________________
એવો હુકમ આપીને દીવાનના ઘર તરફ રવાના કર્યું કે, તમારો આવો ફટાટોપ જોઈને જ ખજાનચીને સામેથી સુપરત કરવા દીવાન તૈયાર જ થઈ જશે. પણ આવું ન થાય, તો તોપનો મારો ચલાવીનેય દીવાનને ધૂળચાટતો કરવાની અને ખજાનચીની બોચી પકડીને એને અહીં ઢસડી લાવવાની મારી તમને આજ્ઞા છે,
પુત્ર આદિ પરિવારની સાથે દીવાન પણ શરણે આવેલાની સુરક્ષા કાજે ઝઝૂમવાના બહાને અન્યાયની સામે પ્રચંડ પ્રતિકાર આપવા તૈયાર થઈ ગયા. પોરબંદર માટે જાણે જૂની આંખે નવો જ તમાશો જોવાનો સમો આવ્યો હોવાથી પ્રજાનાં હૈયાં ભયથી ફફડી રહ્યાં હતાં. ત્યાં તો તોપના કડાકા-ભડાકા સંભળાતા ઘણાબધાની આંખો ભયથી મીંચાઈ જવા પામી. પળ પછી શું થશે એની કલ્પના કોઈ કરી શકતું ન હતું. દીવાનનું ગાઢ અંધકારમય ભાવિ જોતાં અસજ્જ સૌની આંખો પર જાણે પાંપણનો પડદો પડી ગયો. અન્યાયની સામે ઝઝૂમતા દીવાનના પક્ષમાં અખૂટ શક્તિનો સંચાર કરવા એકાએક જ ત્યાં તો જાણે પરિસ્થિતિએ પલટો લઈ લીધો.
મહારાણી અન્યાયનાં પક્ષકાર બન્યાં હતાં, એમને પડકારવાની એકમાત્ર સમર્થતા જો કોઈ ધરાવતું હતું, તો તે રાજકોટની અંગ્રેજ એજન્સી ! પોરબંદરમાં અંદર-અંદર જ જાગેલા સંઘર્ષના સમાચાર રાજકોટ પહોંચતાંની સાથે જ ત્યાંથી મહારાણી પર ‘રૂક જાવ’નો હુકમ છૂટ્યો. એથી તોપની ગર્જનાઓને એકાએક જ અટકાવી દેવાની મહારાણીને ફરજ પડી. યુદ્ધનાં વાદળો હમણાં જ તૂટી પડશે, એવું જણાતું હતું, પણ પલટાયેલા પવને એ વાદળોને વેરવિખેર કરી નાખ્યાં. અંગ્રેજ-એજન્સીના આગેવાને એ રીતે દખલગીરી કરી કે, બંને પક્ષની વાત સાંભળીને આખરી-નિર્ણય લેવાનું હુકમનું પાનું એના પોતાના જ હાથમાં આવી ગયું. બંને પક્ષને સાંભળ્યા બાદ એજન્સીએ એવો ચુકાદો આપ્યો કે, ખજાનચી દોષિત ન હોવાથી દીવાનની સામે મંડાયેલો
<
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
૫૪
