyAla na hoya, e to banavA joga ja nathI, chatAM tame A sabhAmAM pravezavA thanaganI rahyA cho, e konA baLa para ? baijue bahAdurIthI javAba vALyo : haridAsajI jevA saMgItasvAmI taraphathI je kRpA maLavA pAmI che, e kRpAnA baLe huM akabaranI sabhAmAM pravezavA sajja banyo chuM. tAnasena karatAM UtaratuM gAvAno A sabhAmAM saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 45
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibaMdha che, paNa vadhu UMcI kakSAnuM gAvA mATe to pratibaMdha nathI ne ? saNasaNatA bANa jevo A savAla sAMbhaLIne tAnasena eka vAra to DaghAI ja gayo. ene thayuM ke, zerane mAthe A kayo savA zera TapakI paDyo ? tyAM to akabare baijunI tarapheNa karatAM kahyuM : A gAyakano vizvAsa keTalo sAco che? enuM pArakhuM Aje thaI javuM joIe. akabaranI A AjJAnI uparavaTa javAnI tAnasenanI zI tAkAta ? akabaranI jijJAsA joIne sabhAnI samutsukatA paNa vRddhigata banI javA pAmI. TaMkaNI paDe toya avAja Ave, evI zAMti patharAI jatAM baijue potAnI saMgIta-kaLAnI siddhi darzAvavAno prAraMbha karyo. prAraMbhanI paLathI ja samagra sabhA para chavAI janAro baiju jema paLo pasAra thatI gaI, ema janajananA manasiMhAsana para e rIte pratiSThita thato gayo ke, e pratiSThAnA pAyA hacamacAvavA keTalAya tAnasenonI tAkAta bhegI maLIne maLe, toya saphaLatA na sAMpaDe ! paLo vitatI gaI, ema baijunA mukha para prasannatAnA cAra cAra cAMda-sUraja khIlatA gayA ane tAnasenanuM mukha-kamaLa biDAtuM gayuM. hAra-jIta aMgenA koI nirNAyakanI dakhalagIrI vinA ja sabhAe jyAre baijunA bhAle vijayanuM tilaka aMkita karI dIdhuM, tyAre tAnasene vinamratA sAthe prazna karyo : baiju! Apano paricaya jANavAnI jijJAsA saMtoSazo ? baijue garvapUrvaka bhUtakALane yAda karAvatAM javAba vALyo : tAnasenajI ! najIkano ja bhUtakALa yAda che ? dilhInI A sabhAmAM gUrjaraMgAyako vaDanagarathI AvyA hatA, tyAre koI gAyakanI hatyA karavAmAM AvI hatI, e jo barAbara yAda hoya, to noMdhI lo ke, e gAyaka-pitAno ja huM putra chuM. pitRhatyAno badalo levAnI jhaMkhanA Aje jyAre pUrI thaI rahI che, tyAre Apane kaI kahevAnuM che kharuM? 46 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAnasene ekadama zAMtithI javAba vALyoH bhUtakALanI e bhUlane Aja-atyAre kabUlI letAM mArI AMkhamAM Apa have pApanuM prAyazcitta svIkAravAnI sajjatAnA sUcaka AMsu joI ja zakatA hazo ? baiju ! ApanA pitAnI hatyAno badalo levA Apa jo mAruM mAthuM mAgavAicchatA ho, e sahaja gaNAya, hatyAnA pApanuM prAyazcitta karavA huM sAmethI kahuM chuM ke, Apa mAruM mAthuM atyAre ja talavAranA eka prahArathI uDADI zako cho. tAnasenane thayelo A jAtano pazcAttApa baijune vicAramagna banAvI gayo. ene thayuM ke, tAnasenano mAnabhaMga thayo, eTale kharI rIte veranI vasUlAta to thaI ja gaI gaNAya. tAnasene A rIte aparAdha kabUlI lIdho, ethI mArI e pharaja banI jAya che ke, mAre enI kSatine kSetavya gaNI laIne ene mAphI bakSavI joIe. haridAsajInI hArdikabhAvanAne AvakAratAM baiju bAvarAe AMsu sAratI AMkhe kahyuM : tAnasenajI ! tamArI AvI vinamratA joIne veranI vasUlAta thaI gayAnA saMtoSathI chalakatA haiye huM Apane kahuM chuM ke, vINAnA tAra dvArA paNa veranI vasUlAta thaI zake che, evo navya ane bhavya itihAsa have Aje lakhavo che. cAlo, ApaNe haridAsajInA caraNe jaIe, ane AvA suvarNa itihAsanA zrIgaNeza karIe. itihAsa kahe che ke, A ghaTanA banyA bAda haridAsajInA vidyAziSya tarIke tAnasena ane baiju bAvarA vacce je sneha-sagAI racAI, e Ajeya tavArIkhanA tapta para ajara-amara che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 & 47
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya ane sattA vacce saMgharSa satya ane sAttvikatA samajavA jevI lAgavI, e kaThina che, enI sAcI samajaNa pAmavI, e to vadhu kaThina che. samajaNa paNa maLI jAya, A pachI satya-sAtvikatA taraphanI niSThA jALavI jANavI, e to kaThinAtikaThina che. kaThinAtikaThina AvI sAdhanAmAM je saphaLatA vare, ene AnI phalazruti rUpe je siddhi svayaMvarA banIne varatI hoya che, e to eTalI badhI addabhuta hoya che ke, svapramAM paNa enI kalpanA AvavI saMbhavita na gaNAya. itihAsanA pAnAM uthalAvIzuM, to AvI siddhine varanArA keI narabaMkAonAM nAmaThAma ApaNI AMkha samakSa khaDA thaI javA pAmaze. dIvAna uttamacaMda gAMdhI AvuM ja eka nAma hatuM. najIkanA bhUtakALamAM thaI gayelA uttamacaMda gAMdhI mULa to kutiyANAnA vatanI hatA. khAnadAnI, satyaniSThA ane sAttvikatA jevA guNo jemane vArasAgata varyA hatA, evA uttamacaMda jyAre UgIne UbhA thayA, tyAre emane evo vicAra Avyo ke, kAkA porabaMdaramAM pratiSThita agraNI hovAthI AjIvikA mATe huM jo porabaMdara jaIne kAkAnI oLakhANathI sArI jagAe goThavAI jAuM, to gujarAtano prazna kAyama mATe ukelAI jAya. kutiyANA gAmaDuM hatuM. enI apekSAe porabaMdara baMdara uparAMta 48 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIkatuM nagara hatuM. mATe uttamacaMdane Avelo vicAra vAjabI hato. sagAMsnehIoe paNa e vicArane vadhAvI letA mUchano doro hajI phUTyo na hoya, evI UgatI uMmare ja uttamacaMda kutiyANAthI porabaMdara AvI gayo. e bhAgyano baLiyo hato, enI bhAgyavela vistaravA mATe vADanI apekSA rAkhatI hatI. kAkAe potAnI lAgavagano upayoga karIne uttamacaMdanI niyukti vepArIonA mAla ane utAruonA mAlasAmAna para dANa ugharAvavAnA javAbadArIbharyA sthAne karAvI dIdhI. tyAre rANA tarIke vikrama sattAsUtro saMbhALI rahyA hatA. jakAta udharAvavAnA ati mahattvabharyA sthAne niyukta thayelA uttamacaMdanuM vyaktitva joIne eo khuzakhuzAla thaI gayA. A sthAna to evuM hatuM ke, niSThA dharAvanArI vyakti maLI jAya, to rAjabhaMDAra chalakAvA mAMDe ane khAudharA mANasane A sthAna maLe, to e vyakti eno potAno khajAno ja chalakAvI dIdhA vinA na rahe. uttamacaMdanI AkRti, enI bolacAla ane enI vRtti-pravRtti ja evI hatI ke, mahArANA A varSano rAjabhaMDAra je rIte chalakAI javAnI kalpanA karatA hatA, enA karatAM paNa savAI samRddhi e varSanA aMte rAjabhaMDAramAM jamA thavA pAmI. A pachI jUnAgaDhanI javAbadArI uttamacaMdane soMpAtAM emAM paNa sArAmAM sAruM pariNAma jovA maLyuM. AthI mahArANAnI khuzAlI ane kRpAno pAra na rahyo. emaNe manomana nakkI karI nAkhyuM ke, AvI satyaniSThA dharAvanArA uttamacaMdanI kadara karavAmAM jarAya kamInA na ja rAkhavI joIe, lAgatA-vaLagatAonI sAthe vicAra-vimarza karIne jakAta ugharAvavAnI kAryavAhI pUrI niSThApUrvaka adA karavA badala uttamacaMdane dIvAna tarIkenA pratiSThitapade sthApana karavAnI jAherAta jyAre mahArANAe karI dIdhI, tyAre sarvatra Azcarya phelAI gayuM. uttamacaMda ane enA kAkAne mATe paNa A jAtanI jAherAta Azcarya sAthe anerA ahobhAvano viSaya banI javA pAmI. saMskRtinI 2
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ porabaMdaramAM jyAre dIvAna pade uttamacaMda pratiSThita thayA, tyAre ghaNAghaNAe Azcarya anubhavyuM. paNa uttamacaMdanI be varSanI kAryavAhInA prabhAve rAjabhaMDAra chalakAI UThyAnI vigata jyAre jANavA maLI, tyAre saunA hAtha dIvAnanI e satya-niSThAne aMjali ApavA joDAI gayA vinA na ja rahyA. satyanI sAcavaNI kAje dIvAne Aja sudhI je aDagatA jALavI jANI hatI, e to pAzerAnI pahelI pUNI jevI ja hatI, e pote samajatA hatA ke, dIvAnanuM pada maLI gayA bAda to potAnI javAbadArI keI gaNI vadhI javAnI hatI ane have to satya uparAMta sattA sAmenA saMgharSamAM neka Teka jALavI jANavA mATe jAna para jokhama vahoravuM paDe, evA agniparIkSAnA avasaroya AvyA vinA nahotA rahevAnA. paNa dIvAnanA diladimAgamAM evo akhUTa vizvAsa chalakAI rahyo hato ke, satya ane sattA vaccenA e saMgrAma-saMgharSaNamAM paNa potAne koI ja namAvI nahi zake. dIvAnapade pratiSThita thayA pachInAM thoDAM varSomAM to kasoTIno sAmano karavAno koI ja avasara na Avyo, paNa eka dahADo mahArANA divaMgata thayA ane yuvarAja sagIra hovAthI sattAsUtro mahArANInA hAthamAM AvyAM, A pachI avAranavAra mahArANI ane dIvAnanI vacce cakamaka jharavAnI zarUAta thaI. mahArAjA jevA mahArANAe je rIte dIvAnanI AmanyA-adaba barAbara jALavI jANI hatI, e jAtanI AzA to strI jAta hovAthI mahArANI pAse rAkhavI vadhu paDatI hatI. paNa sAme cAlIne rAjyanA hitanI vAta salAha-sUcana rUpe dIvAna jaNAvatA, tyAre paNa eno pUrepUro amala thavAnI AzA rAkhavI vadhu paDatI gaNAtI. Ane bhAvino eka saMketa samajIne dIvAne nAnI nAnI bAbatomAM mAthuM mAravAnuM ane yogya salAhasUcano ApavAnuM mAMDI vALyuM. paNa rAjyanA hitanI dRSTie jyAre kaDavA thaIne kahevAnI pharaja adA karavAnI kaTokaTInI paLa AvatI, tyAre to dIvAna potAnA 50 (r) saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvinI salAmatIno vicAra na karatA, rAjyanA bhAvi-hitane ja agrimatA ApatA, ethI mahArANIne dIvAna dakhalagIrI rUpa jaNAtA, paraMtu AnI to dIvAnane jarAya ciMtA ja kyAM hatI ? yuvarAja sagIravaya dharAvatA hovAthI mahArANIe sattAsUtro hastagata karyAM hatAM. vaLI khajAnacI rAjyanI hitaciMtA karanArA hatA, ethI ghaNIvAra vicitra-viparIta saMyogo sarajAtA, paNa dIvAna zANA hatA, ethI e kaTokaTIno ukela AvI gayA vinA na raheto. paraMtu eka dahADo evI kAramI-kaTokaTI sarajAI ke, satya ane sattA vacce barAbarano saMgrAma-saMgharSa cheDAI jAya, eTalI hada sudhI paristhiti vaNasI javA pAmI, emAM nimittabhUta khajAnacI banI gayA. rAjyamAM jarUra paDe e mujaba paisA pUrI pADavAnI javAbadArI khajAnacI saMbhALatA hatA, ethI mahArANIne paNa jyAre jyAre AvazyakatA jaNAtI, tyAre tyAre dAsIo dvArA khajAnacI pAsethI rakama maLI rahetI. AvelI mAMgaNI barAbara na jaNAya, to ghaNIvAra khajAnacI e aMge pUchaparacha paNa karatA ne yogya na jaNAya, to e mAMgaNI pAchI paNa ThelI detA. cAra-pAMca vAra A rIte mAMgaNI pAchI ThelAtAM eka dahADo samasamI UThelI dAsIoe khajAnacIne dADhamAM rAkhIne khajAnacI viruddha evI kAnabhaMbheraNI karI ke, jethI mahArANInI AMkha lAlaghUma banI gaI ane emaNe khajAnacIne pakaDI laIne potAnI samakSa hAjara karavAno hukama choDyo. khajAnacI to rAjyane pUrepUrA vaphAdAra hatA. ayogya mAMgaNIno asvIkAra A rIte dharapakaDano vipAka kheMcI lAvavAmAM nimittabhUta banaze, evuM to emane svapreya kalpya na hatuM. ethI potAnI dharapakaDanI gaMdha AvI jatAM ja kiMkartavyamUDha banI jaIne khajAnacI gupta rIte tarata ja dIvAnanA zaraNe pahoMcI gayA. mahArANInA hukamanI vAta sAMbhaLIne dIvAnane thayuM ke, guno sAbita thayA pUrve ja khajAnacInI A rIte saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 51
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharapakaDa thAya, to dIvAna tarIke mArA zire paNa kALuM kalaMka coMTyA vinA na ja rahe. mATe mArI e pharaja banI jAya che ke, zaraNe AvelA khajAnacIne dharapakaDathI bacAvI levA je kaMI bhoga Apavo paDe, e Apavo ane khajAnacI jo sAcA ja hoya to emano vALa paNa vAMko thavA na pAme, e mATe je kaMI karavuM paDe, e jAnanA jokhame paNa mAre karavuM ja rahyuM. thoDIka pUchaparacha karyA bAda dIvAne khajAnacI tarapha sahAnubhUti vyakta karatAM kahyuM ke, tamArI saccAI aMge mane to jarAya saMdeha nathI. paNa dharapakaDano hukama thaI gayo hovAthI have nyAyanA maMdirethI paNa huM tamArI saccAI sAbita karavAne ja jaMpIza. mahArANIno game tevo hukama Avaze, paNa ene tAbe thavAthI jo satya ghavAtuM haze, to satyane surakSita rAkhavA jAnanuM paNa jokhama vahoravAnI mArI taiyArI hovAthI mAre tyAM koI paNa jAtano Dara rAkhyA vinA rahevAnI mArI tamane vinaMtI che. khajAnacI surakSita banI gayA, paNa dIvAnanA AMgaNe oMcitIApattionuM dhADuM tUTI paDyuM. mahArANIno hukama bajAvavA sajja rAjasevakoe jyAre jANyuM ke, khajAnacI to dIvAnanA zaraNe jaIne surakSita banI gayA che, tyAre sau vile moDhe mahArANI pAse pAchA pharyA. badhI hakIkata jANyA bAda mahArANIne thayuM ke, dIvAna kaMI mArA hukamanI uparavaTa thoDA javAnA che? emaNe tarata ja dIvAnane kahevarAvyuM ke, khajAnacInI dharapakaDano hukama meM ja karyo hato, Ano khyAla na hovAthI ja tame khajAnacIne Azraya Apyo hovo joIe. have A bhUlane sudhArI levA tarata ja khajAnacIne rAjyanA havAle karI dezo. mahArANIe AzAbharyA aMtare pAThavelA saMdezane svIkAravA jatAM satya ane nyAyanI nIti ghavAtI hovAthI dIvAna uttamacaMde spaSTa zabdomAM saMbhaLAvI dIdhuM ke, guno sAbita thayA pUrve dharapakaDano hukama phaTakAravo, para che saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ e to haDahaDato anyAya gaNAya, khajAnacIne atyAre jo tamArA havAle karavAmAM huM hakAra darzAvuM, to AvA anyAyanI bhAgIdArI mArA zire paNa ladAya, mATe have A prazna nyAyanI kacerImAM vicAravo joIe, evI mArI mAMgaNI che. bAkI nyAya jyAM sudhI doSita jAhera na kare, tyAM sudhI to khajAnacIne sagA saMtAnanI jema sAcavavA, e mArI pharaja ane kartavya paNa banI jAya che. - dIvAnanI A vAta nyAyI ne vyavahAranI dRSTie paNa vAjabI hatI. chatAM AmAM mahArANIne dIvAnanI dAdAgIrI dekhAI, ethI emaNe bIjo evo hukama saNasaNatA bANanI adAthI choDyo ke, dIvAna tarIke mahArANInI samakSa tamArI AvI jIdano vipAka tamArI dhAraNA bahArano haze. mATe hajI tamane taka ApuM chuM. ApaNI vaccenA Aja sudhInA snehasaMbaMdhanA nAte huM bhArapUrvaka jaNAvuM chuM ke, khajAnacIne choDI do, nahi to ene choDAvavA mATe je kaMI paNa karavuM paDaze, e badhuM ja karavAnI mArI pUrepUrI taiyArI che. satya ane sattA vacce saMgrAma bhabhUkI UThe, e mATenI suraMga jANe bichAvAI ja gaI hatI, emAM ubhayapakSIya AvAM valaNe jANe cinagArI cAMpavAnuM kAma karyuM. thoDIghaNI maMtraNAo niSphaLa jatAM aMte saMgrAma khelIne paNa khajAnacIno kabajo meLavavAno mahArANIno nirNaya sAMbhaLIne porabaMdara hacamacI UThyuM. eka tarapha rAjabaLanI virATatA hatI, bIjI tarapha enI sAme vAmana bhAsatI dIvAnanI tAkAta hatI. satyane akhaMDita rAkhavA mATe sattAnI sAme saMgrAma khelavo dIvAnane maMjUra hato. zaraNAgata khajAnacIne bacAvavA jatAM potAnA pUrA parivAra para jAnanuM jokhama vahorI levAnI dIvAnanI taiyArI hatI. ethI emaNe pUrA parivArane ane tahenAtamAM sajja cAraNa aMgarakSakone vIratApUrvaka sAmano karavA mATe hAkala karI. bIjI tarapha mahArANI paNa strIhaThanuM ugra svarUpa batAvI ApavA mAMgatAM hatAM. emaNe topothI sajja lazkarane saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 53
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ evo hukama ApIne dIvAnanA ghara tarapha ravAnA karyuM ke, tamAro Avo phaTATopa joIne ja khajAnacIne sAmethI suparata karavA dIvAna taiyAra ja thaI jaze. paNa AvuM na thAya, to topano mAro calAvIneya dIvAnane dhULacATato karavAnI ane khajAnacInI bocI pakaDIne ene ahIM DhasaDI lAvavAnI mArI tamane AjJA che, putra Adi parivAranI sAthe dIvAna paNa zaraNe AvelAnI surakSA kAje jhajhUmavAnA bahAne anyAyanI sAme pracaMDa pratikAra ApavA taiyAra thaI gayA. porabaMdara mATe jANe jUnI AMkhe navo ja tamAzo jovAno samo Avyo hovAthI prajAnAM haiyAM bhayathI phaphaDI rahyAM hatAM. tyAM to topanA kaDAkA-bhaDAkA saMbhaLAtA ghaNAbadhAnI AMkho bhayathI mIMcAI javA pAmI. paLa pachI zuM thaze enI kalpanA koI karI zakatuM na hatuM. dIvAnanuM gADha aMdhakAramaya bhAvi jotAM asajja saunI AMkho para jANe pAMpaNano paDado paDI gayo. anyAyanI sAme jhajhUmatA dIvAnanA pakSamAM akhUTa zaktino saMcAra karavA ekAeka ja tyAM to jANe paristhitie palaTo laI lIdho. mahArANI anyAyanAM pakSakAra banyAM hatAM, emane paDakAravAnI ekamAtra samarthatA jo koI dharAvatuM hatuM, to te rAjakoTanI aMgreja ejansI ! porabaMdaramAM aMdara-aMdara ja jAgelA saMgharSanA samAcAra rAjakoTa pahoMcatAMnI sAthe ja tyAMthI mahArANI para 'rUka jAva'no hukama chUTyo. ethI topanI garjanAone ekAeka ja aTakAvI devAnI mahArANIne pharaja paDI. yuddhanAM vAdaLo hamaNAM ja tUTI paDaze, evuM jaNAtuM hatuM, paNa palaTAyelA pavane e vAdaLone veravikhera karI nAkhyAM. aMgreja-ejansInA AgevAne e rIte dakhalagIrI karI ke, baMne pakSanI vAta sAMbhaLIne AkharI-nirNaya levAnuM hukamanuM pAnuM enA potAnA ja hAthamAM AvI gayuM. baMne pakSane sAMbhaLyA bAda ejansIe evo cukAdo Apyo ke, khajAnacI doSita na hovAthI dIvAnanI sAme maMDAyelo < saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 54
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ moraco tatkALa sameTI levAmAM Ave ! Ama, aNadhArI sahAya maLI jatAM khajAnacI ane dIvAnanA mAthe gherAyelAM ghanaghora vAdaLa vikherAI jatAM porabaMdaranI prajAe zAMtino zvAsa lIdho. paNa ghaTanAno saMketa samajI jaIne dIvAne manomana nakkI karI nAkhyuM ke, porabaMdara sAthenA aMjaLa have pUrA thaI gayA hovA joIe, ethI taka joIne porabaMdara choDI devuM ane vatana-bhoma kutiyANAmAM zAMtithI zeSa jIvana vyatIta karavuM. dIvAnanA A nirNayanI jANa thatAM ja porabaMdare AghAta anubhavyo. mahArANIne mATe paNa dIvAnano A nirNaya kalpanA bahArano hato. paNa teo have mAnabhera vatana bhegA thaI javA mAMgatA hatA, ethI koInIya kAkalUdI emanA nirNayane pheravI na zakI. dIvAne jyAre vidAya lIdhI, tyAre porabaMdaranA AghAtano pAra na rahyo. dIvAnanA Agamanane kutiyANAe harSanA phUlaDe vadhAvI lIdhuM. thoDA samaya bAda A samAcAra jUnAgaDhane maLatAM tyAMnA navAbe dIvAnane jUnAgaDha AvavAnuM AgrahabharyuM AmaMtraNa pAThavatAM dIvAnane e svIkAravuM paDyuM. dIvAnane A AmaMtraNa pAchaLanA hetuno khyAla AvI jatAM vAra na lAgI. paNa emano mAnasika nirNaya evo nakkara hato ke, porabaMdararAjya bhale choDavuM paDyuM, paNa rAjya taraphanI vaphAdArI kaMI choDAya kharI ? ethI jUnAgaDhanuM AmaMtraNa emaNe svIkAryuM kharuM, paNa jyAM salAma bharavAno avasara Avyo, tyAM ja porabaMdaranI vaphAdArIne vaLagI rahetA emaNe DAbA hAthe salAma bharI. bIjo koI navAba hota, DAbA hAthe A rIte salAma bharavA badala dIvAnano UdhaDo laI nAkhata. paNa jUnAgaDhanA navAba samaju ane zANA hovAthI emaNe DAbA hAthe salAma bharavAnuM kAraNa pUchatAM dIvAne savinaya jaNAvyuM ke, navAba ! jamaNo hAtha to porabaMdara-rAjyane samarpita thaI cUkyo che. ethI DAbA hAthe bharAyelI salAmane Apa apamAna nahi ja gaNo, evo vizvAsa che. > saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 55 0
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ je rAjye dIvAnanI khAnAkharAbI karI nAkhavAmAM jarAya kasara rAkhI na hatI, e porabaMdara-rAjya taraphanI AvI vaphAdArI-vRtti para oLaghoLa banI jaIne navAbe enI bharapeTa prazaMsA karI, ane thoDA divasanI mahemAnagati bAda dIvAnane jyAre vidAya ApI, tyAre bakSisarUpe navAbe evI jAherAta karI ke, dIvAna uttamacaMdanI vIravRtti ane vaphAdArInI kadararUpe kutiyANAmAM koI paNa jAtanI jakAta vagara peDhI-dukAna calAvavAno kAyamI paravAno jUnAgaDha-navAba taraphathI lakhI ApavAmAM Ave che. porabaMdaramAM sagIra kumAra puqhavaye rAjyAbhiSikta banatA emaNe dIvAna uttamacaMda gAMdhIne punaH porabaMdara AvavAnuM AmaMtraNa to ApyuM. paNa uttamacaMde eno sasneha asvIkAra karyo, Ama chatAM uttamacaMdanA cha putromAMthI chaThThA karamacaMdane dIvAnapade abhiSekIne porabaMdare potAnI pharaja adA karI. karamacaMdanA putra mohanadAsa 'gAMdhIjI' tarIke itihAsamAM aMkita banI zakyA. Ama, gAMdhIjIne maLelA amuka amuka guNonA aMza dAdA dIvAna uttamacaMda gAMdhI taraphathI maLyA hatA, ema mAnavuM-kahevuM jarAya ayogya nahi gaNAya. Co 56 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAnadAnIno khajAno saMpatti ane saMdezAnI levaDa-devaDa mATe kuriyaranI saMdezavAhaka sagavaDa to hajI hamaNAM zarU thaI. AnI apekSAe AMgaDiyAnuM mAdhyama thoDuM jUnuM gaNAya. bAkI prAcIna-kALamAM to Avo vyavahAra khepiyA dvArA ja cAlato. khaDatala deha, khamIrI-khumArIbharyuM dila ane khAnadAnInA khajAnA samuM dimAga ! AvI trividha vizeSatAo dharAvatAM khepiyAone game teTalI saMpatti ane game tevo gupta-saMdezo soMpIne zeTha-zAhukAro nirAMtanI UMgha laI zakatA, khAnamusA Avo ja eka khepiyo hato. bagasarA-dhorAjI vacce ja e khepa kheDato. paNa ene varelI khAnadAnI ane khumArInAM kAraNe AsapAsanA ghaNA badhA gAmomAM enAM nAma-kAmanI suvAsa phelAI javA pAmI hatI. enI khumArI evI hatI ke, koI lUMTAro ke dhADapADuM enA hAthamAMthI kANI koDI paNa chInavI na zakato. temaja khAnadAnIno to e evA khajAnA samo hato ja ke, jethI paradhana ane parastrI para to enI kunajara kyAre na paDatI. khepiyA to ghaNA thaI gayA, paNa khAna!sAnuM nAma Aje paNa bhUlAyuM nathI, e enI khumArI ane khAnadAnIne lIdhe. khAnamusA jhAjhuM bhaNyo gaNyo nahato. paNa enAmAM je khAnadAnI jovA maLatI hatI, ethI ema kahevAnuM mana thaI AvatuM ke, enA jevuM gaNatara to bhalabhalAnA jIvanamAM jovA maLavuM muzkela hatuM. khepiyA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 1ii pa7
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIke khepa kheDI kheDIne jIvananA enA ghaNA varSo vItI gayA hatA, chatAM khAnamusA dhanathI samRddha thaI zakyo na hato, paNa A badala to ene jarAya kheda thato nahato, e vAtanuM to e gaurava lIdhA vinA na raheto ke, paradhanane paththara mAnavAnI khAnadAnInA khajAnAmAM ekavAra khoTa ke oTa anubhavAI nathI. AthI vadhu khudAnI maherabAnI bIjI kiMI hoI zake ? paradhanane paththara sama mAnavAnI vAto khAnamusAnI jIbha parathI ghaNI ghaNI vAra uccArAI hatI, e vAto mAtra jIbhathI ja nahi, paNa jIgaranA UMDANamAMthI ucArAyelI hovAnI pratIti karAvato prasaMga eka dahADo banI javA pAmyo. bagasarAthI mAlasAmAna laIne khAnamusA dhorAjI tarapha AgaLa vadhI rahyo hato. divaso ziyALAnA hatA, ethI madhyAhna thavA AvavA chatAM hajI rastA para lokonI khAsa avarajavara jovA maLatI nahatI. ekalo ekalo ja khAnamusA AgaLa vadhI rahyo hato, tyAM ja rastAmAM paDelI eka kothaLI para enI najara gaI. ene thayuM ke, koI musApharanA mAla-sAmAnamAMthI ja A kothaLI paDI gaI hovI joIe. ethI ene sahI salAmata pahoMcADavA dvArA prasannatA pAmavA mATe paNa mAre A kothaLI laI levI joIe ane kALajAnI koranI jema Ane jALavIne enA mULa mAlikane zodhI kADhIne pahoMcatI karavI joIe. khAnamusAe e kothaLI hAthamAM lIdhI, vajana dvArA eNe anumAna karyuM ke, koI mAladAra mANasanI ja A kothaLI hovI joIe, ene jyAre kothaLI paDI gayAno ke guma thaI gayAno khyAla Avaze, tyAre enA hozakoza ja UDI jaze. e mAladAra kothaLI pAchI maLavAnI AzA khoI beTho haze ! chatAM e kothaLInI zodhakhoLa zarU karAvaze, paNa enI AzA to e khoi ja beTho haze, kemake AvI kothaLI to jenA hAthamAM enA bAthamAM dabAI gayA vinA thoDI ja rahe ! khAna 58 phrI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ musAne evo paNa vicAra Avyo ke, jenI kothaLI paDI gaI haze, e eTalA aMze bhAgyazALI haze ke, paDI gayelI A kothaLI para pahelI ja najara mArI gaI ! khAnamusAe e kothaLI uMcakI laIne potAnA khabhe bharAvelA thelAmAM surakSita mUkI dIdhI. AsapAsa najara karanAra koI nahatuM. ane potAnI sthiti-paristhiti evI hatI ke, A kothaLI pacAvI pADavAnuM mana thayA vinA na ja rahe ane game tevA zAhukArane paNa evo vicAra AvI javo sahaja hato ke, Aja sudhI meM jALavI jANelI khAnadAnIthI khuza thaIne khudAe ja A kothaLI ApavAnI mahera karI hovI joIe. nahi to dhoLe dahADe koInI najare na caDatA A kothaLI mArI najare ja kema caDe ? paraMtu A rIte mana manAvI lIdhA bAda thoDIka paNa saMpatti pacAvI pADavAnI lAlacane vaza banIne khAnadAnIno khajAno khoI nAkhavAnI khAnamusAnI to jarA taiyAra na hatI. makkama manane vadhu makkama banAvavA khAnamusAe tyAre ja dRDha saMkalpa karyo ke, vahelI take dhorAjI pahoMcI gayA bAda pahelo ja prayatna kothaLInA mAlikane zodhI kADhavAno karIza. jyAM sudhI A kothaLInA mAlikano bheTo nahi thAya, tyAM sudhI pANI pIne ja calAvI laIza, anAjano dANoya moDhAmAM nahi nAMkhu. , khAnamusAe evuM anumAna karyuM ke, kothaLI hajI koInI najare nathI caDI, ethI nakkI thAya che ke, A kothaLI paDI gayAne jhAjho samaya nahi vItyo hoya, vaLI kothaLIno mAlika dhorAjI pahoMcIne thoDo vizrAma lIdhA vinA AgaLa jAya e paNa zakya ja nathI. khAnamusAnI A dhAraNA sAva sAcI hatI. bagasarAthI dhorAjI javA nIkaLelA rANIbAnA mAlasAmAnamAMthI ja e kothaLI ajANatA paDI gaI hatI. e kothaLImAM rANIbAnA kImatI daradAgInA rAkhavAmAM AvyA hatA. e kothaLI khUba ja sAcavIne mUkavAmAM AvI hatI, paNa saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 59 ->
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNIvakhata evuM banatuM hoya che ke, dhAraNA karatA viparIta ja thAya. rANIbAnI e kothaLI aMge AvuM ja banyuM. bIjo sAmAna UMco nIco karavA jatA khyAla na rahyo ane kothaLI nIce paDI gaI. dhorAjI pahoMcyA bAda jyAre rANIbAe daradAgInAnI kothaLI aMge pUchaparacha karI, tyAre ja saune evo khyAla AvavA pAmyo ke, sAmAnya sAmAnane ADoavaLo karIne sAcavavA jatAM kImatI kothaLI to guma thaI gaI jaNAya che. AvI dahezata rANIbA samakSa vyakta thatAnI sAthe ja rANIbAnI ciMtAno pAra na rahyo. ciMtA bhego gusso paNa bhaLyo, ane emaNe AvezamAM AvI jaIne hukama karyo ke, AvI bedarakArI ! sarasAmAnanA thoDA muddA sAcavavA jatAM kImatI kothaLI ja gumAvI dIdhI ? jAva, atyAre ne atyAre ja cArebAju mANaso doDAvo ane koIpaNa hisAbe e kothaLI mArI samakSa hAjara karo. na dhorAjImAM prasannamukhe pravezelA rANIbAnA samagra kAphalAnA moDhA para praveza pachInI paLomAM zokanI kAjaLa patharAI gaI. sipAIo ane sainiko mArate ghoDe kothaLI zodhavA maMDI paDyA. emanI doTa bagasarA taraphanA rastA bhaNInI hatI, jyAre jenA hAthamAM rANIbAnI e kothaLI jaDI AvI hatI, e khAnamusA kothaLInA mAlikane zodhI kADhavA dhorAjI tarapha Age baDhI rahyo hato. eNe karI rAkhelI kalpanA mujaba kothaLInI zodhamAM nIkaLelA sipAIonA caherA joIne ene evI AzA baMdhAI ke, pArakI A thApaNa mAre have jhAjho samaya sAcavavI nahi paDe, sAmethI saNasaNato savAla thatAM ja khAnamusAe zAMtithI javAba vALatA jaNAvyuM ke, huM tamArA jevAnI pratIkSAmAM ja chuM. daradAgInAthI bharelI eka kothaLI rastAmAM paDI gayelI mArA jovAmAM AvatA ja meM ene sAcavIne sAthe laI lIdhI che. ema lAge che ke, tamArA rANIbAnA daradAgInA sAcA zeThanI pAMca zerI jevA ja haze, kothaLInA mAlikanI zodhakhoLa karavA mAre have samaya bagADavo nahi 60 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 o
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDe. sAruM thayuM ke, tame sAme pagale AvIne mane bheTI paDyA. khUba ja ochI mahenate kothaLI maLI javA pAmI hovAthI AnaMdita banI uThelA sau dhorAjImAM AvIne sIdhA ja rANIbAnA caraNe namI paDyA. daradAgInAnI kothaLI rANIbAnAM caraNe samarpita karatAM khAnamusAe kahyuM : rANIbA ! A ApanA daradAgInAnI kothaLI ! khudAe ja Ane sahI salAmata sAcavI che ane mArA mAdhyame ApanI A kothaLIne Apane hAthohAtha suparata karAvanAra paNa khuda khudA ja che. khudAe surakSita rAkhelI A kothaLIne sahI salAmata Apane pahoMcADavAnI puNya dalAlI mane maLI, e badala khudAtAlAno khUba khUba AbhAra ! rANIbA prasanna banI uThyAM. khAnamusAe kahyuM : A kothaLI rastAmAM jaDyA bAda meM kholIne aMdara joyuM paNa nathI ane kALajAnI koranI jema AnuM jatana karyuM che. have Ane Apa joI lo, khudAe jALavaNI karI, eTale badhuM sahIsalAmata ja hoya. chatAM Apa joI lo, to mane saMtoSa thaI jAya ane huM mArA kAme vaLagI zakuM. khAnamusAnI A jAtanI khAnadAnI para rANIbAne cAre hAthe varasI paDavAnI icchA thaI AvI. badhA ja daradAgInA sahIsalAmata hatA. rUpiyA paNa akabaMdha hatA. khAnamusAnI khAnadAnInI kadararUpe hajAra rUpiyA rANIbAe sAmethI ApavA mAMDyA, tyAre khAnamusAe javAbamAM kahyuM ke, meM koI viziSTa kAma karyuM hoya, to vaLI AvuM InAma hajI vAjabI gaNAya. paNa meM to je ApanuM hatuM, e ja Apane pahoMcADIne mArI pharaja ja adA karI che. AthI mArI khAnadAnIno khajAno Aje tarabatara banI uThyo, AthI vadhu bIjuM kayuM InAma hoI zake ? rANIbAnA hAthamAM rahelA hajAra rUpiyA emane ema rahyA ane saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 61
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAnamusA dhorAjInA saMpetarA pahoMcADavA-suparata karavAnI javAbadArI adA karavA cAlI nIkaLyo. kothaLIno mAlika maLI jatA, mastaka parathI jANe maNa-maNano boja utarI gayo hoya, evI mojamAM mahAlavApUrvaka jatA ene sau koI ahobhAvabharI AMkhe ane aMtare ekITase joI ja rahyA. garIbImAM kareluM dAna jema varadAna banIne pratiphalita banyA vinA na rahI zake, ema potAnI sthiti-paristhitinA vicArane vacamAM jarAya avakAza ApyA vinA khAnamusAe je khAnadAnIne jarA paNa khaMDita thavA dIdhA vinA kharekhara A rIte jALavI jANI hatI, e khAnadAnI thoDI ja eLe javA pAme ? lAkhanI mUlyavattA aMkAya, evI e khAnadAnI bhaviSyamAM karoDonI kiMmatamAM pheravAI jaIne pratiphalita na bane, to ja e navAInI vAta gaNAya. pAse paisAnI mUDI na hovA chatAM jenI khAnadAnIno khajAno dinapratidina vadhu ne vadhu samRddha banato jato hato, e khAnamusAno hAtha dhorAjInA ja koI zeThiyAe eka dahADo jhAlyo ane khepiyA tarIkenI rajhaLapATathI cheDo phADI daIne khAnamusA muMbaImAM jaI pahoMcyo. velA vinA vADa paNa na caDe, vyavahAranI A saccAIne sAbita karI batAvavA e zeThe potAnI ja peDhImAM nokarI apAvIne khAnamusAnA pagane muMbaImAM kaMIka sthira karyA. zeTha nokarI ApIne ja saMtoSAI jAya evA na hatA. nokarInI sAthe sAthe khAnamusAnuM jIvana pragatinA pagathiyA caDI zake, evI hitazIkha ApavAnI paLa-taka paNa jyAre jyAre AvatI, tyAre ene zeTha acUka jhaDapI letA. eka dahADo potAnA mitro sAthe bajAramAM pharavA nIkaLelA khAnamusAnA dila-dimAgamAM eka chelakaDI vasI gaI. harAjIthI vecAtI cIjavastuo e bajAramAM khUba ja sastAbhAve maLatI. khAnamusAnA khissAmAM cAreka rUpiyA rokaDA ekaThA thayA hatA. ane chelakaDI kharIdavA 62 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mana talapApaDa banyuM hatuM. harAjI zarU thaI. chelakaDInI harAjI traNa rUpiyA AgaLa AvIne aTakI. khAnamusAe sADAtraNano AMkaDo jAhera karyo. koI AgaLa vadhyuM nahi, ethI sADA traNa rokaDA rUpiyA cUkavIne 'chelakaDI'ne hAthamAM ramADatAM ramADatAM ene thayuM ke, khUba ja sastAmAM A chelakaDI maLI gaI hovAthI mArI A pahelI kamANIne zeTha paNa vakhANyA vinA nahi ja rahe. khAnamusA khuzakhuzAla haiye zeTha pAse Avyo ane AzAbharyA aMtare eNe chelakaDI zeThanA hAthamAM jovA ApI. chelakaDI joIne zeThane vicAra Avyo ke, bhAIsAheba bajA2mAM harAjIthI A chelakaDI kharIdI lAvyA lAge che. hajI A pahelI ja kharIdI che. A rItanI kharIdIno casako lAgI jAya, to to kUvAnI chAyA kUvAmAM ja samAI jAya, ema muMbaInI kamANI muMbaImAM ja samANI, jevuM ja bhAvi sarajAvAnI zakyatA gaNAya. mATe atyArathI ja mAre Ane cetavI devo joIe. zeThe chelakaDI hAthamAM laIne prasannatA darzAvavA pUrvaka zikhAmaNa ApavAnA IrAdAthI kahyuM : 'A chelakaDI sADAtraNa rUpiyAmAM maLI gaI hoya, to to sastAmAM maLI gaI gaNAya. tArA bhAgye ja tane A bheTa apAvI, ema mAnavuM ja rahyuM. paNa 'muMbaInI kamANI muMbaImAM ja samANI' AvuM bhAvi na sarajavuM hoya, to atyArathI ja AvI khoTI-nAhakanI kharIdIthI vegaLA rahevuM joIe. A chelakaDI na kharIdI hota, to jIvana-nirvAha karavAmAM tane koI musIbata na UbhI thAta ane Ane kharIdavAmAM sADAtraNa rUpiyA vAparI nAkhyA, ethI kaI tAro jIvana-nirvAha saraLa thaI javAno nathI. mATe AvI kharIdIno casako na lAgI jAya, eno khyAla rAkhIza, to ja sukhI thaI zakIza ane TIpe TIpe bharAtA sarovaranI jema samRddha banI zakIza. chelakaDIne upalaka najare jotA ja zeThane evo saMdeha jAgyo hato ke, AnI mUlyavattA dekhAya che, ethI keI gaNI vadhu saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 63 GO
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovI joIe. ethI emaNe khAna musAne kahyuM ke, atyAre to A tAre A chelakaDInI koI ja AvazyakatA nathI ne ? mATe hAla A chelakaDI bhale mArI pAse rahI. tArI thApaNa tarIke ja huM Ane barAbara jALavIza. zeThanI zikhAmaNa saharSa zirodhArya karIne khAnamusAe manamAM evI gAMTha vALI ke, havethI AvI khoTI kharIdI na ja karavI. eNe e chelakaDI saharSa zeThane suparata karI dIdhI. zeThano saMdeha sAco nIkaLyo. e chelakaDInI saphAI karyA bAda zeThe jhaverI pAse enuM mUlyAMkana karAvyuM, to e mUlya sAMbhaLIne zeThanA Azcaryano pAra na rahyo. jhaverIe enuM mUlya AMkyuM hatuM: soLa hajAranuM ! sADAtraNa rUpiye maLelI chelakaDInuM 16 hajAranuM mUlya sAMbhaLIne zeThane evo vizvAsa besI gayo ke, A khAnamusA kharekhara nasIbathI nabaLo nathI lAgato. mATe enI bhAgyavelane vistaravA mATe vADa pUrI pADavAnuM kartavya mAre adA karavuM ja joIe. zeThe e chelakaDI vecIne enA rokaDA 16 hajAra rUpiyA khAna!sAnA nAme peDhInA copaDe lakhI nAkhyA. AnI gaMdha paNa khAna!sAne na AvI. paNa thoDA mahinAomAM ja khAnamusAnA bhAgya ADenuM pAMdaDuM dhIme dhIme khasatuM jatuM hoya, evI spaSTa pratIti thatA aMte eka zubhaghaDI evI AvI ke, zeThe khAnamusAnI AgaLa potAnI peDhImAM bhAgIdArI tarIke joDAI javAno prastAva sAmethI rajU karyo. tyAre khAnamusAe javAbamAM jaNAvyuM ke, zeTha ! mArI lAyakAta ApanA nokara tarIkenI ja che. lAyakAtathI vadhu sthAna-mAna Apo, e ApanI udAratA gaNAya, paNa e udAratAne huM grahaNa karI lauM, e mane to na ja zobhe. bhAgIdAra tarIke to enuM ja nAma zobhe ke, je A peDhImAM thoDAghaNA rUpiyA paNa rokI zakavA samartha hoya ! zeThe samaya joIne rahasya parano paDado uMcakI letA kahyuM ke, khAna musA ! tArA nAme to peDhImAM 16 hajAra rUpiyA kyAranA jamA che. vyAja sAthe e rakama have to moTI thaI gaI haze ? enuM rokANa 64 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjathI peDhI khAte karavAmAM tane koI jAtano vAMdho na ja hovo joIe, ema huM mAnuM chuM. "16 hajAra ane e paNa mArA nAme jamA?" khAnamusA sAzcarya pUchI beTho, tyAre zeThe bhUtakALanI yAda karAvatAM sADAtraNa rUpiyAmAM kharIdelI e chelakaDInI smRti karAvIne aMte eTaluM ja kahyuM ke, khAna musA ! khoTI kharIdI badala tyAre to meM tane Thapako paNa Apyo hato, paraMtu jyAre jhaverI pAse e chelakaDInI kiMmata jANI, tyAre 16 hajArano AMkaDo sAMbhaLIne mane thaI gayeluM ke, khAnamusAnuM nasIba to nabaLuM nathI ja! tyAre e chelakaDI vecI daIne enI rakama meM tArA nAme copaDe lakhI dIdhI, Aje to e rakama vyAja sAthe 20 hajAranI thaI javA pAmI che. mATe ja tane huM bhAgIdArImAM joDAvAnuM AmaMtraNa ApI rahyo chuM. khAnamusAe A vAta jANI, tyAre rahasya parathI paDado haTI jatA e gadgadita ane ahobhAvita banIne zeThanAM caraNamAM jhUkI paDatA bolyo : zeTha ! ApanI vADa banavAnI AvI udAratA joIne velArUpe vistaravAmAM mAre zA mATe kRpaNatA dAkhavavI joIe? Ape e divase zIkhavADelo bodhapATha mane barAbara yAda rahI gayo che, e pachI AvI eka paNa khoTI kharIdI Aja sudhI meM karI nathI. eno ja e pratApa che ke, copaDe jamA 20 hajAranI rakamamAM 10 hajAranI bIjI rakama joDIne huM ApanI peDhImAM bhAgIdAra banavA Aje baDabhAgI banI zakIza. khAna musAnI A vAta sAMbhaLIne to zeTha vadhu ahobhAvita banI uThyA. 10 hajAra jevI kamANI nokara tarIke khAnamusAe karI jANI hatI, emAM pote ApelI zikhAmaNano paNa khAsso hisso hato, e zeThane mana AnaMdanI vAta hatI. vADano sadhdhara sahAro maLI jatA khAna musAnI bhAgyavela dhIme dhIme vistaratI cAlI. emAM vaLI e arasAmAM ja gyAsatela ne peTrolanuM prathamavAra ja vecANa paradezathI bhAratamAM saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 65
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAraMbhAtA, e videzI-kaMpanInI ejansI khAnamusAnA sadbhAgye enA hAthamAM AvI jatA to eno bhAgya-bhAnu hajAra hajAra kiraNe prakAzI ukyo. e jamAnAmAM dAnavIra tarIkenI khAnamusAnI khyAti jayAre cogaradama vistaratI cAlI, tyAre paNa eTalI ja namratA dAkhavatA khAnamusA kahetA ke, A to sADAtraNa rUpiyAnuM vyAja che. kharekharI mArI mUDI to sADAtraNa rUpiyA ja hatI ane che. muMbaInA vasavATa daramiyAna cotarapha chavAI gayelA khAna!sA dhorAjInA vatanane jarA paNa bhUlyA nahi. thoDA ghaNA varSo pUrvenA dhorAjImAM khAnamusAnA vaMzajo hayAta hatA, ema itihAsa noMdhe che. nAnakaDo paNa guNa jo guNamUlaka hoya, to tenA pratApe nAno mANasa paNa keTalI UMcAI sara karI zake che, eno namUno eTale ja khAnamusAnI khAnadAnI darzAvato A prasaMga ! 66 ( saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ nakalanA nejAnI aNanamatA kAje suvarNa dviarthI zabda che. suvarNano eka artha sonuM thAya, ema suvarNa eTale sAro zabda evo artha paNa thAya. pAlitANA pAsenA paravaDImAM janmelA parajiyA sonI rANAe A baMne arthe potAnI rasa-ruci ane raheNI-karaNI dvArA sArthaka karI jANyA hatA. eno hAtha sonIno hato, to enA kaMThamAM koI gaDhavI-cAraNa jevo laya ane laheko raNakato hato. suvarNane ghaDatAM ghaDatAM enA kALajAmAM zabdo ghaDAI jaIne kavitAnuM rUpa dhAraNa karI letA, to koI kamanIya kavitA jevo kasaba enA dvArA ghaDAyelA alaMkAromAM jovA maLato. sonI tarIke ja ene satkArIe, to enA kaMTha dvArA raNakatA cAraNane nyAya maLato nahato ane cAraNa tarIke ja ene biradAvIe, to sonI tarIkeno eno satkAra adhUro raheto hato. ethI sonI ane cAraNa tarIkenI baMne kArakirdIne nyAya ApavA ene siddhahasta suvarNakAra tarIke ja biradAvavo yogya gaNAya. rANAne sonInA saMskAro to janmathI ja maLyA hatA. paNa e cAraNa tarIke kaI rIte camakI gayo, enI ene khudane paNa khabara na paDI. bAkI suvarNa ghaDatAM ghaDatAM enA kALajAmAM suvarNa-suMdara zabdo paNa ghaDAi jaIne kavitA banI jatA, e zabdo jyAre enA kaMThethI laya ane lahekA sAthe gavAtAM, tyAre sonI rANAne sau cAraNanA rUpamAM rANA gaDhavI tarIke saMbodhatA. rANAne jeTalo rasa ane jeTalI rUci suvarNa saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 7 67
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaDavAmAM hatI, ethI vadhu rasa kAvya-kavitA-duhA-chappAo ane cAraNa gaDhavIonA yojAtAM DAyarA sAMbhaLavAno hato. rANo parajiyo-sonI hovA chatAM eno kaMTha madhura hovAthI loko enA moDhethI loka-sAhityane sAMbhaLavA ekaThA thatA. vaktA-zrotA vacce sadhAtI tallInatA joIne koI bolI uThatuM ke, A to asalI cAraNa karatA cAra veta caDI jAya, evA cAraNano ja avatAra che, to koI vaLI majAkamAM ema saMbhaLAvI detuM ke, Ama kaMI sUMThanA gAMgaDe gAMdhI na banI javAya, kaMTha bhale cAraNa jevo rahyo, duhA-chappA-kavitAno bhaMDAra paNa bhale akhUTa rahyo. paNa ATalAmAtrathI kaMI gaDhavI ke cAraNa tarIke vikhyAta na banAya. kavitvanI A kaLA koI rAjadarabAramAM peza karo ane "rAjakavi' tarIkeno IlkAba meLavo, A pachI ja tame cAraNabAroTa ke lokasAhityakAra tarIkenA birudane pAtra gaNAva. sonI tarIkenI chApa tamane bAroTa tarIke biradAvavAmAM bAdhaka bane che. mATe tame jo rAjAne rIjhavIne jo "rAjakavi'nuM biruda pAmI zako, to ja tame sAcA cAraNa gaNAvo. mazkarImAM uccArAyelAM A veNa sonIne cAnaka caDAvI gayA. enA moDhAmAMthI zabdo sarI paDyA ke, A paNa karI batAvIza. kALA mAthAno mAnavI dhAre, e karI zakato hoya, to mArA mATe rAjAne rIjhavavo, e kaMI moTI vAta gaNAya. parajIyA sonI tarIkenI chApa bhUMsI nAMkhIne gaDhavI-cAraNa tarIkenI pratiSThA pAmavA A pachI to rANAe gaDhavI tarIkeno veza barAbara bhajavavA mATe eka di' paravaDIno parityAga karIne pAlitANAmAM praveza meLavyo, pAghaDIthI mAMDIne mojaDI sudhInA emanA paheravezamAM AveluM parivartana joIne sau rANAne gaDhavI ja gaNI rahyA ane jyAM emanA kaMThano kekArava saMbhaLAyo, tyAM ja asalI cAraNathI cAravaMta caDe evA cAraNa tarIke rANAne sau mAna-sanmAna ApavA mAMDyA. emanI AvI 68 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIrti dhIme dhIme pAlitANAnA rAjavI sUrasaMgajI ThAkoranA darabAramAM guMjavA mAMDI. pAlitANAnA ThAkora taraphathI sAmethI AmaMtraNa AvatA eka di rANAno rAjIpo ora vadhI gayo. AMkhamAM je svapra-sRSTi 2mI rahI hatI, ene sAkAra karavAnA avasarane vadhAvI letA rANA pUrI taiyArI sAthe rAjadarabAramAM pahoMcI gayA. sUrasaMgajInI utsukatA mayUra jevI hatI, to rANA aSADhI meghanI jema muzaLadhAre varasI javAnA manoratha sevatA hatA. ethI pahelIvAranI ja e mulAkAta ajabagajabanI phalazruti ANavAmAM prabaLa nimitta banI javA pAmI. rAjavIne evI pratIti thavA mAMDI ke, Aja sudhI to DAyarAnA nAme saMgItanA sarovaramAM meM mAtra chabachabiyA ja mAryA hatA, jyAre Aje to mane amRtanI varSA mANavAnI maLI ! Avo kekArava roja sAMbhaLavA maLe ane rojaroja AvI amRtavarSA mANavAnuM maLe to kevuM sAruM ! pAlitANAnA ThAkora sUrasaMgajI cAre hAthe varasatA ane aMtarathI oLaghoLa banatA bolI uThyA : rAjakavi karatA paNa uMcA zabdothI tamane navAjavAnuM mana thai Ave che. paNa jyAM sudhI AvA zabdonI zodha pUrNa na thAya, tyAM sudhI to huM tamane 'rAjakavi' tarIke ja saMbodhIza. A zabdo sAMbhaLIne jhUkI paDelA rANAnI pITha thAbaDIne ThAkore AmaMtraNanI adAthI kahyuM ke, rAjakavi ! AjanI jema pratidina padhArIne amRtavarSA karatA rahevAnuM nimaMtraNa ApyA vinA rahI zakato nathI. mane vizvAsa che ke, A nimaMtraNane Apa nahi ja nakAro. rANAnI prasanna mukhamudrAne saMmati mAnIne sabhAjanoe harSa-dhvani jagavyo : rAjakavi rANA meghamalhAra banIne varasaze ane ApaNe sau mayUra banIne e saMgIta-varSAne jhIlavA pratidina saubhAgyazALI banI zakIzuM, Ane paNa ApaNAM bhavya-bhAgyanI acUka bheTa ja gaNI zakAya. ThAkora sAthenI e prathama mulAkAta ja eTalI badhI saphaLa puravAra saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 69 >
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI ke, rAjakavi tarIke AvakArAyelA rANA dhIme dhIme gaDhavI ane cAraNa tarIke suvikhyAta banatA cAlyA. sonI tarIke to pAlitANA emane koI oLakhatuM ja nahatuM. dhIme dhIme khuda rANA paNa potAnI jAtane sonI tarIke bhUlI jaIne gaDhavI ane cAraNa tarIke ja oLakhI oLakhAvI rahyA. A oLakhANa game tevI ane game teTalI daDha ane ruDha bane, paNa kharekhara to e nakalI hatI ane asala enuM ja nAma ke, game tyAre paNa nakalanuM nAka dabAvIne asala potAno aNasAra darzAvIne ja rahe ! rAjakavi rANA asalamAM to sonI ja hatA, gaDhavI ke cAraNa tarIkenI emanI oLakhANa asalI to hatI ja nahi. varSo bAda eka dahADo e asalano aNasAra rAjavI sUrasaMgane AvI javA pAmyo. banyuM evuM ke, pratidina rAjasabhAmAM AvIne DAyaro gajavatA rANA gaDhavI ekavAra tabiyatanI asvasthatAnA kAraNe uparAuparI traNa divasa sudhI rAjasabhAmAM hAjarI ApI na zakyA. AthI cothA divase rAjakavine jANa karyA vinA ja sUrasaMgajI jAte ja emanA ghare pahoMcyA. gaDhavI ke cAraNa mATe ema kahI zakAya ke, ene dhokA vinA cAle, paNa hokA vinA na cAle. eTale enA kapaDAM melAMghelAM hoya, paNa ene hoko gaMgaDAvavA to joIe ja. cAraNane varelI AvI cAlacalagata mujaba rAjakavi rANA jyAre cIpiyAthI pakaDIne eka pachI eka aMgArA hokAmAM bharI rahyA hatA, barAbara A TANe ja sUrasaMgajI rANAnA ghare pahoMcyA. cIpiyAthI aMgArAne pakaDavAnI ane hokAmAM ene nAkhavAnI emanI anerI adA jotAnI sAthe ja sUrasaMgajIne lAgyuM ke, rAjakavinI A adA jotAM ema lAge che ke, teo asalI cAraNa na hoI zake. kAraNake cIpiyo pakaDavAnI emanI adA ja sonI hovAnI cADI khAdhA vinA nathI rahI zakatI. AvI zaMkAthI ThAkora rANAne dhArI dhArIne nIrakhI rahyA. Ano khyAla rANAne AvI javA pAmyo. cIpiyAthI aMgArA 70 8 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 -
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakaDIne hokAmAM nAkhatI potAnI hastamudrAne TIkITIkIne jonArA ThAkora para dRSTi jatA ja gaDhavInA manamAM e jAtanI zaMkAno kIDo saLavaLI ukyo ke, asalano aNasAra ThAkorane AvI gayo hovo joIe, ethI teo mane TIkITIkIne nihALI rahyA che. | ThAkora ane cAraNa baMne zaMkAzIla banI gayA hatA, paNa atyAre zaMkAne vyakta karavAno samaya na hato. ethI zaMkAne vyakta karavAno avasara Ave, tyAre moDhAmoDha khulAso karI levAnI gAMTha manamAM vALIne vAtAvaraNamAM chavAyelA gaMbhIratAnA paDadAne haTAvI levA ThAkore pUchyuM: rAjakavi ! tabiyata to sArI che ne? hamaNAMthI rAjasabhAmAM AvavAnuM kema TALyuM che? enuM kAraNa jANavA mATe ja ahIM AvavAnuM thayuM che. rAjakavie javAbamAM jaNAvyuM ke, tabiyata sArI hota, to to rAjasabhAmAM AvavAmAM zo vAMdho hato ? have ekAda divasamAM pUrI svasthatA maLI jaze, ema lAge che. bAkI ApanA darzana maLatA ja atyAre je svasthatA anubhavI rahyo chuM, evI svasthatA to davAnA prabhAve paNa maLavI zakya na ja gaNAya. rAjakavi ane ThAkora chUTA paDyA. baMnenA manamAM zaMkAnA kIDAno saLavaLATa zarU thaI gayo hato. ethI thoDA divaso vItyA bAda avasara joIne ThAkore manamAM ghoLAtI vAta rajU karavAnI bhUmikA bAMdhatAM pUchyuM: rAjakavi ! cAraNa hovAnA nAte tame hokAnA baMdhANI ho, e navAinI vAta na ja gaNAya. paNa cIpiyAthI hokAmAM aMgArA goThavatA tame to pahelI ja vAra jovA maLyA. hA, bApu ! e joIne ApanA manamAM koI zaMkA jAgI hoya, evuM mAruM anumAna che, A khoTuM nahi ja hoya." cAraNe cokhe cokhkhuM pUchI lIdhuM. ThAkore prazna karyo : AvuM anumAna thavAnuM kaMI kAraNa? cAraNane thayuM ke, jAta ke vAtane chUpAvavAno koI artha nathI. eNe saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 71
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ spaSTatA karI : bApu ! vAtane laMbAvavAno zo artha ? cIpiyo pakaDavAnI mArI anokhI adA joine Apane je zaMkA jAgelI, e sAcI hatI. asalamAM huM sonI chuM. paravaDIno parijayo sonI ! Ape 'rAjakavi' biruda ApatA huM cAraNa tarIke bhale prasiddha pAmyo. paNa ethI kai asaliyata adRzya thai jAya kharI ? cAraNe bALaka jevI adAthI je rIte sAcI vAta karI, ethI prasanna banI uThelA ThAkora sUrasaMgajIe kahyuM ke, rAjakavi ! cAraNa tarIke camakI rahyA cho, to bhaviSyamAM paNa cAraNa-koma yAda karatI rahe, evuM koi kArya karavAno saMkalpa AjanI A paLethI ja karI lejo. nakalane paNa niSThAthI nibhAvI jANavAthI ghaNIvAra asala karatAMya nakalano nejo vadhu aNanamatA sAthe pharakato rahI zakato hoya che. nakalano nejo aNanama rAkhavAnI A vAtanI manamAM gAMTha vALI lIdhA pachI rANA gaDhavI e gAMTha DhIlI na paDI jAya, enI tIvra takedArI rAkhavApUrvaka jIvana-yAtrAne Age baDhAvatA gayA. dhIme dhIme evA divaso AvatA gayA ke, rANA gaDhavIne paravaDInI vatanabhUminI yAda satAvavA mAMDI, ethI eka dahADo pAlitANA choDIne eo paravaDI pahoMcI gayA. paravaDI pahoMcyA bAda to asalano Azaro lIdhA vinA cAle ema ja kyAM hatuM ? rANAe pAcho sonIno vyavasAya zarU karI dIdho. A vAta para varasonA vahANAM vItavA AvyA ane eka dahADo evo avasara AvI lAgyo ke, nakalano nejo aNanama rAkhavA yAhoma karIne marI phITavAnuM kartavya adA karavA rANA sonI talavAra tANIne pAlitANAnA paMthe pagaluM uThAvI gayA. pAlitANA khAte cAraNa koma mATe evI kaTokaTInI paLa khaDI thai javA pAmI hatI ke, potAnI komane anyAya thAya, evI ThAkoranI vRtti-pravRtti sAme jAnanA jokhame sAmano na thAya, to cAraNonA hitane bhAre dhakko pahoMce evI zakyatA hatI. AvA avasare eka pachI eka cAraNo jaMgamAM jhukAvI rahyA hatA. emAM jyAre rANA 72 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 -> 19
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvarNakArane paNa cAraNoe e jaMgamAM sAmela thatA joyA, tyAre cetavaNI ApatAM emanAthI bolI uThAyuM ke, deha para cAraNano veza paheravA mAtrathI ja kaMi dilamAM cAraNa jevuM trAMgu karavAnI tAkAta pedA na thaI jAya. javAMmardInA gIta gAvA judI vAta che, ane jAte jAnephesAna banI javuM e judI vAta che. mATe A jaMgamAM jhukAvavAnuM rahevA do. cAraNa komanuM hita haiye vasyuM hoya, to evA duhA-chappA-kavitA lalakArI zako ke, jenA zravaNe pAvaiyA jevAne paNa pAno caDI Ave, jethI A jaMga jItI zakAya. nakalI hovA chatAM paNa rANA cAraNa AvI cetavaNI sAMbhaLIne pAroThanAM pagalAM bhare e zakya ja nahotuM. garjanA sAthe gaDhavI rANAe evo javAba vALyo ke, ThAkora sUrasaMgajIe ja mane evI salAha-zikhAmaNa ApelI ke, bhaviSyamAM paNa cAraNa koma mATe evuM kaMI kAma karatA jajo ke, cAraNa-koma camakatA sitArAnI jema tamane yAda karatI ja rahe. huM e mATe paNa A jaMgamAM jhaMpalAvavA mAMguM chuM ke, jethI rAjavIne e vAtanI yAda karAvI zakuM ke, tamArI zikhAmaNa huM visaryo nathI. ATaluM bolatAnI sAthe ja e jaMgamAM rANA gaDhavIe jhaMpalAvI dIdhuM. ane nakalanA nejAne aNanama rAkhavA bheTe jhUlanArI kaTArIne emaNe peTamAM hulAvI daIne ja balidAnano buMgiyo evA bulaMda sAde vagADyo ke, pAlitANAnAM rAjavIne paNa cAraNa-komanA hita AgaLa namatuM jokhavuM paDyuM. Ama, rANAnuM balidAna eLe to na ja gayuM, paNa e to vadhu bolakuM banyuM, jethI cAraNa-komanA hitane AMca paNa na AvI zakI. itihAsanAM ullekha mujaba paravaDamAM Aje paNa rANAbhAI gaDhavInA aMza-vaMzanI hayAtI che. jo nakalI cAraNanA lohImAM paNa AvI niSThA dhagadhagatI hatI, to pachI asalI cAraNanA lohImAM khaLabhaLatI niSThAno to aMdAja paNa koNa kADhI zake ? saMskRtirnI rasadhAra bhAga-1 thI 73
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMgrejI-saltanatanI sAme saMgrAma kAvAdAvA, kapaTa ane khaTapaTothI kharaDAyelI buddhi mATe briTiza pahelethI ja kukhyAta rahetuM AvyuM che. ethI ja to vepAranA nAme bhAratamAM pravezelA thoDA aMgrejo dhIme dhIme paga pahoLA karIne varSo sudhI ahIM eka chatrI rAjya karI zakyA. AjathI thoDA dAyakA pUrve aMgrejoe bhAratamAMthI bistarA-poTalAM bAMdhIne ravAnA thaI javAno dekhAva jarUra karyo. paNa zikSaNa ane zAsananA nAme teo evI mAyAjALa bichAvIne gayA ke, aMgrejo javA chatAM aMgrejiyata to dhIre dhIre bhAratamAM vadhu ne vadhu jamAvaTa sAdhatI ja rahe ! ethI ja to aMgrejonA anuzAsanapUrvakanI ja, zikSaNa ane zAsananI vyavasthA kahevAtI svataMtratA maLyA bAda paNa A dezamAM Ajeya baddhamUla banIne vistaratI ja rahI che. bhAratamAM aMgrejI-rAjyanAM mULiyAM hajI baddhamUla nahotAM banyAM, paraMtu khUba ja jhaDapathI enI jaDa jamInamAM jamAvaTa sAdhI rahI hatI, tyAranA divasomAM ghaNA ghaNA rAjA-rajavADAo to ugatAM sUraja samA aMgrejI-rAjyanI AratI utAravA maMDI paDyA hatA, paraMtu tyAreya thoDAghaNA evA rAjyo ane rAjavIo potAnuM astitva jALavI rahyA hatA ke, jemaNe aMgrejonI sAme aNanama rahIneya emanA dAMta khATA thaI jAya, evI laData ApI hatI, e vakhate saMkhyAbaLano vicAra karyA 74 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinA emaNe satya ane saccAInI ja samarthatAne AgaLa karIne jaMgamAM jhUkAvyuM hatuM, chatAM aMgrejone jhukAvIne tathA aMgreja-nyAyAdhIzo dvArA ja jhaLahaLato vijaya meLavavAmAM saphaLa sAbita banI emaNe Dhola pITIne jagata samakSa evI satyaghoSaNA karI hatI ke, satyanA sUryane hajI kadAca thoDA samaya pUrato DhAMkI zakAya, paNa ene kAyama mATe hAMkI kADhavAmAM to koI tAkAta samartha na ja nIvaDI zake ! pote satyanA pakSe rahIne aMgreja-nyAyAdhIzo pAsethI paNa satyane potAnA pakSe sAbita karato pheMsalo phaDAvavAmAM saphaLa siddha thanArA anekAneka rAjavIonAM nAmomAM eka nAma bhADavAnAM bApu caMdrasiMhajInuM paNa camakArA mAratuM joI zakAya che. eo thoDAka ja gAmaDAono garAsa dharAvatA hatA. chatAM prajAnA hita khAtara aMgrejonI sAme sAmI chAtIe laDyA, ane emAM kaI rIte jhaLahaLatI jIta meLavIne ja jaMpyA, enI I.sa. 1945mAM banelI eka ghaTanA kharekhara jANavA jevI che. kAraNake AmAMthI "sAMcane nahi AMca jevI kahevatonI sArthakatAno saMdeza sAMbhaLavA maLe che. bhADavAnAM darabAra tarIke tyAre candrasiMhajInAM nAmakAma gAjI rahyAM hatAM. emanuM rAjya kaI bahu vistRta nahotuM. temaja ghaNAM badhAM gAmaDAMono garAsa paNa teo bhogavatA nahatA. tyAre goMDalanuM rAjya ThIkaThIka vistRta gaNAtuM hatuM, enI apekSAe to bhADavAnuM kUMDALuM ghaNuM ja nAnuM gaNAya. paNa "nAno toya rAIno dANo" A kahevatanI saccAIne sAbita karavAnI javAbadArI barAbara adA thaI zake, e mATe ja jANe bhADavA-rAjyanA siMhAsanane zobhAvavA bhaDavIra rAjavI candrasiMhajIne kudarate abhiSikta karyA hatA. bahu moTo garAsa emane vArasAmAM maLyo na hato, paNa javAMmardI, vIratA ane khumArIno maLelo je vAraso emaNe dIpAvyo hato, enI to koI kiMmata ja AMkI zakAya evI nahotI. ethI pUrA soraTha-kAThiyAvADamAM emanAM nAmakAma saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 ) 7pa
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ janajIbhe ramatAM ja rahetAM hatAM, emAM paNa jUnAgaDhanA navAba sAmenI laDatamAM ane navAnagarano killo sara karavAmAM emaNe dAkhaveluM sAhasa temaja emAM maLelI saphaLatAnA kAraNe to emanI kIrti eTalI badhI phelAI gaI hatI ke, e phelAvo joIne bhalabhalA rAjavIonAM dilamAM irSAnA iMdhana jalI uThyA vinA na rahetA. bhAratamAM pagapesAro karIne baddhamUla banI rahelI aMgreja sattAe e divasomAM potAnI jaDa jamAvavA mATe gavarnara ane vAisaroya dvArA evI caLavaLa cagAvI hatI ke, bhArate majabUta banavuM hoya, to nAnAnAnA rAjyonA kUMDALAM mITAvI daIne vartuLane virATa banAvavA tarapha ja lakSya kendrita karavuM joIe ! A caLavaLa dhIme dhIme vega pakaDI rahI hatI ane kUMDALAne bhUMsI nAMkhIne vartuLane virATa banAvavA mATenAM vAtAvaraNane vegIluM banAvavA bhAratIya-prajA ja AgaLa AvI rahI hatI. prajA jANe bhulAvA ane bhramaNAno bhoga banIne potAnA hitane ja haNI rahI hatI. kAraNake alaga-alaga rAjayonA kUMDALAnA kAraNe ja vahIvaTa vyavasthita cAlI rahyo hato ane kAryakSetra sImita hovAthI vahIvaTa para rAjavIo pUrepUrI dekharekha rAkhI zakatA hatA. paraMtu briTizazAsanane AgaLa vadhavA mATe A kUMDALAM avarodhaka banatAM bhAsatAM hatAM, mATe ja kUMDALAne bhUMsI nAkhIne vartuLane virATa banAvavAnI bhedI cAla ane jALa eNe bichAvavA mAMDI hatI. A cAla ane jALa mohaka hovAthI prajAnI jema bhoLA rAjavIo paNa emAM phasAtA jatA hatA. paraMtu thoDA ghaNA samaju ane dIrghadraSTA rAjavIonA virodhanA kAraNe aMgrejonI e melI ane mAyAvI murAda joIe evI phaLatI nahotI, ethI jAheranAmuM bahAra pADavAno aMtima mArga akhatyAra karIne aMgrejoe I.sa. 1943nA arasAmAM bIjAbIjA rAjyo uparAMta bhADavA rAjyane ya "goMDala-sTemAM bheLavI devA aMgenuM eka jAheranAmuM pragaTa karI dIdhuM, ethI bhADavAe bhaDavIra ane bAvaDAnA 76 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ baLa para mustAka banIne baLabaLato baLavo jagavato evo buMgiyo phUMkyo ke, bhADavA-rAjyanI prajAno mata jANyA vinA ja aMgrejIsaltanatane evo hukama phADavAno koI ja adhikAra nathI ke, e hukamane mAthe caDAvIne bhADavA rAjyane sAmethI cAlIne goMDalanA caraNa cATavA majabUra-lAcAra banavuM paDe ! keTalAkane ema paNa lAgyuM ke, Avo buMgiyo phUMkavAnuM sAhasa bhADavAne bhAre paDaze, aMgrejonA A hukamanAmAne bhADavAe vaheluM moTuM zirodhArya karavA lAcAra banavuM ja paDaze, ethI candrasiMhajInI samakSa zANI salAharUpe je je prastAvo rajU thatA gayA, eno pradhAna sUra evA prakArano ja nIkaLato ke, baLiyA sAthe bAtha bhIDanAro game teTalo bahAdura hoya, toya aMte bahAdurInA enA baNagAM surasuriyAno ja aMjAma pAmatA hoya che. mATe hajI kaI bahu AgaLa vadhI gayA nathI, ahIMthI ja pAchI pharI jAva, A hukamanAmAnA kaDavA ghUMTaDAne na chUTake paNa gaLe utArI do ane pAghaDI pheravI nAkhIne phajetIno phALako thato rokavAnuM DahApaNa dAkhavo. bhADavAe bahAdurInuM je gUgala phUMkyuM hatuM ene biradAvavA AsapAsanuM vartuLa to sajja ja hatuM. paraMtu A sivAya A sAhasane satkArato ekAda paNa sura candrasiMhajIne sAMbhaLavA maLato nahato, paNa emanA pratibhAvamAM to parAkrama ja paDaghAI rahyuM hatuM. saune teo evo ja javAba vALatA ke, anyAya ane asatyano Azrita game tevo baLiyo dekhAto hoya, toya e baLavattA phuggA jevI ja hoya che, enI para TAMkaNI jevo ekAda prahAra thatA ja e phuggAne phasa banIne phasaDAI paDavAno karuNa aMjAma ja veThavo paDato hoya che. "sAMcane na ja hoya AMca" evA vizvAsanA sahAre A laDatane game teTalI laMbAvavI paDatI hoya, to laMbAvavAnI mArI pUrepUrI taiyArI che. ekalapaMDe laDI laIne paNa huM aMgreja-saltanatane namAvyA vinA nahi ja jaMpu. aMtarAtmAno saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 77 ->
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ avAja che ke, AmAM mane saphaLatA siddha thaze, thaze ne thaze ja! aMgreja saltanatane evo vizvAsa hato ke, siMhanI sAme paDavAnuM bicArA sasalAnuM zuM gajuM ? ethI eNe dhAkadhamakI ane damadamATInA jore baLavo DAmI devAnA IrAde evI evI vAto vahetI karI ke, jAheranAmuM zirodhArya karAvavA aMgrejo badhuM ja karI chUTaze ! AvI AvI vAtonA AdhAre candrasiMhajIe pUrva taiyArI rUpe cunaMdA sainiko sajja rAkhyA, guptacaro paNa goThavI dIdhA, temaja rAkhavA jevI sAvadhAnI rAkhavAmAM kazI kamInA rahevA devAmAM na AvI. paNa sAMbhaLavAmAM AvelI badhI ja vAto vAhiyAta ane surasuriyA samI ja puravAra thaI. aMgrejonA kAne jema jema candrasiMhanI khumArI ane bahAdurInI vAto AvatI gaI, tema tema kAvAdAvA ane kAyadA-kAnUnanA bharose mustAka banIne emaNe navA navA vyUha racavA mAMDyA. jAheranAmuM hajI amalI banyuM na hatuM. paNa kAgaLanA kAMgarethI to enuM astitva nAmazeSa nahotuM ja banyuM. mATe jAheranAmuM rada karavuM paDe, evI paristhiti UbhI karavA candrasiMhajIe eka majabUta saMgaThana racIne kAyadAnI kalame jAheranAmuM rada karavAnI kAnUnI prakriyA prAraMbhI devAno nakkara nirNaya laI lIdho. A aMge kesa calAvavo anivArya banatA, candrasiMhajIe goMDala sTeTa samakSa kesa na calAvavo paDe ane dilhI dvArA khAsa racAyelI Tribyunala samakSa A kesa laDI zakAya, e mATe aMgreja ejansInA jyuDiziyala kamizana samakSa eka arajI dAkhala karI dIdhI. kAyadA-kAnUnanI dRSTie candrasiMhajInI A arajI para kamizanare vicAra karavo ja paDe ema hato. ethI eNe dilhI sAthe patra vyavahAra karIne khAsa TribyunalanI racanA mATe majabUra banavuM paDyuM. dilhI dvArA racAyelI A Tribyunalane aMgrejo potAnI hAra ane candrasiMhajI potAnI jhaLahaLatI phatteha samajatA hatA. TribyunalanI racanA ajamera khAte 78 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 -
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ thavA pAmI, tyAM saMgharSanAM maMDANa thatAM buddhinA ATApATA khelAvA mAMDyAM. paraMtu divaso sudhI cAlelA e kesamAM evuM sAbita na ja thaI zakyuM ke, kalamanA eka ja gode nAnAM gAmaDAM ke tAlukAne bIjA rAjya sAthe joDAI javAnI johukamI bajAvavAno vAisaroyane adhikA2 hoya ! TribyunalanA mAdhyame aMgreja nyAyAdhIzanA moDhe ja jAhera thayelo A cukAdo caMdrasiMhajInA mastake mukuTanI adAthI zobhI rahyo, jyAre aMgreja-saltanatanA gAla mATe tamatamato tamAco banI javA pAmyo. nAnakaDA gaNAya evA bhADavA-darabAranuM nAma A cukAdAnA kAraNe cheka briTana sudhI gAjavA mAMDyuM. I.sa.1945mAM apAyela A cukAdo itihAsanAM pAne 'ajamera cukAdA' tarIke oLakhAyo. bhADavA-darabAra vijayI jAhera thatA briTiza pArlAmenTe have navo dAva pheMkyo. potAnI melI murAda saphaLa thAya, e mATe eNe jAheranAmAthI AgaLa vadhIne 'kAyadA'nuM hathiyAra ugAmyuM, ethI nAnA rAjyo mATe moTA rAjyo sAthenA joDANano kAyado bahAra paDatA, bhADavA khAte goMDala rAjyanA vahIvaTadAra tA. 23-5-1946thI nImavAmAM AvyA. paNa candrasiMhajIe aNanama rahIne potAno svataMtra vahIvaTa ja cAlu rAkhyo. nAnA moTA chamakalAM vacce paNa teo aNanama ja rahyA ane emaNe svataMtratA jALavI jANI. paNa aMgrejI saltanatanA divaso have bharAI gayA hatA, ethI ekAda varSa bAda ja 15mI ogasTa 1947nA hiMdasaMghanI racanA thatA candrasiMhajI emAM svamAnabhera joDAI gayA. aMgrejI-saltanatanI sAme ekalapaMDe jhajhUmanArA AvA hatA bhAratIya rAjavIo ! ane emAM paNa kAThiyAvADa-soraThanA rAjarajavADAonuM sthAna-mAna to kharekhara anokhuM ja rahyuM hatuM. enA dRSTAMta tarIke bhADavA darabAra candrasiMhajI A rIte camakI gayA ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 79
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ hetanI helIne hitanI belI mAtA kevI hoya che? mevADa-mAravADa-gujarAta jevA dezonuM nAma sAMbhaLavA maLatAM Aje paNa AMkha ane aMtaramAM koI anokho ja ahobhAva upasI Ave che. A dezanI dharatImAMthI ajaba-gajabano koI dhabakAra saMbhaLAto hoya, evI anubhUti Ajeya thayA vinA nathI rahetI. AnuM kAraNa zuM haze? itihAsanA suvarNa-pRSTho uthalAvIzuM, to AnuM kAraNa jaDI Avaze, dharma ane saMskRtithI dhabakatI A dezanI dharatIe evI evI vibhUtio pedA karI hatI ke, e vibhUtio varSo pUrve vidAya thaI cUkI hovA chatAM Ajeya emano prabhAva ochAvattA aMze jovA maLe che. "bhAMgyuM bhAMgyuM toya bharUca ane sApa gayA, paNa lisoTA rahyA." jevI kahevatonI sArthakatA Aje paNa A dezo karAvI rahyA che. emAMya mevADe to sadAcAra ane saMskRtinA evA evA saMdezavAhakone janma Apyo hato ke, emanAM nAmakAmanI smRti thatA oLaghoLa banyA vinA na ja rahevAya. rAjasiMha AvA ja eka mevADImarda hatA. sadAcAra taraphanA kaTTara pakSapAtano sUcaka rAjasiMhanA jIvanano eka prasaMga jANavA jevo che. mAtA hetanI helI ja na hovI joIe, paNa mukhyatve saMtAnanA hitanI belI hovI joIe, Avo bodhapATha paNa A prasaMgamAMthI phalita thato jovA maLe che. sUryapUjAmAM anerI niSThAvAna-prajA tarIke jayAre mevADanI anerI nAmanA-kAmanA sarvatra 80 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ suprasiddha hatI, e vakhatanI A ghaTanA che. e vakhate sUryapUjAnI evI AsthA-niSThA prajAmAM jovA maLatI hatI ke, sUryanAM darzana ghaNIvAra moDAM moDAM thatAM, kyAreka to divaso sudhI sUrya-darzana na ja maLatuM, tyAre bhUkha-tarasa veThIne paNa prajA "sUryapUjA' nI Teka aNanamapaNe jALavI jANatI. ethI to e vakhate evI kahevata mevADI prajAne anulakSIne prasiddha banI hatI ke, prathama sUryapUjA, phira kAma pUjA ! prajAmAM je rIte sUryapUjA tarapha AvI aDaga AsthA hatI, ema bIjI tarapha mevADI-rANA rAjasiMha tarapha paNa evI ja AsthA-zraddhA hatI. rANAnuM lokahaiye evuM sthAna-mAna hatuM ke, sUryanA aMzAvatAra tarIke ja sau rAjasiMhane satkAratA, sUryapUjAnI Tekane eka dahADo AkarI kasoTImAMthI pasAra thavuM paDe evI kaTokaTI sarajAI. varSARtu hatI, ethI vAdaLachAyA vAtAvaraNamAM sUryodayanA samaya bAda ghaNIvAra kalAka be kalAka sudhI sUryadarzana na thatuM. chatAM tyAM sudhI "annajaLa' na grahaNa karavAnI Teka sau jALavatA. paNa eka dahADo to evI helI jAmI ke, traNa-cAra divasa sudhI sUryadarzana na ja thayuM, pachI paNa sUryadarzana thavAnI AzA phaLIbhUta thAya, evA cihno na jaNAtA DahApaNanA bhaMDAra samA maMtrIoe bhegA maLIne evo vicAra karyo ke, koI upAya gotI nahi kADhIe, to moTAbhAganI prajAne TekanA TukaDe TukaDAM thatAM narI najare lAcArIthI nihALavA paDaze. AvuM na banavA pAme ane Teka paNa TakI rahe, e mATe koI mArga kADhavo ja paDaze. dIrgha-vicAraNAne aMte maMtrIo evA nirNaya para AvyA ke, AkAzanA adhipati sUrya pAse darzana devAnI vinaMti mAnya rakhAvavA ApaNe bhale samartha na hoIe, paraMtu ApaNA rAjamahelamAM sUryano je aMzAvatAra sadodita ja che, ene jo ApaNe vinaMti karIzuM, to e sUrya prajAne darzana ApavAnI vinaMti jarUra svIkAraze ja. Teka TakAvI rAkhavAnI aNanamatA hajI sudhI atUTa rahI hovA chatAM saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 81
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa-cAra divasa annajaLa vinAnA vItyA hovAthI prajAnAM haiyAM kaMIka AkuLavyAkuLa banyA hatA, prajAe jyAre jANyuM ke, maMtrIo paNa prajAnI Teka TakAvavA mATenI vicAraNA karavA ekaThAM thayA che, tyAre maMtraNAnI phalazruti jANavA saunI mITa maMtrIo tarapha maMDAI. sUryadarzananuM rahasya gupta rAkhIne maMtrIoe jyAre evI jAherAta karI ke, AvatIkAle savAre saue rAjamahelanA prAMgaNamAM sUryadarzana mATe vinaMti karavA ekaThA thavAnuM che. evA vizvAsa sAthe sahue vinaMti karavAnI che ke, jethI Teka aNanama rahe ane ATalA divasanA upavAsanuM pAraNuM paNa thaI jAya." A jAherAta sAMbhaLatAnI sAthe ja jANe pAraNuM thaI gayA jevI prasannatA anubhavatI prajA bIje divase rAjamahelanA AMgaNe evI rIte umaTI paDI ke, jANe kIDIyAruM ubharAyuM hoya, evI kalpanA thaI Ave. saunA haiyAM AzA-nirAzA vacce aTavAtAM hatAM. maMtrIonI jAherAtamAM vizvAsano je raNakAra hato, ethI prajAne e jAtanI khAtarI thaI cUkI hatI ke, sUryadarzana thaze, thaze ne thaze ja ! bIjI tarapha AkAza tarapha mITa mAMDyA bAda evuM ekAda paNa AzAkiraNa phUTavAnI saMbhAvanA kalpI zakAtI nahotI ke, ghanaghora AkAzamAM tejalisoTAno jarIka paNa camakAro jovA maLI zake ! A rIte AzA-nirAzA vacce Amatema phaMgoLAtI prajAne saMbodhatAM maMtrIzvaroe kahyuM ke, sUryapUjAnI Teka aNanama rahe ane upavAsa paNa laMbAvavA na paDe, e mATe ApaNe saue rANA rAjasiMhane vinaMti karavAnI che ke, prajAne sUrya samuM darzana devA Apa bahAra padhAro. A mevADI sUrya to sadodita ja che. mATe kaTokaTInI AvI paLe prajAnI pratijJA akhaMDita rAkhavA darzana devAnI jarUra kRpA karaze ja ! maMtrIonA A saMbodhanane prajAe tALIonA gaDagaDATa sAthe vadhAvI lIdhuM. vaLatI ja paLe nagaranA agraNIonI AgevAnI heThaLa 82 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrI-maMDaLa rANA rAjasiMha samakSa upasthita thayuM. vinayAvanata banIne araja gujAratAM eNe kahyuM : rANAjI ! prajA vatI ame evI vinaMti karIe chIe ke, sUrya banIne Ape prajAne darzana ApavA ne 'sUryapUjA'nI Tekane akhaMDita rAkhavA ATalI kRpA karavAnI che. prajAne ApanA vyaktitvamAM sUryanA aMzAvatArano sAkSAtkAra thAya che. mATe kaTokaTInI AjanI paLe ApanA darzana meLavIne e 'sUryapUjA'nI Teka TakAvI rAkhyAnI saMtoSAnubhUti mANavA mahelanA AMgaNe mahAsAgaranI jema umaTI che ane ApanI pratIkSA karI rahI che. mATe sUryanI adAthI Apa padhAro. rANA to A vinaMti sAMbhaLIne kiMga ja rahI gayA. rAjamAtAnA AzcaryAnaMdane paNa Aro-ovAro na rahyo. sUrya samuM sanmAna ApanArI prajAnA rAjA tarIke rAjasiMha gaurava anubhavI rahyA, AvA sanmAnane pAtra suputranI janetA banavAnA sadbhAgya badala rAjamAtAnI chAtI paNa gajagaja phUlI uThI. mA-dIkaro baMne mahelanI bahAranA AMgaNe padhAratAM prajAe evA harSanAdathI gaganane gajavI mUkyuM ke, sUryasama tejasvI rANA rAjasiMhane ghaNI khammA. ghaNI khammA ! prajAno Avo ahobhAva nihALIne rANA ane rAjamAtAnI AMkhethI harSanI AMsudhAra vahI nIkaLI, to 'sUryapUjA'nI Teka akhaMDita rAkhavA AvI kRpAvarSA karanArA rAjavI para prajA oLaghoLa banIne ovArI uThI. rAjA-prajA e dahADe anerI dhanyatA anubhavI rahyA. tyArathI 'sUryapUjA'nuM evuM eka 'arthaghaTana'vyApaka banyuM ke, jethI kaTokaTInI paLe 'sUryapUjA'nI Teka jALavI jANavA mATe mevADane eka navuM ja pIThabaLa ane pathadarzana prApta thayuM. AkAzanA ovArethI anarAdhAra varasatI meghamahera aTakavAnuM nAma ja letI nahotI, enuM AMzika anukaraNa karatI rAjamAtAe mahelamAM > saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 83
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravezatAnI sAthe ja hetanI helI varasAvatA rAjasiMhane kahyuM : beTA ! AvA prajApriya putranI janetA tarIke Aje to mArA haiye harSa samAto nathI. meM nahotuM dhAryuM ke, tuM ATalo badho guNa saMpanna hoIza ke, mevADa tane sUryasamAna gaNIne "sUryapUjA'nuM vrata akhaMDita rAkhavA sudhIno zraddhAbhiSeka tArA zire karavA thanaganI uThe ! AvI lokalAgaNI pAmavA, ghaNA ochA rAjavIo bhAgyazALI nIvaDatA hoya che. emAM tArAM nAma-kAma aMkita thavA pAmyAM, e tArA mATeya ochI dhanyatA na gaNAya. hetanI A helImAM nakhazikha taraboLa banIne bhIMjAI javAnuM mana rokI na zakAya, e sahaja hovA chatAM rAjasiMhanI dazA vicitra hatI. emanuM citta cakaDoLe ane cakarAve caDI gayuM hatuM, eo jANe zUnyamanaskatAno bhoga banI beThA hatA. emanI AMkhethI AMsudhAra TapakavA mAMDI, ne aMtarethI anutApa bhabhUkI uThyo : mA, mA ! mArAthI Aje eka moTuM pApa thaI gayuM. eno vicAra AvatA ja AjanA prasaMgano AnaMda varALa thaIne uDI jAya che. mArAthI Aje eka akSamya aparAdha thaI javA pAmyo che. have prajAne huM kaI rIte moTuM paNa batAvI zakIza? dIkarAno A valopAta sAMbhaLIne mAtA paNa vedanAthI vihvaLa banIne mauna na rahI zakI. eNe pUchyuM : "beTA, tAro aparAdha mane jaNAvIza, to e pApanA prakSAlanano koI ne koI upAya darzAvI zakIza. AvI pApabhIrutA ja pApa prakSAlananI tArI yogyatA sUcavI jAya che." mAtAnA AvA AzvAsanathI rAjasiMhe kaMIka hUMpha anubhavI, dilanAM dvAra khullA mUkI daIne emaNe kahyuM : AjanA lokameLAmAM nagarazeThanI putravadhUnuM paNa Agamana thayuM hatuM. e putravadhUne huM avikArI AMkhe nihALI na zakyo, avalokananI paLomAM ja mArI najara vikAravAsita 84 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ banI, pachI jo ke meM sajjaDa rIte AMkhanA dvAra baMdha karI dIdhA. mane lAge che ke, Aje mArAthI A eka bahu moTuM pApa thaI javA pAmyuM. prajAnA strIdhanane mAtA ke putrInI najare ja nihALavAno mAro dharma hato. paNa huM dharmabhraSTa banyo. thoDI ja paLo pachI mArI vicAradhArA bhale suvizuddha banI gaI, paNa thoDI vAra mATe to mArAmAM vikAra jAgyo ne ? AvA pApanA punarAgamanane rokavA Apa je prAyazcitta Apo, e game teTaluM kaDaka ke kaDavuM paNa kema na hoya, paNa huM ene svIkAravA sajja chuM. prAyazcitta nahi karuM, tyAM sudhI mAruM citta cena nahi anubhavI zake. mA, Apa hetanI helI ja na banatA, hitanA belI paNa banIne je kaMI zikSA darzAvazo, e mArA mATe zirodhArya haze ! ATaluM bolIne rAjasiMha mAtAnA caraNe namI paDyo. enI AMkha AMsunI helI banIne varasavA mAMDI. AvA pApabhIru putranAM hitane najara samakSa rAkhIne mAtAe kahyuM : beTA, lAgelI najara utAravA jema kaDaka upAya paNa ajamAvavo paDe, ema tArI najarane vikAranI lAgelI kunajara utAravAno upAya mArI pAse che. mATe tArI najara utAravA kaDaka upAya ajamAvavo paDaze. mane vizvAsa che ke, tuM saharSa A upAya mane ajamAvavA daIza. gaLagaLA sAde rAjasiMhe kahyuM : je AMkhanA mAdhyame AvuM pApa thayuM, e pApanI zuddhi mATe tuM AMkhanI ja Ahuti icchatI hoya, to sUradAsa banI javAnI paNa mArI taiyArI che. sUradAsa thaI jaIza, to to AvA pApanI bhAvi-saMbhAvanA ja nAmazeSa banI javA pAmaze. mAtAno javAba hato : beTA, sUradAsa banI javuM, e kaMI sAco rasto nathI ! sAco rasto to e ja che ke, avikAranuM amRtAMkana karIne AMkhane ja nirvikArI banAvI devI ! rAjamAtAnAM haiye mAtra heta ja vasyuM nahotuM, heta karatA paNa vadhu mAtrAmAM hita hiloLA laI rahyuM hatuM, enI pratIti karAvato prazna thayoH saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 85
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ beTA, mIThuM-maracuM mizrita karIne e pANIthI tArI AMkha dhovI paDaze. A rItanI zuddhinA prabhAve vAsanAnuM pApa prakSAlita thaI jaze, eTaluM ja nahi, bhaviSyamAM paNa Avo vAsanA-vikAra tArI AMkhane abhaDAvI nahi zake. beTA ! AvI najara-zuddhi mATe tArI taiyArI che kharI ? maracuM-mIThuM pIsIne je pANImAM mizrita karavAmAM AvyuM hoya, evuM ekAda TIpuM paNa AMkhane aDI jAya, to AMkhamAM ja nahi, nakhazikha saMpUrNa dehamAM kevI vedanAnuM vAvAjhoDuM trATake, enI kalpanAya zrujAvI mUke evI hovA chatAM vedanAnA AvAM vAvAjhoDAne saharSa vadhAvI levAnI taiyArI darzAvatA rAjasiMhe jaNAvyuM ke, mAtAjI ! jo pApazuddhi thaI jatI hoya ane bhaviSyamAM AvA pApanuM Agamana asaMbhavita banatuM hoya to AthI paNa vadhu kaDaka prAyazcitta karavAnI mArI taiyArI che. putranI AvI pApabhIrutA ane zuddhi mATenI tatparatA joyA bAda have mAtA mATe parIkSAnI paLa prAraMbhAtI hatI. kAraNa ke putranI AvI taiyArI hovA chatAM mAtA jo kaThina kALajAvALI bane, to pote sagA hAthe dIkarAnI AMkha dhoI zake! mA-dIkaro A jAtanI agana-parIkSAmAM uttIrNa na thAya, e kalpanA ja jo ke asthAne hatI. kema ke mevADanI dharma-hiMgI dharatInI dhULamAM janmIne ucharelAM A mA-dIkaro hatAM, ethI baMnee evI uttIrNatA hAMsala karI ke, kone prathama-koTimAM mUkavA, e samasyA aNaukalI ja rahevA pAmI, baMnenI uttIrNatAne "samakakSI" tarIke ullekhIne itihAse eno ukela ANyo. maracAMmIThAvALAM pANIno abhiSeka dIkarAnI AMkha para karatA rAjamAtAe jarAka thaDakAra paNa na anubhavyo, AvA abhiSekane amRtAbhiSeka tarIke saharSa AvakAratA rAjasiMhe bhayaMkara vedanAne paNa gaNakArI nahi. AvuM mahAna hatuM mevADa ! AvI mUlyavAna hatI mevADImATI ! ane jenuM mUlyAMkana ja zakya na gaNAya, evA hatA, A jAtanA mevADI-mardo ! 86 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUrya jyAM hAryo, dIvaDo tyAM jItyo 10 .sana 1860 AsapAsanA samayanA rAjakIya raMgonuM siMhAvalokana karIzuM, to e jAtano spaSTa pratibhAsa thayA vinA nahi ja rahe che, tyAre bhAratamAM briTiza sattAno sUrya madhyAhna tarapha AgekUca karI rahyo hato ane rAjA-rajavADAM tathA mahArAva-mahAjananI mahattA dhIme dhIme osarI rahI hatI. je briTiza sAmrAjyane biradAvatAM ema kahevAtuM ke, tyAM sudhI sUrya kadI Athamato nathI, e soLe kaLAe sadodita ja rahe che, evA sAmrAjayathI aMjAI jaIne bhalabhalA rAjavIo ane mahArAvo paNa eno paDyo bola jhIlavA tatpara rahetA. Ama chatAM aMgrejo jyAM asarakAraka na nIvaDatAM tyAM mahArAvanuM mArgadarzana keTaluM badhuM asarakAraka nIvaDatuM enI pratIti karAvato eka prasaMga kacchanA mahArAva prAgamalajInA jIvanamAMthI jANavA jevo jaDI Ave che. kacchanI gAdI para 22 varSanI vaye abhiSikta banelA mahArAva prAgamalajI mAtra 37 varSanI bharayuvAnavaye svargavAsI banyA hatA. briTiza saltanata taraphathI "nAiTa grAnDa kamAnDara opha dha mAsTara ekjholTa De orDara opha dha sTAra opha inDiyAno ilakAba pAmanArA A rAjavInI ANa keTalIbadhI asarakAraka hatI ane emanuM pharamAna zirasAvadhe karavA prajA keTalI hade taiyAra rahetI, ene sUcavI jato eka prasaMga kharekhara jANavA jevo che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 87
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ e arasAmAM gulAmonA kharIda-vecANano dhaMdho dhamadhokAra cAlato hato. aMgreja zAsananI najara A dhaMdhA para paDatAM koIpaNa bhoge A dhaMdho baMdha thaI jAya, e mATe aMgrejoe ghaNI ghaNI jahemata uThAvI. A dhaMdhAnuM mukhyakendra tyAre pUrvaAphrikAmAM Avela jaMgabAra gaNAtuM, tyAM sulatAna saiyada baragesanA hAthamAM sattAnAM sUtro hatAM. gulAmonA AvA dhaMdhA aMge virodhI lokamata ane janajuvALa jAge, e mATe aMgreja zAsane kAyadA kAnUnano Azaro levA uparAMta bIjA paNa aneka prayAso pAchaLa hajAro rUpiyAnuM pANI karI nAMkhyuM. paNa pariNAma zunya ja AvyuM, aMte sulatAna saiyada dvArA paNa thAya eTalA prayatno aMgrejoe karyA. paraMtu emAMya jhAjhI saphaLatA na maLI. kAraNa ke jaMgabAra khAte dhamadhokAra cAlato A dhaMdho baMdha thAya, to rAjayanA khajAnAne moTI khoTa paDe ema hatI, ane rAjyamAMya ghaNAghaNAnI rojagArI para kAramo phaTako paDe ema hato. aMgrejonA Agrahane vaza thaIne sulatAna saiyada khajAnAne paDanArI khoTane khamI laIne paNa gulAmI-prathAne nesta nAbUdI kAje taiyAra thaI gayA. paNa lAkheNo savAla eka e ja hato ke, pUrva AphrikAmAM ane viSeSataH jaMgabAramAM gulAmI prathA virUddha janamata jAgRta na thAya to game tevA prayAsonuM pariNAma zUnyamAM ja Ave ema hatuM. aMgreja zAsana to koIpaNa bhoge gulAmI-prathA baMdha karavA ja kRtanizcayI hatuM. ThIka ThIka vicAra-vimarza bAda enI najara kacchanI gAdIne zobhAvanArA mahArAva prAgamalajI para sthira thaI. jaMgabAramAM kacchI-vepArIonI saMkhyA ghaNI moTI hovAthI ane gulAmonA kharIda-vecANano moTAbhAgano vyavasAya kacchI-prajAnA hAthamAM hovAthI emane evuM AzAkiraNa dekhAvA mAMDyuM ke, ApaNe jo mahArAva prAgamalajInuM pIThabaLa maLI jAya, to cokkasa kacchI-vepArIone ApaNI tarapheNamAM palaTAvI zakAya. jo ATalI saphaLatA maLe, to gulAmI prathAne kAnUnI-kalamanA eka ja 88 I saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghasarake nestanAbUda karatA vAra nahi lAge. aMgreja zAsanane mana to gulAmI-prathAnI nAbUdI ja mukhya hatI, ane yaza potAnA zAsanane maLe ke kacchanA mahArAvanI bhAgIdArI emAM bhaLe, e gauNa bAbata hatI. ethI aMgrejI zAsana taraphathI mahArAva para eka saMdezo pAThavavAmAM Avyo, emAM lAla akSare lakhavAmAM AvyuM ke, briTiza-saltanata gulAmI prathAne nAbUda karavA kAje kRtanizcayI che. A nizcayanI naiyAne sAme pAra pahoMcADavA tamAro sakriya sahayoga sAMpaDaze, to evo vizvAsa che ke, aMgreja sarakArane vahelI saphaLatA prApta thaze. sara bArahalavIe kamizananI AgevAnI heThaLa A aMge sulatAnane evuM AkharInAmuM paNa ApI dIdhuM hatuM ke, gulAmIprathA nAbUda nahi thAya, to jaMgabArane gherI laIne sattAnA jore paNa A prathA nAbUda karAze. paraMtu AvuM AkharInAmuM paNa kAragata na nIvaDyuM, ethI ja kacchanA mahArAvane yAda karyA che. mATe A saMdezA para gaMbhIratAthI vicAra karIne dIvAna zAhabuddInane tamArA vatI jaMgabAra pAThavazo, to aMgreja zAsanane vizvAsa che ke, jarUra saphaLatA maLaze ja. aMgreja saltanate aMtima upAya tarIke jyAre A jAtanuM AkharInAmuM pAThavyuM, tyAre to ene evo vizvAsa ja hato ke, gulAmI-prathA have nAbUda thaI ja jaze. paraMtu A vizvAsa paNa jyAre ThagArI nIvaDyo, tyAre ja kacchanA mahArAva prAgamalajIne aMgreja zAsane yAda karyA hatA. ethI A saMdezAne mahArAve khUba ja gaMbhIratAthI dhyAnamAM lIdho ane dIvAna zAhabuddIna Adi maMtrI-maMDaLa sAthe gulAmI-prathAnI nAbUdI aMge khUba khUba vicAraNAne aMte evo nirNaya levAmAM Avyo ke, mahArAva taraphathI eka pharamAna kacchI vepArIonA nAme jAhera karavAmAM Ave ane ene hukamanAM pAnAM tarIke utAravAmAM Ave, to gulAmIprathA cokkasa baMdha thaI javA pAme ! maMtrImaMDaLa dvArA Avo nirNaya levAyA bAda mahArAva prAgamalajInA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 7 89 -78
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAme eka hukamanAmuM taiyAra karavAmAM AvyuM. ene laIne dIvAna zAhabuddIna jaMgabAra pahoMcyA ane aMgreja sarakAra taraphathI AvelA kamizananA agraNI sara bArahalavI sAthe masalata karyA bAda evo nirNaya levAyo ke, jaMgabAramAM vasatA tamAma kacchIonI eka sabhA bolAvavI ane gulAmI-prathAnI krUratA varNavIne aMte A prathAne tilAMjali ApavA anurodha karavo. A anurodha asarakAraka nIvaDe, e mATe kacchanA mahArAva prAgamalajInA jAheranAmAMne hukamanAM pattAM tarIke utAravo. kacchanA mahArAva taraphathI koI agatyano saMdezo laine AvelA dIvAna zAhabuddInanA AgamananI ane sabhAnA AyojananI vAta jaMgabAramAM phelAtAM kacchI parivAro sabhA sthaLe baccebaccA sAthe umaTI paDyA. AvI jaMgI hAjarI joIne sara bArahalavI paNa Azcaryacakita banI gayA. A pUrvenI nAnI moTI AvI sabhAo emaNe joI hatI. paraMtu svayaMbhU ullAsa emane Aje ja jovA maLato hato. emAM paNa jyAM kacchI prajA potAnI priya kacchIbolImAM dIvAna zAhabuddInane sAMbhaLatI gaI ane enI aksIra asara jema jema darekanA caherA para kaLAtI cAlI, ema ema aMgreja zAsanane evuM bhAsavA mAMDyuM ke, hajAro rUpiyA kharacavA chatAM je saphaLatAno ochAyo paNa jovA maLyo nahato, e saphaLatA doDIne sAmethI AvI rahyAnI pratIti thavA mAMDatA vaktA-zrotA sahitanI samagra sabhAnI prasannatAno pAra na rahyo. gulAmI prathAnI nestanAbUdI mATe sau saMkalpabaddha banI gayA. emAM sabhAne aMte nIce mujabanuM jAheranAmuM vAMcI saMbhaLAvavAmAM AvyuM, tyAre to samagra sabhAnI e saMkalpabaddhatA ekadama sajjaDa banI javA pAmI. jAheranAmuM mahAdhirAja mIrajA mahArAja zrI prAgamalajI bahAdura taraphathI "jaMgabAramAM vasanAra kacchI prajAne khabara ApavAmAM Ave che ke je hAla ahIM sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke tamo loko gulAmo tathA 80 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ gulAmaDIo kharIda karavA tathA vecavAno dhaMdho karo cho ane e cAla bilakula baMdha karavA nAmadAra sarakAranI cAhanAthI te viSe amArA tIrtha svarUpa pitAzrIe tathA ame hAlathI AgaLa jAheranAmA karelA che te chatAM paNa haju sudhI tamArA taraphathI e krUra dhaMdhA uparathI hAtha nathI uThAvyo e bilakula nAmunAzIbanI vAta che. vAste A hukama lakhavAmAM Ave che ke sadarahu dhaMdho tamo haragIja karazo nahi ne karatA ho to A hukamathI tatkALa baMdha karajo ane te chatAM je koI karaze yA koIpaNa rIte zAmila raheze tene nAmadAra aMgreja sarakAra potAnI raiyata jevI gaNI sakhata sajA karavA temane adhikAra che te mujaba teo karaze ane tenI je milakata kacchamAM haze te darabAra japta karI khAlasA karaze. vAsta pakkI tAkIda jANajo." mAgazara vadI 1 soma, saMvata 1929nA vikramAjI paravAnagI zrImukha hajura A jAheranAmAe eTalIbadhI vyApaka asara pedA karI ke, hajAro gulAmonuM svAmItva dharAvanArA moTA moTA vepArIo paNa jyAM potAnA mAnItA mahArAvanI marajI ane manorathanI pUrti kAje gulAmI prathAne paLavAramAM tilAMjali ApavA taiyAra thaI gayA, tyAM nAnA nAnA vepArIo to AvI taiyArI dAkhave, emAM Azcarya zuM? eka vepArI pAse to sAta hajAra gulAmonuM Adhipatya hatuM, eNe gulAmone to mukti ApI ja dIdhI, paNa sAthe sAthe pratyeka gulAmane eka joDI kapaDAM uparAMta thoDA divasa sudhI cAle, eTalI khAdhAkhorAkI ApavA dvArA eNe mAnavatAnI evI maheka phelAvI ke, ethI gulAmo paNa Azcaryacakita banI gayA vinA na rahI zakyA, pachI aMgreja-adhikArIo to mAnavatAnI e mahekathI tarabatara banI gayA vinA kyAMthI rahI zake? mahArANI vikTorIyAe paNa gulAmIprathAnI nAbUdI badala jaMgabAranA sulatAna sahita kacchanA mahArAva prAgamalajIne khUba khUba abhinaMdana pAThavyA. ATaluM ja nahi, AphrikAnA "kinIyA DelI mela" saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 thI 91
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmanA akhabAre paNa uparokta hukamanAmuM akSarazaH prasiddha karyuM hatuM. Ama, aMgreja saltanatanI sattAno sUrya 'gulAmI prathA'no je aMdhakAra divaso sudhInI jahemata pachI paNa na haThAvI zakyo, ene paLavAramAM ja haThAvI devA mahArAva prAgamalajInI sattAno jhAMkho paDato dIvaDo e kALe samartha sAbita thayo. prajAnA mukhethI tyAre evA AzcayeMgAra sarI paDyA ke, sUrya jyAM hAryo, dIvaDo tyAM jItyo ! AdhAraH guja.samA. vibhAgaH dharatIno dhabakAra, lekhakaH dolata bhaTTa G 92 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAravADanI manoratha-pUrti adhUrI ja rahI 11 gujarAtanA itihAsamAM ajaraamara banI janArA vanarAja cAvaDAnAM nAma kAma parAkramanI dRSTie jeTalAM suprasiddha hatAM, ethIya vadhu pavitratAnI pratimA tarIke prakhyAta hatA. parAkrama ane pavitratAnI emanI gAthAo gAtAM gujarAta thAkatuM nahotuM, to mAravADa paNa emanI mahAnatAno mahimA gAvAmAM mazagUla hatuM. vanarAja cAvaDAnA rAjyakALamAM gujarAtanuM gaurava carama sImA sara karI cUkyuM hatuM. e joIne mAravADane evI irSA thatI hatI ke, gujarAtathIya vadhAre gaurava mAravADane kema na maLe ? mAravADe A jAtanA manorathanI pUrti mATe ghaNuM ghaNuM manomaMthana anubhavyuM. paNa koI mArga na jaDyo. aMte ghaNA ghaNA rAjavIoe ekatrita banIne A mATe maMtraNA calAvI. paNa AzAspada koI upAya na ja dekhAyo, tyAre bhATa-cAraNo tarapha najara doDAvIne emanI samakSa manorathapUrti mATenA upAya aMge rAjavIoe jyAre mITa mAMDI, tyAre eka cAraNe javAbamAM jaNAvyuM ke, A kArya mane soMpavAmAM Ave, to mane vizvAsa che ke, Apa badhAnI manoratha pUrtimAM huM jarUra jarUra sahAyaka banI zakIza. cAraNa taraphathI maLelA AvA AzAspada javAbathI rAjavIonA mUrajhAyelA caherAo para camaka pharI vaLI. saue samasvarI savAla karyo saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 93
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke, cAraNa ! tamArI samarthatA para vizvAsa che, chatAM ame badhA e jANavA mAMgIe chIe ke, vanarAja cAvaDA jevI zakti-bhakti-vyaktinuM mAravADamAM avataraNa tame kaI rIte karAvI zakazo ? A kaMI saheluM kArya nathI, mATe Avo savAla jAge, e asahaja na gaNAya. cAraNe tarata ja javAba vALatAM kahyuM ke, vanarAja cAvaDAnA pitAjIne mAravADamAM laI AvavAnuM bhagIratha kArya pUruM pADavAnI javAbadArI huM laIza, pachI vanarAja cAvaDA jevI zaktinuM avataraNa kaI rIte karAvavuM, e to Ape badhAe ja vicAravAnuM che. jo ke meM to manamAM A aMge paNa vicArI ja rAkhyuM che. rAjavIo vicAramagna banI gayA ke, cAvaDAnA pitAjI mAravADa Ave, e ochuM zakya che. paNa eo Ave eTalA mAtrathI zuM ? vanarAja cAvaDA jevA parAkramane pedA karavA mATe ATaluM paribaLa ja pUratuM na gaNAya. rAjavIo taraphathI prazna thayo ke, cAraNa ! tame je vicArI lIdhuM che, e vicAra vyakta karo, ethI enI para ame vicAraNA karI zakIe ! cAlo, eka vAra mAnI lIdhuM ke, cAvaDAnA pitAjIne mAravADanA mahemAna banAvavAmAM tamane saphaLatA maLI gaI. paNa manorathanI pUrti mATe A pachI amAre zuM karavAnuM ? 'pachI Ape badhAe eTaluM ja karavAnu ke, mAravADanI koI kSatriya kanyA sAthe emanuM lagna maMjUra karAvavAnuM ! A maMjUrI maLI jAya, pachI to savAyA vanarAja cAvaDAnI janmabhUmi banavAnuM gaurava mAravADane nahi maLI jAya zuM ?' cAraNano A prazcAtmaka javAba sAMbhaLIne badhA rAjavIo AzAnvita banI gayA. paNa saune e vAta sAva ja asaMbhavita jaNAtI hatI ke, cAvaDAnA pitAjIne mAravADamAM lAvavAmAM cAraNane saphaLatA maLe ! AvI AzaMkAno sUra uThatAM ja cAraNe vizvAsanA TaMkAra sAthe javAba vALyo ke, mane vizvAsa che ke, gujarAtanA rAjavIne huM rIjhavI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 94
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakIza. ane rAjA jo rIjhI jAya, to pachI koI kArya kaThina na gaNAya. pachI to AsamAnanA tArA paNa nIce utArI zakAya, to rAjavIne mAravADamAM kema na lAvI zakAya ? dhanuSyanA TaMkAra jevo cAraNano A javAba sAMbhaLIne badhA pUrepUrA Azvasta banI gayA ane badhAnA mukhethI evI maMgalakAmanA relAI rahI ke, sarasvatI putra! gujarAta taraphano tamAro pravAsa kuzaLa nIvaDo, gujarAtanA rAjavI sAtheno tamAro mAravADa-praveza vahelI take ujavavA ane motIDe vadhAvavA ame utkaMThita rahIzuM. maMtraNAnI phalazruti AvI suMdara AvavA badala sau cAraNane dhanyavAda ApatA rahyA ane AvA prasanna vAtAvaraNa vacce cAraNe zubha ghaDI-paLa sAdhI laIne gujarAta tarapha prayANa karyuM. cAraNane potAnI vAcALatA para vizvAsa hato. cAraNa bolato ane jANe enA mukhamAMthI phUlaDAM verAvA mAMDatAM, e cAlato ane jANe enA pagale-pagale pAyala raNakavA mAMDatA. AvI bola-cAlanA prabhAve cAraNane ghaNA ghaNA rAjavIone rIjhavavAmAM saphaLatA sAMpaDI hatI. AvI saphaLatAnA sahAre ja cAraNe jene eka sAhasa gaNAya, evuM kArya pAra pADavAnuM bIDuM jhaDapyuM hatuM. cAraNanAM nAmakAma eTalAM badhAM prasiddha hatAM ke, ene koI rAjaya ke rAjA pAse praveza meLavavAmAM jarAya muzkelI paDatI nahi, enuM nAma sAMbhaLIne ja sau ene aMtarathI AvakAravA sajja thaI jatA. cAvaDAnI sabhAmAM jyAre cAraNe praveza karyo, tyAre sabhA romAMcita banI gaI, emAMya jyAre enA mukhamAMthI sarasvatI khaLakhaLa nA vahI nIkaLI, tyAre to saunA diladimAga tarabatara banI gayA. emAM paNa vanarAja cAvaDAnA pitAjI to haiyAnA harSane rokI na ja zakyA, emano harSa haiyAnI pALa toDIne vahI nIkaLyo. cAraNa para muktamane varasI jatAM emaNe kahyuM: cAraNa ! huM tamArI pra eTalo badho tuSTa thayo chuM ke, tame jo mAMgo, e abaghaDI ja hAjara karavAnI mArI taiyArI che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 za 5
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamane mAMgatA hajI vAra lAgaze, paNa mane ApatA jarAya vAra nahi thAya. mATe, mAMgo, mAMgo, muktamane mAMgo, tame kaMI nahi mAMgo, to mAro harSano A uchALo vRddhigata nahi banI zake. mATe mArI khAtara paNa tamAre mAMgavuM to paDaze ja. cAraNa catura hato. eNe mAMgavA mATenI pUrvabhUmikA sudaDha banAvavAnI murAdathI kahyuM : rAjavI ! cAraNane mAMgavA mATe kahevAnuM hoya kharuM ? Apano A prastAva to mAre mana "bhAvatuM hatuM ne vaidya jaNAvyuM jevo ja gaNAya, chatAM mAMgaNI mUkatAM mAre eTalA mATe vicAra karavo paDe che ke, mane pachI evo pastAvo karavAno vakhata na Ave ke, meM kyAM mAMgavAnI utAvaLa karI nAkhI ane Apane evI mUMjhavaNa na anubhavavI paDe ke, meM kyAM AvI udAratA darzAvI? ATalo mamaro mUkIne cAraNa mauna banI gayo. ene vadhu koI khulAso karavo ja na paDyo. rAjavIe ja sAmethI evI spaSTatA karI dIdhI ke, cAraNa ! mAMgo e maLaze. mAMgavAmAM tame kRpaNatA na dAkhavatA. evuM mAMgajo ke, mAruM dAna udAratAnA khAte khatavAyA vinA na rahe. mArA taraphathI ATalI bAMyadharI maLyA bAda mane to vizvAsa che ke, jarAya saMkocAyA vinA have tame mAMgaNI mUkazo. ane enI pUrti karatA huM paLanoya vilaMba nahi ja karuM. cAraNane thayuM ke, have mAMgaNI mUkavAmAM vAMdho nahi. chatAM thoDIka cakAsaNI karatAM eNe kahyuM : rAjavI ! hajI cokhavaTa karI lauM. huM ApanI pAsethI koI vastu cAhato nathI. mArI manokAmanA to bIjI ja che. enI pUrti ApanAthI zakya banI zakaze kharI ne ? rAjavIe chAtI para hAtha mUkIne kahyuM : cAraNa ! coLIne ATaluM cIkaNuM karavAnI koI jarUra kharI? mArI pAsethI koI cIja meLavavAnI icchA nathI, to pachI tamArI icchA kaI che? bolI jAva, manamAM je hoya, e bolI jAva. tamArI icchApUrti mATe huM vacanabaddha banuM chuM. 96 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNe dhaDAko karatAM kahyu ke, huM Apane ja icchuM chuM. mArI mAMgaNI che ke, Apa khuda ja mAravADa padhAro. Apane vadhAvavA mAravADa pratIkSAnI puSpAMjali laIne khaDuM raheze. ApanI pAsethI kaMIka meLavavAnI mArI murAda nathI. mArA manoratha to mAravADamAM ApanI ja padharAmaNI karAvavAnA che. cAraNanI A mAMgaNI sAMbhaLIne sabhAmAM sannATo chavAI gayo. paNa vacanabaddha rAjavIe vaLatI ja paLe javAba vALyo ke, cAraNa ! tamArI mAgaMNI mane mAnya che. huM mAravADa AvavA taiyAra chuM. AnI pAchaLanuM kAraNa paNa huM jANavA mAMgato nathI. paNa 'prANa jAI 52 vacana na jAI'nI Teka TakAvavA abaghaDI ja huM jAhera karuM chuM ke, tamArI mAMgaNI pUrI karavA mAravADa AvavAnI mArI taiyArI che. cAraNanA caherA para prasannatAnI pUrNimA prakAzI uThI, paraMtu sabhAnA cahere to amAsanuM aMdhAruM chavAI gayuM. cAraNe kahyuM ke, rAjavI ! Apane huM dAnavIra karNanI koTimAM mUkavA mAMguM chuM. mArI mAMgaNI svIkArI laIne Ape mane je ApyuM che, ethI mAre have bIjuM kaMI ja mAMgavA jevuM rahetuM nathI. ApanI prasannatA jaLavAtI hoya, to eka be divasamAM ja ApaNe mAravADa tarapha prayANa karIe. A prayANa pAchaLanuM prayojana paNa mAre chUpAvavuM nathI. paNa huM yogya paLanI pratIkSAmAM chuM. paLa pAkI jaze eTale sAmethI mAruM prayojana ApanI AgaLa khulluM karI daIza. prayojana jANyA bAda mane vizvAsa che ke, Apa mArA mAthe cAra hAthe kRpA-varSA karyA vinA nahi ja rahI zako. cAraNano A prastAva sAMbhaLIne sabhA saMkalpa-vikalpanA jhaMjhAvAtano bhoga banI. paNa cAvaDAnA pitAjInA caherA paranI svasthatA jarAya naMdavAI nahotI. na emaNe mAravADa-gamananuM prayojana jANavAnI utkaMThA darzAvI ke na sabhAe prayojana jANavAno Agraha vyakta karyo. barAbara trIje divase thoDA rasAlA sAthe rAjavIe mAravADa tarapha prayANa saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 97
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyuM, tyAre eke AMkha evI nahotI ke, jyAMthI khaLakhaLa karatI AMsudhAra vahI nIkaLI na hoya, sivAya rAjavI ane cAraNa ! A baMnenI AMkhamAM AMsu na hatAM, paNa AnaMda hato. ekane vacana pALyAno AnaMda, to bIjAne mAravADanI mano2tha-pUrti karavA mATenI bhUmikA sudRDha banI rahyAno AnaMda ! be-traNa divasanA pravAsa pachI eka dahADo cAraNanA cittamAM acAnaka ja mAravADa-pravAsanuM prayojana jaNAvI devAnI cAnaka jAgI uThI. vAtAvaraNamAM ekAMta hatuM. manano moralo morapIMcha phelAvIne nRtya karavA maMDI paDe, evo manohara mAhola hato. jharaNAM jhaMkRta hatAM. nadI pravAha khaLakhaLa nAda relAvI rahyo hato. pakSI-gaNa TahukI rahyo hato. cAraNa cakora banIne rAjavInA mukhacandranuM darzana karI rahyo hato. eNe acAnaka ja kahyuM ke, mAravADa-pravAsanuM prayojana jANavAnI utkaMThA ApanA caherA para Aja sudhI vAMcavA maLI nathI, enuM mane Azcarya che. AthI ya vadhu Azcarya huM e vAtanuM anubhavI rahyo chuM ke, rahasyabhUta e prayojanane khulluM karavAnI acAnaka ja jAgelI cAnaka Aje mane mauna rahevA de ema nathI. ApanA cittamAM je utkaMThA hovI joIe. e Aje mArA cittamAM kema jAgI che, e huM samajI zakato nathI. rAjavIe sAhajikatAthI javAba vALyo ke, prayojana khulluM karavAnI cAnaka Aje acAnaka ja jAgI, emanI pAchaLanuM kAraNa pAkelI paLa ja na hoI zake zuM ? tame ja A pUrve paLa pAkatAM prayojana khulluM karavAnI vAta nahotI karI zuM ? pAkelI paLe ja Aje acAnaka tamArAmAM AvI cAnaka pedA karI hoya, AvI saMbhAvanA tamane paNa sAcI jaNAyA vinA nahi ja rahe. rAjavInA A pratyuttarathI saMtuSTa banelA cAraNe koI jAtanI bhUmikA racyA vinA ja mULa ane mukhya muddAne sparzatAM kahyuM ke, rAjavI ! vanarAja cAvaDAe Aje gujarAtane aneruM gaurava apAvyuM che ane saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 0 98
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAte vanarAja cAvaDAne anupama vikhyAti apAvI che. so TacanA sonA jevA A satyano apalApa Aje koInAthI thAya ema nathI. A vAtamAM Apa saMmata ja cho, ema mAnIne huM AgaLa vadhu chuM. gujarAtanI haroLamAM ja mAravADanAM nAmakAma pratiSThita thAya, evI manoratha pUrtinI javAbadArI mAravADanA rAjavIoe mArA zire soMpI ane meM ene saharSa svIkArI. ethI Apane mAravADanA mahemAna ja nahi, amuka aMze mAlika banAvavA mATe ja ApanI padharAmaNI huM mAravADamAM karAvavA mAMguM chuM. mAruM prayojana A ja che. ATalI vAta parathI badho tAga pAmI janArA rAjavIe cAraNanA peTamAMthI ja badhI vAta kaDhAvavA pUchyuM ke, huM mAravADa AvuM, eTalA mAtrathI bIjo vanarAja kaI rIte pedA thaI zake? ane mAravADa kaI rIte gujarAta samovaDuM mAna-pAna meLavI zake ? cAraNe ekadama svAbhAvikatAthI javAba vALyo ke, A to ekadama sIdhuM ane sAduM gaNita che ke, mAravADanI koI kSatriya kanyA Apane samarpita thAya, to AvA lagnanI velaDI para vanarAja jevAM phUla-phaLa phalita na banI zake zuM? pote je anumAna karI zakyA hatA, ene anurUpa ja A javAba sAMbhaLIne rAjavI have mauna na rahI zakyA. emaNe kahyuM ke, vanarAjane pedA karavAno manoratha sevanAre sauprathama to pavitratAnI pratimA samI kSatriya-kanyAne ja pedA karavI rahI, je kanyAmAM parAkrama ane pavitratAnI hoDadoDa samI spardhA jovA maLatI hoya, enI kUkha ja vanarAja jevA saMtAnane pedA karI zake, cAraNa ! A saccAIno tamane khyAla hoya, to huM pUchavA mAMguM chuM ke, AvI pavitratAnI pratimA mAravADamAM astitva dharAve che kharI? saNasaNato A savAla sAMbhaLIne eka vAra to cAraNa camakI ja gayo, paNa vaLatI ja paLe eNe jijJAsubhAve pUchyuM ke, kevI pavitratAnI Apa mAravADa pAse apekSA rAkho cho ? Ama, gaNo to prazna sAva TUMko saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 99
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane sAmAnya hato. paNa A prazne rAjavInI najara samakSa bhUtakALanI eka sRSTine sajIvana banAvI dIdhI. emanA AMkha-aMtara AgaLa vanarAjanA janma pachIno eka prasaMga khaMDo thaI gayo. ane emanI AMkhe, jhaLajhaLiyA AvI gayAM. svAnubhUtithI sabhara e ghaTanA koI citrapaTanI jema emanI najara AgaLa sajIvana banI uThI. thanaganatuM yauvana hatuM. paNa pote pavitratAnI pALanuM pUrepUruM jatana karI zakyA hatA. kAraNa ke dharmapatnI tarIke maLeluM pAtra eTaluM badhuM pavitratama hatuM ke, enA jevI pavitratAnuM svapreya darzana dohyaluM gaNAya. saMsAranI lagnavelaDI 52 vanarAjanuM phUla khIlI uThyuM hatuM, thoDA mahinA pachInA e divasomAM eka vAra mohavaza potAnAthI jarAka vadhu paDatI chUTachATa levAI gaI. parapuruSa samakSa vAtacIta paNa na karavAnI maryAdAnuM aNizudghapAlana dharmapatnI mATe sahaja hatuM. paNa AMkha sAme ja ramI rahelA bALaka vanarAjane paNa pa2 puruSa samajIne koI jAtanI jarAka paNa chUTachATa na levAnI maryAdAnA pAlana aMge sajAga rahenArI dharmapatnInI AvI Teka khyAla bahAra jatA pote lIdhelI vAtacIta jevI chUTathI chaMcheDAI jaIne tIvrAghAta anubhavanArI e dharmapatnIe svAmInAthane sAvadhAna karatAM kahyuM ke, parapuruSanI hAjarImAM ApanAthI AvI chUTachATa kema levAya ? ApanI dRSTie A chUTachATa kadAca sAva sAmAnya gaNAya evI haze ? paNa A chUTachATa to charI banIne mArA kALaje bhoMkAI cUkI che. A pIDAne huM jarAya jIravI nahi zakuM. ema lAge che. sAme prazna thayo ke, aDhI-traNa mahinAnA A bALakane tuM parapuruSa gaNe che ? eka to A bALaka che ane pAchuM ApaNuM saMtAna che. pratikAra thayo : svAmInAtha ! A bALaka mAtra mAMsapiMDa ja nathI, paNa jAgRta cetanAmaya puruSa che. AnI samakSa Ape mArI ijjatane dhakko pahoMcADyo saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 100
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, A kalaMka huM kevI rIte sahana karI zakIza ? cAlI rahelI A vAtacIta daramiyAna ja traNa mahinAnA e bALake paDakhuM badalyuM. enuM arthaghaTana enI mAtA taraphathI evuM thayuM ke, svAmInAtha ! A bALaka paNa maryAdAbhaMga jovA rAjI nathI, mATe ja paDakhuM pheravI le che. hAya ! have AvuM kalaMkita-jIvana huM kaI rIte veMDhArI zakIza ? Avo AghAta akALe ja jIvanano aMta ANanAro nIvaDyo ne vanarAje traNa varSanI uMmare ja mAtRchAyA gumAvI dIdhI. vismRta prAyaH jIvanaghaTanA A rIte rAjavI samakSa tAdaza banI javA pAmI. A ghaTanAne athathI iti sudhI varNavIne cAvaDA-rAjavIe cAraNane vedhaka savAla karyo ke, vanarAjanI mAtAnI sAthe meM mAtra enA khabhe hAtha mUkIne vAtacIta karavA jeTalI ja chUTa lIdhI hatI. chatAM AvI chUTane para puruSa samakSa maryAdAno bhaMga samajanArI pavitratAnI pratimA ja vanarAja jevI parAkrama ane pavitratAnI janmadAtrI mAtA banI zake. bolo, cAraNa ! bolo. mAravADane jo vanarAja jevA saMtAnano khapa hoya, to pahelA AvI kanyA pedA karavI paDaze. je mAtA banIne bIjA vanarAjanI janmabhUmi tarIkenI mUlyavattA mAravADane bakSI zake ! vanarAjanI mAtAnI pavitratA aMgenI AvI nekaTeka jANIne cAraNanuM to jANe moDhuM ja sivAI gayuM. javAbamAM ekAda akSara paNa e uccArI na zakyo, tyAre rAjavIe vAtane aNadhAryo ja vicitra vaLAMka Apato prazna karyo : cAraNa ! to have mane mAravADanA mahemAna ne mAlika banAvavAnA manasUbA ghaDavAnuM mAMDI vALo. huM gujarAta tarapha pAcho vaLI jAuM, emAM ja mAruM ne mAravADanuM gaurava vadhu jaLavAze, ema tamane paNa nathI lAgatuM zuM ? A prazna paNa anuttarita ja rahyo, jyAre cAraNanA maunane mUkasaMmati gaNIne rAjavI cAvaDA gujarAta tarapha pAchA vaLavA taiyAra thayA, tyAre ja cAvaDAne khyAla Avyo ke, cAraNanA maunano artha mUka saMmati > saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 101
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavA jatAM pote jarAya bhUlyA na hatA. kAraNa ke cAraNa paNa vaLAviyA tarIke thoDA divasa sAthe rahIne pachI ja mAravADa tarapha prayANa karI gayo, tyAre e cAraNanA mukhamAMthI evA udgAra sarI paDyA ke, gujarAtanI gauravagAthAnuM ane vanarAjane varelI vikhyAtinuM rahasya have ja mArI samakSa udghATita thavA pAmyuM : maryAdAno mAna-maratabo jALavavA A rIte Atma-vilopana pAmelI sadAcAra-niSTha mAtAnA saMtAnanuM jyAM sAmrAjya hoya, e gujarAta gauravonnata ja rahe emAM Azcarya zuM ? ane enA peMgaDAmAM paga bharAvavAnI murAda dharAvanArA mAravADanI manoratha-pUrti paNa adhUrI ja rahe, emAMya Azcarya zuM ? G 102 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazaktino pratyakSa paraco - 12 ogaNIsamI sadInA uttarArdhano prathama dazaka cAlI rahyo hato, tyAre jAmanagaranAM sattAsUtro jAma vibhAjI saMbhALI rahyA hatA. aMgreja adhikArI tarIke bhAratamAM karnala-leMkanI kIrti tyAre gAjI rahI hatI. jAma vibhAjI sAthe karnalane khUba ja sAro manameLa hato. ethI bhAratamAM jayAre AvavAnuM thatuM, tyAre karnala beMka avazya jAma vibhAjIne maLavA AvatA ane thoDAghaNA divasa emanuM Atithya mANatA. jAmanagaranI jAhojalAlIne vRddhigata banAvatA rahevAmAM tyAre vajIra rAghavajI khalAsano phALo nAno-sUno na hato. ethI jAma vibhAnA paDachAyA tarIke teo harahaMmeza emanI sAthe ja jovA maLatA. jAma vibhAjI sAdhusaMto tarapha ThIka ThIka AsthA-zraddhA dharAvatA hatA. emAM vaLI emane tyAM khoLAno khUMdanAranI khoTa varatAtI hatI, ethI zera mATInI khoTa pUrI karavA teo avAranavAra sAdhu-saMtonI sevAmAM upasthita thatA rahetA. emanA haiye UMDe UMDe evI AzAno dIpaka jhagamagato hato ke, agama-nigamanA jANakAra koI sAdhusaMtanI kRpAdRSTinA prabhAve potAno manoratha vahelo moDo saphaLa thayA vinA nahi ja rahe ! jAma vibhAjI eka vAra jAmanagaranI AsapAsanA pradezamAM pharavA nIkaLyA. karnala ane rAghavajI vajIra sAthe ja hatA. ethI alakamalakanI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 @ 103
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtono raMga barAbara jAmyo hato, eTalAmAM ja dUra dUra koI parNakuTi para najara jatAM ane tyAM koI saMnyAsIno vasavATa hovAnI saMbhAvanA so TakA jaNAtAM jAma vibhAe e parNakuTi tarapha javAnI icchA vyakta karI. vajIra emanI tarapheNamAM hatA. tyAre karnale thoDIka nArAjagI ema kahIne vyakta karI ke, tyAM rahenArA alagArI koI sAdhu-bAvA pAsethI ApaNane zuM maLavAnuM hatuM? mATe nAhakano samaya bagADavAno zo artha! jAma vibhAjI ane vajIre jyAre evI saMbhAvanA-zakyatA vyakta karI ke, A to bhAratanI bahuratnA vasuMdharA che. mATe cIMthare vIMTuM ratna kyAre kyAMkathI jaDI Ave, e na kahI zakAya. ethI samayane sAcavavAnI dhUnamAM kyAMka amUlya takane gumAvyAno aphasosa na karavo paDe, e mATe thoDoka samaya bagADIne paNa parNakuTinI mulAkAta levI ja joIe. zaMkA-kuzaMkA-saMbhAvanAnI manodazA pUrvaka jAma vibhAjI Adi traNee parNakuTi tarapha pagalAM baDhAvyAM. AsapAsa je sAdagI ane ADaMbara rahita vAtAvaraNa jovA maLI rahyuM hatuM. ethI koIne e saMbhavita jaNAtuM na hatuM ke, cIMthare vIMTuM ratana parNakuTimAMthI hAthavaguM banI jAya. paraMtu parNakuTimAM pravezatAMnI sAthe ja camatkAra jevo je eka camakAro jovA maLyo, ethI traNe jaNA vismita banI gayA. jAma vibhAjI Adi traNe sAdA vezamAM ja hatA, vaLI pahelI vakhata ja emane yogInuM darzana thayuM hatuM, paraMtu yogIe jyAre nAma sAthe traNene AvakAra Apyo, tyAre sauthI vadhu vismita banI jaIne vajIre vArtAlApano prAraMbha karyo : "yogIjI prathama vakhata ja ApanuM darzana maLI rahyuM che, chatAM Ape nAma-ThAma Adi je mAhitI darzAvI, ethI evuM anumAna thAya che ke, Apa agama-nigamanA jJAtA ho, emAM zaMkAne jarAya sthAna ja nathI. mATe ApanI AgaLa to rAjavInI ApavItI jaNAvavAnI jarUra na ja hoya. chatAM eTaluM kahevAnI lAlaca rokI zakato nathI ke, rAjavI bahArathI 104 jI saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhale sukhanA sarovara para sahelagAha mANatA dekhAtA hoya, paNa emanA haiye UMDe UMDe..." vajIranA jIbhanI aNIe AvI gayelA zabdonI pUrti karatAM yogIe kahyuM : zera mATInI khoTa sAlI rahI che. ATaluM ja tame kahevA mAMgo cho ne? to have badhuM ja sAMbhaLI lo. ATaluM bolIne yogI e traNenI mukhamudrA paranA bhAvo ukelI rahyA. pratIkSA, AturatA ane jijJAsAnA bhAvo traNenA cahere aMkita thayelA jANIne yogIne thayuM ke, sAva sAcuM jaNAvI daIza,, to paNa koI viparIta pariNAma nahi ja Ave. bhAratIyakuLanA A yogI hatA. ethI sAdhanAnI siddhi uparAMta game tevAnI zeha-zaramathI aMjAyA vinA sAcuM suNAvI devAnI nirbhIkatAniSThA emane gaLathuthImAMthI ja maLI hoya, emAM koI Azcarya na hatuM. yogIe bolavAnI zarUAta karI : vANImAM heta hovuM jeTaluM jarUrI che, ethIya vadhu jarUrI to hita che. hita ane hetano saMgama to vANIne sugaMdhI-suvarNa jevI mUlyavattA bakSI jato hoya che. paraMtu heta karatAM hitane ja vadhu sthAnamAna ApatI vANInI mUlyavattA paNa kaMI ochI na ja AMkI zakAya. ethI rAjavInA hitane prAdhAnya ApavA jatAM mAre kadAca hetane gauNa banAvavuM paDe, to e saMtavya ja gaNavuM rahyuM. je cIjanI khoTa rAjavIne sAlI rahI che, e aMge aMte vAta karIzuM. sau prathama to prajAnA haiye khaTakatI vAta e che ke, rAjavInA aMtaHpuramAM pravezelI muslima bAnuo ene janAnakhAnAmAM palaTAvI nAkhavAno je prayAsa karI rahI che, e yogya nathI. jAmanagaranarezanI aMgrejo sAthenI vadhu paDatI AtmIyatA paNa prajAnA dilane DaMkhI rahI che. jAma vibhA sonA jevA mANasa hovA chatAM A be bAbato loDhAnI mekha banI suvarNanI zobhAne kalaMkita banAvI rahI che. mATe hAla to rAjavI prajAne ja putrasamI mAnIne prasanna rahe, e vadhu jarUrI che. emanA nasIbamAM saMtAna-duHkha lakhAyuM ja che, e mujaba saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 2 105
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarUra saMtAnano janma thaze, paraMtu...' yogInI vAta AgaLa vadhe, e pUrve ja traNenA moDhAmAMthI saNasaNatA bANa jevo savAla chUTyo : 'saMtAna-duHkha ke saMtAna sukha ? Apa sukha bolyA ho ane ame duHkha sAMbhaLyuM hoya, ema hajI bane. bAkI ApanAthI sukhanA badale du:kha bolAI javAnI bhUla thavI to saMbhavita ja na gaNAya. mATe Avo savAla thAya che.' yogIe javAbamAM jaNAvyuM ke, bhUla thavAno prazna ja nathI. samajIne meM 'saMtAna duHkha' zabda vAparyo che. kAraNa ke nasIbamAM lakhAyela saMtAna sukha-sarjaka nahi, duHkhadAyaka banavAnuM nirmANa mithyA thaI zake ema jaNAtuM nathI. mATe meM pahelAM ja kahyuM ke, prajAne putra samI mAnIne rAjavI prasanna rahe, e vadhu jarUrI ne yogya che. A ja vAtane doharAvatA mAre pharI paNa e ja kahevAnuM che ke, putra to thavAno ja che, paNa e prasannatAnI paraMparAno pravartaka nahi bane, mATe prasannatA pAmavA mATe atyArathI ja rAjavI prajA para putra samo prema vahAvanArA banI rahe, to zera mATInI khoTa sAlanArI nahi banavA pAme. sAdhanAnA prabhAve agama-nigamanA jJAtA yogIe cittane coTa lagADe, evI je sacoTa vAto kahI hatI, e sAva sAcI hatI. jAma vibhA sonA jevA hovA chatAM amuka amuka khAmIo loDhAnI mekha banIne e suvarNane kalaMkita banAvI rahI hatI. jAmanarezane aMgrejo sAthe vadhu AtmIyatA hatI, emanuM aMtaHpura janAnakhAnA tarIke kaTAkSamAM oLakhAtuM hatuM. yogInI bhaviSyavANI sAMbhaLyA bAda harSita thavuM ke vadhu ciMtita banavuM. eno nirNaya na to jAma vibhA karI zakyA ke na to vajIra karI zakyA. karnala leMkane mana to A badhI ja vAto avanavI bhAsatI hatI. AvuM banI zake, e emane zakya ja lAgatuM na hatuM, eka tarapha A najaronajara jovAtI ghaTanA hatI, ethI camatkAra jevA tattvano ekarAra karavA jema emanuM kALajuM taiyAra thatuM na hatuM, bIjI G 106 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarapha "camatkAra jevI adazya zaktino InakAra karavA jatAM paNa kALajAmAMthI hajAro prazna jAgatA hatA. ethI kiMkartavyamUDhatAno bhoga banelA karnala dvidhA-duvidhAnI koI bhedI sRSTimAM bhUlA paDI gayA jevI sthiti anubhavI rahyA hatA. thoDIghaNI tapAsa ane pUchaparacha karatAM aMte evI mAhitI vajIra meLavI zakyA ke, hAla godaDiyAbApu tarIke oLakhAtA A yogI uttara-pradezamAMthI pharatA pharatA ahIM AvIne vasyA hatA. godaDI jevuM eka vastra paherI rAkhavAnI dhUnanA kAraNe loko A yogIne "godaDiyA bApunA hulAmaNA nAme oLakhatA-oLakhAvatA hatA. lokonI vacce haravA pharavAthI jema emane jAma vibhAnA jIvananI khUbIo jANavA maLI hatI, ema khAmIo aMge paNa jANakArI maLavA pAmI hatI. ethI hitabuddhithI keTalIka sAcI-vAto rajU karavAnI taka teo tAkI ja rahyA hatA. AvI taka sAmethI AvatAM kartavya adA karyAno saMtoSa anubhavatA emane traNene vidAya ApatAM kahyuM ke, "heta sAthe hita saMbhaLAvavuM e yogI tarIke mArI pharaja che ane hitanI ja apekSA rAkhavI, e zrotA tarIke tamArI yogyatA che. mATe mArI vAto bhUlatA nahi, jAma vibhA putranI lAlasAthI mukta banIne prajAne ja putra samovaDa mAnatA thaI jAya, to prasannatAno pArAvAra emane e rIte vIMTaLAI vaLaze ke, pachI koI tattva ke banAva emane aprasanna nahi ja banAvI zake." AzaMkita haiye AvelI tripuTI vizvasta haiye yogInA caraNe namIne jyAre javAnI anujJA yAcI rahI, tyAre yogIe kahyuM ke, "sAdhu to calatA bhalA" A mAtra kahevata ja nathI, kathanI karatA A zabdomAM karaNI vadhu paDaghAI rahI che. Ama chatAM kyAreka jijJAsubhAve AvavAnI icchA thAya, tyAre A bAjuthI pasAra thavAnuM bane, to tapAsa karajo, jo ApaNuM milana bhAvine maMjUra haze, to jarUra maLI zakAze." saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 thab 107
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogInI A vAta zirodhArya karIne jAma vibhA gaMtavya sthaLe javA ravAnA thaI gayA. eo yogIthI chUTA paDyA hatA, paNa yogInI smRti emano pIcho choDavA taiyAra na hatI, divaso sudhI vArtAlApa, hitazikSA, cetavaNI, bhaviSyavANI jevA anekarUpe yogI e tripuTInI pAchaLa pAchaLa paDachAyo banIne pravAsa karatA ja rahyA. A gebI ghaTanA banyA bAda varSo vItI gayA, dhIme dhIme yogInI bhaviSya-vANI saccAInuM svarUpa dhAraNa karIne jAma vibhAnI samakSa varavI vAstavikatA banIne emanA AMkha-aMtaramAM anutApa pedA karI rahI hatI. "aba pachatAye hota kyA jaba cIDiyAM cuna gaI kheta'nI jema have pazcAttApa karavAthI mAtra AMsu sivAya bAjIne bagaDatI aTakAvavA jevI koI phalazrutinI AzA rAkhavI vyartha hatI. ane pelA yogInI smRti paNa have to visAre paDI javA pAmI hatI. AvA divasomAM eka vAra jAma vibhA ane vajIrano rathapravAsa e ja mArgethI pasAra thaI rahyo che, je raste varSo pUrve yogIno bheTo thavA pAmyo hato. dUra dUra parNakuTi dekhAtA ja vajIranuM mana e tarapha javA utkaMThita banI gayuM. vajIranI utkaMThA hovA chatAM jAma vibhAnuM mana yogIne maLavA eTaluM badhuM utkaMThita nahotuM. kAraNa ke yogInuM bhAvi sAcuM sAbita thatuM jatuM hatuM. ethI zaramanA mAryA jhUkI paDeluM mastaka laIne yogI samakSa javA mATe mana mAnatuM na hovAthI jAma vibhAe kahyuM : "vajIrajI ! atyAre have moDuM thaI rahyuM che. mATe samaya kADhIne bIjI vAra ApaNe jarUra yogInAM darzana mATe AvavAno kAryakrama goThavIzuM. ucATa sAthe javAmAM ne yogI pAse besavAmAM majA paNa zI Ave ?' jAma vibhAno A prastAva vajIrajIe to svIkArI lIdho. paNa yogInI AsapAsanA mAholamAM gupta rIte vilasatI "yogazakti' A prastAvane kyAM mAnya rAkhe ema hatI? ethI parNakuTine mUkIne AgaLa 108 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadhI javAno rathano prayatna niSphaLa gayo. ekAeka ja aTakI paDelA rathane joIne vajIra nIce utarI gayA. barAbara tapAsyA-cakAsyA bAda emaNe paNa rathane AgaLa calAvavAno vadhu eka prayatna karI joyo, paraMtu emAMya niSphaLatA maLatAM emane vicAra Avyo ke, yogInAM darzana meLavIne pachI rathane AgaLa laI javAno prayAsa karIzuM, to ja saphaLatA maLaze. A vAtamAM jAma vibhAne paNa saMmata thavuM paDyuM. teo darzana mATe parNakuTimAM pravezyA, tyAM ja godaDiyA bApue jarAka vyaMgyamAM kahyuM : "tamane AgaLa jaladI pahoMcavuM che, e mArA dhyAna bahAra nathI. mATe tamAro jema bahu samaya mAre levo nathI, ema tame mane maLyA vinA javAno IrAdo dharAvatA hatA, AnI paNa mane jANa hatI, A vAtanI pratIti karAvavA ja tamane ahIM AvavA meM majabUra karyA che. have tame AgaLa vadhavA icchazo, to ratha saDasaDATa cAlavA mAMDaze." yogInI A vAta sAMbhaLIne yogavidyA parano jAma vibhAno vizvAsa vadhu sajjaDa banyo. yogIe ja rajA ApatAM vadhu kaMI vAta karavAno vakhata na Avyo, ethI e ja paLe jAma vibhA yogIno caraNa-sparza karIne vidAya thaI gayA. gaNatarInA varSo pUrve yoga-vidyAnA kevA siddhasAdhakonuM A bhAratamAM astitva hatuM, enI pratIti karAvI jatI A ghaTanAmAMthI eka dhvani evo paNa guMjita thaI rahyo che ke, bhAratano yogI Avo nIDaranikhAlasa ane bAdazAha jevAnI zehazaramamAM paNa aMjAI na jatA sAmethI evI sattAne AMjI nAkhavA samartha hato. saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 109
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabaLAthI savAI abaLA 13 bhaugolika dRSTie dIva kyAM AvyuM, damaNa kyAM AvyuM ane govA to vaLI kyAMnuM kyAM AvyuM ? dIva AvyuM saurASTramAM unA-ajArA pAse, damaNa AvyuM vApI-valasADa najIka ane govA to AvyuM mahArASTramAM cheka ratnAgiri-paNajInI paDozamAM ! A rIte bhUgoLanI dRSTie dIva-damaNa-govA vacce keTalAya mAilonuM aMtara hovA chatAM gujarAtI bhASAmAM pracalita eka kaTAkSa kahevate to jANe A zaherone joDiyA bhAI hoya, e rIte eka ja paMktimAM besADI dIdhA che, ethI 'dIva-damaNa ne govA phiraMgI beThA rovA" ATalA zabdonuM uccAraNa ke zravaNa thatAM ja evo AbhAsa thavA pAme ke, A traNe zahero najIka najIka eka ja dharI para vasyAM hovAM joIe. dIva-damaNa ne govA phiraMgI beThA rovA" A lokokti kaMI phiraMgIonI phatehane pharakAvatI patAkA nathI, AmAMthI to phiraMgIonI thayelI phajetIno phALako sUcita thAya che. A traNe zahero keTalAMya varSothI phiraMgIonA pharamAnanA phaMdAthI phAragatI icchatA hatA, paNa 1960mAM kahevAtI AjhAdI maLatA ja porTugIjhone pAroThanAM pagalAM bharavAM paDyAM, tyAre AjhAdInA gIta-gAna lalakAratA evA zabdothI gaganano guMbaja gAjI uThyo ke, dIva-damaNa ne govA, phiraMgI beThA rovA! 110 Na saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIva-damaNa ane govAne khovAno temaja rovAno vAro phiraMgIo mATe kema Avyo ? enI pAchaLa kevAM kevAM paribaLo bhAga bhajavI gayAM ? emAM paNa abaLA gaNAtI jeThIbAI jevI eka vyaktizaktino phALo kaMi rIte amara banI gayo, e jANavA jevuM che. 1960 pUrve A traNe saMsthAno para phiraMgIonuM zAsana ladAyeluM hatuM ane vahIvaTI kendranuM mukhyasthAna tyAre govA hatuM. porTugalanA pAMcamA rAjA do jI Au ane rANI lisbanamAM rahIne gavarnara ane sUbA hastaka traNe saMsthAno para sAmrAjya bhogavI rahyAM hatAM. A rAjA-rANI eTalAM kharAba na hatAM, paNa emanA dvArA nimAyela gavarnara taraphathI niyukta sUbAo to bhAratanI prajAne dharmabhraSTa banAvIne khristI banAvavAnI khevanA dharAvanArA hovAthI evA kAyadAkAnUna prajA para lAdatA ke, jethI zAMtipriya evI paNa bhAratIya-prajA aMdarathI dhUMdhavAI UThyA vinA na rahetI. sattA sAme avAja uThAvavAnI hiMmata sau hArI gayA hovAthI manamAM ne manamAM sau samasamI UThatA. tyAranA kAyadA-kAnUna mujaba prajAne potAnI marajI eTale nyAya saMgata vAta arajI rUpe rAjA-rANI samakSa pahoMcADavI hoya, to te govAnA gavarnara dvArA ja pahoMcADavI paDatI. prajAno pokAra rajU karatI arajI gavarnaro marajImAM Ave, to ja rAjArANI samakSa pAThavatA. paNa potAnI viruddhanI arajI teo lagabhaga dabAvI ja detA. Ama, sAcI vAta rAjA-rANI samakSa pahoMcatI ja nahi, ethI gavarnaronA dorI saMcAra dvArA sUbAonA nAme calAvAto damanano dora divase divase vadhu ne vadhu ghora banI rahyo hato. e divasomAM paNa dIvamAM 'jeThIbAi'nA nAme eka evI vyaktizakti astitva dharAvatI hatI ke, loko ene sabaLAthI savAi abaLA rUpe sanmAnatAM. janatAnI jADI bhASAmAM jeThIbAi bhAyaDA chApa bAyaDI hatI, ema TUMkamAM kahI zakAya. dIvamAM vasavATa hovA chatAM AsapAsanA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 111
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ aneka gAmomAM emanuM AvuM javAMmarda-vyaktitva phUlanI phoramanI jema phelAvo pAmeluM hatuM. damananA e divasomAM gavarnara evo eka vicitra kAnUna prajA para ThokI besADyo. jenA jore je bALakanAM mAtapitA mRtyu pAmyAM hoya ane e bALakanAM jo lagna na thayAM hoya, to eno kabajo sarakAra laI letI. ane ene khristI banAvI detI. pAdarIonuM pIThabaLa hovAthI gavarnara ane sUbA dvArA A rIte bALakone vaTalAvavAnI prakriyA dhIme dhIme vega pakaDI rahI hatI. AnA kAraNe koI gharamAM mAtA-pitAnuM mRtyu thatuM to gharamAM kALo kalpAMta ane kakaLATa macI jato. hajI to e mRtakanI nanAmI gharamAMthI nIkaLI na hoya, tyAM ja sarakArI mANaso bALakano kabajo levA khaDA thaI jatA ane rokakaLa karatA bALakane baLajabarIthI uThAvI jatA. emanA dilamAM dayAno chAMToya jovA na maLato. kaccha-mAMDavInAM vatanI jeThIbAI varSothI parivAra sAthe dIvamAM AvIne sthira thayAM hatAM. A parivAra jAte brahmakSatriya gaNAto. ane kharekhara jAta mujaba ja brahma-pavitratA ane kSAtravaTa A parivArane vArasAmAM maLelI. kapaDAM para chApakAmanI kAbeliyata dharAvato A parivAra oDhaNInA vaNATa mATe to khUba khUba vakhaNAto. jeThIbAInA mArgadarzana heThaLa dIvanA emanA kArakhAnAmAM pacAseka kArIgaro oDhaNIo vaNatA ane enI para evuM manamohaka chApakAma karI jANatA ke, e oDhaNIonI mAMga cArebAju rahetI. bhArata uparAMta videzamAM paNa dIvamAM banatI oDhaNInI mAMga vadhatAM zarUAtamAM to kArIgaro vadhAryA ane oDhaNInuM utpAdana paNa vadhAravAmAM AvyuM. paraMtu AthI to oDhaNInI mAMgamAM jabbara uchALo Avyo. ene pahoMcI vaLavA jeThIbAIe aMte govAmAM paNa kArakhAnuM kholavAno vicAra karyo, jethI tyAMthI videzamAM mAla sahelAIthI ravAnA karI zakAya. A vicAra 112 7 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ amalI banyA bAda thoDA ja vakhatamAM govAnuM kArakhAnuM paNa dhamadhokAra cAlavA mAMDyuM. eka divasa dIvanA kArakhAnAmAM kAma karato meghajI nAmano vidhura kArIgara mRtyu pAmyo. aNadhAryuM ja mRtyu thavAthI eno dIkaro ravajI eka tarapha kALo kalpAMta karavA lAgyo. bIjI tarapha anya svajano paNa poka mUkIne rovA mAMDyAM. meghajInI patnI pAMceka varSa pUrve gujarI gaI hatI. svajano mATe meghajIno sahAro ekAeka chInavAI jatAM have to AvatIkAlanI AzA samo ravajI paNa rAjyanA mANaso dvArA jhUTavAI javAno hato, enI uMmara agiyAra varSanI hovAthI e eTaluM to samajI ja zakato hato ke, pitRchAyA gumAvanAra potAne have svajanonI vaccethI baLajabarIthI rAjyanA mANaso jhUMTavI gayA vinA nahi ja rahe. Avo bevaDo AghAta anubhavanAra parivArane sAMtvana ApavA jeThIbAI doDI AvyAM. paristhitine pAmI jaIne emaNe sau prathama svajanone kahyuM ke, meghajIne to kALa ane kudarate ja jhUMTavI lIdho che, AmAM ApaNe nirUpAyA hatA. paNa have A ravajInuM rakSaNa karavA to ApaNe samartha chIe. A mATe sau prathama to meghajInA mRtyunA samAcAra gupta rahevA joie, ane bIjI tarapha kAla bapora sudhI A ravajInAM lagna thaI javAM joIe. bALalagnano rivAja e kALe pracalita hovA chatAM ATalA TUMkA samayamAM A kaMI rIte zakya bane? evo savAla sAMbhaLIne jeThIbAie kahyuM ke, A aMgenI badhI ja javAbadArI mArI para choDI do. prathama to mAro ATalo prastAva svIkArya hoya, to ja ApaNe vAta AgaLa calAvIe, nahi to pachI ema mAnavuM ja paDaze ke, ravajIne ApaNe sAme cAlIne ja sarakArane soMpI devA mAgIe chIe. A prastAva navo ja hovA chatAM jeThIbAI para saune vizvAsa hato. ethI meghajIno zoka visarI jaine svajanoe A prastAva svIkArI lIdho. gaMbhIratA ane saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 113
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamagInInA sthAne svajanonA vicArono kabajo have A prastAve pacAvI pADyo. kArakhAnAmAM kAma karanArA parivAromAM eka mAvajIno parivAra paNa hato. meghajInI nAta sAthe e saMbaMdhita hato. enA parivAramAM eka dIkarI ravajI sAthe paraNAvI zakAya evI hatI. jeThIbAie mAvajIne kahyuM ke, tArI dIkarInAM ane 2vajInAM ghaDiyAM lagna levAM paDe ema che. tuM mAro A prastAva svIkArI le. to meghajI para moTo upakAra karyo gaNAya. ghaDiyAM lagna levA pAchaLanuM rahasya jANIne ekavAra to mAvajIne Avo upakAra karavAnuM mana thai AvyuM. paNa enuM kALajuM eka vAte kacavAtuM hatuM ke, ravajIno bacAva to thai jAya, paNa mArI dIkarInuM bhAvi zuM ? A kacavATane dUra karavA jeThIbAIe badhI ja javAbadArI potAnA zire lai letAM jaNAvyuM ke, A aMge tuM nizciMta raheje. tArI dIkarIne huM mArI samajuM chuM ema ravajIneya mAro sago dIkaro ja gaNuM chuM. AvI bAMyadharI maLatAM ja mAvajI rAjIno reDa thai gayo. ene thayuM ke, mArI dIkarInuM dAna A rIte 2vajI mATe jIvanadAna banI jatuM hoya, to AthI vaLI vadhu rUDuM zuM ? TUMkI rAtamAM jhAjhA veza bhajavavAnA hovAthI DiyAM lagana levAi gayAM. A lagna badala jovA maLatAM kRtrima AnaMda upara lagna bAda tarata ja sAco zoka chavAi gayo. meghajInA akALa-mRtyunI jAherAta thatAM ja aMtima saMskAra mATenI taiyArIo thavA mAMDI. eTalAmAM ja ravajIno kabajo levA khaDA thai gayelA sarakArI mANaso mIMDhaLa-baMdhA ravajIne jotAM ja ekadama bhoMThA paDI gayA. emane vIle moDhe pAroThanAM pagalAM bharavAM paDyAM. thoDA divaso bAda A bheda khullo paDatAM sUbo manomana jeThIbAi 52 samasamI uThyo. paNa kAyadAthI prerita banIne enA mANaso jema 2vajIno kabajo levA dhasI AvyA hatA, ema kAyadAnI lapaDAka paDatAM saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 o 114
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja e mANasone pAchA pharavuM paDyuM hatuM. ethI sUbo bIjuM to zuM bolI zake ? A pachInA samayagALAmAM jeThIbAi dvArA apanAvAyelo A vyUha ghaNA ghaNA mATe mArgadarzaka banI rahyo. je piravAramAM AvI kaTokaTI sarajAvAnI zakyatA jaNAtI, tyAM pANI pahelAM ja pALa bAMdhavAnI adAthI bALalagnano Azraya levAvA mAMDyo. e avasare saunI najara samakSa ravajInA ghaDiyAM lagna levarAvanAra jeThIbAinI smRti sajIvana banI uThyA na rahetI. paraMtu jeThIbAine to ATalethI ja saMtoSa na hato. emane evo pAko vizvAsa hato ke, damananA doranI A badhI vAto jo rAjArANI samakSa arajIrUpe lakhIne paNa pahoMcatI karavAmAM Ave, to jarUra sAruM pariNAma Ave. paNa saNasaNato savAla eka ja hato ke, AvI arajI govAnA gavarnara samakSa koNa rajU kare ane govAnA gavarnara samakSa rajU thayelI arajI rAjArANI samakSa pahoMcatI thAya, evo saphaLa vyUha kayo ? jeThIbAimAM javAMmardI hatI, ema buddhimattAya hatI. emaNe manomana eka vyUha vicArI laine pachI porTugIjha bhASAnA jANakAra eka vakIlano saMparka sAdhyo. gavarnara dvArA prajA upara gujArAtAM damananA doranI vigato jaNAvIne emaNe vakIlane kahyuM ke, A muddAo AvarI laine tamAre porTugIjha bhASAmAM eka evI asarakAraka arajI lakhavAnI che ke, g vAMcIne rAjA-rANInAM dayALudila hacamacI uThe. A prastAva vakIle svIkArI lIdho. A rItanI arajI lakhAi jAya, eTalA mAtrathI kArya patI jatuM nahatuM. paNa A arajI gavarnara dvArA ja lisbanamAM rahetA rAjA-rANI samakSa pahoMcatI karavAnI hatI. potAnI viruddha lakhAyelI arajIne gavarnara lisbana pahoMcADe, e to zakya ja nahatuM. ghaNI ghaNI vicAraNAne aMte jeThIbAine A samasyAno ukela paNa jaDI Avyo. potAne oDhaNInI kaLAno je kasaba siddha hato. enA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 115 G
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAdhyame ja A arajI pahoMcADavAno yUha emaNe apanAvyo. eka suMdara-kImatI oDhaNI taiyAra karAvIne jeThIbAIe e oDhaNI para porTugIjha bhASAmAM lakhAyelI arajI akSarAMti karAvI dIdhI. A pachI oDhaNInI AjubAju pAradarzI kapaDuM vIMTALI daIne evI rIte TakAu TAMkA levarAvyA ke, bahArathI oDhaNInI bhAta barAbara dekhAya, paNa enI aMdara lakhAyelI arajIno ekAda akSara paNa vAMcI na zakAya. A rIte barAbara pUrva taiyArI karI laine pachI jeThIbAI govA pahoMcI gayAM. have gavarnara samakSa teo e rIte pahoMcavA mAMgatAM hatAM ke, sau emane Azcaryacakita AMkhe jotA ja rahe ane khuda gavarnara paNa jeThIbAIne mulAkAta ApavApUrvaka zAMtithI emanI vAto sAMbhaLe ! oDhaNImAM arajI aMkita karavAno vyuha ghaDI kADhanArAM jeThIbAI mATe to A rIte gavarnara samakSa pahoMcavA mATenI vyuha-racanA karavI kyAMthI kaThina hoya ? dIva zaheranI janatA mATe jeThIbAI oDhaNInA kArakhAnAnA kAraNe ja prakhyAta na hatAM, paNa vadhu to javAMmardI ane buddhimattAnA kAraNe ja vadhu vikhyAta hatAM. jyAre govAmAM teo e kAraNe ja prakhyAta hatA ke, emanA kArakhAnAmAM taiyAra thatI oDhaNIonI videzamAM paNa ThIkaThIka mAMga rahyA karatI hatI. AvuM kArakhAnuM dharAvatAM jeThIbAIne govAmAM AvelAM jANIne loko emane jovA mATe ToLe vaLavA mAMDyAM. emanuM vyaktitva, emanI bolacAla, emano cahero : A badhAthI prabhAvita govAnI prajAne e vAtanI jayAre jANakArI maLI ke, dIvamAM phiraMgI sUbA dvArA damanano je dora cAlI rahyo che, enI viruddhamAM avAja uThAvavA, ja jeThIbAIe dIvathI cheka govA sudhI AvavAnI ane gavarnara samakSa garjanA karavAnI hiMmata karI che, tyAre sau emanI javAMmardIno jayajayakAra karI rahyA ane gavarnara samakSa hAjara thavA mATe jyAre 116 @ saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArakhAnAthI teo ravAnA thayAM, tyAranI emanI anokhI-adA jovA mATe to moTuM ToLuM ekaThuM thaI gayuM. e ToLAnI AgevAnI lenAra jeThIbAinA mAthe eka sagaDI saLagI rahI hatI, to hAthe mazAla jalI rahI hatI. saunA manamAM savAla hato ke, arajI rajU karavA javA mATenI A kevI vicitra adA ne vilakSaNatA! ToLuM jema jema AgaLa vadhatuM gayuM, ema ema A bhIDamAM bharatI AvatI gaI. gavarnaranA kAryAlaya sudhI jeThIbAI pahoMce, e pUrve to gavarnara pAse A badhA samAcAra pahoMcI jatAM teo paNa AzcaryakArI AMkhe jeThIbAInI pratIkSA karavA mAMDyA. kAryAlayamAMthI bArI vATe emanI najara bahAra gaI, to jeThIbAInI vicitra adA ane emanI pAchaLa jaMgI bhIDa joine teo diMga rahI gayA. potAnI pAse A rIte arajI karavA AvavAnI koI hiMmata kare ane e vyakti vaLI pAchI nArI hoya, e emane azakya ne asaMbhavita jevuM ja jaNAtuM hatuM. ethI jeThIbAI jyAre potAnI samakSa khaDA thaI gayA, tyAre emanA taraphathI pahelo ja prazna thayo : mAthe sagaDI zA mATe ? ane hAthe dhoLe dahADe jalatI mazAla mA mATe ? phiraMgI pharamAnonI phajetIbharI phalazruti darzAvavA ja ! mane lAgyuM ke mArI arajI jevI sacoTa asara nahi nipajAvI zake, evI sacoTa asara A saLagatI sagaDI ane jalatI mazAla ja pedA karI zakaze." ATalo javAba vALyA bAda jeThIbAIe maunano Azraya lIdho, tyAre gavarnare vigatavAra jANavAnI jijJAsA darzAvatA phiraMgI zAsana dvArA prajA para damanano je dora calAvAI rahyo hato, ene dilane apIla karI jAya, e rIte jeThIbAIe vigatavAra varNavIne upasaMhArarUpe eTaluM ja kahyuM ke, gavarnara sAheba! dIvamAM phiraMgI sattAno sUrya jhagamagato hovA chatAM prajA so maNa tele aMdhAruM jevI sthiti anubhave che ane saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 ( 117
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ mazAlanI pratIkSA karI rahI che. mAta-pitA-vihoNAM bALakono kabajo lai laine sarakAra emane pAdarIone suparata kare che, ene vaTalAvavA dvArA navI peDhIne khristI banAvAi rahI che, AnA kAraNe prajAnA diladimAga je aMtastApa anubhavI rahyA che, e aMtastApane saLagatI A sagaDI vAcA Ape che. kakaLatI AMtaraDIpUrvaka dadaLatA dile jeThIbAi dvArA je kaMi kahevAyuM, e sAMbhaLI laine gavarnare mAtra eTalo ja javAba vALyo ke, A badhA muddAo 52 ghaTatI tapAsa karyA bAda yogya pagalAM levAmAM Avaze. TADhAboLa pANI jevo A jAtano javAba apekSita na hato. paNa A zabdo kAne paDatA ja jeThIbAie javAMmardIpUrvaka kahyuM ke, aMdhAre athaDAtIkuTAtI dIvanI janatAne mazAlanI pratIkSA che ane anyAyI kAyadAkAnUnanA kAraNe anubhavAto sagaDI jevo aMtastApa zamAvavA dIvanI janatA nyAyI-zAsanano amRtAbhiSeka jhaMkhI rahI che. mATe A aMge Apa jarUra tvarita pagalAM lezo, evo amane saune vizvAsa che. gavarnara tarIke Apane mArI bIjI paNa eka vinaMti che : mahArANIne bheTaNAM tarIke pAThavavA huM A eka oDhaNI laine AvI chuM ane Apane suparata karI rahI chuM. kRpA karIne A bheTaluM vahelI take mahArANIne pahoMcADavA vinaMti. jeThIbAinuM bheTaNuM hAthamAM laine gavarnare javAba vALyo ke, mArA kALajAnI koranI jema jALavIne A bheTaluM vahelI take lisbana pahoMcADI daiza. A viSayamAM tame naciMta ane nizciMta banI jazo. ATalo javAba maLatAM ja jeThIbAInA AnaMdano pAra na rahyo. kAraNa ke emanA dilamAM zraddhA-vizvAsa-AzAno evo dIvaDo jalI rahyo hato ke, dayALu rANI sAhebAnuM dila mArI arajI vAMcIne pIgaLI uThyA vinA nahi ja rahe ane enI phalazruti rUpe anyAyI phiraMgIpharamAnonA phuggAne phUTI ja javuM paDaze. A jAtanA aDola-aTala 118 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 0
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvAsa sAthe jeThIbAi dIva tarapha pAchAM pharyAM. arajInuM pratinidhitva adA karatI emanI oDhaNI bheTaNAM-rUpe rAjA-rANInA hAthamAM samarpita thai. oDhaNInA pota uparAMta bhAta joine rANIsAhebA to khuza khuza banI gayAM. paNa jyAM emanI naja2 oDhaNImAM akSarAMkita banelI arajI para gai, tyAM ja teo stabdha banI gayAM. gavarnara dvArA calAvAtA damananA doranI vigato vAMcIne emanI AMkha lAlaghUma banI uThI. vinA vilaMbe e arajInI vAto amalI bane, e mATe dIvanA sUbA para anyAyI-kAyadA rada karavAno hukama chUTyo ane AvI bAbato aMge govAnA gavarnara pAse khulAso mAMgavAmAM Avyo. oDhaNImAM akSarAMkita arajIne AvI saphaLatA maLavA badala dIva uparAMta damaNa ane govAmAM paNa harSa chavAi gayo. jeThIbAine maLelI dhAraNAtIta saphaLatAnI vAto phelAtAM ja emanAM mAnapAna ane sthAnamAna vadhI gayAM, ATaluM ja nahi, hiMmatabhera AvI arajI karanArI eka nArI tarapha rAjA-rANI ovArI uThyAM. lisbanathI thayela hukama anusAra AvI bahAdu2-nArIne dIva khAte 21 toponI salAmI ApavAmAM AvI. taduparAMta jeThIbAinA ghara AgaLanA roDane 'jeThIbAi roDa' AvuM nAma ApavAmAM AvyuM. dara ravivAre emanA ghara AgaLa benDanI salAmI ApavAno hukama thayo tathA 1938mAM dIvanI sITI basasevAne 'jeThIbAi TrAnsaporTa' A nAma ApavAmAM AvyuM. jeThIbAinA kArakhAnA AgaLathI pasAra thatA sarakArI-amaladArone mAthethI heTa utArIne pachI ja AgaLa vadhavAno hukama paNa amalI banAvAyo. A badhI kAryavAhI rAjArANIe lisbanathI potAnA agatyanA saMdezA sAthe mArzala kAmonane dIvamAM pAThavIne pAra pADI. itihAsanI noMdha mujaba porTugalanA pATanagara lisbana zaheranA rASTrIya-myujhiyamamAM Ajeya e oDhaNI ane e lakhANa vAMcavA maLe che ke- 'yAna da. jeThI' arthAt jeThIbAinI oDhaNI sAMbhaLavA mujaba dIvanI sITI basa sevA saMskRtinI rasadhAra bhAga-1 119 @>
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ajeya 'jeThIbAi TrAnsaporTa' tarIke oLakhAya che. 1960mAM porTugIjhone ucALA bharavAno vAro Avyo ane kahevAtI AjhAdI maLatA 'dIva-damaNa ne govA, phiraMgI beThA rovA' AvI kahevata pracalita banI. Ajeya A pradeza gujarAta ne mahArASTramAM Avelo hovA chatAM 'kendrazAsita' tarIkeno alaga darajjo bhogave che. Aje dharma ane karmanA kSetre ghaNI ghaNI bAbato aMge bagAvatanuM byUgala phUMkavuM jarUrI hovA chatAM-sattA AgaLa zANapaNa zA kAmanuM ? Abha phATyuM hoya tyAM thIgaDuM devAthI zuM ? lokanI AgaLa ekanuM zuM cAle ? A jAtanI kahevatono Azraya laine kAyaratAno kothaLo oDhIne kuMbhakarNanI jema soDa tANavAnI vAtonAM vaDAM ja taLanArA ane vaghAranArAoe jeThIbAinA A prasaMgamAMthI ja jvalaMta javAMmardI, tejIlo taravarATa ane jenI kharI kiMmata che, evI hiMmata : A badhAno bodhapATha levA jevo nathI zuM ? 120 saMskRtinI rasadhAra bhAga-1
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dh 1 muM bhUjanA | | namo kSayariyANaM ! sUripada ra karipada rajatotsava vi.saM.20472072 sUriNa durIkaya kuggaThANaM namo namo sUra samappaThANaM / saddasaNANaM samAyarANaM akhaMDa chattIsa guNAyarANaM // kugrahone dUra karanArA, sUryasamAna prabhAva dharanArA samyagdarzana tathA samyam AcArathI yukta ane akhaMDa chatrIsa guNonA khANabhUta AcArya bhagavaMtone vAraMvAra namaskAra thAo. paMca prasthAna puNyasmRti prakAzana surata kamaLa jevA nirlepa