Book Title: Pathik 1992 Vol 32 Ank 07
Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/535379/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 > rava. mAnasaMgajI bA23 mAraka TrasTa saMcAlita taMtrI-maMDaLa varSa 32 muM aMka 7 me saM. 2049 sana 1993 eprila Da, ke. kA. zAstrI che. nA. ke. bhaTTa che. so. bhA2tI bahena zelata [ itihAsa-purAtattvanuM eka mAtra gujarAtI mAsika ] Adya tatrIH sva, mAnasaMgajI bAraDa mAlakezvara mahAdevanuM maMdira : vIrapura che ja che e che ke jika jo [citra 4 : pA. 14]. For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mInaLavAnA ekagavAkSa : vIrapura [ (catra 2 : pA. 12] [TAiTala pAnA ratuM cAla] sAthe phrAI sabadha paNa hAtha lAgate nathI. zatapatha brAhmaNa (13-5-4-22)mAM kAzInA eka rAjavI tarIke nirdeza thayA che. A dhRtarASTra azvamedha yajJa karavA cAhatA hatA, paraMtu thAtrAjita thatAna ane pAya ApyA hatA. zAtrAjita zrutAnIka bhArata hato tethI eTaluM spaSTa thAya che ke kAzIneA rAjA dhRtarASTra bhArata naheAte kADhaka saMhitAmAMne buka dAtmya pAMcAla hatA ema dhArI vaye teNuM dhRtarASTra vaicitrIma kuru-vazane hate e nakkI karavu muzkela che, tethI e baMnene vigraha kuru-pAMcAlanA hevAtuM pazu 'kahevuM saraLa nathI. zatAnIkranA pitAnuM ya| pUrvAMjanu nAma zatapatha RRAhmaNamAM 'satrAjita' che; e yaduva zanA vRSNuinI 4thI peDhIneA che ane kuruvaMzIya dhRtarASTranA samakAlIna che, paNa e dhRtarASTra te kAzIneA che eTale krAI meLa maLatA nathI. ApaNe eTale ja sateSa lai kriye ke kaDa sahitAnA dhRtarASTrane pitA ke pUrvaja vicitravIya hatA. ~~ ta trI For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIrapurAnAthanuM DeTuM : vIrapura vAta . kada ke kAkA ne chokarA keru, A che ja jAya che kAraNa ke : rAma a. jA , A . tene potAne . . . . - 10, A badhA [citra 1 : pA. 11] ItihAsanI ArasImAM 15 vicitravIrya, 16 dhRtarASTra : kAkasaMhitA (10-1) mAM baka dAhabhya sAthe jene sa dha thayele tevA dhRtarASTra vicitravIrya (vicitravIryane putrIne ulekha thayela che. paurANika vasAvalImAM te tananA be putre citrAMgaha ane vicitravIryane spaSTa nideza thayela che. AmAMnA vicitravIryanA traNa putra te dhRtarASTra 5Du ane dAsIputra vidura. AvI koI vigata prAcIna sAhityamAM maLatI nathI, eTaluM ja nahi, e dhRtarASTrane rUpAMcAla (TAITala pAna 3 upara cAlu) For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Adya taMtrI : 1. mAnasaMgajI bAraDa taMtrI-maMDaLa () vArSika lavAjama : dezamAM rU. 30/che. ke. kA. zAstrI () videzamAM rU. 111/-, chUTaka rU. 4 2. Do. nAgajIbhAI bhaTTI, 3. Do. bhAratIbahena zelata pathika' pratyeka aMgrejI mahinAnI 15mI tArIkhe prasiddha varSa 32] cava, saM. 2049: eprila, sane 1993 (aMka 7 thAya che. pachInA 15 divasamAM aMka ne maLe te sthAnika posTa anukrama aiphisamAM likhita phariyAda karavI ane enI nakala amane mokalavI. ItihAsanI ArasImAM taMtrI mukhapRSTha 2 0 pathikasarvopayogI vicAra- mevADanA mahArANA udyasiMhajI zrI sajajanasiMhajI gohila 2 bhAvanA ane jJAnanuM mAsika che. ane pratApasiMha parivAra jIvanane UrdhvagAmI banAvatAM | karacha ItihAsa pariSadanuM prathama zrI pratApa jeThI abhyAsapUrNa ane ziSTa maulika | jJAnasatra-LAvIrA lakhANane svIkAravAmAM Ave che. vIsanagara ane gAyakvADe zrI narezakumAra je. parIkha 8 0 prasiddha thaI gayelI kRtine pharI | vIrapura eka bhAtIgaLa bhomakA che. caMdrakAMta eca. jozI 9 prasiddha karavA mATe mokalavAnI | kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanI che. kalpanAbahena e. mANeka 19 lekhake e kALajI rAkhavI. kAmagIrI ane enuM mUlyAMkana * kRti sArA akSare zAhIthI ane kAgaLanI eka ja bAjue lakhelI hovI joIe. kRtimAM keI anya bhASAnAM avataraNa vinati mUkyAM hoya te ene gujarAtI | vArSika grAhakoe pitAnuM ke potAnI saMsthA koleja yA tarajUmo Apa jarUrI che. zALAnuM lavAjama rU. 30/- hajI na mokalyuM hoya te satvara 0 kRtimAMnA vicAranI ma.e.thI mokalI ApavA hArdika vinaMti. saranAmAmAM goLa javAbadArI lekhakanI raheze. vatuMlamAM pahele aka kyA mAsathI grAhaka thayAnuM kahe che. * "pathika'mAM prasiddha thatI kRti e mAsa pahelAM lavAjama maLavuM abhISTa che. agAunAM enA vicAra-abhiprAya sAthe | lavAjama eka ke ekathI vadhu varSonAM bAkI che teo paNa saveLA. taMtrI sahamata che ema ne samajhavuM. mokalI ApavA kRpA kare, aMka hAthamAM Ave e gALAmAM lavAjama 0 asvIkRta kRti pAchI meLavavA mokalI ApanAre AvA vartulane dhyAnamAM na levA vinaMti. jarUrI TikiTa AvI haze te tarata parata karAze. pathikanA AzrayadAtA rU. 1001/- thI ane AjIvana sahAyaka 0 namUnAnA aMkanI nakala mATe rU. 301/- thI thavAya che. bheTa tarIke paNa rakamo svIkAravAmAM Ave 4-50 nI TikiTa mokalavI. che. sva. zrI. mAnasaMgajIbhAInA ane "pathikanA cAhakene pathika ma.o. DrAphaTa 5 lekho kAryAlayanA nAmanA ma.o. ke DrAphaTathI mokalI ApavA vinaMti. pathika kAryAlaya, madhuvana, A chellI be prakAranI tema rU. 50 thI laI vadhu AvatI bheTanI elisabrija, ama-380006 rakama anAmata ja rahe che ane enuM mAtra vyAja ja vaparAya che. e sthaLe mokale. lavAjama pUruM thAya tyAre tarata melavA vinaMti. - eprila 192 For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mevADanA mahArANA udayasiMhajI ane pratApasiMhajInA parivAra saM5.: zrI sAjanasiMhajI gehala mahArANA udayasiMhajInAM rANIo: 1. zrI jevaMtakuMvara :- pAlInA akherAja senagara raNadhIratanAM putrI, emanA putra pratApasiMhajI 2. , saMdhyAkuMvara :- TeDAne pRthvIrAja solaMkI surataetanAM putrI, emanA putra zaktisiMhajI viramadeva 3. , jevaMtakuMvara:- mAdaDeyA ghaNa amarasiMhatanAM putrI, emanA putra jaitasiMha. 4. , lAlakuMvara:- paMcAyaNajI karmacaMda pavAranA putrI, emanA putra kAsiMha, 5. ,, dhIrakuMvara:- rAvaLa lUNakaraNa jesalameranAM putrI, emanA putra jagamAla-sagara-agara-siMhA paMcAyaNa. 6., vIrakuMvara - delavADAnA rAjarANA jetasiMhajInAM putrI, emanA putra zArdUla-siMha- sAyaba. 7. , gaNezakuMvara :- (emanA pitAnuM nAma jaNAvyuM nathI.) emanA putranuM nAma nAgarAja. 8. lAkhAkuMvaraH pRthvIrAja rAThoDanAM putrI, emanA putro siMhA-sulatAna ane lUNukaraNa. 9 , kanakakuMvara :- mahecA rAyasInAM putrI, emanA putra mahezadAsa-vIramadeva. 10. , sAItAkuMvara :- ratanasiMhajI khIcInAM putrI, emanA putra gopALadeva. vIrabAIvara :- khIMcI mAnasiMhanAM putrI. 12. ,, gopAlakuMvara:- khIMcI bhAratasiMhanAM putrI. 13. , vIrakuMvara;- baDagujara kanakasiMhanAM putrI. 14. , pyArakuMvara:- rAThoDa prIvasiMha tAraNanAM putrI 15. . lelakuMvara:- rADeDa rAva kalyANamala bikAneranAM putrI ane rAva tasiMhajInAM pautrI. 16. lADakuMvaraH devaDA banesiMhanAM putrI. 17. , lachakuMvara - vAghelA (cauhANa) durajaNasAlanAM putrI. 18. , kRSNakuMvara:- amarasiMha goDajInAM putrI. 19. , guNasukhade:- cauhANa pyAracaMdajInAM putrI. 20. kaMvAda: rAThoDa jodhasiMhajInAM putrI. nambara 13 thI 20 sudhInAM rANIonA putronAM nAma nathI. baDavA (bAroTa) devIdAnanI khyAtamAM A pramANe jaNAvyuM che. baDavA devIdAna ane zrI ojhAe mahArANA udayasiMhajInA 25 putra batAvyA che, jyAre vIravidImAM 24 putra batAvyA che, je nIce mujaba che : 1. kuMvara pratApasiMhajI 5. kuMvara jetasiMha 9. kuMvara agara 2. , zaktisiMhajI 6. , rAmasiMha 10. i paMcAyaNa 3. , chAnasiMha 7. , jagamAla 11. , nArAyaNasa 4. , vIramadeva 8. , savara 12. , sulatAnasiMha eprila/193 [pathika For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 4 4 - s huM re ? 13. kuMvara lUNakaraNa 17. kuMvara rudrasiMha kuMvara nAgarAja 14. ,, mahezadAsajI 18. , bhAvasiMha 22. , verIsAla 15. , cAMdasiMha 19. , netasiMha 23. , mAnasiMha 16. , zAlasiMha 20. , siMhA 24. , sAhIbasiMha mahArANA pratApasiMhanAM rANIo: 1. zrI amalakare :- rAva pratApasiMha cauhANanAM putrI. 2. , ajabade :- rAva samArakha paMvAranAM putrI ane rAva amaradevanAM pautrI, emanA kuMvara amarasiMha 3. , caMpAkuMvara :- jhAlA jetasiMhajInAM putrI , phalakuMvara :- rAThoDa bhojarAjanAM putrI, rAva mAladevanAM pautrI , ratanakuMvara :- rAva jagamAla paMvAranAM putrI , phUlakuMvara :- rAva rAma rAThoDanAM putrI ane rAva mAladeva jodhapuranAM pautrI , jasadAkuMvara :- cauhANa karamaseNanAM putrI ,, ratanakuMvara - rAva mAnasiMha rAThoDanAM putrI 9 , bhagavatakuMvara :- cAvaDanA rAThoDa lAkhAnAM putrI , pyArakuMvara - rAva rAma selaMkInAM putrI , sAhImatAjI - rAva sulatAnadeva hADAnAM putrI 12. ,, mAdhakuMvara - rAva akherAja rAThoDanAM putrI 13. , AsakuMvara :- rAva rAyamala khIMcInAM putrI 14. , raNakuMvara - pRthvIrAja rAThoDanAM putrI mahArANA pratApasiMhajInAM kuMvaro: 1. kuMvara amarasiMhajI :-ajabadenA putra 10. , sAMvaladAsajI :2. i nAthAdeva - 11. , gopAladAsa :3. , kacarAdevaH-caMpakuMvara jhAlI rANInA putra 12. , jasavaMtasiMha :-amekide cauhANa 4. , sahasamala :-pyArakuMvara solaMkI rANInA putra rANInA putra * 13. , rAyabhANa:5. , bhagavAnadAsa : 14. >> durjanasAla : 6. , rAmasiMha -AsakuMvara khIMcI rANIne putra 14. , sukhajI : che hAthIbhANa - , , , , kalyANadAsa -jasadAkuMvara cauhANa 8. , cAMdAjI :- , , rANInA putra 17. pUraNamala -sAhImatAcha hADA rANInA putra 9. ,, mAnasiMha 18. zekhAjI :-phUlakuMvara rAThoDanA putra kavirAja zyAmaladAsajI, vIravida'nA lekhaka ane zrI ejhAjha baDavA devIdAnanI kuMvarenI A hakIkata aMge sahamata hovAnuM jaNAyuM che. nambara 2-5-9-10-11-13-14-15nAM mAtAenI vigato maLI nathI. che. rAjasthalI, pi. umarALA-364330 eprila/1993 For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaccha ItihAsa pariSadanuM prathama jJAnasatra-dhoLAvIrA kaccha ItihAsa pariSadanuM prathama jJAnasatra tA. 27-28 phebru. 83 nA roja dhoLAvIrA maLe rAkhavAmAM Avela hatuM. A jJAnasatramAM kacchanA ItihAsamAM mahatvanuM sthAna dharAvatA kaMthakeTa vizenA nibaMdhenuM vAcana, dhoLAvIrA ukhanana kSetranuM jAtanirIkSaNa, kaMthakoTa ravecI rApara tathA kAgezvara mahAdeva vagere prAcIna sthaLonI mulAkAta paNa karavAmAM Avela hatI, jemAM pariSadane 35 jeTalA sabhyoe bhAga lIdhela hatA. bhAratIya purAtatva khAtA taraphathI dhoLAvIrA utpanana kSetranI mulAkAta letAM AjathI cAra ke pAMca hajAra varSa pahelAnuM samRddha nagara jANe jIvaMta thaI gayuM hatuM. haDappIya saMskRtinA eka bhAga samAna gaNatuM A nagara Aja sudhImAM maLela pAMca mahAnagara paikInuM eka hatuM ema ukhanana kAryabhAra saMbhALatA variSTha purAtatvavida zrI biste jaNAvyuM hatuM. emaNe bhUtakALanAM aMdhArA ulecatAM vadhumAM jaNAvyuM hatuM ke vedamAM je varNana tripura eTale ke traNa nagaranuM jovA maLe che tevuM ja A nagara hatuM, enI racanA tristarIya jovA maLe che. prathama ucca stara, tyArabAda madhyama stara ane pachI nimna stara. prathama staramAM rAjA athavA zAsana calAvanAra loko rahetA hatA, jabAre madhyama staramAM zAsana calAvavAmAM madadarUpa leke zreSThIo rahetA hovA joIe, jyAre nimna staramAM kArIgara vagere prakAranA lake vasatA levA joIe. eomAM IjanerI tathA sthApatyakalAnuM jJAna ucca staranuM hatuM. traNeya pura killAnI dIvAlathI rakSita jovA maLe che. jyAre ucca stara ane maya stara vacce eka moTuM sTeDiyama athavA raMgabhUmi jovA maLe che, jemAM nagara-utsava samAraMbha vagere jatA haze. A nagaramAM pANInI vyavasthA benamUna jovA maLe che. eka mANasa Akho cAlyo jAya evI bhUgarbha nahera AkhA nagarane pANI pUruM pADatI haze. kharekhara jotAM na dharAIe eTalI bahumUlya vastuo tyAMthI maLI rahI che. dhaLAvIrA khAte zrI bistanuM zAla oDhADIne saMmAna zrI vAghubhA jADejAe kahyuM hatuM, jyAre dhoLAvIrAnA itihAsamAM AgavuM pradAna karanAra zrI zaMbhudAna gaDhavInuM saMmAna zrI pradIpa jozIe. karyuM hatuM tathA sarapaMcazrI kheMgArajIbhAI seDhAnuM saMmAna zrI jerubhA jADejAe kaccha ItihAsa pariSada taraphathI karyuM hatuM. kAryakramanuM saMcAlana gera narendra sAgare karyuM hatuM, jyAre AbhAravidhi zrImatI maMgalAbahena jeThIe karI hatI. ravecI khAte yojAyela nibaMdhavAcanamAM gera cetanA tathA zIla mIThiyAe nibaMdhonuM vAcana * hatuM. ravecI jAgIranA mahaMtazrI mohanagarajIe pariSadane AzIrvacana saMbhaLAvyAM hatAM tathA emanuM paNa zAla oDhADI saMmAna karavAmAM AvyuM hatuM. ravecIne ItihAsa zrI verasIbhAI luhAre samajAvyuM hatuM. tA. ra4nA divase rApara dariyAsthAna maLe cAlatI rAmakathAmAM pariSadanA sabhyo joDAyA hatA. kathAkAra zrI puraSottamadAsajI mahArAjanuM zAla oDhADI saMmAna karyuM hatuM. kaccha ItihAsa pariSadanA upapramukha zrI prANagiri gosvAmIe pariSadano hetu tathA jJAnasatra vize jANakArI tyAMnA lokone ApI hatI. [anusaMdhAna pA. 18 me 1] eprila/1993 For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [anusaMdhAna pA. 24 thI] svAtaMtryane TharAva paNa pasAra karavAmAM AvyuM hatuM ane A pariSadamAM hAjara kAryakaro ane prajAjane preraNAnuM navuM bhAthuM laI vadhu jomathI kAma karavAnA nirdhAra sAthe vikherAyA. kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM sAtamuM adhivezana (1946, dhrAMgadhrA) : kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM sAtamuM ane chelluM adhivezana 2 ane 3 navembara, 1946nA divasomAM dhrAMgadhrAmAM darabAra gopALadAsa desAInA pramukhapade varSane lAMbA gALA pachI maLyuM hatuM. A pahelAM 1931 mAM dhrAMgadhrAmAM pariSadanuM adhivezana karavA sAme rAjaye manAI hukama pharamAvatAM laData thayelI, jemAM phUlacaMdabhAI zAha, emanAM vRddha mAtRzrI, emanAM patnI zAradAbahena ane bIjA kAryakaro upara khUba sitama gujAravAmAM Avyo hato, paraMtu 15 varSa pachI e ja rAjyanA vArasadAra navajuvAna mahArAjA mayUradhvajasiMhajIe dhrAMgadhrAmAM adhivezana karavAnI maMjUrI ApI tathA zubhecchAne saMdeza pAThavIne emanA pitAe karelI bhUla sudhArI lIdhI hatI. A adhivezananuM uddaghATana muMbaI prAMtanA gRhapradhAna rArajI desAIe karyuM hatuM. A ja samaye dhrAMgadhrAmAM kAThiyAvADa asapRzyatAnivAraNanA saMmelana, majUra saMmelana ane khAdI grAmodyoga saMmelana paNa jAyAM hatAM. merArajIbhAIe potAnA pravacanamAM saurASTranA tamAma praznone sarvagrAhI rIte AvarI lIdhA hatA. rAjakoTanI laData, lIMbaDInI laData ane hijarata, prajAkIya taMtranI jarUriyAta, rAjAonA bephAma kharcA upara niyaMtraNa vagere praznonI chaNAvaTa karI kAThiyAvADanAM rAjyanuM ekama racavAnI jarUriyAta upara bhAra mUkyo hato. A adhivezanamAM zrI ravizaMkara mahArAje paNa racanAtmaka kArya karavAthI svarAjya maLI zakaze evuM kahyuM hatuM, te muMbaI dhArAsabhAnA spIkara zrI maMgaLadAsa pakavAsAe saurASTranAM rarara rAjyanuM ekama racavAnuM sUcana karyuM hatuM. enA anusaMdhAne zrI baLavaMtarAya mahetAe rajU karela saurASTranA ekamane TharAva pasAra karavAmAM Avyo hato. e uparAMta pramukhasthAnethI aspRzyatAnivAraNa ane racanAtmaka kAryakramane TharAva rajU thatAM e sarvAnumate pasAra thayo hato. viramagAmanI lAInadorI dUra karavA tathA strIonA vikAsa aMgeno TharAva paNa pasAra thayuM hatuM, AnA maMtrI tarIke zrI DhebarabhAI ane zrI baLavaMtarAya mahetAnI pasaMdagI karavAmAM AvI hatI. Ama, A adhivezana e khUba mahatvanuM puravAI thayuM, kAraNa ke hiMdanI kSitija upara AjhAdInI uSAnAM darzana A samaye ja kAThiyAvADanI prajAe karyA ane pitAnI muktinAM eMdhANa paNa joyAM.33 - malyAMkana: "kAThiyAvADa rAjakIya pariSada' e samasta kAThiyAvADanI prajAnA praznone vAcA ApanArI eka mahattvanI saMsthA tarIke bahAra AvI. ApakhudI ane IjArAzAhIthI khadabadatAM saurASTranAM dezI rAjyanI prajAmAM prajAkIya jAgRti lAvavAnuM kArya khUba kaparuM hatuM, paNa ema chatAM dhImI gatie e kArya enA kAryakaro ane AgevAnonA saMniSTha prayAsethI pUruM thaI zakaryuM hatuM ane e rIte A pariSade saurASTranA prajAjIvanamAM rASTriya cetanAno saMcAra karavAmAM atyaMta mahatvane bhAga bhajavyo hato. vaLI, A pariSadane viThThalabhAI paTela, abbAsa taiyabajI, gAMdhIjI, saradAra paTela ThakkarabApA, darabAra gopALadAsa jevA mahAna netAo pramukha tarIke prApta thayA hatA. prAraMbhathI ja A pari. Sadane gAMdhIjI ane saradAra paTelanuM mArgadarzana maLatuM rahyuM hatuM. gAMdhIjI ane saradAra paTele A pariSadanI kAmagIrI aMge keTalIka maryAdAo mukI hatI, jemake rAjya rAjyo vaccenA praznonI carcA pathika] eprila/1993 For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir na karavI, vyaktigata rAjayanA praznone sparzavA nahi ane saurASTranA kAryakaroe dezI rAjyomAM rahIne ja kArya karavuM prAraMbhika tabakake saurASTramAM prajAmAM potAnA hakko aMgenI jAgRtino abhAva hate, koI saMgaThana na hatuM, tethI rAjavIonA sahakAra vinA emanI pravRtti AgaLa vadhI zake ema na hatuM, tethI emaNe upayukta niyaMtraNo mUkyAM hatAM. 1920 thI 2946 nA 26 varSanA gALA daramyAna A pariSadanAM kula sAta adhivezana thayAM teomAM aneka TharAvo thayA, emAMthI mukhya racanAtmaka kAryakrama aMgenA hatA, jevA ke khAdI, aspRzyatAnivAraNa, grAmodyoganA vikAsa ane dArUbaMdhI. vaLI, A pariSadanI sAthe sAthe vidyArthI pariSada yuvaka-pariSada majUra-pariSada vagerenAM adhivezana thayAM hatAM. enAthI prajAnA vividha vargamAM jAgRti AvI hatI. A pariSadanA janaka te manasukhabhAI ra. mahetAne gaNavAmAM Ave che. 34 - pariSadanI pravRttine prasAra karavAmAM "saurASTra" sAptAhike mahattvano phALo Apyo hato. e saurASTranI prajAnI mAgaNIonuM mazAlacI banyuM hatuM. A pariSadanA mArgadarzana heThaLa ja saurASTranA aneka kAryakaroe saurASTramAM ane briTiza hiMdamAM thayelA aneka satyAgrahamAM bhAga lIdhela hatA; jema ke nAgapuranA jhaMDA-satyAgrahamAM, bAraDelIsatyAgrahama ane mIThA-satyAgrahamAM bhAga lIdhe ho, to saraghaso zikAra-satyAgraha, dholerA ane viramagAmanA mIThAnA satyAgrahe, 1931 nA dhroLa vaNeda morabI dhrAMgadhrAnA satyAgrahe, rAjakoTa-satyApraha, lIMbaDI-satyAgraha ane 1942 nA "hiMda cheDe' AMdolanamAM meTI saMkhyAmAM bhAga laI saphaLatA meLavI hatI. hiMda choDo' caLavaLa daramyAna te A pariSadanA netAonA mArgadarzana heThaLa saurASTramAM bhAvanagara rAjakoTa taLAjA gaDhaDA vagere sthaLoe sabhA saraghaso haDatAla pikeTiMga vagere kAryakrama ye jAyA hatA.35 1947 mAM jUnAgaDha pAkistAna sAthe joDANa karavA sAme jUnAgaDhanI mukti mATe ArajhI hakUmata sthapAI hatI, e paNa "kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM avAranavAra mArgadarzana meLavI AgaLa vadhatI hatI. Ama, jUnAgaDhanAM pradeza ane prajAne mukti apAvanAra "ArajhI hakumatanI laDatane saphaLa banAvavAmAM paNa kAThiyAvADa rAjakIya pariSadane phALo mahattvane rahyo hato. Ama A pariSade saurASTranI prajAmAM rASTriya jAgRti pragaTAvavAmAM amUlya phALe ApyuM hatuM. Ama. kAThiyAvADa rAjakIya pariSade saurASTranAM devI rAjyanI prajAmAM rAjakIya tathA rASTriya jagRti lAvavAnuM kAma te karyuM ja hatuM, paNa sAthe sAthe khAdIkAma, dArUbaMdhI, aspRzyatAnivAraNa, rASTriya zikSaNa, svadezIne uttejana, majuronA vikAsanI pravRtti vagere dvArA prajAnA sAmAjika temaja Arthika utthAna mATenA prayatna ryA hatA, tethI ema kahI zakAya ke "kAThiyAvADa rAjakIya pariSada gAMdhIyugamAM saurASTramAM saMpUrNa rAjakIya jAgRti ane sAmAjika tathA Arthika pragati lAvavAmAM sahAyaka banI hatI. enA saMniSTha satata prayAsone pariNAme rarara TukaDAomAM vahecAyele pradeza I. sa. 1948 mAM "saMyukta saurASTra" nAmanA rAjya tarIke astitvamAM AvyA ane rAjAonA yuganI samApti thaI tathA prajAkIya zAsananA yugane prAraMbha thaze.36 saMdarbha 1. menana, vI. pI. pI. sTorI opha dhI InDiyana sTeTsa, muMbaI, 1969, pR. 168 2. ojhA kevaLarAma sI, rikansTrakazana opha lAIpha enDa piliTI Ina kAThiyAvADa sTeTasa, rAjakoTa, 1946, pR. 7 eprila,1993 [pazcika For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3. che. jAnI, esa. vI., "bhAratane svAtaMtryasaMgrAma ane saurASTra, gu. I. pariSada-bhANavaDa - jJAnasatra, 1982, kI-pepara, pR. 2 4. Dhebara, ucharaMgarAya-darabAra gepALadAsa, muMbaI, 1964, pR. 6 5. De. jAnI, esa. vI, svAtaMtrya laData daramyAna gujarAtamAM prajAkIya maMDaLono phALo-nAmane lekha, "arthAta', surata, graMtha-10, aMka-okaTo. nave. 1991, pR. 10 6. cuDagara, pI. ela, InDiyana prinsesa anDara briTiza Tekazana, lanDana, 1929, pR. 215 7. bhAvanagara DisTrikaTa gejheTiyara (aMgrejImAM)-amadAvAda-1969, pR. 95-98 8. zAha, kAMtilAla, saurASTramAM gAMdhIjI, rAjakeTa, 1972, pR. 33 9. rAjakoTa daphatara bhaMDAradaphatara naM. 2, phAIla naM. 22, pR. 73 10. zAha, kAMtilAla, pUrvokta graMtha, pR. 33 11. bhaTTa tribhuvana, saMgrahakartA), saMsthAnA rAjakoTanI DirekaTarI, bhAga-1, rAjakoTa, 1929, pR. 171 12. zAha, kAMtilAla, pUrvokta graMtha, pR. 39 13. The. rAjagora, zivaprasAda, gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa, amadAvAda, 1974, mR. 18 14. De.. jAnI esa. vI. ne pUrvokta lekha, "arthAta', pR. 12-13 15. zAstrI ha. gaM. ane parIkha pra. ci. (saMpA.)-gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa, graMtha-9, amadAvAda, 1987, pR. 130 16. ejana, pR. 131 17. zAha, kAMtilAla-pUrvokta graMtha, pR. 47 18. meghANI ema. vI. ne lekha-kAThiyAvADa rAjakIya pariSada, zrI ke. kA. zAstrI khyAla graMtha. pira baMdara, 1981, pR. 151 19. rAjakoTa daphatara bhaMDAra, daphatara naM. 2, phAIla naM. 22, pR. 89 2. ejhA, dhanavaMta, lalita, 1964, pR. 18 21. lAla, caMdulAla bha. (saMpAdaka), mahAdevabhAInI DAyarI pustaka-7 muM, amadAvAda, 1965, pR. 20 22. "navajIvana", amadAvAda, 8-1-1925 23. De. jAnI esa. vI., lekha-kA. ra. pariSadanuM bhAvanagara adhivezana, 'sAmIpya', amadAvAda, julAI-1984, pR. 115. 24. zAha, kAMtilAla, pUrvokta graMtha, pR. 48 25. jAnI esa. vI., uparyukta lekha, 'sAmI', julAI, 1984, pR. 117 26. zAha, kAMtilAla, pUrvokta graMtha, pR. 82 27, ejana, pR. 86 28. zAstrI ane parIkha, pUrvokta graMtha, pR. 132 29. zAha, kAMtilAla, pUrvokta graMtha, pR. 101 30. ejana, pR. 101-103 31. ejana, pR. 22 32. zAha, jayAbahena (saMpA.), saurASTranA svAtaMtra-sainike ane laData, rAjakoTa, 1988, pR. 204 33. zAha, kAMtilAla-pUrvokta graMtha, pR. 183 34. zAha, jayAbahena, pUrvokta graMtha, pR. 247 35. nezanala ArkAInsa-nyU dihI-homa DipArTamenTa (pili. AI. phAIla naM. 3-90-jara 36. jAnI ela. vI., pUrvokta lekha, arthAta, pR. 15 che. itihAsa vibhAga, sau. yuni., rAjakoTa-360005 pathika] eprila/1993 For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir visanagara ane gAyakavADe (gatAMka pA. 21 thI cAlu) che. narezakumAra je. parIkha "A makAna visanagaravAsI sadagata zeTha gokalabhAI dolatarAme rUA. 50,000/-nA kharce sana 1907 mAM baMdhAvyuM hatuM, te temanA smaraNArthe temanA dharmapatnI bAI cunIe zrImaMta mahArAjA gAyakavADanI sarakArane zrI visanagara hAIskUla ane Di'ganA upayoga mATe udAratAthI ApyuM che ane te havethI zeTha gokaLabhAI dolatarAma hAIskUlanA nAmathI oLakhAze. tA. 18 mI jUna 1917." Ama gAyakavADa rAjyanA amala daramyAna zrImaMta sayAjIrAva trIjAnA rAjyakALa daramyAna visanagarane zaikSaNika ane sAMskRtika vikAsa thayo hato. visanagaranI pravRttine e suvarNakAla hatA. visanagaramAM emanuM zAsana jIvyA tyAM sudhI cAlyuM. (I.sa. 1939nI 6 jAnyuArIe avasAna.) emanA mRtyu bAda pratApasiMha gAyakavADa gAdIe AvyA. pratApasiMha gAyakavADa gAdIe AvatAM vahIvaTItaMtra kathaLavA lAgyuM. samagra rASTramAM AjhAdInuM vAtAvaraNa madhyAhe hatuM ane jyAre rAjAzAhI rAjyanA zAsake svAdhIna rASTranA nirmANamAM sahakAra ApI rahyA hatA tyAre pratApasiMha rAjApAThanA mijAjamAM hatA. baMdhAraNasabhAmAM 1947mAM pitAnA pratinidhi makalI ApanAra vaDodarA rAjya prathama hatuM, te bIjI bAju pratApasiMhe pitAnA akhila gujarAtanA sarvopari rAjA banAvavAnI mAgaNI karI, paraMtu A mAgaNIne asvIkAra thatAM 1948 mAM bhAratasaMgha sAthe vaDodarA rAjyanuM joDANa thayuM. 1988 nA roja pratApasiMhanA jAheranAmA pramANe banelI kArobArI samitie muMbaI prAMta sAthe joDANane TharAva karyo. 31-1-1949 nA roja pratApasiMhe vaDodarA rAjyane joDANane nizcaya karyo 21-3-1949 nA joDANa karAra upara sahI thaI. 1-5-1949 nA roja muMbaI sarakAre vaDodarA rAjyane vahIvaTa saMbhALI lIdho. The. chAbaliyAne khAMce, darabAraDa, kacerI pAse, visanagara-384315 saMdarbhagraMthasUci 1. vaDedarA rAjyane itihAsa, cunIlAla maganalAla mahetA 2. gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa graMtha-7 (marAThAkAla) rasikalAla choTAlAla parIkha 3. vaDodarAnareza zrImaMta sayAjIrAva gAyakavADa trIjA, bhAga 2, cimanalAla ma. veMkaTara 4. zrI sayAjI hIraka mahotsava nivedana bhAga 1 le, rA. bA. goviMdabhAI hAthIbhAI desAI 5. gujarAtanAM rAjAzAhI rAjya : vilInIkaraNa ane ekIkaraNa, vidyApITha-me. jUna 1986, rA. parIkha 6. gujarAtanA sikkAo, AcAya navInacandra A. 7. bhAratane ItihAsa (marAThAkAlI, manubhAI bI. zAha 8. gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika itihAsa, Do. zivaprasAda rAjagora 9. vaDodarA rAjyabaMdhAraNa, dAdara goviMda mAlase 10. visanagara... De. ramaNalAla nAgarajI mahetA 11. zatAbdIsmaraNa maMjuSA, pra. pArekha vallabharAma hemacaMda lAIbrerI saMpA. samiti vatI, pri. jitendra dave 12. zrI mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADa, eozrInAM vyAkhyAne ane bhASaNo, dhIrajalAla ke. zAha 13. gujarAtane rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsa graMtha-8 (AjhAdI pahelA ane AjhAdI pachI) prakAzaka : pravINacaMdra ci. parIkha saMpAdaka : hariprasAda zAstrI 14. visanagara ane vaDodarA rAjyanI hakIkta, prathama ane dvitIya AvRtti, mahAsukhabhAI cunIlAla 94. 'Forty Years in Baroda, R. B. Govindbhai H. Desai 8]. eprila 1993 [ pathika For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIrapura eka bhAtIgaLa bhomakA che. caMdrakAMta eca. jozI, "akiMcana prAstavika pRSThabhUmi: bAmaNabora-porabaMdara 8-ba nA rASTriya dhorI mArga para AveluM virapura gAma gaMDaLanI ne tye 16 ki.mI. ane jetapuranI IzAne 13 ki. mI. dUra kula 8199-38 ekara jamInanA kSetraphaLamAM chellI gaNatarI mujaba 8767 mANasonI vastIne pitAmAM saMgrahIne patharAyeluM che. "The Bhadarkantha Directory"ne prathama bhAgamAM khAnabahAdura pharAmarejha sArAbAjI mAsTaranI keTalIka prakIrNa ne tathA "Western India State Agency Civil list 1940" temaja "History of Kathiawar" ane "Gazetteer Bombay Presidency, Vol. V" vageremAMthI maLatI veravikhera mAhitI mujaba vIrapura rAjAzAhImAM cethA varganuM, paraMtu ati nAmanA meLaveluM rAjaya ane khareDInI ThakarAtanuM mukhya gAma hatuM, e jAmanagaranuM bhAyAtI rAjya hatuM. vIrapuramAM kuLanA sthApaka tarIke jAma vibhAjInA kuMvara jAma satAjInA bhAI bhANajI hatA ema mAnavAne prastuta ne prere che, kAraNa ke vIrapuranuM rAjavIkuLa navAnagaranA kuLanI zAkhA che. musala mAna thANadAronA varcasane teDIne ja vIrapurane rAjaya ane rAjadhAnI (12 gAmonI) banAvavAmAM AvyuM hatuM. kAlagaNanAnI daSTie saM. 1841 nA ALAgALAne samaya batAvI zakAya. jAmanagara gaMDaLa jevAM be samartha rAjyanI sarahadI takarAronA avAranavAranA punarAvartanane lIdhe Ama karavAnI jarUriyAta UbhI thaI hovAnuM jaNAya che. pachIthI trIjA vargane darajajo prApta thayelo. paraMtu A rAjakIya paraMparAmAMthI kaI mahattvanI phalazruti sAMpaDI deya te e AryasamAjI vicAradhArAnI hatI, jenA paripAkarUpe nirmAyeluM maMdira' Aje paNa vIrapuramAM enI sAkSI pUrI pADe che. jAma rAvaLanA anuvaMzaja makAjI trIjAe vIrapura jItIne rAjadhAnI banAvyA pachInI pAMcamI peDhIe AvelA surAjI ThAkore mUrtipUjAno tyAga karIne svAmI dayAnaMda sarasvatIne Aye. samAjane apanAvyuM. vedavidyAnA aThaMga abhyAsI jhaMDu bhaTTajI sUrAjI ThAkoranI davA karavA mATe vIrapura AvelA emane vyApaka prabhAva patharAyela rahe. pitAnAM jIvanasaMsmaraNonI jIvanapaMtha'nA nAme ApakathA lakhanAra vikhyAta sAhityakAra dhUmaketue (pA. 27-28 para) jaNAvyuM che ke "eka vakhata lAlA lajapatarAya ane tilaka mahArAjanA jamAnAmAM kahevAya che ke aMgreja sarakAranI kALI ke vAdaLI je kAMI paDI enA rAjakIya khAtAmAM rakhAtI hoya temAM nAme caDavAnuM mAna A bhAgyeja 1800-1900nI vastIvALA vIrapurane maLyuM hatuM." AvA vIrapurane jalArAmajInuM kahIe, dhUmaketunuM kahIe ke pachI prasiddha etihAsika mInaLavAvavALuM gAma kahIe. A sUrAjI ThAkora bIjA(bhANajI ThAkarathI bAramI peDhI)e philisa nAmanAM poliTikala ejanTanI zAna ThekANe lAvavA e ejanTanA ja baMgalAmAM talavAra kheMcelI ane ejanTa Tu dhI gavarnara-janarale samaya pArakhIne pitAne baMgale pArTInuM Ayojana karIne, sUrAine khAsa nimaMtraNa ApIne philipsa pAse "havethI kAthiovAranA keI rAjavInuM apamAna nahi karuMnI bAMhedharI apAvelI. AjanA netAonI DInara-DiplomasInAM mULa tyAM sudhI javA mAgatA haze? pathika] eprila 1993 For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmethI briTiza saltanatamAM dilhI badalI mAgI lenAra A pahele poliTiksa ejanTa hatA. Aje paNa rAjakoTanA sadara vistAra pAse meATI TAMkI sAme vIrapurane utArA meAjUda che, lanDananI potAnI nivRttinI pachInI lakhelI DAyarImAM philipse vIrapurane "Worth Visiting Virpur" tarIke eLakhAvyu` hAvAnI nAMdha che ! emaNe aMgIkAra karelA A samAjane lIdhe vIrapura bhAratabharanuM A samAjanuM AgavuM keMdra anI gayuM. pa jAba uparAMta paNa pUrva ane dakSiNa bhAratanA khUNekhUNethI Aya`samAjanA vidvA vIrapura AvatA. zuddha A`tva ane hiMdutvanA eeka custa AgrahI hatA. kavi 'kAMta'nA upanAmathI eLakhAtA gujarAtI bhASAnA e samayanA samarthAM sAhityakAra zrI maNiza`kara ratnajI bhaTTa cAvaDa(amarelI pAse)thI rAjakoTa rAjakumAra kaoNlejamAM svIDanAganA prabhAvathI khristI dhama` aMgIkAra karIne pAchA hiMdu dhama'mAM custa vedAMtI AtmAnajInA upadezathI AvelA. e sivAya vicarAna jI svAmI, AnaMdapriya caMdramaNlRijI, gopALadatta zarmA, svAmIzrI zAMkarAnajI jevI Aya vibhUtiothI vIrapura pAvana thayeluM che. ( tA. 12--11-'79 nA 'gujarAta samAcAra'mAM pragaTa thayela A ja lekhakanA vIrapura aMgenA lekhamAMthI). AtmAnajI sUrAjInA paramaguru hatA. kavizrI nAnAlAle kAMta' sAthe emanA dharma parivatananA arasAthI tyAra pachInI emanI samAjahiSkRta dazA veLAe savizeSa maitrIsa badha jALavI rAkhelA ane gApanAthamAM zrI prabhAza'kara paTTaNI sAthe emaNe 'kAMta'ne paricaya bhAvI AzAspada kavi tarIke karAvelA. mAnasika rIte AtmAnajI sAthenI mulAkAta pachI emaNe haLavAza anubhavelI ane Arya samAjanu kAmaNu thaI gayeluM ! khIjA svAmIzrI nityAna' ane pajAbanA A`muni bhImasenanAM vidvattApUrNa vyAkhyAneAnA vIrapura parano prabhAva tA dhUmaketue paNa svIkAryo che. custa A samALa hevA chatAM sUrAjI vIrapuranA jalArAmajInA madiramAM thatAM gItApravacano sAMbhaLavA paNa jatA. A eka saMpradAyasahiSNutAnuM ajaba mizraNa hatuM. ( A ja lekhakanA 29-7-'92nA 'AkAzavANI' paranA dhUmaketu vizenA vArtAlApamAMthI ). TUMkamAM, rAjasattA ane dhamA~ ahIMnI bhUmi para eka ja stare phAlyAMphUlyAM. UMDANathI joIe tA rAjasattA para dhama'daMDanA apratyakSa prabhAva rahyo ja che. mahIkAMThAnA punAdara tAlukAmAM muslima banI cUkelA melesalAma tAlukadArAe vIrapuramAM Aya*samAjanI praNAlI a'gIkRta karI, eTaluM ja nahi, paN yajJopavIta paNa dhAraNa karI, vaTALapravRtti para aMkuzAtmaka prabhAva vartAvyA hatA. kaubhAMDanagarI : A vIrapuranI bhAmakA vize kAInA manamAM vAMcavAnI, tA anekanA manamAM lakhavAnI paNa AkAMkSA thatI AvI che ane prasaMgeApAtta dhaNuM lakhAyu. paNa che. mULe kaubhAMDanagarI ane visAtanagaranA avazeSAmAMthI e UbhuM thayeluM che! sapTembara-'92 nA 'pathika'mAM zrI yazava'ta ha. upAdhyAyanA kerADezvarathI kerALI'nI pravAsane Mdha mujaba bhAdaranadIechApara vADI nadIkrAMThAne pravAsa lakhAvyA hai|ta ane kerALInA bhAga parathI pAMcapIpaLA AgaLa pravAsa pUrA na karyAM, hAta tA vIrapura sudhI emane jarUra lAMbu thavu' paDayuM hAta, kAraNa ke rabArikA gAma pAsenA kaeNrADezvara mahAdeva ma`diranI sthApanA bhIme karI hAvAnu` manAya che. A je svIkArAya ke purAvA tArkikarUpe maLI Ave te| A kaubhAMDanagara pAMDavAnA samayathI pracalita hAvAnI mAnyatAne sama"na maLe, kaubhAMDanagara tathA pachIthI banelI visetanagarI eka TIkhA upara vaselI haze ema mAnavAne ghaNAM kAraNA che. bhAgavatAcAya zraumanaharalAlajI mahArAjanA mevAsA gAma khAkharAnA TI'e ane khijaDiyA 10 ] eprila/1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TekarA tarIke oLakhAte haripara gAma pAsene khijaDiyAne TIbe, A badhA eka ja zRMkhalAnAM anusaMdhAne gaNI zakAya, (prasiddha philmI hastI sva. zrI manamena zarmA mevAsAnA hatA, te vIrapura emanuM esALa hatuM.) okasapharDa yunivarsiTIe dhUmaketunI pesTa oNphisa" vArtAnuM aMgrejImAM rUpAMtara karIne vizvanI zreSTha vArtAomAM ene mUlavI e ja rIte gujarAtanA zeksapiyara gaNAtA nATaya sAhityakAra sarjaka zrI prabhulAla dvivedI jevI vibhUti paNa vIrapuranI dharatInuM pradAna che, te kavizrI nAnAlAlane ramADa nAra kavizrI gaurIzaMkaranI janmabhUmi gAmaTA, paraMtu karmabhUmi vIrapura hatI. surAjI ThAkore emane rAjakavi tarIke svIkRta karelA, te gujarAta rAjyanA DI.AI.jI. tarIke rahIne nItiniSTha adhikArInI nAmanA meLavela zrImajabUtasiMhajI jADejA paNa vIrapuramAM janmelA. kaubhAMDanagarI kAlakrame visaMtanagarI ane Akhare vIrapura banI. 'visatIne keTalAka " vita pATaNa' tarIke oLakhAve che. badhAM ja pATaNe ke jenI saMkhyA 84 hovAnuM jaNAya che te pATaNanA siddha puruSa dhuMdhalInAthanA "paNa dadaNa ora mAyA so miTTI"nA zApa-abhizApathI kALanI gartAmAM kAyama mATe piDhI gayAM hovAnI daMtakathA paNa pracalita che. vIrapuramAM visaMtanI vIDI ane visaMtanuM sthAnaka Aje paNa astitva dharAve che. je ene A rIte sAMkaLavAM hoya te bhUmikA che kharI ! ApaNe jenuM nAma che tene nAza che evA sAmAnya arthamAM "paNa se darane laIe chIe, paraMtu jenA dharmanAM sUtromAM sauthI mahattvanA gaNAtA evA kalpasUtranI subAdhikA TIkAnA lekhake ene artha e karyo che ke je sthAna para jaLa ane sthaLa evA baMne mArgethI pahecI zakAya. kizoralAlA koThArIe "saurASTranI visarAtI vAto" kalamanA vicAromAM evuM maMtavya vyakta karyuM che ke A jUnA nagaranA kasabAnI jagAe eka maMdira hatuM, je Aje hayAta nathI. vIraparAnAtha parathI vIrapuranAma : muslima thANadAronA samayamAM e jamInadosta karI nAkhavAmAM AvyuM haze. Aje paNa vIrapuramAM mukhya bajAramAM mInaLavAva bAjuthI pravezatAM jamaNA hAthe moTI masjida AvelI che, jyAre DAbI bAju sAmenA bhAgamAM nAnakaDuM vIraparAnAthanuM Dera che. (citra 1). saurASTranA ItihAsanI visarAtI vAta" mAM zrI kizoralAla kaThArI AgaLa jaNAve che ke "purANakALanA kaubhAMDanagaranuM nAma vIraparAnAtha nAmanA yogInA nAma parathI vIrapura pavuM." ee eka siddha vibhUti hatA. lekavRttAnI "kasuMbala raMga nI vizeSapUrtimAM zrI manasukhalAla sAtAnA vicAra mujaba vIraparAnAtha rAmajI maMdiranA pUjArI hatA ane emanA nAma parathI ema kalpI zakAya ke eo nAthapaMthI haze. nAthapaMthI zivaupAsaka ane khAkhI sAdhu rAmaupAsaka hAya che tethI A vAtane samarthana nathI maLI zakatuM, mAtra pAchaLa AvatA "nAtha" zabda parathI anumAna karavuM rahyuM. kadAca emaNe pAse ja rAmamaMdiranI sthApanA karI hoya ane Aje jalArAmabApAnA sthAnamAM kAlAMtare pragati pAmela hAla jovA maLatuM rAmamaMdira e heI zake. eka mata mujaba nava nAtha mAMhenA ja vIraparAnAtha eka nAtha hatA. A bhUmi upara nAthasaMpradAyanI praNAlI mujaba dha dhakhAvIne ArAdhanA AraMbhI ane pachIthI e siddha yogI banI gayA. mInaLavAva ane siddharAja janma: vIrapuranI 800-900 varasa jUnI atihAsika mInaLavAva tathA siddharAja jayasiMhane janma vIrapuramAM thayo hovAnI mAnyatA vagere bAbato A vIraparAnAya sAthe ja saMkaLAyelI che. atihAsika purAvAo vagaranI, paraMtu "siddharAja jayasiMhane pathika] eprila/1993 For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janma vIrapuramAM thayo hovAnI hakIktane samarthana ApatI vividha daMtakathAo"mAM dhIrajalAla sArvaliyAe thaDe prakAza pADelo. kharekhara te A hakIkatanI dha ane jAherAta thavI joIe ema eo mAne che. vIrapuranA sAhityakAra zrI dhUmaketunI siddharAja jayasiMha' navalamAM emaNe Avo koI jAtane ulekha karyo nathI, paraMtu aNahIlapurathI somanAthanI mInaLadevInI yAtrA daramyAna vIrapuramAM virAma levAnuM ane prasUtisamaya pAkI javAthI vIrapuranI bhUmi upara ja siddharAjano janma thaye hevAnuM nimitta UbhuM thayuM e vAtane niHzaMka gaNavAnuM buddhigamya lAge che. zrI zaMbhuprasAda haraprasAda desAInA "saurASTrane itihAsamAM (5. ra79 para) siddharAja jayasiMha rA'navaghaNanA samayamAM saurASTramAM janme eTaluM jaNAvela che. jalArAmabApAnA gura, amarelI pAsene phatehapura gAmanA zrI jalArAmabApA, jeo bhojAbhagata'nA hulAmaNA nAmathI oLakhAtA hatA, temanI sAthe saMkaLAyelI mInaLadevInI janayuti paNuM mahattvanI che. A bhejAbhagatanA anuvaMzaja ane bhejala-guNAnuvAda'nA lekhaka zrI lavajI bhagata kaMThopakaMTha cAlI AvatI vAta noMdhe che ke mInaLadevIne prasavakALano samaya vItI javA chatAM prasava na thatAM siddhapura pATaNanA mahArAjA karaNadevanAM A patnI mInaLadevI rasAlA sAthe somanAtha mahAdevanA darzanArthe nIkaLyAM, rastAmAM hAlanA vIrapura tarIke oLakhAtA e visata pATaNamAM paDAva nAkhyo ane vIraparAnAtha jevA siddha yogI pAse pitAnI A muzkelI raju karavAnuM nakkI thayuM. kahe che ke emaNe tapobaLathI evuM tAraNa kADhayuM ke "karaNadevanI bIjI patnIne mInaLadevIne peTe putra avatare te e gAdIne ane rAjyasaMpattine vArasa bane. e pasaMda na hatuM tethI zokya tarIke kAmaNakUTaNa kareluM ane eka jaina sAdhu dvArA maMtreluM pANI zIzAmAM bharI zIza jamInamAM daTAvI dIdhuM hatuM. jayAMsudhI A zIza jamInamAM dharabAyeluM rahe tyAMsudhI mInaLadevIne prasava na thAya. tethI taka deDA ane pATaNa ghoDesavArane mekalIne rAjA karaNadevanA darabAramAM evA samAcAra ApavA ke mInaLadevIne putra janma thayo che, tethI turata ja A jaina sAdhu ke jatine bIjI rANIe bolAvyA. (pAlanapuranA zrI navAba ane janIe jaina dharmanA pustakamAM AvA keTalAye prayogo darzAvyA che.) AvuM bane ja nahi e jatine javAba hovA chatAM rANIe makkama jIda pakaDatAM A jaina jatie paMcAsaranA daravAjA pAse dATelA A zIzAne pAcho khodIne bahAra kADho. kyAMka A zIzAne badale ghaDAne ullekha che. emAM deDakIne pUrI hatI, paNa ghaDe bAMdhelA moDhAvALo ja hatuM tethI prasava na ja thaye heya, chatAM rANInA durAgrahathI jatie e bolyuM, deDakI bahAra UchaLatAM ja vIrapuramAM mInaLadevIne putrane janma thaye kahevAya che. (siddharAjano samaya 1094 thI 1142 ne gaNuya che.) pitAnI du:khamukti thavAthI eka puNyakAryarUpe mInaLadevIe vIrapuramAM mInaLavAva baMdhAvI. saMskRtamAM rANI mATe vaparAto "devI" zabda rANI mInaLane lAgu paDe ane "mInaLadevI' banI hoya ema mAnavuM rahyuM. Aje paNa mInaLavAvanA eka gavAkSamAM pitAnA putrane stanapAna karAvatI mInaLadevInI mUrtinuM zi95 kaMDArAyeluM najare paDe che. A siddharAja enAM pApI karmone kAraNe ni:saMtAna gujarI gayo. (citra 2) zrI dhIrajalAla sAvaliyAe jaNAvyuM che e mujaba have bhojA bhagata doDha varSanA thayA tyAre emanA page gUmaDAnI atyaMta vedanA thavA lAgI tethI emanAM mAtA gaMgAbAIe mInaLadevInI mAnatA karI. gUmaDuM rujhAI jatAM vIrapura AvI mInaLadevIne zrIphaLa vadheryuM tyAre na levAyelI emanI 12] eprila/1993 [ pathika For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vANInI nAMdha pachIthI sAcI paDI. "teM mAruM eka zrIphaLa lIdhu che, paNa huM tAre ADethI badhAM zrIphaLa laI laIza". tadanusAra pAtAnA ziSya jalArAmabApAe sadAvrata zarU karyu. ane yAtrALu zraddhALue tyAM zrIphaLa vadhAre che; joke siddharAjanA janmasthaLa vize pAlanapura dhAMdhalapura jhI MjhuvADA vagerenA ullekhA ane dAvA paN itihAsanA pAne jovA maLe che. dA.ta. merutaMga' mujaba uttara gujarAtanA pAlanapuramAM siddharAjane janma thayela hAvAnu. zrI sAvaliyAe jaNAvela che. AnI sAme keTalAkanA taka evA che ke baMne nAmeAne cheDe 'pura' zabda AvatA hovAthI kAca vIrapurane badale pAlanapura thaI gayuM haze!! Ama chatAM sureMdranagara jillAnA sAyalA tAlukAnA dhAMdhalapura ke DhAMDhalapuramAM putrajanmanI smRtimAM duga vAva rAjamahela vagere baMdhAvyA hovAnuM sAcuM mAnIe te| vIrapuramAM paN mInaLavAva AvI ja smRtimAM bAMdhI DrAya emAM zI zaMkA ? vaLI vIrapura pharatA paNa kATa (gaDha) hatA ja, je grAma pacAyate teDIne lAgu paDatI jamIneA tarIke saMbadhInAne phALavela paNa che. mInaLavAvanuM jarUrI jatana : yAtrA saurASTranA prAcIna avazeSanI' lekhamAM zrI maNibhAI veArAe darzAvyu` che ke porabaMdarathI uttare ATha ki. mI. para pUMchaDI gAmathI cAreka ki. mI. kAMTelA gAmamAM vAghelA samayanAM maMdira ane kuMDa che." evI ja vIrapuranI A sAlakI samayanI vAva che. mInaLavAva marAmata pAmyA vagaranI mUrti AvALI vAva che. 'ApaNu* prAcIna vijJAna' zoSaka heThaLa zrI dolata bhaTTe vApI--zilpanI tasvIra sAthe carcA karIne jaNAvyuM che ke "vAva kUvA taLAva kuMDa samRddha javijJAnanA melatA prAcIna purAvAo che." kacchanA dheALAvIrA khAtenA utkhananamAM haDappIya saMskRtinA purAvArUpa avazeSa| maLyA che. pAMca hajAra varSo purve paNa kacchamAM pANInI taMgI darzAvatAM, pANI saMdharavAnAM jaLAzayeA hatAM. mAtRkAenA bhagna namUnA sAthe tyAM AvuM ghaNuM maLI Avyu che. vIrapuranI mInaLavAvanuM zilpa lagabhaga nAza pAmyu che, pratimAo mATA bhAganI naSTa thaI che, keTalAka gavAkSo khAlI paDacA che, zilpa uThAvAI gayAM che. purAtattva khAtAnI satASakAraka jALavaNI na hovAnI ane mInaLavAvanI surakSA aMge vadhu vyavasthAnI jarUra hovAnI rajUAta A lekhake tA. 14-3-'hara nA rAja vIrapura mukAme AvelA zaherI vikAsa maMtrIzrI narahari amInane karelI, pharIthI tA. 2-4-'92 nA rAja smRtipatra lakhela. 4-7-92 nA rAja rAjakAmAM purAtattvavida adhIkSaka zrI vAya. ema, cItaLavALAne ane saMyukta mAhitI niyAmakane arU maLIne rajUAta karI tathA 10 muddAovALu... Avedanapatra Apela. emanA 13-7-'hara nA patra-kramAMka 361 mujaba mInaLavAvanI durastI mATe sarakArazrIe rU|. daza hunnaranI rakama phALavI che. emanA mata mujaba vIrapura grAma paMcAyataneA sahakAra maLatA nathI, vagerenA anusa MdhAne tA. 31-7-92 nA rAja 6 muddAone patra A lekhake vIrapura grAmapa'cAyatane paNa pAThavela che. (Aja sudhI paNa javAba nathI.) kAMTelAnI IzAne sADA traNa ki.mI. para jevAe vasAvelu. zrInagara gAma che tyAMthI uttare daseka ki. mI. dUra vIsAvADA ( mULa dvArakA ) vagerenA siddhanAtha-raNacheDarAya-paTTarANInAM maMdira jJAnavAva vagere dharmAMsthAnA AvelAM che; dAnavIra sva. zrI nAnajI kAlidAsa mahetAe peAtanA kharce A badhAMnA jIrNoddhAra karAvela che. ajaMtA ilerAnI guphAonI jALavaNI tema vikAsane lagatI eka ceAjanAmAM keMdra sarakAra AgaLa vadhI rahI che; 195/61 karoDanI A ceAjanAmAM jApAnasthita eka sasthAe thoDo phALo Apya che. A saMsthA rU!. 75/65 karoDanI leAna Apaze, jyAre keMdra sarakAra rUA. 32/88 karoDano kharca karavAnI che. bnamanagaramAM zivahari TAvarsanA praznane myu. kamiznara rIMga kasamAM" AvA samAcAra pathika eprila/1993 [13 For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AkhA gujarAte vAMcyA haze, tyAMnA bhUjiyA kAThA tema khaMbhALiyA nAkA vagerenI mulAkAta vakhate ApaNA rAjyanA rAjyapAla zrI mehadI navAjhe paNa purAtattvarakSita A smArakAmAM rasa lIdhA hatA. agAunI saurASTra sarakAre 1956nA jAnyuArImAM bahAra pADelA jAheranAmAmAM jAmanagara jillAmAM purAtattvanI dRSTie 35 sthAnene ArakSita jAhera karavAmAM AvelAM. saurASTranAM kula AvAM 186 rakSita smArakA jAhera karAyAM che ane 27-7-1972 thI mInaLavAvane paNa rAjyarakSita smAraka tarIke jAhera karAI che. sarakAra kArya zrImaMta kuTu'banI Arthika sahAyanAM ane leAkanagRti tathA zikSita juvAnA mATe phALavAyelAM nANA yogya rIte vaparAya e jovAno satarkatA ja AvAM smArakAne bacAvI zakaraze. jUnAgaDha uparakoTamAM AvelI aDIkaDIvAva neAMdhaNakUvA jumAmasjida bauddhaguphA jevAM prAcIna smArakAnA jIrNodvAra pAchaLa sevAbhAvI saMsthAe prazAsana prajAkIya pratinidhionI sayukta samiti dvArA gujarAta purAtattva khAtA ane bhAratIya purAtattva sarvekSaNanA sahayogathI prathama tabakkAnA chapa hajAranA kha`thI thavAne che. A samAcAra jANI thoDA Anada ane mAnasika AzvAsana maLe kharAM. coTIlAthI 14 ki. mI. dUra AvelA purANaprasiddha jhariyA mahAdevanA madiramAM guDhDhAmAM Avela zivaliMga ane uparathI thatA prAkRtika satata evA jala-abhiSeka paNa AvA stananI rAha jotAM smArakAnuM dRSTAMta che. rakSita smArakonI yAdImAM sarakArazrIe ene saveLA sAmela karI devu joIe. mInaLavAvamAM hanumAnajInI pratimA : dhrAMgadhrA tAlukAnI siyAvAva, jUnAgaDha tAlukAnI cobArIvAva, aDAlajanI vAva, dAdAharIranI vAva, jeThA mULajInI vAva, mAtarabhavAnInI vAva, uttara gujarAtanI pATaNanI mahArANI udayamatinI vAva vagerenI harALamAM ja vIrapuranI A 42 pagathiyAMvALA mInaLavAva sthAna pAme evI che. uddayamatinI vAvamAM jema hanumAnajInI mUti hovAnA virala namUneA che tevu ja mInaLavAvanI bAbatamAM paNa che. tyAM paNa vAvamAM prathama mAMDapamAM ja pravezatAM hanumAnanu zilpa daSTigocara thAya che. kadAca ema paNa banyuM' hoya ke rAnna bhImadeva pahelAnI paTTarANI udayamatie mInaLadevInA lagnamAM khUba ja meAkharAnA bhAga bhajavIne rAjakuTuMbanI sa Mbhavita UthalapAthalane nAmazeSa banAvI dIdhI hatI, emanA guNAmAMthI preraNA laIne ja khuda mInaLadevIe paNa siddharAja jayasiMhanA zAsanamAM sthiratA sthApI hatI ane e ja paripATImAM vIrapAnAthanI apekSA mujaba bAMdhI ApelI vAvamAM udayamativAvanI mAphaka ja hanumAnanI mUrti prasthApita karI hoya. (citra 3) mInaLavAvamAM cAra maMDapanA bhArATA para jhINavaTabhayu" zilpa ka MDArAyelu che. vAvanI saMskRtino vITA na vaLI jAya enI khAsa takedArI hAlane tajake jarUrI che. pANIpuravaThA kheDa" vAva saMbhALI le tApaNa mahattvanI kAmagIrI thaI gaNAze. pANInA srotanuM paNa eka agatyanuM sAdhana A mInaLavAva che. pravezatAM hanumAnanA gavAkSathI nIcenA bhAga tarapha jatAM e cAlI vaTAvyA bAda siddha rAjane stanapAna karAvatI mInaLadevInA zilpa vize kAI strI potAnAM kamakhA-colIthI pagathiyAM vALI ne enI raja (dhULa) e celImAM bharIne bahAra lAve tA stanamAMthI dhAvaNa na AvatuM hoya te dhAvaNunI dhAra chUTe che evI pracalita mAnyatAthI prerAIne seMkaDo strIe dara varase AvI mAnatA kare che. anya madira, samAdhisthaLe vagere : uparAMta pAlItANAnA yuvarAja zrImAnasiMhrajIe badhAvela 101 varasA jUtu' mAnazvara mahAdevanu maMdira paNa mInaLavAva pAse ja Avelu che. (citra 4) mAnasiMhajI surAjI ThAkoranA bhANeja hatA tethI vIrapura rahetA. taduparAMta gaMgezvara mahAdevanuM maMdira gAmanA goMdare jalArAma bApAnI samAdhi pAse Avelu che. jalArAma bApAnAM patnI vIrabAImAnI sAdhune soMpaNI, jhALA-dheAkAnA paracAnI vAta vagere je sthaLe 14 ] eprila/1993 [ pathika For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir banI triveNezvara mahAdevanuM maMdira gAmathI bahAra cAreka ki.mI. dUra chejyAre "saMdhyAvADI" tarIke oLakhAtI jagA para udAsIbApue sthApelI pUrA kadanI hanumAnamUti dhyAnAkarSaka banI rahe che; kerADezvarathI kerALI paMthaka, chAparavADI pAsenI pUrA kadanI hanumAnanI mUrti, pAMDavonI bhUmi vagere sAthe A saMjayavADInA hanumAnanI mUrtinuM anusaMdhAna jaNAya che. (citra 5) A saMjayavADInA hanumAnanI pratimA 3 nA gherAvAmAM 6-8"nI UMcAI dharAve che. jalArAmabApAnA vizvavikhyAta maMdiranI sAthe gAmabahAra "rANabAga" tarIke oLakhAtA vistAramAM AveluM hanumAna maMdira ane kheDiyAra mAtAne dharo tathA maMdira vIrapura esa. TI. DeponI sAmenA raste Avela che, te relave sTezana najIka bhUlezvara mahAdevamaMdira ane zItaLAmAM nAgadAdA vagerenAM sthAnaka AvelAM che. gAmanI aMdaranA bhAgamAM dhUmaketumArga para svAminArAyaNa maMdira, kRSNamaMdira-havelI, gAmanI madhyamAM TAvarakamAM nIlakaMTha mahAdevanuM ane rAmanuM maMdira Avela che, je sthAna gAmanA corA tarIke ja oLakhAya che. corAthI bApAnI samAdhi tarapha jatAM hanumAnaDerI ane samAdhithI gAma bahAranA raste satImAnI DerI vagere dharmasthAne che. belADiyAne pATa, hemo, bihAmaNIne pula vagerenuM varNana dhUmaketue jIvanapaMtha" (pA. 43) mAM karyuM che ane jaNAvyuM che ke "dareka gAmaDAne potAnAM becAra kAvyamaya sthaLa hoya che. A ramaNIya sthAnanI pichAna jeTalI rakhaDuone ane rabArIne hoya che teTalI bIjA koIne hetI nathI." vIrapuranAM A bihAmaNInA pula ane taLAva vize A lekhakane zrI manubhAI jAnI taraphathI maLela likhita nedha mujaba enuM mULa nAma "hamIrasAgara' hatuM ane khetIne rAjya dvArA emAMthI pANI pUruM paDAtuM. siMcAInI sagavaDa pUrI pADatI A pANInI pATane "hemadro' eTale ke "hemadharo' evuM nAma maLeluM. khetI mATe e senuM pakavato dharo hatA. A hemadrAne kAMThe Avela ku "jhillAnA nAme Aje oLakhAya che, jenA upara 15 hersa-pAvaranuM oIla enjina mUkIne siMcAI mATe pANI kUvAnI bahAra kaDhAtuM. dhUmaketue jaNAvyuM che ke lokoe te hemadrAnI vyutpatti A rItanI zodhI hatI. keI haThayogI sAdhunI emAM muddA paDI gaI. emaNe tyAM Asana jamAvIne te mudrA! he mudrA!' japa ja temAMthI "hemadro thaI gayuM. bAkI te hamako e hemadharo' (saM. hUimadUtra prA. himavara) parathI ja niSpanna thayela zabda che. kALA unALAmAM paNa tyAM ThaMDuM hima jevuM pANuM hiloLA letuM hatuM. 1963 mAM rAjakoTa jillAnI Adarza grAmapaMcAyata ane grAmarAjayanA eka Adarza namUnA tarIke vIrapuranI grAmapaMcAyate gauravaprada sthAna e vakhatamAM meLaveluM hatuM, te tAjetaramAM ja julAI 92mAM muMbaImAM avasAna pAmanAra 71 varSanA zrI esa. je. rAjadeva vIrapuranA vatanI hatA temaNe philma nirmANakSetre vIrapurane AgaLa karyuM hatuM. emanA pitA virapura rAjyanA kArabhArI hatI. hiMdI philma jaMgalakA jAdu, jaMgalakavIna, citaDa, eliphanTakavIna, InsApha, rAta aMdherI thA, anjAma, tuphAna, ehasAna vagere jevI philma) emaNe nirmANa karela, te gujarAtI philmomAM satI anasUyA, cuMdaDIne raMga, khamA mArI benaDI vagere paNa emaNe banAvIne saphaLatA meLavelI. virapurane vartamAna ane bhAvI vikAsa: Aje vIrapura eka dhamadhamatuM nagara banI gayuM che. la 317 base divasa daramyAna avarajavara kare che. cAra prAIveTa TrAvelsa kampanI, 38 TekasI gADI ane 48 kisA A gAmamAM phare che! 450 naLakanekazane gAmamAM che. lAIbrerI, zAkamArkeTa, paMcAyata saMcAlita ane TrasTa-saMcAlita skUle, bAlamaMdira, sarakArI davAkhAnuM, mIDala skUla, pathika] eprila 1993. 15 For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAIskUla, pazu-davAkhAnuM, cAra khAnagI davAkhAnAM, pisTa ane TeligrApha ophisa, relave sTezana, polIsa sTezana, sahakArI maMDaLI, sahakArI benka, Teliphena ekasacenja, oilamila, be khAnagI Traka, siTI sarve ophisa, pravAsa ane mAhitI khAtAnI oNphisa tathA jamIna vikAsa baeNnka che. nigama ane vizva benkanI sahAyathI pAse AvelA kAgavaDa gAmane pAMca varasa sudhI dattaka lIdhela che. gAmamAM kula 1483 kharaDAM che. gAmanI kula sImajamIna 607838 ekara che, jyAre gocara 871/16 ekara che. gAmamAM 629 khAtedAra kheDUta ane 355 sImAMta kheDUta che. 2010 gheTAMbakarAM sAthe kula 2800 pazuo che. khetImAM 9 TrekaTara ane rarapa oIla enjina vaparAya che. paMcAyata hastakamAM 7 kUvA ane 8 DaMkIo che. 5 sabamarsibala paMpa che ane gAmamAM zobhA vadhAratA 4 seDiyama lempa che, 5 daLavAnI ghaMTI che. Ama dareka rIte vIrapura ati pragatizIla che. (A sattAvAra mAhitI grAmasevaka jagajIvanabhAI vaghAsiyA pAsethI meLavI che.) AgAmI TUMka samayamAM nagara paMcAyata meLavavAnA prayatno karavAno tabakko AvI Ubho che. rAjakIya daSTie samagra jetapura tAlukAmAM vIrapura mokhare che. gAmanuM rAjakAraNa raMgIluM, aptaraMgI, bhalabhalAne DagAvI de ane gabaDAvI paNa mUke tevuM vilakSaNa che. rAjakAraNane jiMdagIbhara napharata karanArA ane rAjakAraNane narakAgAra gaNatA keTalAka leke jyAre rAjakAraNamAM AvI caDe ane AvI paDe e vize kaMI kahI na zakAya. rAjya ane rASTra kakSAnA netAo darzana ane cUMTaNInA nejA heThaLa vIrapura AvatA hoya che. sthaLanA abhAve ane dukAnanI be lAkha rUpiyAnI AsapAsanI ati UMcI pAghaDIne kAraNe nAne madhyama mANasa vIrapuramAM rojI raLI zake evuM have nathI rahyuM. TrAphikane prazna mAthAne dukhA thaI gayo che, kAraNa ke dararojanAM ochAmAM ochA eka hajAra yAtrALuonI avarajavara rahe chegesTa hAusavALAmAM eka-be apavAda sivAya UMcA bhAve levAtA hovAnI vAtamAM vajada che. yAtrAdhAma sAthe A badhAM saMkaLAyelAM anivArya aniSTo che, te zaravIratA bharelI keTalIka ghaTanAo paNa noMdhapAtra che. dA.ta. bahAravaTiyA rAmavALAnA chApA vakhate gAmanA gokaLa jazAmata hariyAe evo makkama mukAbale karelo ke Akho kAphalo stabdha banI gayela. tAjetaramAM lIbaDI tAlukAnA kaMDalA gAmanI sImamAM koI bhejabhAIe eka ja jhATake bhUrATA cittAnI jIbha khecI lIdhAnA samAcAra hatA. vIrapuranA ThAkore dIpaDAne zikAra karele e bAbatanI carcA AkhA IlAkAmAM thatI hatI. A che vIrapuranI bhAtIgaLa bhemakA !! koI arthasaMpana mANasa vIrapurane rojagArInuM kSetra-kArakhAnuM udyoga, Arthika saMkula vagere pUruM pADI zake te ja vIrapurane Arthika vikAsa sAMskRtika vikAsa sAthe kya karI zakaze ane juvAna peDhInA zArIrika tathA bauddhika starane sanmArge vALI zakAze. "mag che. 888, AnaMdanagara, rAjakoTa-360 002 saMdarbha sAhitya-graMthanI sUci (1) The Bhadarkantha Directory, ( Mahi) Vol. I, Complied by Khan Bahadur Framroz Sorabji Master. (ii) Gazetteer Bombay Presidency, Vol. V. (iii) Administrative Report of Rajkott District, 1960.-67 (iv) "Geography of Towns", A Smailes. (V) Western India State Agency Civil list, 1940 eprila 193 For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (vi) History of Kathiawar, Wilberforce (vii) History of Gujarat, Hiralal Parekh. (8) Census Hand book of Rajkot District. (9) "kAThiyAvADa, narmadAzaMkara lAbhazaMkara (karnala voTasana sAheba). (10) saurASTrane itihAsa, zaMbhuprasAda haraprasAda desAI, prakAzana seraTha zikSaNa ane saMskRti saMgha, jUnAgaDha (pA. 257, siddharAja tenAM pApa karmonAM kAraNe ni:saMtAna gujarI gayo." (11) "DejAne ItihAsa, rAjavaidya chavarAma kAlidAsa zAstrI zrI caraNatIrthajI mahArAja, gaMDaLa) (12) yaduvaMzaprakAza', zrI mAvadAnajI. (13) vIrapuranI asmitA', zrI narena zAM. jevI, nIlakamala prakAzana, nIrajakumAra ena. pI. (14) "utsava', mArca 89, taMtrI, saurabha zAha, prakAzaka jagadIza TekarAvALA, surata. (jalArAma bApAnA vIrapuranI zraddhAyAtrA) nareza zAha, 14/ra kAlidAsa mila kampAunDa, gomatIpura, amadAvAda. (15) gujarAta dIpatsavI aMkI, 2033 yAtrA saurASTranA prAcIna avazenI', maNibhAI vorA, I. sa. (1977), tasvIra zrI narottamabhAI palANa. (16) vivAda, siddharAja jayasiMhane janma vIrapuramAM thayo hato ?" dhIrajalAla sAvaliyA. 31-7-92 lokasattA. 17) solaMkI rAjA siddharAja jayasiMhane janma vIrapuranI pavitra bhUmi para thayo hate. manasukhalAla sAtA, 10-7-91 lekasattA vizeSa pUti, kasuMbalaraMga." (18) sairASTranA ItihAsanI vIsarAtI vAto', kizoralAla koThArI, "phUlachAba', 23-10-169 (purANakALanA kaubhAMDanagaranuM nAma vIraparAnAtha nAmanA siddhagInA nAma parathI vIrapura nAma paDyuM?). (19) saurASTranI visarAtI vAta'. kizorIlAla koThArI, lekasattA 28-5-'86 kAM jalA ne kAM alA, vIrapurA-vIrapura'. (20) mahemadrA' paranI vIrapuranA zrI manubhAI me. jAnInI noMdha. (2) grAmasevaka zrI jagajIvanabhAI vaghAsiyAnI rUbarU mulAkAte. (22) sva. rUDAbApA (zrI jalArAmabApAnA tatkAlIna saMpA.)ne moDhe sAMbhaLelI nAnapaNanI vArtAo, (23) tasvIra, zrI mukezakumAra DI. gAjIpurA, sahayoga zrI ramezabhAI vI. gaDhiyA. (24) virapura gAma jalArAma bhaktane nAme oLakhAya che. "akilA' zrI tulasIdAsa piThaDiyA, jAmanagara (25) "prAcIna yugane khyAla ApatI vIrapuranI mInaLavAva', 'jayahindI 26-12-74 (26) ApaNuM prAcIna vijJAna, gujarAta samAcAra', dolata bhaTTa, vApI zIlpa jaLAzaya-mahimA. (27) vIrapura mAruM gAma, prA. caMdrakAnta eca. joSI, gujarAta samAcAra' 1ra-11-'78 (28) sattA-18-3-92, pravAsI pratinidhi kacchanA gheLAvIrA khAtenA utsavamAM haDappIya saMskRtinA vadhu purAvA maLyA. pathika] eprila/13 For Private and Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (29) keTalIka akhabArI carcAo : (1) "mInaLavAvanuM khaMDhera rakSaNa mAge che, kathA giridharalAla Thakakara, tasvIra vinaya bhojANa. phUlachAba" ra9-3-'83 (2) purAtatva khAtA dvArA etihAsika sthaLenI jALavaNI thatI nathI." "lekasattA, tA. 4-1ra-dara (3) mInaLavAva rakSita smAraka jAhera thaI che.-nAyaba mAhitI niyAmaka, rAjakeTa "phUlachAba', tA. 8-4-'83 (30) phebasa sAhebanI saMkalita daMtasthAo' (1) bhArata ke prAcIna rAjavaMza', bhAga 1 (32) sva. jUThAbApA hirANuM, pAsethI nAnapaNamAM sAMbhaLelI vAtane AdhAra. sva. bhUrAbApA caMdArANA, sva, mehanabApA suthAra vagere vRddhajane. (33) ra9-7-92 AkAzavANI parathI prasArita thayela "dhUmaketu kavIjha', pR. caMdrakAMta eca. joSI (34) adhikSaka purAtatvavida, vAya. ema. cIlatavAlAne mArA para tA. 13-~rano patra', na. 361 anusaMdhAne 5. 4thI] rAparathI kaMthakoTanI mulAkAta lIdhela. kaMthakoTa durgAnuM sthAna kacchanA itihAsamAM ajoDa che. aneka jAhojalAlI caDatI paDatI tathA ItihAsanI karavaTa badalatI jenAra A durganI AjanI hAlata joI keI paNa itihAsapremInuM mana khinna thaI jAya. gujarAtanA purAtatva khAtAe tyAM rakSita smArakanuM beDa lagAvavA sivAya kAMI karyuM hoya ema jaNAtuM nathI. kharekhara to AvAM sthAnenI yogya jALavaNI thAya te ja AjanI peDhI ApaNuM bhavya itihAsa vize jANatI thAya evI bhAvanA karacha ItihAsa pariSadanA sabhyoe vyakta karI hatI. kathakeTa vize tamAma jANakArI zrI TapubhA gaDhavIe ApI hatI. samagra kAryakramanuM Ayojana zrI prANagiri gosvAmI, jakhubhA jhAlA tathA pramAda jeDIe karyuM hatuM, jyAre kAryakramane saphaLa banAvavA ku. UrmilA Thakakara, zrImatI maMgalAbahena, zrI neNasI mAThiyA, zAntilAla varu, zrI abdula jumANI, gaddara jamAdAra vageree jahemata uThAvI hatI. dhoLAvIrA ukhanana kSetranA sarvazrI paTela rAvata zarmAe paNa uogI mAhitI ApI hatI. Ama jJAnasatra sAthe sAthe kacchanAM parANika sthaLonI mulAkAtane lAbha paNa pariSadanA sabhyoe lIdhela hato. prameha jeThA maMtrI, karacha tihAsa pariSada, bhUja dhI bareDA sITI ke-opareTiva benka, li. raji. Aphisa saMsthAvasAhata, rAvapurA, vaDodarA-390001 zAkhAo H 1. saradArabhavana-jyubilI bAga pAse 2. paththarageTa pAse 3. phatehagaMja carca sAme 4. saradAra chAtrAlaya-kArelIbAga 5. goravA jakAtanAkA pAse 6. Ara. vI. desAI reDa 7. gotrI roDa dareka prarAranuM bankiMga kAmarAja karavAmAM Ave che. menejaraH kAMtibhAI DI. paTela maMtrI caMdrakAMtabhAI cu. paTela pramukha: kIkAbhAI paTela eprila/1992 [pathika For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir _ _ kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanI kAmagIrI ane enuM mUlyAMkana che, kalpanAbahena e. mANeka svataMtratA pahelAM kAThiyAvADa' tarIke oLakhAte saurASTrane pradeza e rarara rAja, lagabhaga 22,000 corasa mAilane vistAra ane lagabhaga 36 lAkhanI vastI dharAvate hate. A pradezamAM AvelAM dezI rAjyo e pratikriyAvAdanA gaDhasamAna hatAM ane rASTriya caLavaLane khaphAbharI najare jotAM hatAM, te zrI u. na. Dhebare A rAjane damAma zeSaNa ane khaTapaTanI khANa gaNAvyAM hatAM.4 20 mI sadInA prAraMbhe gujarAtanA briTiza zAsana heThaLanA pradezamAM rAjakIya jAgRti AvI gaI hatI, paraMtu saurASTramAM rASTriya cetanAne saMcAra dhImI gatie thaI rahyo hate. enuM mukhya kAraNa e hatuM ke saurASTramAM rAjakoTa bhAvanagara jevA rAjyone bAda karatAM anya dezI rAjyamAM ijArAzAhI ane ApakhudazAhI pravartatI hatI. rAjyakartAo prajA pAsethI karaverAnA rUpamAM meLavelAM nANune upaga javAbadArInI koI bhAvanA vinA avicArI kharca pAchaLa karatA hatA. saurASTranAM rAjyanI prajA krAMtikArI ke rASTriya pravRttimAM bhAga laI zakatI na hatI chatAM e rASTriya vicAra dharAvatuM sAhitya chUpI rIte meLavIne vAMcatI hatI. - briTiza hiMdamAM rASTriya pravRttinA vikAsanI sAthe saurASTranI prajAmAM paNa dhImI gatie rASTriya cetanA AvI rahI hatI. samayanI havA pArakhI laIne gujarAtanAM keTalAMka dezI rAjyoe pa-pariSada ke prA-maMDaLa yA prajA-pratinidhi jevI saMsthAo sthApI hatI. gujarAtamAM sau prathama vaDodarA rAjya 1916mAM ane pachIthI bhAvanagara rAjya prajApratinidhi sabhAnI racanAnI 117mAM jAherAta karI hatI. saurASTramAM A prakAranI A prathama saMsthA hatI. jAmanagara rAjyamAM paNa 1919mAM salAhakArI kAunsila racavAmAM AvI hatI. rAjakoTamAM 1923 mAM prajApratinidhi sabhAnI sthApanA karavAmAM AvI hatI. Ama. saurASTranAM keTalAMka rAjyomAM prajAnA praznone vAcA ApavA mATenI saMsthAo sthapAI hatI, paraMtu samasta saurASTranAM badhAM rAjyomAM vasatI prajAnA praznone vAcA ApanArI koI keMdrIya saMsthA na hatI tethI AvI eka saMsthA muMbaImAM 1917 mAM manasukhabhAI ravajI mahetAe kucha-kAThiyAvADa esoziyezana' nAmanI zarU karI hatI. manasukhabhAI mahetA dezI rAjyone lagatA praznomAM niSNAta gaNAtA hatA. emaNe gAMdhIjIne A saMsthAmAM joDAvA lakheluM tyAre gAMdhIjIe emAM joDAvAnI anicchA darzAvI hatI tethI A saMsthA UgatAM ja AthamI gaI, chatAM nirAza thayA vinA manasukhabhAIe A aMgenA pitAnA prayatna cAlu rAkhyA ane muMbaInA hindustAna sAptAhikamAM "kAThiyAvADanA patro" nAmathI lekhamALA lakhavAnuM zarU karyuM.8 * saurASTra-kaccha ItihAsa pariSadanA 10mA visanagara adhivezana prasaMge yojAyelI nibaMdha spardhAmAM svAmI saMpUrNa caMdraka-vijetA nibaMdha pathika]. eprila/1993 [19 For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pachIthI tA e rAjakoTa AvIne vasyA ane 1919 mAM sthapAyelI "kAThiyAvADa hita-vaka sabhA"nI pravRttimAM rasa levAnuM zarU karyuM. emaNe pharI eka vAra gAMdhIjIne kAThiyAvADanA praznomAM rasa levAnI vinaMtI-patra lakhyA tyAre gAMdhIjIe javAbamAM jaNAvelu ke hu kAThiyAvADanA praznone haLavA gaNatA nathI. mAre mana e eTalA badhA meATA che ke AjanA saMjogAmAM e mArI zakti bahAranA che......pukhta vicAra karyAM pachI meM ene paDatA mUkavAnuM vicAyu che......huM prathama e mATe baLa meLavavA mAgu chu. enI bheTa tame ApI zake nahi. bhItaramAM agni joIe, paNu enA abhAva che.''10 ema chatAM nirAza thayA vinA manasukhabhAIe kAThiyAvADanI prajAnA praznone vAcA ApavAnA potAnA prayatnA cAlu rAkhyA. e kA'mAM emane lIMbaDInA zrI amRtalAla zeTha, goMDaLanA zrI caMdulAla paTela, vaDhavANunA zrI phUlaca`dabhAI zAha ane jetapuranA zrI devaca`dabhAI pArekha jevA taravariyA tathA niSThAvAna kAryakarAnA TekA maLyuM ane e badhAe maLI 5 Disembara, 1920 nA divase rAjakoTamAM 'kAThiyAvADa rAjakIya pariSada' nI sthApanA karI.11 Ama, saurASTranA samasta jIvanane sparzatA prazno ukelavAnI A sasthAnI sthApanAne saurASTramAM prajAkIya caLavaLanA itihAsamAM eka sImAcinUna gaNAvI zakAya. A samaye briTiza hiMdumAM asahakAranI caLavaLa cAlI rahI hatI ane rASTriya caLavaLane pratyakSa ke parAkSa madada karanAra briTiza sattAnI nArAjagItA bhAga ane evI risthati hatI tyAre khInna varganA nAnakaDA evA rAjakoTa rAjyanA udAravAdI rASTriya vicArasaraNI dharAvatA, pragatizIla vicAra dharAvatA ThAkArasAheba lAkhAjIrAje 'kAThiyAvADa rAjakIya pariSada'nuM prathama adhiveza rAjeMkATamAM bharavA devAnI paravAnagI ApatAM jANe ke saurASTramAM nUtana rAjakIya jIvananI sAnerI uSA pragaTI ane saikAjUnI taMdrA tyajIne teAtIga saurASTre ALasa maraDI beThA thavAnA nirdhAra karyAM.12 Ama, A pariSa saurASTranA dhiyAra vAtAvaraNamAM navI havA pedA karI,3 Ama kAThiyAvADamAM prajAkIya asmitAnA udaya thayA. A pariSadanI prathama sabhA 5 Disembara, 1920 nA rAja rAjakoTamAM zrI kalyANarAya jeThAbhAI akSInA pramukhasthAne maLI hatI. A sabhAmAM A pariSadanA hetue nakkI karavAmAM AvyA hatA te A pramANe hatA : pariSadanA hetuo : 1. rAjyakartAe potAnAM kartavyAnu pAlana kare evA prayAsa karavA. 2. dezI rAjyonA racanAtmaka vikAsa karavA. 3. rAjyAnI prajAmAM potapotAnAM rAjye tathA akhila hiMda pratye svadezAbhimAna khIlavavuM. 4. dezI rAjyAnI praznamAM ekatA lAvavI. 5. e rAjyAnAM baMdhAraNa tathA vahIvaTamAM prajAhitanA vikAsamAM vijJarUpa bAbatone saMgaThita thaIne dUra karavI. kAThiyAvADa rAjakIya pariSade pAtAnI kAmagIrI aMge keTalIka maryAdA mUzkelI. Apakhuda zvAsana heThaLa jIvatI prajAne jAgrata karIne prArabhe emanAmAM utsAha pragaTAvavA mATe AvI maryAdAe jarUrI hatI. vaLI, prAmAM jAgRtinA saMsAra thAya e mATe rAjA ane prajA mATe sahakAra jarUrI hatA. Ama, A saMsthA dhImI gatie, paNa cAkkasa hetuthI AgaLa vadhavA mAgatI hatI. 14 20] eprila/1993 [pathika For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanI kAmagIrI : pariSadanu... prathama adhivezana (1921, rAjakATa) : 'kAThiyAvADa rAjakIya pariSada'nuM prathama adhivezana 27 thI 30 mArca 1921 daramyAna rAjakoTamAM e samayanA rASTriya netA viThThalabhAI paTelanA pramukhapade thayuM hatuM. pariSadanA svAgata-mApa upara "siddha bhUmi saurASTranA jaya" to mudrAlekha aMkita karavAmAM AvyA hatA. emAM 8 hajAra lokeA hAjara rahyA hatA. prajAnA praznonI carcA karavA mATe AvaDI meTI saMkhyAmAM hAjarIne saurASTranA rAjakAraNa mATe eka virala prasa`ga gaNAvI zakAya. sau prathama jANe ke saurASTramAM prajAkIya asmitAnA udaya thayA. pramukhasthAnethI viThThalabhAI paTele preraka saMdeza ApyA ane 'dhAraNanI maryAdAmAM rahIne paNa potAnI mAgaNIo kaI rIte rajU karI zakAya enA thayama pATha emaNe prajAne zIkhavyo. prajAne haiyAdhAraNa maLe tevuM preraNAsabhara pravacana emaNe ApyuM. kAThiyAvADanA samasta jIvanane sparzItA 30 jeTalA TharAvA paNa A pariSadamAM thayA. A pariSadanI sAthe ja AcAya kRpalANIjInA pramukhapade 'saurASTra vidyAthI pariSada' paNa rAjaEATamAM bharAI hatI ane emanI tejIlI jubAne vidyAthI emAM navI cetanAnA sacAra karyAM hatA. A prasa Mge saurASTranAM hunnara udyoga ane kalAkauzalanu eka pradarzIna paNa ceAjAyuM hatuM tathA A pradarzInamAM rAjakoTanA ThAkorasAheba lAkhAjIrAje hAjarI ApIne A pravRttine prAtsAhana ApyuM hatuM. Ama, A pariSadanI zubha zarUAta thaI ane enA prathama adhivezananA pariNAme saurASTranI hatAza prajAmAM prANa purAyA tathA gulAmInI dhAra nidrAmAM poDhelI prajA jAgrata thaI. 15 pariSatuM bIjuM adhivezana (1922, vaDhavANa) : kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM prathama adhivezana dhAryA karatAM khUba saphaLa rahyu` enu eka mahattvanuM kAraNa rAjakATanA rAjavI lAkhAjIrAjanA sAtha-sahakArane gaNAvI zakAya. uparAMta manasukhabhAI mahetA, amRtalAla zeTha, devacaMda pArekhe ane phUlacaMdabhAI zAhe ene saphaLa banAvavA khUba mahenata lIdhI hatI. evAmAM saradhAra zikAra prane rAjakoTamAM satyAgraha thayA hatA, jemAM eka hajAra leAkeAe hAjarI ApI hatI. manubhAI mahetA, maNibhAI kAThArI vagerenI dharapakaDa thatAM prajAmAMthI enI sAme ugra virAdha thayA hatA. paristhiti pArakhIne rAjye emane choDI mUkayA ane praznamatane vijaya thayA.16 saradhAra zikAra prazna briTiza ejansIe je tumAkhI dAkhavelI ane darabAra geApALadAsa jevA dezabhaktanI DhasA ane sAyasAMkaLInI jAgIra japta karI lIdhelI tethI saurASTranI prajA UkaLI UThI hatI, tethI briTiza sattA sAme paDakAra pheMkavA briTiza hadamAM Avela vaDhavANa kempamAM kAThiyAvADa rAjakIya pariSada'nu bIju adhivezana 11 thI 13 navembara 1922 nA divaseAmAM gAMdhIjInA sAthI ane dezabhakta abbAsa taiyabajInA pramukhapade bharavAmAM Avyu hatu. A adhivezananI mukhya javAbadArI phUlacadabhAI zAhe upADI lIdhI hatI. A pariSadamAM pramukhasthAnethI keTalAka tAtkAlika praznonI chaNAvaTa karavAmAM AvI hatI ane pramukhe abrAhma linkanA lokazAhInA siddhAMtAnI samajaNa ApI hatI. kavi nAnAlAle A prasaMge prasaMgeAcita svaracita eka gIta gAyu hatu. ane kaliyuganA bhIma gaNAtA pre!. rAmamUrtie rASTriya ekatA upara mananIya pravacana Apyu hatuM. briTiza ejansIne paDakAra ApavAnA hetuthI tyAgavIra darabAra gApALadAsa desAine abhinaMdana ane mALapatra ApavA a Mgeno TharAva pasAra karavAmAM AvelA, adhivezanamAM kula 42 jeTalA TharAvA thayA hatA, jemAM gAMdhIjInA pathika ] eprila/1993 [ v For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir asahakArayuganI chApa dekhAtI hatI. adhivezanamAM je ugra bhASaNe thayA tenAthI keTalAkane evI bIka paNa lAgelI ke ejansI sattAvALA pariSadane vikherI nAkhaze, paNa evuM karI zakyA nahi, A prasaMge saMmAnapatrane javAba ApatAM darabAra gopALadAse kaheluM ke kAThiyAvADanuM mAnapatra e mArA mATe virala prasaMga che. ItihAsa prasiddha saurASTranI hAlanI caLavaLanI AkarSaka bhUmimAM nivAsa karI prajAnI sevA karavAnA bodhapATho huM zIkhyo......huM tamArA mAnapatra karatAM tamArI AziSanI abhilASA dharAvuM chuM." A pariSadamAM aMgrejo mATe besavAnuM alaga sthAna rakhAyuM hatuM enI jANa zrI vallabhabhAI paTelane thatAM e UThIne aMgrejonI pAse jaIne beThA. emanI pAchaLa darabAra zrI gopALadAsa sAthe emanuM kuTuMba gayuM, jene A dizAmAM sArI zarUAta kahI zakAya.10 pachIthI A pariSadamAM ja aspRzyatAnivAraNane TharAva pasAra thayo hato. kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM trIju adhivezana (1925, bhAvanagara): kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM trIjuM adhivezana bhAvanagaramAM 1924 mAM bharavAno nirNaya thayo hato, paraMtu bhAvanagara rAjyanA bALa rAjavInI gAdI jokhamamAM mukAze evA bhaya heThaLa dIvAna prabhAzaMkara paTTaNIe A adhivezana bhAvanagaramAM karavA sAme 19-4-1924 nA divase manAIhukama bahAra pADavo.19 zrI vallabhabhAI paTela ane zrI amRtalAla zeTha A adhivezana bhAvanagaramAM karavAnA AgrahI hatA. bhAvanagaranA dIvAne e bhAvanagarane badale sonagaDhamAM bharavAnuM sUcaveluM. Ama, adhivezananuM sthaLa senagaDhamAM rAkhavuM ke bhAvanagaramAM e aMge rAjA ane prajA vacce ugra madabheda hatA, paraMtu aMte gAMdhIjI ane sara prabhAzaMkara paTTaNInI vyavahArasUjhathI binajarUrI saMdharSa TALe ane sumeLabharyA vAtAvaraNamAM e 8-9 jAnyuArI, 1925 mAM bhAvanagaramAM yojAyuM. A adhivezanamAM 15 hajAra mANase nirAMte besI zake evo khAdIne sabhAmaMDapa Ubho karAyo hato. A adhivezananA pramukha gAMdhIjInI IcchAnusAra saraghasa jevA kAryakrama rada karAyA hatA. A adhivezanane bhAvanagaranA sanAtanIoe ugra virodha karyo hato ane sabhAmaMDapamAM harijanane judA besavAnI vyavasthA karAI hatI, paNa gAMdhIjInA bhASaNanI evI asara thaI hatI ke nagarazeTha sahita bIjA aneka mahAnubhAvoe aspRzyanI vacce beThaka lIdhI. A adhivezanane prAraMbha kavi lalitajInA "ame te kAThiyAvADI, sarala saurASTravAsI" jevA gItathI thayo ho,20 te bahena rehAnA taiyabajInuM bhajana paNa gavAyuM hatuM, jemAM hindu aura muslima ke dilase dUra hai, bUgakI gavAyuM hatuM. A pariSadamAM prabhAzaMkara paTTaNIe kAMtavAnI lIdhelI pratijJAne gAMdhIjIe pariSadanuM mahAna kArya gaNAvyuM hatuM. A pariSadanA pramukhasthAnethI gAMdhIjIe kAThiyAvADanA rAjyakartAo dvArA videzapravAsa pAchaLa thatA bephAma kharcA, emanA dvArA pAzcAtya saMskRtinuM thatuM AMdhaLuM anukaraNa, emanI mahesUla ugharAvavAnI nirdaya paddhati, anItimaya AbakArI kara vagere muddAonI TIkA karI hatI. adhivezanamAM pariSadanA sthApaka sva. manasukhabhAI mahetAne tathA prasiddha kavi kAMtane zokAMjali ApavAmAM AvI hatI. kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM trIjuM adhivezana aneka rIte ajoDa ane mahattvanuM hatuM. A adhivezananA pramukha gAMdhIjI hatA. eo mahAsabhAne paNa pramukha hatA tethI kAThiyAvADa rAjakIya pariSada, prAdezikanA badale rASTriya svarUpa dhAraNa karyuM hatuM. A pariSade rAjakoTanA ThAkara 22] eprila/1993 [pazcika For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAheba lAkhAjIrAjane mAnapatra ApIne dAkhale esADayo ke prajA potAnAM kAryone prAtsAhana ApanArA rAjAone biradAvI paNa zake che. mAnapatranA javAba ApatAM lAkhAjIrAje kahelu ke "meM mArI prajAnA hitamAM je kAryo karyAM tene mATe mArI prajA te mane mAna Ape, paNa enI kadara samagra kAThiyAvADanI prajAmAM thAya ane sabhAnA pramukhasAheba pUjya mahAtmAjIne hAthe thAya e mArA mAnanI paripUrNatA samaju chu...24 Ave! suMdara javAba ApIne emaNe sacasta kAphiyAvADanI praznanA mana jItI lIdhAM. uparAMta gAMdhIjIe rAjAnA a'gata jIvananA ke vyaktigata rAjyanA prazno carcavAne badale samasta kAThiyAvADane sparzatA sAmAnya praznonI vicAraNA karavA upara bhAra mUkayo hatA. khAdIpracAra ane aspRzyatAnivAraNa jevI racanAtmaka pravRttine prAtsAhana ApavA upara bhAra mUkavAmAM AvyeA hatA. bhAvanagaranA dIvAna prabhAzaMkara paTaNIe prA vatI gAMdhIjInIne mAnapatra ApI caraNusparzI karyAM tyAre e dRzya RSi-rAjiSanA namUnA hAya evu lAgatu hatu.. gAMdhIjIe A prasaMge nAgapura satyAgrahamAM jaI AvelA satyAgrahIone suvarNIcA ApIne cAMda zAbhAvo' evI zikhAmaNa ApI hatI, uparAMta garIbene reTiyA kAMtavAnA ane savarNAne AbhaDacheTathI dUra rahevAnA medha ApyA hatA. A adhivezanane sa pUrNa paNe 'gAMdhI-adhivezana' kahI zakAya, kAraNa ke adhivezananA e divase daramyAna gAMdhIjInu` samagra vyaktitva dareka bAbata upara chavAI gayu` hatu`.25 kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM cAthuM adhivezana (1928, pAbaMdara: A pariSadanuM ceAthuM adhithezana ThakkarabApAnA pramukhapade perabaMdaramAM 20 thI 22 jAnyuArI, 1928 nA divaseAmAM bharAyuM hatuM. bhAvanagara-adhivezana pachI traNa varSe A adhivezana thayuM e gAMdhIjInI nItine AbhArI hatu', kAraNa ke uddAma vicAravALA kAryakarAne saurASTranu kAI paNa rAjya pariSada bharavAnI chUTa ApatuM na hatuM. A pariSadamAM pramukhapadethI ThakkarabApAe nAgarisvataMtrA uparanAM niyaMtraNA dUra karavA, veThaprathA nAbUda karavA, relave-taMtramAM sudhArA karavA, aspRzyatAnivAraNa karavA, kanyAvikraya ane madyapAnaniSedha aMge kA` karavA sUcanA karyAM hatAM. uparAMta A adhivezanamAM kAThiyAvADamAM vyAyAmapracAra karavAne lagatA, khAdIpracAra karavA ane enuM vecANa vadhAravAne lagatA, dezI rAjyamAM prajApratinidhisabhAnI sthApanAnA tathA rArjunA 'gata kharca ghaTADavA aMge TharAva thayA hatA, pariSadanI maryAdAo jotAM gAMdhIjIe kahyuM hatuM ke "A pariSaddha bakarAMnI che, siMhanI nathI."26 A pariSaddhamAM ja saMpUrNa kAThiyAvADa mATe pANIne saMgraha, vRkSAnA saMgraha tema vRddhi, samAna jakAta ane samAna vahIvaTa vagere bAbate vize paNa carcA thaI hatI. vaLI, A kAryAM mATe ane prajAmAM jAgRti lAvavA mATe dareka rAjyamAM potAnI pariSado hovI jarUrI che ema TharAvAyuM hatuM. prajA ane rAjAnA saMba`dha darzAvatAM gAMdhIjIe kahyuM ke "prajA mULa che teA rAjA phaLa che, mULa mIThuM hoya tA phaLa mIThuM ja pAkavAnuM."27 uparAMta A pariSadanAM adhivezanA judI judI jagyAe karavAnuM nakkI thayuM hatuM. kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM pAMcamuM adhivezana (1929, mArI): 'kAThiyAvADa rAjakIya pariSada'nuM pAMcamuM adhivezana 30-31 mArca ane 1 eprila, 1929nA divaseAmAM mArI mukAme saradAra vallabhabhAI paTelanA pramukhapaNA nIce thayuM hatuM. A pariSadamAM paNa gAMdhIjIe pathika] eprila/1993 [23 For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAjarI ApI hatI. A samaye ja kAThiyAvADanA juvAnee morabImAM yuvaka pariSada bharavAnuM nakkI karyuM hatuM, paraMtu morabInA ThAkora yuvaka pariSada tyAM bharAya e mATe taiyAra na hatA. gAMdhIjI paNa e aMge yuvakane samajAvI zakyA nahi tethI zrI amRtalAla zeTha, rAmanArAyaNa pAThaka, kakala koThArI jevA pariSadanA juvAna AgevAnoe morabImAM e pariSada bharavAnuM mAMDI vALyuM, je pAMca mahinA pachI rAjakeTamAM javAharalAla naherunA pramukhapade maLI hatI, jyAre yuvaka pariSadane varAyelA pramukha maNilAla koThArI ane merabInA mahArAjA paNu pariSadamAM hAjara rahyA hatA. pariSadanA pramukha saradAra vallabhabhAI paTelane pariSadanA yuvakoe karela bahiSkArathI du:kha thayuM hatuM. emaNe yuvakone evuM bolavAnuM ane vadhu kAma karavAnuM sUcana karyuM hatuM. 28 emaNe rAjA ane prajA baMnene pitApitAne dharma batAvI e pUro karavA anurodha karyo hato. emaNe kaheluM ke kAThiyAvADanI prajAne prANAgni olavAI gayo che. enA bujAyelA haiyAmAM cinagArI pragaTAvavAnI jarUra che 29 tethI AjanI paristhitimAM pariSadanuM mukhya kArya prajAmAM prANa reDavAnuM hovuM joIe. uparAMta emaNe ema paNa kahyuM ke "nava varSamAM pariSadanAM pAMca adhivezana thayAM e pariSadanI maryAdAo keTalI che e darzAve che....rAjA pAse pariSadanI pratiSThA nathI......rAjAo pAse kAma karAvavuM hoya te pariSadano rAjAo pratye prema joIe athavA pariSadamAM rAjAne padabhraSTa karavAnI zakti joIe.30 Ama pramukhapadethI saradAra paTele saurASTranI prajAne baLavAnI zakita ekatra karavAne bodha Ape. gAMdhIjae pharI eka vAra reTi khAdI ane racanAtmaka kAryo upara bhAra mUkyo. A pariSadanA aMte aneka juvAne khAdI paheravA lAgyA hatA ane sevAkAryamAM joDAyA hatA. kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM chaThThuM adhivezana (1937rAjakeTa) : "kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanuM chaThuM adhivezana 6 thI 8 navembara, 1937 nA divasomAM lohANA boDiMgamAM 8 varSa pachI darabAra gopALadAsanA pramukhapade bharAyuM hatuM. svAgata pramukha tarIke u. na. Dhebara hatA. darabAra gopALadAsa ane DhebarabhAInuM A milana chevaTa sudhI rahyuM tathA A joDIe kAThiyAvADanA jAhera jIvanane baLa pUruM pADyuM. saradAra paTela paNa A pariSadamAM hAjara rahyA hatA. svAgata pramukha tarIke DhebarabhAIe hakIkate ane AMkaDAonI coksAI ane tarkabaddha dalIlothI jANe ke rAjAzAhI virahane kesa rajU karyo hato. A adhivezanamAM maNibhAI koThArI, maNizaMkara trivedI jevA saurASTranA mahArathIo ane pariSadanA be mAjI pramukhe viThThalabhAI paTela, abbAsa taiyabajI tathA amarelInA AgevAna harilAla pArekhanA avasAna badala zoka pradarzita karatA TharAva pasAra karAyA hatA. pariSadanA pramukha gopALadAsa desAIe badhA praznonA rAmabANa IlAja tarIke racanAtmaka kAryakrama apanAvavA jaNAvyuM hatuM. emaNe ema kahyuM ke khAdI, aspRzyatAnivAraNa, grAmodyoga ane dArUbaMdhIne caturvidha kAryakrama pAra pADavAmAM Ave te nizcita dhyeya meLavI zakAya. dArUbaMdhInuM kArya saurASTranI strIone upADI levAnI emaNe vinaMtI karI, te javAbadAra rAjyataMtranI mAgaNI aMge zrI popaTalAla cuDagara ane DhebarabhAIe abhyAsa pUrNa vigate rajU karI hatI. saradAra paTele Atmakheja karatAM kaheluM ke "ATha varSanA lAMbA samaya pachI A adhivezana thaI rahyuM che e mATe javAbadAra keNu? e mATe rAjAo karatAM ApaNe pote vadhAre javAbadAra chIe. krAMti karavI, satyAgraha kara vagere vAte te ghaNuM sAMbhaLI, paNa baLavo karanArA moDhathI belatA nathI. savinaya bhaMganI vAte thAya che, paNa vAtAvaraNa te avinayanuM che eTale avinaya na jAya tyAMsudhI savinaya satyAgraha na thaI zake."31 manubhAI paMcoLIe mUkele vANI svAtaMtrya, lekhanasvAtaMtraya ane saMdha [anusaMdhAna pA. pAme] 24] eprila/13 For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eprila '93 Reg. No. GAMC-19 hanumAnajInI mUrtio : vIrapura [citra 3 : pA. 14] [ citra 5 : pA. 15 ] mudra prakAzaka ane tatrI : "pathika kAryAlaya ' mATe che , De. kezavarAma kA. zAstrI, . madhuvana, elisabrija, amadAvAda-380 006 | tA. 15-4-1993 mudraNasthAna : preraNA mugNAlaya, rustamaalIne DhALa, mirajApura, amadAvAda-380 001 pa' : InTaranezanala prinTiMga varkasa, zAhapura, mALIvADAnI poLa sAme, amadAvAda-380 001 For Private and Personal Use Only