________________
અનેક ગામોમાં એમનું આવું જવાંમર્દ-વ્યક્તિત્વ ફૂલની ફોરમની જેમ ફેલાવો પામેલું હતું.
દમનના એ દિવસોમાં ગવર્નર એવો એક વિચિત્ર કાનૂન પ્રજા પર ઠોકી બેસાડ્યો. જેના જોરે જે બાળકનાં માતપિતા મૃત્યુ પામ્યાં હોય અને એ બાળકનાં જો લગ્ન ન થયાં હોય, તો એનો કબજો સરકાર લઈ લેતી. અને એને ખ્રિસ્તી બનાવી દેતી. પાદરીઓનું પીઠબળ હોવાથી ગવર્નર અને સૂબા દ્વારા આ રીતે બાળકોને વટલાવવાની પ્રક્રિયા ધીમે ધીમે વેગ પકડી રહી હતી. આના કારણે કોઈ ઘરમાં માતા-પિતાનું મૃત્યુ થતું તો ઘરમાં કાળો કલ્પાંત અને કકળાટ મચી જતો. હજી તો એ મૃતકની નનામી ઘરમાંથી નીકળી ન હોય, ત્યાં જ સરકારી માણસો બાળકનો કબજો લેવા ખડા થઈ જતા અને રોકકળ કરતા બાળકને બળજબરીથી ઉઠાવી જતા. એમના દિલમાં દયાનો છાંટોય જોવા ન મળતો.
કચ્છ-માંડવીનાં વતની જેઠીબાઈ વર્ષોથી પરિવાર સાથે દીવમાં આવીને સ્થિર થયાં હતાં. આ પરિવાર જાતે બ્રહ્મક્ષત્રિય ગણાતો. અને ખરેખર જાત મુજબ જ બ્રહ્મ-પવિત્રતા અને ક્ષાત્રવટ આ પરિવારને વારસામાં મળેલી. કપડાં પર છાપકામની કાબેલિયત ધરાવતો આ પરિવાર ઓઢણીના વણાટ માટે તો ખૂબ ખૂબ વખણાતો. જેઠીબાઈના માર્ગદર્શન હેઠળ દીવના એમના કારખાનામાં પચાસેક કારીગરો ઓઢણીઓ વણતા અને એની પર એવું મનમોહક છાપકામ કરી જાણતા કે, એ ઓઢણીઓની માંગ ચારેબાજુ રહેતી. ભારત ઉપરાંત વિદેશમાં પણ દીવમાં બનતી ઓઢણીની માંગ વધતાં શરૂઆતમાં તો કારીગરો વધાર્યા અને ઓઢણીનું ઉત્પાદન પણ વધારવામાં આવ્યું. પરંતુ આથી તો ઓઢણીની માંગમાં જબ્બર ઉછાળો આવ્યો. એને પહોંચી વળવા જેઠીબાઈએ અંતે ગોવામાં પણ કારખાનું ખોલવાનો વિચાર કર્યો, જેથી ત્યાંથી વિદેશમાં માલ સહેલાઈથી રવાના કરી શકાય. આ વિચાર
૧૧૨ ૭ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
