Book Title: Jogsaru Yogsar
Author(s): Yogindudev, 
Publisher: Todarmal Granthamala Jaipur
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008355/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) munirAja yogIndu dvArA racita apabhraMza bhASA kA mahAna AdhyAtmika grantha jogasAru (yogasAra) hindI-padyAnuvAda DaoN. hukamacanda bhArilla sampAdana DaoN. vIrasAgara jaina pravAcaka, jainadarzana vibhAga zrI lAla bahAdura zAstrI rASTrIya saMskRta vidyApITha, naI dillI-110016 prakAzaka paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 hajAra prathama saMskaraNa 22 julAI, 2005 (vIra zAsana jayanti) mUlya: pA~ca rupae viSaya-sUcI pRSTha dohA pRSTha dohA 9 dUhA 1 se 2 taka 31 dUhA 66 se 68 taka 10 dUhA 3 se 5 taka 32 dUhA 69 se 71 taka 11 dUhA 6 se 8 taka 33 dUhA 72 se 74 taka 12 dUhA 9 se 11 taka 13 dUhA 12 se 14 taka 34 dUhA 75 se 77 taka 14 dUhA 15 se 17 taka 35 dUhA 78 se 80 taka 15 dUhA 18 se 20 taka 36 dUhA 81 se 83 taka 16 dUhA 21 se 23 taka 37 dUhA 84 se 86 taka 17 dUhA 24 se 26 taka 38 dUhA 87 se 89 taka 18 dUhA 27 se 29 taka 39 dUhA 90 se 92 taka 19 dUhA 30 se 32 taka 33 se 35 taka 40 dUhA 93 se 95 taka 36 se 38 taka 41 dUhA 96 se 98 taka dUhA 39 se 41 taka 42 dUhA 99 se 101 taka dUhA 42 se 44 taka 43 dUhA 102 se 104 taka 24 dUhA 45 se 47 taka 44 dUhA 105 se 107 taka 25 dUhA 48 se 50 taka 45 dUhA 108 26 dUhA 51 se 53 taka 27 dUhA 54 se 56 taka 46 pariziSTa - 1 28 dUhA 57 se 59 taka yogasAra praznottarI 29 dUhA 60 se 62 taka __ 63 pariziSTa - 2 30 dUhA 63 se 65 taka dohAnukramaNikA prakAzakIya paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura dvArA AcArya yogIndudeva viracita tathA DaoN. vIrasAgara jaina dvArA sampAdita jogasAru (yogasAra) kA prakAzana karate hue hameM hArdika prasannatA kA anubhava ho rahA hai| isake pUrva mere dvArA marAThI bhASA meM gadyarUpa se anuvAdita evaM sampAdita tathA zrI madhukarajI gaDekara dvArA racita marAThI bhASA meM padyAnuvAda rUpa kRti kA prakAzana kiyA gayA, jisakA pAThakoM ne bharapUra lAbha liyA hai| phalataH usake do saMskaraNa prakAzita kiye jA cuke haiM, jo gaurava kA viSaya hai| AdhyAtmika satpuruSa zrIkAnajIsvAmI kA yogasAra pravacana bhI DaoN. bhArilla ke padyAnuvAda sahita aneka bAra prakAzita ho cuke haiN| prastuta kRti kA sampAdana zrI lAlabahAdura zAstrI rASTrIya saMskRta vidyApITha dillI ke jaina darzana vibhAga ke pravAcaka DaoN. vIrasAgara ne pUrNa manoyoga pUrvaka kiyA hai| graMtha kI viSaya vastu ke viSaya meM sampAdaka ne apanI prastAvanA meM vistAra se prakAza DAlA hai, AzA hai pAThakagaNa prastAvanA par3hakara apanI jijJAsA zAMta kreNge| yogasAra mUla graMtha kA hindI padyAnuvAda to isameM diyA hI hai; anta meM prakAzita praznottara ke mAdhyama se pAThaka vizeSarUpa se lAbhAnvita hoMge, aisA hameM vizvAsa hai| hamAre vikraya vibhAga meM yogasAra marAThI va hindI kI kaiseTsa bhI upalabdha haiM, anya viSayoM kI kaiseTsa va sI.DI. bhI upalabdha haiM, jinheM prApta kara lAbha uThAyA jA sakatA hai| prastuta kRti ko alpamUlya meM pahu~cAne kA zreya dAna dAtAroM ko hai, jinakI sUcI anyatra prakAzita kI gaI hai| sabhI dAna dAtAroM ke sahayoga ke lie hama unakA AbhAra mAnate haiN| pustaka kI mudraNa vyavasthA va nayanAbhirAma AvaraNa prakAzana vibhAga ke mainejara zrI akhila baMsala kI dena haiM, isake lie ve dhanyavAda ke pAtra haiN| sabhI pAThaka yogasAra ke mAdhyama se yoga ke vAstavika svarUpa ko samajheM aura apanA kalyANa kareM isI bhAvanA ke sAtha - bra. yazapAla jaina, ema.e. prakAzana maMtrI paNDita ToDaramala smAraka TrasTa mudraka : priNTaulaiNDa bAIsa godAma, jayapura Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) viSaya-sukha viSaya-suhai be divahar3A puNa dukkhaha~ privaadd'i| bhutalau jIva ma vAhi tuhu~ appaNa khaMdha kuhaadd'i|| artha - he jIva! ye viSaya-sukha mAtra do dina ke haiM basa! usake bAda to apAra duHkhoM kI paramparA hI prApta hone vAlI hai, ataH tU inameM mata bhUla, svayaM hI apane kandhe para kulhAr3I mata claa| -- munirAja yogIndu deva paramAtmaprakAza, dUhA 2/138 prastuta saMskaraNa kI kImata kama karane vAle dAtAroM kI sUcI 251 rupaye denevAle - * zrI bAbUlAla totArAmajI jaina, bhusAvala * zrI zAntilAlajI sonAja, akalUja * zrImatI razmidevI vIrezajI kAsalIvAla, sUrata * zrImatI patAsIdevI dha.pa. zrI indracaMdajI pATanI, lA~DanU * sva. RSabhakumAra jaina suputra zrI surezakumArajI jaina, pir3AvA * zrImatI kiraNa jaina rAjezakumArajI jaina, ujjaina * zrI nemIcaMdajI agravAla, cittaur3agar3ha * zrImatI bhaMvarIdevI kAsalIvAla, jayapura .bra. kusumatAI pATIla, kuMbhoja / 201 rupaye denevAle -. zrImatI zrIkAntAbAI dha.pa. zrI pUnamacandajI chAbar3A, indaura *sva. zrImatI sImA kAlA kI smRti meM dha.pa. zrI rAjezakumArajI kAlA parivAra, indaura * zrI aravindakumArajI jaina, maU * bra. haMsAbena, sonagar3ha * zrImatI AzA DUgariyA haste zrI cA~damalajI vhaurA, cittaur3agar3ha * zrI tArAcandajI seThI, jayapura zrImatI lalitAdevI bAkalIvAla, jayapura * zrI dinezajI kAlA, jayapura * zrI saradAramalajI godhA, jayapura / 200 rupaye denevAle -. zrImatI pratimA jaina, kalakattA * zrI ramezacandajI jaina, chindavAr3A . zrImatI nikitA priyaMka seThI, kalakattA * zrI sohanalAlajI pahAr3iyA, kucaamnsittii| 101 rupaye denevAle - * zrImatI pAnAdevI mohanalAlajI seThI, gohaattii| prastAvanA prastuta grantha kA nAma 'yogasAra' (jogasAru) hai| isake racayitA munirAja yogIndu deva haiM / munirAja yogIndu deva kA pUrNa jIvanavRtta adyAvadhi ajJAta hai, parantu vidvAnoM kI zodha-khoja se itanA suspaSTa ho gayA hai ki ve Aja se lagabhaga 1300 varSa pUrva vikrama kI chaThI-sAtavIM zatAbdI meM hue the aura unhoMne kama se kama ina 2 granthoM kI racanA avazya kI thI:-1. paramAtmaprakAza aura 2. yogasAra / yadyapi ina do granthoM ke atirikta 'amRtAzIti' aura 'nijAtmASTaka' Adi katipaya anya grantha bhI unake dvArA racita batAye jAte haiM, para abhI isa sambandha meM vidvadgaNa pUrNa prAmANikatA ke sAtha kucha kahane kI sthiti meM nahIM haiN| jo bhI ho, 'paramAtmaprakAza' aura 'yogasAra' - ye do grantha hI unakI akSayakIrti ke pUrNa adhikArI haiN| ina granthoM ke adhyayana se yaha bhalI-bhA~ti jJAta hotA hai ki inake racayitA munirAja yogIndu deva jaina-siddhAnta evaM jaina-adhyAtma ke udbhaTa jJAtA the aura na kevala jJAtA the apitu use atyanta sarala-subodha DhaMga se samajhAne meM bhI pAraMgata the| unakA viSayapratipAdana itanA spaSTa, santulita evaM sulajhA huA hai ki eka sAdhAraNa vyakti bhI sulabhatA se tattvajJAna kara sakatA hai, use kahIM ulajhana mahasUsa nahIM hotI / saMkSepa meM sAra bAta kahanA koI munirAja yogIndu deva se siikhe| munirAja yogIndu deva kI kAvyakalA bhI atIva manohara thii| sabase choTe chanda 'dahA' meM bhI unhoMne itanI kuzalatA evaM saralatA ke sAtha jinavANI ke gaDha-gambhIra bhAvoM ko prastuta kara diyA hai ki hara koI pAThaka maMtramugdha-sA ho jAtA hai| prastuta 'yogasAra' unakA yoga viSaya kA zreSTha AdhyAtmika grantha hai| isameM unhoMne 'yoga' kA itanA sundara varNana kiyA hai ki anyatra durlabha hai| Ajakala 'yoga' (YOGA) kI bahuta carcA calatI hai| una sabhI yoga-premiyoM ko eka bAra Agraha-mukta hokara isa 'yogasAra' kA AdyopAnta gaharAI se adhyayana-cintana avazya karanA caahie| AzA hai unheM isase samyak dizAnirdeza prApta hogaa| yogasAra kI bhASA 'apabhraMza' hai, jo usa samaya kI eka pratiSThita lokabhASA thii| yaha bhASA prakRti se yadyapi saMskRta-prAkRta jaisI hai, parantu hamArI Adhunika hindI bhASA ke atyadhika najadIka hai, ataH ise samajhanA kaThina nahIM hai, bahuta sarala hai| kula rAzi 4,718.00 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru ( yogasAra ) isa 'yogasAra' meM kula 108 dohe (yA dUhe) haiM, jinameM 3 soraThe (soraThI dUhA) aura 1 caupAI (caupadI dUhA) bhI sammilita haiN| sabhI eka se bar3hakara eka haiM, ratna haiN| maiM inheM sthUlatayA mizrI ke Tukar3oM kI upamA detA huuN| jisaprakAra koI rasika puruSa mizrI ke Tukar3oM ko eka-eka karake mu~ha meM rakhakara unheM khUba cUsatA hai aura atyanta harSa kA anubhava karatA hai, usIprakAra tattvarasika yogarasika jIva ina dohoM ko apane upayoga meM jamAkara bArambAra gunagunAtA hai aura unake abhiprAya ke tala taka pahu~catA huA atIndriya Ananda kA anubhava karatA hai| to phira samajha lIjie ye 108 mizrI ke Tukar3e haiM jo Apako munirAja yogIndudeva ne bheMTa kiye haiN| Apa inheM khUba cUsie, ArAma se cUsie, pUrI zAnti se cUsie, ekAnta cuusie| kisI har3abar3I meM inheM phor3akara khA jAne kI jaldabAjI mata kiijie| inakA pUrA-pUrA svAda lIjie, sampUrNa manoyoga se inakA rasa piijie| ApakA avazya maMgala hogaa| ho sake to isa sandarbha meM bairisTara campatarAya jaina kA yaha sundara vAkya bhI hamezA dhyAna meM rakhie jo unhoMne apanI mahattvapUrNa pustaka 'Key of Knowledge' meM likhA - Knowledge is like food it becomes ours only when it is absorbed assimilated and digested by the intellect arthAt jJAna bhojana ke samAna hai| vaha tabhI hamArA ho pAtA hai jaba hama use bhalIbhA~ti pacA pAte haiN| prastuta saMskaraNa maiMne zrI digambara jaina pArzvanAtha mandira, grInapArka, naI dillI kI dainika zAstrasabhA meM 'yogasAra' kA svAdhyAya karate samaya taiyAra kiyA thA, jisameM sarvaprathama mAtra mUlagrantha ke dUhoM ko sampAdita karake unakA sarala-subodha hindI artha hI likhA gayA thA, parantu zanaiH zanaiH bahuta parimArjana ho gayA aura sabhI kI bhAvanA sarvajanalAbhAya isake prakAzana kI ho gii| isake bAda svAdhyAya sampUrNa hone para maiMne grantha meM pratipAdita viSaya ko eka bAra punaH vyavasthita karate hue doharAne aura sthAI banAne ke lie isakI eka saMkSipta praznottarI bhI banAI, jisase sabhI ko bahuta lAbha huA; ataH prastuta saMskaraNa ke pariziSTa meM use bhI maiM sabhI logoM ke lAbhArtha de rahA huuN| isake mAdhyama se loga 'yogasAra' grantha kA parIkSA-paddhati se bhI adhyayana-adhyApana kara sakate haiN| apabhraMza bhASA ke jJAna se rahita sAmAnya pAThakoM ke lAbhArtha hI prastuta saMskaraNa meM DaoN. hukamacanda bhArilla kRta hindI padyAnuvAda bhI pratyeka dohe ke sAtha diyA gayA hai, tAki ve use kaMThastha karake gunagunAte hue hRdayaMgama kara skeN| jogasAru ( yogasAra ) grantha kA koI bhI dohA sahajatA se khojA jA sake isalie eka pariziSTa meM 'dohAnukramaNikA' bhI dI gaI hai| isake atirikta prastuta saMskaraNa meM maiMne kahIM-kahIM mUla pATha ke sAtha usake pramukha pAThAntaroM ko bhI pAda-1 da-TippaNI meM dene kI ceSTA kI hai, parantu apane sAmAnya pAThakoM ko usameM bahuta nahIM samajhAyA hai, kyoMki unase unakA citta isa grantha ke AdhyAtmika viSaya meM ekAgra nahIM ho paataa| phira maiMne yaha bhI anubhava kiyA ki unameM se adhikAMza pAThabheda, akAra, ukAra, okAra mAtra ke haiM jo isa grantha kI atyadhika lokapriyatA evaM apabhraMza bhASA ke lacIlepana (flexibility) ke kAraNa ho gaye hoMge; ataH unase ina adhyAtmapremI sAmAnya pAThakoM ko paricita karAne kI koI vizeSa AvazyakatA nahIM hai| aMta meM, hama sabhI 'yogasAra' kA svAdhyAya karake uttama yogI baneM isa pavitra bhAvanA ke sAtha maiM virAma letA hU~ / - vIrasAgara jaina - adhyAtmakavi munirAja yogIndu AcArya joindu (yogIndu) kA apabhraMza bhASA para apUrva adhikAra hai| ve dvitIya zrutaskandha kI paramparA meM zuddha adhyAtma kA upadeza karanevAle kundakundAcArya ke paravartI adhyAtma kavi haiN| 'paramAtmaprakAza' aura 'yogasAra' unakI prasiddha racanAe~ haiN| unakI racanAoM meM AtmAnubhUti vyApta hai| bahirAtmA se paramAtmA hone kI yAtrA kA usameM kAvyamaya varNana hai| unakI rahasyamayI racanAoM kA prabhAva paravartI apabhraMza kaviyoM aura hindI ke santa kaviyoM para pracuratA se par3A hai| vikhyAta santa kavi kabIra ke krAntikArI AdhyAtmika vicAroM para joindu kA prabhAva saralatA se dekhA jA sakatA hai| inakI racanAoM kA viSaya sAmpradAyika na hokara zuddha AdhyAtmika hai, isalie isakI upAdeyatA sarvatra hai| joindu ke AtmA sambandhI vicAra sArvakAlika aura sArvabhaumika haiN| bhautikatA se utpanna saMgharSoM se bhare-pUre Aja ke mAnavIya jIvana ke lie ve parama upayogI haiN| unakI isa vizeSatA ke kAraNa hI unheM lokadarzI paramparA kA saMdezavAhaka bhI kahA jA sakatA hai|.... apane vicAroM ko unhoMne sarala kavitA meM prakaTa kiyA hai| unakI punaruktiyA~ zrotAoM aura pAThakoM ke mAnasa para unake dvArA abhivyakta AdhyAtmikatA kA amiTa prabhAva banAye rakhane ke uddezya ko liye hue haiN| unake upadezoM meM upaniSadoM jaisA pravAha aura sarasatA hai, parama mAMgalikatA hai| - pro. pravINacanda jaina 'jainavidyA' kA yogIndu vizeSAMka, pRSTha-6 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munirAja yogIndu dvArA racita jogasAru ( yogasAra) hamAre yahA~ prApta mahattvapUrNa prakAzana mokSazAstra/caubIsa tIrthakara mahApurANa | sukhI hone kA upAya bhAga 1 se 8 taka bRhad jinavANI saMgraha jainatattva paricaya/karaNAnuyoga paricaya ratnakaraNDazrAvakAcAra/samayasAra A. kundakunda aura unake TIkAkAra mokSamArga pravacana bhAga-1,2,3,4 kAlajayI banArasIdAsa pravacanasAra/kSatracUDAmaNi bAlabodha bhAga 1,2,3 samayasAra nATaka/mokSamArga prakAzaka tattvajJAna pAThamAlA bhAga 1,2 samyagjJAnacandrikA bhAga 2 (pUrvArddha + uttarArddha) evaM bhAga 3 chahaDhAlA (sacitra)/bha. RSabhadeva/zIlavAna sudarzana bRhad dravyasaMgraha/jinendra arcanA prazikSaNa nirdezikA/jaina vidhi-vidhAna divyadhvanisAra pravacana/niyamasAra kramabaddhaparyAya/dRSTi kA viSaya yogasAra pravacana/tInalokamaMDala vidhAna bArasANuvekkhA/caubIsa tIrthakara pUjA samayasAra kalaza/cintana kI gaharAIyA~ gAgara meM sAgara/Apa kucha bhI kaho pravacanaratnAkara bhAga 1se 11 taka paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava nayaprajJApana/samAdhitaMtra pravacana jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 1 se 15 taka paM. ToDaramala vyaktitva aura kartRtva ahiMsA ke patha para/jinavarasya nayacakram samayasAra anuzIlana sampUrNa bhAga 1,2,3,4,5 NamokAra mahAmaMtra/vItarAga-vijJAna pravacana bhAga-5 AcArya amRtacandra : vyaktitva aura kartRtva causaTha Rddhi vidhAna/kAraNazuddhaparyAya paMcAstikAya saMgraha/siddhacakra vidhAna dazalakSaNa vidhAna/AcArya kundakundadeva jJAnasvabhAva jJeyasvabhAva paMcaparameSThI vidhAna/vicAra ke patra vikAra ke nAma bhAvadIpikA/kArtikeyAnuprekSA AcArya kundakunda aura unake paMca paramAgama paramabhAvaprakAzaka nayacakra parIkSAmukha/mukti kA mArga puruSArthasikyupAya/jJAnagoSThI yugapuruSa kAnajIsvAmI/sAmAnya zrAvakAcAra sUktisudhA/AtmA hI hai zaraNa/AtmAnuzAsana aliMgagrahaNa pravacana/jinadharma pravezikA saMskAra/ina bhAvoM kA phala kyA hogA maiM kauna hU~/sattAsvarUpa/vIra himAcala nikasI indradhvaja vidhAna/dhavalAsAra rAmakahAnI/guNasthAna vivecana samayasAra : manISiyoM kI dRSTi meM vratI zrAvaka kI gyAraha pratimAe~/padArtha-vijJAna sukhI jIvana/vicitra mahotsava satya kI khoja/bikhare motI maiM jJAnAnandasvabhAvI hU~/mahAvIra vaMdanA (kaileNDara) nirvikalpa AtmAnubhUti ke pUrva vastusvAtaMtrya/bharata-bAhubalI nATaka tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra aura unakA sarvodaya tIrtha zAstroM ke artha samajhane kI paddhati zrAvakadharmaprakAza/kalpadruma vidhAna sukha kahA~ hai/siddhasvabhAvI dhruva kI UrdhvatA vI.vi. pAThamAlA bhAga 1,2,3 maiM svayaM bhagavAna haiM NamokAra eka anuzIlana vI.vi. pravacana bhAga 1se 6 taka rIti-nIti/golI kA javAba gAlI se bhI nahIM tattvajJAna taraMgaNI/ratnatraya vidhAna samayasAra kalaza padyAnuvAda/aSTapAhur3a bhaktAmara pravacana/bAraha bhAvanA : eka anuzIlana yogasAra padyAnuvAda/kundakundazataka padyAnuvAda dharma ke dazalakSaNa/vidAI kI belA arcanA/zuddhAtmazataka padyAnuvAda navalabdhi vidhAna/bIsa tIrthaMkara vidhAna SaTkAraka anuzIlana/apanatva kA viSaya paMcameru naMdIzvara vidhAna/ratnatraya vidhAna bha. neminAtha/bha. pArzvanAtha/bha. zAntinAtha (dUhA-1) Nimmala-jhANa-pariTThiyA, kamma-kalaMka Dahevi / appA laddhau jeNa paru, te paramappa Navevi / / (harigIta) saba karmamala kA nAza kara ara prApta kara nij-aatmaa| jo lIna nirmala dhyAna meM nama kara nikala paramAtamA / / jisane nirmala dhyAna meM pUrNataH sthita hokara karmarUpI kalaMka ko jalA diyA hai aura apane AtmA ko upalabdha kara liyA hai, usa paramAtmA ko maiM namaskAra karatA huuN| (dUhA-2) ghAi-caukkaha~ kiu vilau', NaMta-caukku pdich| taha jiNaiMdaha~ paya Navivi, akkhami kavvu su-itthtth|| (harigIta) saba nAza kara ghanaghAti ari arihaMta pada ko pA liyaa| kara namana una jinadeva ko yaha kAvyapatha apanA liyaa|| jinhoMne cAra ghAtiyA karmoM kA nAza karake ananta catuSTaya ko prakaTa kiyA hai, una jinendra deva ke caraNoM ko namaskAra karake maiM yahA~ atyanta iSTa kAvya ko kahatA huuN| 1. pAThAntara : ghAicaukka hanevi kiu| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 3 ) saMsAraha~ bhayabhIyaha~, mokkhaha~ lAlasiyAha~ / appA - saMbohaNa - kayai, dohA ekkamaNAha~ / / ( harigIta ) hai mokSa kI abhilASa ara bhayabhIta haiM saMsAra se / hai samarpita yaha dezanA una bhavya jIvoM ke lie|| jo jIva saMsAra se bhayabhIta haiM aura mokSa ke lie lAlAyita haiM, unake lie aura apane Apa ko bhI saMbodhita karane ke lie maiMne ekAgracita se ina dohoM kI racanA kI hai| ( dUhA - 4 ) kAlu aNAi aAi jiu, bhava-sAyaru ji aNaMtu / micchA-daMsaNa-mohiyau, Navi suha dukkha ji pattu / / ( harigIta ) ananta hai saMsAra - sAgara jIva kAla anAdi haiN| para sukha nahIM, basa duHkha pAyA moha-mohita jIva ne / / kAla anAdi-ananta hai, jIva anAdi-ananta hai aura yaha saMsArasAgara bhI anAdi - ananta hai| yahA~ mithyAdarzana se mohita jIva ne kabhI bhI sukha nahIM prApta kiyA, apitu duHkha hI prApta kiyaa| ( dUhA - 5 ) jar3a bIhau cau - gai-gamaNa, to para-bhAva caehi / appA jhAyahi Nimmalau, jima siva-sukkha lahehi / / ( harigIta ) bhayabhIta hai yadi cartugati se tyAga de parabhAva ko / paramAtamA kA dhyAna kara to paramasukha ko prApta ho / / he jIva ! yadi tU caturgati ke bhramaNa se bhayabhIta hai, to parabhAva kA tyAga kara aura nirmala AtmA kA dhyAna kara, tAki tU mokSa-sukha ko prApta kara sake / 6 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 6 ) ti payAro appA muNahi, paru aMtaru bahirappu / para jhAyahi aMtara-sahiu, bAhiru cayahi NibhaMtu / / ( harigIta ) bahirAtamApana tyAga jo bana jAya antara AtamA / dhyAve sadA paramAtamA bana jAya vaha paramAtamA / / AtmA tIna prakAra kA hai- paramAtmA, antarAtmA aura bahirAtmA / inameM se antarAtmA hokara paramAtmA kA dhyAna karo aura bhrAnti-rahita hokara bahirAtmA kA tyAga kara do| ( dUhA - 7 ) micchA - daMsaNa- mohiyau, paru appA Na muNer3a / so bahirappA jiNa bhaNiu, puNa saMsAra bhamei / / 11 ( harigIta ) mithyAtvamohita jIva jo vaha sva-para ko nahiM jAnatA / saMsAra-sAgara meM bhrame dRgamUr3ha vaha bahirAtamA / / jo jIva mithyAdarzana se mohita hai aura paramAtmA (athavA sva aura para) ko nahIM pahicAnatA hai, use jinendra deva ne bahirAtmA kahA hai| vaha punaH punaH saMsAra meM paribhramaNa karatA hai| ( dUhA - 8 ) jo pariyANai appu paru, jo parabhAva caei / so paMDiu appA muNahu, so saMsAru muei / / ( harigIta ) jo tyAgatA parabhAva ko ara sva-para ko pahicAnatA / hai vahI paNDita AtmajJAnI sva-para ko jo jAnatA / / jo jIva paramAtmA (athavA sva aura para) ko pahicAnatA hai aura parabhAvoM kA tyAga kara detA hai, use paMDita-AtmA (antarAtmA) smjho| vaha saMsAra ko chor3a detA hai| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 9 ) Nimmalu Nikkalu suddha jiNu, viNhu buddha sivu saMtu / so paramappA jiNa- bhaNiu, ehau jANi NibhaMtu / / ( harigIta ) jo zuddha ziva jina buddha viSNu nikala nirmala zAnta hai / basa hai vahI paramAtamA jinavara kathana nirbhrAnta hai / / jo nirmala hai, niSkala hai, zuddha hai, jina hai, viSNu hai, buddha hai, ziva hai aura zAnta hai use jinendradeva ne paramAtmA kahA hai - aisA niHsandeha jAno / ( dUhA - 10 ) dehAdiu je para kahiya, te appANu muNei / so bahirappA jiNa - bhaNiu, puNu saMsAru bhamei || ( harigIta ) jinavara kahe dehAdi para jo unheM hI nija maantaa| saMsAra - sAgara meM bhrame vaha AtamA bahirAtamA / / jo jIva, deha Adi padArthoM ko, jo ki para kahe gaye haiM, AtmA samajhatA hai, use jinendra deva ne bahirAtmA kahA hai| vaha saMsAra meM punaH punaH paribhramaNa karatA rahatA hai| ( dUhA - 11 ) dehAdiu je para kahiya, te appANu Na hohi / iu jANeviNu jIva tuhu~, appA appa muNehi / / ( harigIta ) dehAdi para jinavara kaheM nA ho sakeM ve AtamA / yaha jAnakara tU mAna le nija AtamA ko AtamA / / he jIva ! ye jo deha Adi padArtha haiM ve para kahe gaye haiM; ve AtmA nahIM ho sakate / - yaha jAnakara tU AtmA ko hI AtmA mAna / 7 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 12 ) appA appara jar3a muNahi, to NivvANu lahehi / para appA jar3a muNahi tuhu~, to saMsAru bhamehi / / ( harigIta ) 13 tU pAyagA nirvANa mAne AtamA ko AtamA / para bhavabhramaNa ho yadI jAne deha ko hI AtamA / / he jIva ! yadi tU AtmA ko hI AtmA samajhegA to nirvANa prApta karegA aura yadi para ko AtmA mAnegA to saMsAra meM paribhramaNa kregaa| ( dUhA - 13 ) to icchA - rahiyau tava karahi, appA appu muNehi / lahu pAvahi parama-gaI, phuDu saMsAru Na ehi / / ( harigIta ) AtamA ko jAnakara icchArahita yadi tapa kare / to paramagati ko prApta ho saMsAra meM ghUme nahIM / / he bhAI ! yadi tU icchA-rahita hokara tapa kare aura AtmA ko hI AtmA samajhe, to zIghra hI paramagati ko prApta kara le aura nizcita rUpa se punaH saMsAra meM na Ave / ( dUhA - 14 ) pariNAme baMdhu ji kahiu, mokkha vi taha ji viyANi / iu jANeviNu jIva tuhu~, tahabhAva hu pariyANi / / ( harigIta ) pariNAma se hI baMdha hai ara mokSa bhI pariNAma se / yaha jAnakara he bhavyajana ! pariNAma ko pahicAniye / / he jIva ! pariNAma se hI baMdha kahA hai aura pariNAma se hI mokSa kahA hai, ataH tU isa bAta ko acchI taraha jAnakara apane bhAvoM ko pahicAna | Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 15 ) aha puNu appA Navi muNahi, puNNu ji karahi asesa / to vi Na pAvahi siddha-suhu, puNu saMsAru bhamesa / / (harigIta ) nija AtamA jAne nahIM ara puNya hI karatA rhe| to siddhasukha pAve nahIM saMsAra meM phiratA rahe / / he jIva ! yadi tU AtmA ko nahIM jAnegA aura kevala puNya hI puNya karatA rahegA to bhI siddhasukha ko nahIM pA sakegA, apitu punaH punaH saMsAra meM hI bhramaNa kregaa| ( dUhA - 16 ) appA - daMsaNu ekku paru, aNNu Na kiM pi viyANi / mokkhaha~ kAraNa jor3ayA, Nicchai~ ehau jANi / / 16 / / ( harigIta ) nija AtamA ko jAnanA hI eka muktimArga hai / koi anya kAraNa hai nahIM he yogijana! pahicAna lo / / he yogI ! eka Atmadarzana hI mokSa kA kAraNa hai, anya kucha bhI nahIM aisA tU nizcita rUpa se jAna / ( dUhA - 17 ) maggaNa-guNaThANai kahiya, vivahAreNa vi diTThi / Nicchaya-i~ appA muNahi, jima pAvahu parameTThi / / ( harigIta ) mArgaNA guNathAna kA saba kathana hai vyavahAra se / yadi cAhate parameSThipada to AtamA ko jAna lo / / he jIva ! mArgaNAsthAna aura guNasthAna kA kathana to vyavahAradRSTi se kiyA gayA hai, ataH tU nizcayanaya se kathita AtmA ko pahicAna, jisase parameSThI pada prApta ho / 8 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 18 ) gihi-vAvAra - pariTThiyA, heyAheu muNaMti / aNudiNu jhAyahiM deu jiNu, lahu NivvANu larhati / / ( harigIta ) 15 ghara meM raheM jo kintu heyAheya ko pahicAnate / ve zIghra pAveM muktipada, jinadeva ko jo dhyAvate / / jo jIva gRha-vyApAra meM sthita hote hue bhI heyAheya (heya-upAdeya / heya - jJeya - upAdeya) ko pahicAnate haiM aura pratidina jinadeva kA dhyAna karate haiM, ve zIghra hI mokSa ko prApta karate haiN| ( dUhA - 19 ) jiNu sumirahu jiNu ciMtavahu, jiNu jhAyahu sumaNeNa / so jhAyaMtaha~ parama-pau, labbhai ekka-khaNeNa / / ( harigIta ) tuma karo cintana smaraNa ara dhyAna Atamadeva kA / basa eka kSaNa meM paramapada kI prApti ho isa kArya se / / he bhAI ! zuddha mana se jinadeva kA smaraNa karo, jinadeva kA hI cintana karo aura jinadeva kA hI dhyAna karo, tAki eka kSaNa meM paramapada kI prApti ho / ( dUhA - 20 ) suddhappA aru jiNavaraha~, bheu ma kiM pi viyANi / mokkhaha~ kAraNa joiyA, Nicchai~ eu viyANi / / ( harigIta ) mokSamaga meM yogijana yaha bAta nizcaya jAniye / jinadeva ara zuddhAtamA meM bheda kucha bhI hai nahIM / / he yogI ! zuddhAtmA aura jinavara meM kucha bhI antara mata samajho aura ye hI mokSa ke kAraNa haiM - aisA nizcita rUpa se smjho| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 21 ) jo jaNu so appA muNahu, ihu siddhaMtaha~ sAru / iu jANeviNu joiyaho, aNNu ma karahu viyappu // ( harigIta ) siddhAnta kA yaha sAra mAyA chor3a yogI jAna lo / jinadeva ara zuddhAtamA meM koI antara hai nahIM / he yogI ! sampUrNa siddhAntoM kA sAra yaha hai ki jo jina hai vahI AtmA hai, ataH tuma ise jAno aura sarva mAyAcAra ko chor3a do| ( dUhA - 22 ) jo paramappA so hiu~, jo hau~ so paramappu / iu jANeviNu joiyA, aNNu ma karahu viyappu / / ( harigIta ) hai AtmA paramAtamA paramAtamA hI AtamA / he yogijana ! yaha jAnakara koI vikalpa karo nahIM / / he yogI ! jo paramAtmA hai vahI maiM hU~ aura jo maiM hU~ vahI paramAtmA hai - aisA jAno aura anya kucha bhI vikalpa mata karo, basa / ( dUhA - 23 ) suddha - paesaha~ pUriyau, loyAyAsa- pamANu / so appA aNudiNu muhu, pAvahu lahu NivvANu / / ( harigIta ) parimANa lokAkAza ke jisake pradeza asaMkhya haiN| basa use jAne AtamA nirvANa pAve zIghra hI / / he yogI ! zuddha-pradezoM se paripUrNa lokAkAza-pramANa AtmA kI nitya zraddhA karo, tAki zIghra nirvANa prApta ho / 9 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 24 ) Nicchai~ loya - pamANu muNi, vavahAreM susarIru / ehau appa - sahAu muNi, lahu pAvahi bhava - tIru / / ( harigIta ) vyavahAra dehapramANa ara paramArtha lokapramANa hai / jo jAnate isa bhA~ti ve nirvANa pAveM zIghra hI / / yogI ! isa AtmA kA svabhAva nizcaya se lokAkAza-pramANa hai aura vyavahAra se sva-zarIra - pramANa hai| tuma isako jAno, tAki zIghra saMsAra - sAgara kA kinArA prApta ho / ( dUhA - 25 ) caurAsI lakkhahi~ phiriGa, kAlu aNAi aNaMtu / para sammattu Na la jiya, ehau jANi NibhaMtu / / ( harigIta ) 17 yoni lAkha curAsi meM bItA anantA kAla hai / pAyA nahIM samyaktva phira bhI bAta yaha nirbhrAnta hai / / aho ! isa jIva ne anAdi-ananta kAla se caurAsI lAkha yoniyoM meM paribhramaNa kiyA hai aura saba kucha prApta kiyA hai, parantu nizcita samajho ki kabhI samyaktva ko prApta nahIM kiyA / ( dUhA - 26 ) suddha saceNu buddha jiNu, kevala - NANa - sahAu / so appA aNudiNu muNahu, jai cAhahu siva-lAhu / / ( harigIta ) yadi cAhate ho mukta honA cetanAmaya zuddha jina / ara buddha kevalajJAnamaya nija AtamA ko jAna lo / / he yogI ! yaha AtmA zuddha hai, sacetana hai, buddha hai, jina hai aura kevalajJAna svabhAvI hai| yadi tuma mokSa cAhate ho to isakI nitya zraddhA kro| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-27) jAma Na bhAvahi jIva tuhu~, Nimmala app-shaau| tAmaNa labbhai siva-gamaNu, jahi~ bhAvai tahi~ jaau|| (harigIta) jabataka na bhAve jIva nirmala AtamA kI bhAvanA / tabataka na pAve mukti yaha lakha karo vaha jo bhAvanA / / he jIva ! jaba taka tU nirmala AtmasvabhAva kI bhAvanA nahIM karegA, taba taka mokSa ko nahIM prApta kara sktaa| jahA~ icchA ho, vahA~ jaa| (dUhA-28) jo tailoyaha~ jheu jiNu, so appA Niru vuttu / Nicchaya-Nai~ emai bhaNiu, ehau jANi NibhaMtu / / (harigIta ) trailokya ke jo dhyeya ve jinadeva hI haiM aatmaa| paramArtha kA yaha kathana hai nirdhAnta yaha tuma jAna lo|| he bhAI ! nizcayanaya aisA kahatA hai ki jo tIna loka kA dhyeya hai, jina hai, vahI zuddha AtmA hai| tU use niHsandeha jAna ! usameM bhrAnti mata kr| (dUhA-29) vaya-tava-saMjama-mUlaguNa, mUDhaha~ mokkha Na vuttu / jAva Na jANai ikka para, suddhau bhAu pavittu / / (harigIta) jabataka na jAne jIva paramapavitra kevala AtamA / tabataka na vrata tapa zIla saMyama mukti ke kAraNa khe|| jaba taka yaha jIva eka paramazuddha pavitra bhAva ko nahIM jAnatA, taba taka mUr3ha hai aura aise mUr3ha jIva ke vrata, tapa, saMyama aura mUlaguNoM ko mokSa kA kAraNa nahIM kahA gayA hai| (dUhA-30) jai Nimmala appA muNai, vaya-saMjama-saMjuttu / to lahu pAvai siddhi-suha, iu jiNaNAhaha~ uttu / / (harigIta) jinadeva kA hai kathana yaha vrata zIla se saMyukta ho| jo AtamA ko jAnatA vaha siddhasukha ko prApta ho|| jinendra deva ne kahA hai ki yadi koI jIva nirmala AtmA ko pahicAnatA hai aura vrata-saMyama se yukta hotA hai to vaha zIghra hI siddhisukha ko prApta karatA hai| (dUhA-31) vau tau saMjamu sIlu jiya, e savvai~ akayatthu / jAva Na jANai ikka paru, suddhau bhAu pavittu / / (harigIta) jabataka na jAne jIva paramapavitra kevala AtamA / tabataka sabhI vrata zIla saMyama kAryakArI hoM nhiiN|| jaba taka yaha jIva eka paramazuddha pavitra bhAva ko nahIM jAnatA, taba taka vrata, tapa, saMyama aura zIla- ye kucha bhI kAryakArI nahIM hote| (dUhA-32) puNNiM pAvai sagga jiu, pAvae~ Naraya-NivAsu / be chaMDivi appA muNai, to labbhai sivavAsu / / (harigIta ) puNya se ho svarga narka nivAsa hove pApa se / para mukti-ramaNI prApta hotI AtmA ke dhyAna se / / puNya se jIva svarga pAtA hai aura pApa se naraka; parantu jo pApa evaM puNya donoM ko chor3akara AtmA ko jAnatA hai, vaha mokSa prApta karatA hai| Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-33) vau tau saMjamu sIlu jiya, iu savvai~ vvhaaru| mokkhaha~ kAraNu ekku muNi, jo tailoyaha~ saaru|| (harigIta) vrata zIla saMyama tapa sabhI haiM muktimaga vyavahAra se| trailokya meM jo sAra hai vaha AtamA paramArtha se / / he jIva ! vrata, tapa, saMyama evaM zIla to vyavahAra se mokSa kA kAraNa hai| nizcaya se to jo tIna loka kA sAra hai - aisA eka AtmA hI mokSa kA kAraNa hai| (dUhA-34) appA appai~ jo muNai, jo parabhAu caei / so pAvai sivapuri-gamaNu, jiNavaru ema bhaNei / / (harigIta ) parabhAva ko parityAga kara apanatva Atama meM kare / jinadeva ne aisA kahA zivapura gamana vaha nara kare / / jinendra deva kahate haiM ki jo jIva AtmA se AtmA ko jAnatA hai aura parabhAva ko chor3a detA hai, vahI zivapurI ko jAtA hai| (dUhA-35) chaha davvai~ je jiNa-kahiya, Nava payattha je tatta / vivahAreNa ya uttiyA, te jANiyahi payatta / / (harigIta) vyavahAra se jinadeva ne chaha dravya tattvAratha khe| he bhavyajana ! tuma vidhIpUrvaka unheM bhI pahicAna lo|| he bhAI ! jinendra deva ne jo chaha dravya, sAta tattva aura nau padArtha kahe haiM, ve saba vyavahAranaya se kahe haiN| tuma unako prayatna karake jaano| (dUhA-36) savva aceyaNa jANi jiya, ekka saceyaNu saaru| jo jANeviNu parama-muNi, lahu pAvai bhvpaaru|| (harigIta) hai AtamA basa eka cetana AtamA hI sAra hai| basa aura saba haiM acetana yaha jAna munijana ziva lhaiN|| jagata ke sarva padArtha acetana haiM / mAtra eka jIva hI sacetana hai aura vahI sAra arthAt zreSTha hai| use jAnakara paramamuni zIghra saMsAra-sAgara se pAra ho jAte haiN| (dUhA-37) jai Nimmalu appA muNahi, chaMDivi sahu vvhaaru| jiNa-sAmiu emai bhaNai, lahu pAvai bhvpaaru|| (harigIta) jinadeva ne aisA kahA nija AtamA ko jAna lo| yadi chor3akara vyavahAra saba to zIghra hI bhavapAra ho|| he yogI ! yadi tU sarva vyavahAra ko chor3akara eka nirmala AtmA ko hI jAne to zIghra saMsAra se pAra ho jAe - aisA jinasvAmI kahate haiN| ( soraThA-38) jIvAjIvaha~ bheu, jo jANai tiM jaanniyu| mokkhaha~ kAraNa eu, bhaNai joi joihi~ bhnniuN|| (harigIta) jo jIva aura ajIva ke guNabheda ko phicaantaa| hai vahI jJAnI jIva vaha hI mokSa kA kAraNa khaa|| he yogI! jo jIva aura ajIva ke bheda ko jAnatA hai, vahI vAstava meM saba kucha jAnatA hai| tathA jIva aura ajIva ke bhedajJAna ko hI yogiyoM ne mokSa kA kAraNa kahA hai| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 39 ) kevala - NANa-sahAu, so appA muNi jIva tuhu~ / jar3a cAhahi siva-lAhu, bhaNar3a joi joihi~ bhaNiu~ / / ( harigIta ) yadi cAhate ho mokSasukha to yogiyoM kA kathana yaha / he jIva ! kevalajJAnamaya nija AtamA ko jAna lo / / he jIva ! yadi tU mokSa prApta karanA cAhatA hai to kevalajJAna-svabhAvI AtmA ko jAna - aisA yogiyoM ne kahA hai| ( caupAI - 40 ) ko susamAhi karau ko aMcau, chopu- achopu karivi ko vaMcau / hala sahi kalahu keNa samANau, jahi~ kahi~ jovau tahi~ appANau / / ( harigIta ) susamAdhi arcana mitratA ara kalaha evaM vaMcanA / hama kareM kisake sAtha kisakI haiM sabhI jaba AtamA / / aho ! kauna samAdhi kare? kauna pUjana kare ? kauna chUAchUta karake apane Apa ko Thage ? kauna kisase maitrI kare? kauna kisase kalaha kare ? jahA~ dekho, vahA~ AtmA hI hai| ( dUhA - 41 ) tAma kutitthai~ paribhamai, dhuttima tAma karer3a / guruhu pasAe~ jAma Navi, appA - deu muNei || ( harigIta ) gurukRpA se jabataka ki Atamadeva ko nahiM jAnatA / tabataka bhrame kuttIrtha meM ara nA taje jana dhUrtatA / / yaha jIva tabhI taka kutIrthoM meM bhramaNa karatA hai, dhUrtatA karatA hai, jaba taka ki guru ke prasAda se apane Atmadeva ko nahIM jAnatA hai| vizeSa :- yahA~ 'kutIrtha' zabda ke do artha ho sakate haiM - 1. mithyAtIrtha, aura 2. ku = pRthvI arthAt duniyAbhara ke saba tIrtha / 12 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 42 ) titthai~ devali deu Navi, ima suikevali - vuttu / dehA- devali deu jiNu, ehau jANi Niruttu / / ( harigIta ) 23 zrutakevalI ne yaha kahA nA deva mandira tIrtha meM / basa deha devala meM rahe jinadeva nizcaya jAniye / / zrutakevaliyoM ne kahA hai ki deva tIrthoM aura mandiroM meM nahIM hai, apitu deva to deharUpI devAlaya meM hI rahatA hai - aisA niHsandeha jAno / ( dUhA - 43 ) dehA- devali deu jiNu, jaNu devalihi~ Niei / hAsau mahu paDihAi ihu, siddhe bhikkha bhamei / ( harigIta ) jinadeva tanamandira raheM jana mandiroM meM khojate / ha~sI AtI hai ki mAno siddha bhojana khojate / / aho ! jinadeva to isa deharUpI devAlaya meM rahate haiM, parantu loga use mandiroM meM dekhate haiM, khojate haiN| mujhe yaha dekhakara bar3I ha~sI AtI hai ki ye siddha hokara bhI bhikSA-hetu bhramaNa karate haiN| ( dUhA - 44 ) mUDhA devali deu Navi, Navi sili lippar3a citti / dehA- devali deu jiNu, so bujjhahi samacitti / / ( harigIta ) deva devala meM nahIM re mUDha ! nA citrAma meM / ve deha - devala meM raheM sama citta se yaha jAna le / / he mUr3ha ! deva mandira meM nahIM hai| kisI mUrti, lepa yA citra meM bhI deva nahIM hai| deva to isa deharUpI devAlaya meM hai| use tU samabhAva se jaan| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 45 ) titthai deuli deu jiNu, savvu vi koi bhai / dehA- deuli jo muNai, so buhu ko vi have / / ( harigIta ) sArA jagata yaha kahe zrI jinadeva devala meM raheM / para virala jJAnI jana kaheM ki deha devala meM raheM / / deva tIrthoM aura mandiroM meM hai aisA saba kahate haiM, parantu aisA jJAnI koI viralA hI hotA hai jo mAnatA hai ki deva to isa deharUpI devAlaya meM hI hai| - ( dUhA - 46 ) jar3a jara maraNa - karAliyau, to jiya dhamma karehi / dhamma- rasAyaNu piyahi tuhu~, jima ajarAmara hohi / / ( harigIta ) yadi jarA bhI bhaya hai tujhe isa jarA evaM maraNa se / to dharmarasa kA pAna kara ho jAya ajarA-amara tU / / he jIva ! yadi tU jarA-maraNa se bhayabhIta hai to dharma kara, rasAyana kA pAna kara; tAki tU ajara-amara ho sake / ( soraThA - 47 ) dhammu Na par3hiyai~ hoi, dhammu Na potthA - picchiyai~ / dhammadiya-pasi, dhammu Na matthA - luMciyai~ / / ( harigIta ) pothI par3he se dharma nA nA dharma maTha ke vAsa se / nA dharma mastaka luMca se nA dharma pIchI grahaNa se / / par3hane se dharma nahIM hotA, pustaka va picchI se bhI dharma nahIM hotA, maTha meM rahane se bhI dharma nahIM hotA, aura kezaloMca karane se bhI dharma nahIM hotA / dharma 13 jogasAru ( yogasAra ) ( dUhA - 48 ) rAya - rosa be pariharivi, jo appANi vaser3a / so dhammu vijiNa - uttiyau, jo paMcama - gai I / / 48 // ( harigIta ) parihAra kara ruSa - rAga Atama meM base jo AtamA / basa pAyagA paMcama gati vaha AtamA dharmAtamA / / jo jIva rAga aura dveSa- ina donoM ko chor3akara AtmA meM vAsa karatA hai, use hI jinendra deva ne dharma kahA hai| vaha dharma jIva ko paMcama gati (mokSa) meM le jAtA hai / ( dUhA - 49 ) Au galai Navi maNu galai, Navi AsA hu glei| mohu phurai Na vi appahiu, ima saMsAra bhamer3a / / ( harigIta ) AyU gale mana nA gale nA gale AzA jIva kI / moha sphure hita nA sphure yaha durgati isa jIva kI / / aho ! Ayu gala rahI hai, para mana nahIM gala rahA hai, na hI AzA gala rahI hai| moha to sphurita ho rahA hai, parantu Atmahita kA sphuraNa nahIM ho rahA hai| yahI kAraNa hai ki yaha jIva saMsAra meM bhramaNa kara rahA hai| ( dUhA -50 ) jeha maNu visayaha~ ramai, timu jai appa muNei / joiu bhaNai ho joiyahu, lahu NivvANu lahei || ( harigIta ) jyoM mana rame viSayAni meM yadi AtamA meM tyoM rame / yogI kaheM he yogijana ! to zIghra jAve mokSa meM / / he yogiyo ! yadi yaha mana jisa taraha viSayoM meM ramaNa karatA hai, usa taraha AtmA ko jAnane meM lage - AtmA meM ramaNa kare to zIghra hI nirvANa ko prApta kare - aisA yogI kahate haiN| 1. pAThAntara dei / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-51) jehau jajaru Naraya-gharu, tehau bujjhi sarIru / appA bhAvahi Nimmalau, lahu pAvahi bhavatIru / / (harigIta) 'jarajarita hai naraka sama yaha deha' - aisA jAnakara / yadi karo Atama bhAvanA to zIghra hI bhava pAra ho|| he yogI ! tU isa zarIra ko narakagRha ke samAna jarjara (purAnA, vyartha, burA) samajha, aura eka nirmala AtmA kI hI bhAvanA kara, tAki tujhe zIghra nirvANa prApta ho| (dUhA-52) dhaMdhai paDiyau sayala jagi, Navi appA hu muNaMti / tahi~ kAraNi e jIva phuDu, Na hu NivvANu lahaMti / / (harigIta) dhaMdhe par3A sArA jagata nija AtamA jAne nhiiN| basa isalie hI jIva yaha nirvANa ko pAtA nhiiN|| aho, saMsAra meM saba loga apane-apane dhaMdhe meM phaMse hue haiM aura AtmA ko nahIM pahicAnate haiN| yahI kAraNa hai ki ve nirvANa ko nahIM prApta karate - yaha spaSTa hai| (dUhA-53) sattha paDhaMtaha~ te vi jaDa, appA je Na muNaMti / tahi~ kAraNi e jIva phuDu, Na hu NivvANu lahaMti / / (harigIta) zAstra par3hatA jIva jar3a para AtamA jAne nhiiN| basa isalie hI jIva yaha nirvANa ko pAtA nhiiN|| jo jIva zAstroM ko par3hate hue bhI AtmA ko nahIM jAnate, ve bhI jar3a hI haiM aura isIkAraNa se ve bhI nirvANa ko nahIM prApta karate haiM - yaha spaSTa hai| (dUhA-54) maNu-iMdihi vi choDiyai, buha pucchiyai Na koi| rAyaha~ pasaru NivAriyai, sahaja upajjai soi / / (harigIta ) parataMtratA mana-indriyoM kI jAya phira kyA puuchnaa| ruka jAya rAga-dveSa to ho udita Atama bhAvanA / / yadi koI jJAnI jIva mana aura indriyoM se chuTakArA prApta kara le, to use kisI se kucha pUchane kI AvazyakatA nahIM hai| vaha rAga ke prasAra ko roka detA hai aura use sahaja hI AtmabhAva prakaTa ho jAtA hai| (dUhA-55) puggalu aNNu ji aNNu jiu, aNNu vi sahu vvhaaru| cayahi vi puggalu gahahi jiu, lahu pAvahi bhvpaaru|| (harigIta) jIva pudgala bhinna haiM ara bhinna saba vyavahAra hai| yadi taje pudgala gahe Atama sahaja hI bhavapAra hai|| pudgala alaga hai aura jIva alaga hai| anya saba vyavahAra bhI jIva se alaga hai| he jIva ! pudgala ko chor3o aura jIva ko grahaNa karo, tAki tuma zIghra hI saMsAra se pAra hoo| (dUhA-56) je Navi maNNahi~ jIva phuDa, je Navi jIu muNaMti / te jiNa-NAhaha~ uttiyA, Nau saMsAra mucaMti / / (harigIta ) nA jAnate-pahicAnate nija AtamA gaharAI se / jinavara kaheM saMsAra-sAgara pAra ve hote nahIM / / jo loga jIva ko nahIM jAnate haiM aura usakI zraddhA nahIM karate haiM, ve kabhI bhI saMsAra se mukta nahIM hote - aisA jinendra deva ne kahA hai| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) (dUhA-57) rayaNa dIu diNayara dahiu, duddha ghIva pAhANu / suNNau ruu phalihau agiNi, Nava diLaMtA jaannu|| (harigIta) ratana dIpaka sUrya ghI dadhi dUdha patthara ara dahana / suvarNa rUpA sphaTika maNi se jAniye nija Atman / / jIva ko samajhane ke lie ina 9 dRSTAntoM ko acchI taraha samajho - 1. ratna, 2. dIpa, 3. sUrya, 4. dahI-dUdha-ghI (athavA dahI-dUdha meM ghI), 5. pASANa, 6. sonA, 7. cA~dI, 8. sphaTika maNi aura 9. agni| (dUhA-58) dehAdiu jo paru muNai, jehau suNNu ayaasu| so laha pAvai baMbhu paru, kevalu karai pyaasu|| (harigIta ) zUnya nabha sama bhinna jAne deha ko jo AtamA / sarvajJatA ko prApta ho ara zIghra pAve AtamA / / jo jIva zUnya AkAza kI bhA~ti dehAdi ko bhI para mAnatA hai, vaha zIghra parabrahma ko prApta karatA hai aura kevalajJAna kA prakAza karatA hai| (dUhA-59) jehau suddha ayAsu jiya, tehau appA vuttu / AyAsu vi jaDu jANi jiya, appA ceyaNuvaMtu / / (harigIta) AkAza sama hI zuddha hai nija AtamA prmaatmaa| AkAza hai jar3a kintu cetana tattva terA AtamA / / he jIva ! jinendra deva ne kahA hai ki jaisA AkAza zuddha hai, vaisA hI yaha AtmA bhI zuddha hai| usameM bhI AkAza to jar3a hai, parantu AtmA cetana hai| jogasAru (yogasAra) (dUhA-60) NAsaggi abhiMtaraha~, je jovahi~ asarIru / bAhuDi jammi Na saMbhavahi~, pivahi~Na jnnnnii-khiiru|| (harigIta) nAsAgra dRSTivaMta ho dekheM adehI jIva ko| ve janama dhAraNa nA kareM nA piyeM jananI-kSIra ko|| jo jIva nAsAgra dRSTi se apane antara meM azarIrI AtmA ko dekhate haiM, ve isa saMsAra meM punaH lajjAjanaka janma dhAraNa nahIM karate, mA~ kA dUdha nahIM piite| (dUhA-61) asarIru vi susarIru muNi, ihu sarIru jaDu jANi / micchA-mohu pariccayahi, mutti NiyaM vi Na maanni|| (harigIta ) azarIra ko suzarIra ara isa deha ko jar3a jAna lo| saba chor3a mithyA-moha isa jar3a deha ko para mAna lo|| he jIva ! yadyapi yaha AtmA azarIrI hai, tathApi tuma ise svazarIrapramANa bhI mAno / tathA yaha bhI acchI taraha jAno ki zarIra to jar3a aura mUrtika hai, parantu AtmA jar3a aura mUrtika nahIM hai, ataH tuma apane mithyA-moha kA tyAga karo aura zarIra-jaisA svayaM ko mata maano| (dUhA-62) appai~ appu muNaMtayaha~, kiM hA phalu hoi| kevala-NANu vi pariNavai, sAsaya-sukkhu lahei / / (harigIta) apanatva Atama meM rahe to kauna-sA phala nA mile? basa hoya kevalajJAna evaM akhaya Ana~da pariName / / aho, AtmA se AtmA ko jAnane para yahA~ kauna-sA phala nahIM milatA? kevalajJAna taka ho jAtA hai aura jIva ko zAzvata sukha kI bhI prApti ho jAtI hai| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-63) je parabhAva caevi muNi, appA appa muNaMti / kevala-NANa-saruva lai, te saMsAru mucaMti / / (harigIta) parabhAva ko parityAga jo apanatva Atama meM kreN| ve laheM kevalajJAna ara saMsAra-sAgara parihareM / / jo muni samasta parabhAvoM kA tyAga karake AtmA se AtmA ko pahicAnate haiM, ve kevalajJAna pAkara saMsAra se mukta ho jAte haiN| (dUhA-64) dhaNNA te bhayavaMta buha, je parabhAva cayaMti / loyAloya-payAsayaru, appA vimala muNaMti / / (harigIta) haiM dhanya ve bhagavanta budha parabhAva jo parityAgate / jo loka aura aloka jJAyaka AtamA ko jAnate / / aho ! dhanya haiM ve bhagavanta jJAnI puruSa jo sarva parabhAvoM kA tyAga kara dete haiM aura lokAloka-prakAzaka nirmala AtmA kI zraddhA karate haiN| (dUhA-65) sAgAru vi NAgAru ku vi, jo appANi vsei| so lahu pAvai siddhi-suhu, jiNavaru ema bhaNei / / (harigIta) sAgAra yA anagAra ho para AtamA meM vAsa ho / jinavara kaheM atizIghra hI vaha paramasukha ko prApta ho|| sAgAra (gRhastha) ho yA anagAra (muni) - jo koI bhI AtmA meM nivAsa karatA hai, vahI zIghra siddhi-sukha ko prApta karatA hai - aisA jinavara kahate haiN| (dUhA-66) viralA jANahi~ tattu buha, viralA NisuNahi~ tattu / viralA jhAyahi~ tattu jiya, viralA dhArahi~ tattu / / (harigIta) virale puruSa hI jAnate nija tattva ko virale suneN| virale kareM nija dhyAna ara virale puruSa dhAraNa kreN|| aho ! koI viralA jJAnI hI tattva ko sunatA hai, viralA jJAnI hI tattva ko jAnatA hai, viralA jJAnI hI tattva kA dhyAna karatA hai aura viralA jJAnI hI tattva ko apane hRdaya meM dhAraNa karatA hai| (dUhA-67) ihu pariyaNa Na hu mahutaNau, ihu suhu-dukkhaha~ heu / ima ciMtaMtaha~ kiM karai, lahu saMsAraha~ cheu / / (harigIta) 'sukha-duHkha ke haiM hetu parijana kintu ve paramArtha se / mere nahIM' - yaha socane se mukta hoM bhavabhAra se / / jo jIva aisA cintana karate haiM ki ye parijana mere nahIM haiM, apitu ye to kSaNika sukha-duHkha ke hetu haiM, ve zIghra hI saMsAra kA anta kara dete haiN| (dUhA-68) iMda phaNiMda NariMda ya vi, jIvaha~ saraNu Na hoti / asaraNu jANivi muNi-dhavala, appA appa muNaMti / / (harigIta ) nAgendra indra narendra bhI nA AtamA ko zaraNa deN| yaha jAnakara hi manIndrajana nija AtamA zaraNA gheN|| indra, phaNIndra aura narendra bhI jIvoM ko zaraNa nahIM haiM; ataH una saba ko azaraNa jAnakara uttama munirAja to eka AtmA se hI AtmA ko jAnate haiN| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) (dUhA-69) ikka upajjai marai ku vi, duhu suhu bhuMjai ikku| Narayaha~ jAi vi ikka jiu, taha NivvANaha~ ikku|| (harigIta) janme-mare sukha-duHkha bhoge naraka jAve eklaa| are! muktImahala meM bhI jAyegA jiya ekalA / / jIva akelA hI paidA hotA hai aura akelA hI maratA hai| akelA hI sukha bhogatA hai aura akelA hI duHkha bhogatA hai| akelA hI naraka meM jAtA hai aura akelA hI nirvANa meM jAtA hai| (dUhA-70) ekkulau jai jAisihi, to parabhAva caehi / appA jhAyahi NANamau, lahu siva-sukkha lahehi / / (harigIta) yadi ekalA hai jIva to parabhAva saba parityAga kara / dhyA jJAnamaya nija AtamA ara zIghra zivasukha prApta kara / / he bhAI ! isaprakAra yadi sarvatra tU akelA hI jAtA hai aura akelA hI jAegA to samasta parabhAvoM kA tyAga kara de aura eka jJAnamaya AtmA kA hI dhyAna kara, tAki tujhe zIghra hI mokSa-sukha prApta ho| (dahA-71) jo pAu vi so pAu muNi, sabbu i ko vi munnehi| jo puNNu vi pAu vi bhaNai, so buha ko vi havei / / (harigIta) hara pApa ko sArA jagata hI bolatA - yaha pApa hai| para koI viralA budha kahe ki puNya bhI to pApa hai|| aho ! jo pApa hai use to sabhI pApa mAnate haiM, parantu jo puNya ko bhI pApa kahatA hai vaha koI viralA jJAnI hI hotA hai| jogasAru (yogasAra) (dUhA-72) jaha lohammiya Niyau buha, taha suNNammiya jaanni| je suha asuha pariccayahi~, te vi havaMti hu NANi / / (harigIta) loha aura suvarNa kI ber3I meM antara hai nhiiN| zubha-azubha chor3eM jJAnijana donoM meM antara hai nahIM / / he jJAnI ! jaisI lohe kI ber3I hotI hai, vaisI hI sone kI ber3I hotI hai; ata:vAstava meM jJAnI to ve hI haiM jo zubha aura azubha donoM kA tyAga kara dete haiN| (dUhA-73) jaiyA maNu NiggaMthu jiya, taiyA tuhu~ NiggaMthu / jaiyA tuhu~ NiggaMthu jiya, to labbhai sivapaMthu / / (harigIta) ho jAya jaba nirgrantha mana nirgrantha taba hI tU bane / nirgrantha jaba ho jAya tU taba mukti kA mAraga mile / / he jIva ! jaba terA mana nirgrantha hogA, tabhI tU saccA nirgrantha hogaa| aura jaba tU aisA saccA nirgrantha hogA, tabhI mokSamArga ko prApta kara skegaa| (dUhA-74) jaM vaDamajjhaha~ bIu phuDu, bIyaha~ vaDu vi hu jaannu| taM dehaha~ deu vi muNahi, jo tailoya-pahANu / / (harigIta) jisa bhA~ti bar3a meM bIja hai usa bhA~ti bar3a bhI bIja meN| basa isa taraha trailokya jina Atama base isa deha meN|| jisaprakAra jaise vaTa meM bIja hotA hai vaise hI bIja meM vaTa bhI spaSTa jJAta hotA hai, usIprakAra isa deha meM bhI isa trilokapradhAna deva kI zraddhA kro| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-75) jo jiNa so hau~ so ji hau~, ehau bhAu NibhaMtu / mokkhaha~ kAraNa joiyA, aNNu Na taMtu Na maMtu / / (harigIta) jinadeva jo maiM bhI vahI isa bhA~ti mana nirdhAnta ho| hai yahI zivamaga yogijana ! nA maMtra evaM taMtra hai / / he yogI ! jo jina hai vahI maiM hU~ aura jo maiM ha~ vahI jina hai - aisI niHsaMdeha bhAvanA karo; kyoMki yahI eka mokSa kA kAraNa hai| anya koI tantra-mantra Adi mokSa kA kAraNa nahIM hai| (dUhA-76) be te cau paMca vi Navaha, sattaha~ chaha paMcAha~ / cauguNa-sahiyau so muNaha, eyai~ lakkhaNa jaahN|| (harigIta) do tIna cau ara pA~ca nava ara sAta chaha ara pA~ca phira / ara cAra guNa jisameM baseM usa AtamA ko jaanie|| he yogI ! do, tIna, cAra, pA~ca, nau, sAta, chaha, pA~ca aura cAra guNa, inako AtmA ke lakSaNa jaano| (dUhA-77) be chaMDivi be-guNa-sahiu, jo appANi vsei| jiNu sAmiu emai~ bhaNai, lahu NivvANu lahei / / (harigIta ) do chor3akara do guNa sahita paramAtamA meM jo bse| zivapada laheM ve zIghra hI - isa bhA~ti saba jinavara kheN|| jo jIva do doSoM ko chor3akara aura do guNoM se sahita hokara AtmA meM nivAsa karatA hai, vaha zIghra hI nirvANa ko prApta karatA hai - aisA jina svAmI kahate haiN| (dUhA-78) tihi~ rahiyau tihi~ guNa-sahiu, jo appANi vsedd'| so sAsaya-sui-bhAyaNu vi, jiNavaru ema bhaNei / / (harigIta) taja tIna trayaguNa sahita nija paramAtamA meM jo bse| zivapada laheM ve zIghra hI - isa bhA~ti saba jinavara kheN|| jo jIva tIna doSoM se rahita hokara aura tIna guNoM se sahita hokara AtmA meM nivAsa karatA hai, vaha zAzvata sukha kA pAtra hotA hai - aisA jinavara kahate haiN| (dUhA-79) cau-kasAya-saNNA-rahiu, cau-guNa-sahiyauvuttu / so appA muNi jIva tuhu~, jima paru hohi pavittu / / (harigIta) jo rahita cAra kaSAya saMjJA cAra guNa se sahita ho| tuma use jAno AtamA to paramapAvana ho sko|| he jIva ! jo cAra kaSAyoM va cAra saMjJAoM se rahita hai aura cAra guNoM se sahita haiM, usa AtmA kI zraddhA kara, tAki tU parama-pavitra ho ske| (dUhA-80) be-paMcaha~ rahiyau muNahi, be-paMcaha~ saMjuttu / be-paMcaha~ jo guNasahiu, so appA Niru vuttu / / (harigIta) jo daza rahita daza sahita evaM daza guNoM se sahita ho| tuma use jAno AtamA ara usI meM nita rata rho|| he jIva ! jo dasa se rahita hai, dasa se sahita hai aura dasa guNoM se bhI sahita hai, use hI nizcaya se AtmA kahA gayA hai| tuma usakI zraddhA kro| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-81) appA daMsaNu NANu muNi, appA caraNu viyANi / appA saMjamu sIla tau, appA pcckkhaanni|| (harigIta) nija AtamA hai jJAna darzana caraNa bhI nija aatmaa| tapa zIla pratyAkhyAna saMyama bhI kahe nija AtamA / / AtmA hI darzana hai, AtmA hI jJAna hai, AtmA hI cAritra hai, AtmA hI saMyama hai, AtmA hI zIla hai, AtmA hI tapa hai aura AtmA hI pratyAkhyAna bhI hai| ise acchI taraha jaano| (dUhA-82) jo pariyANai appa paru, so paru cayai NibhaMtu / so saNNAsu muNehi tahu~, kevala-NANiM uttu / / (harigIta ) jo jAna letA sva-para ko nirdhAnta ho vaha para tje| jina-kevalI ne yaha kahA ki basa yahI saMnyAsa hai|| jo jIva sva aura para ko acchI taraha jAna letA hai, vaha niHsandeha para kA tyAga kara detA hai / basa ise hI saMnyAsa samajho - aisA kevalajJAniyoM ne kahA hai| (dUhA-83) rayaNattaya-saMjutta jiu, uttimu titthu pavittu / mokkhaha~ kAraNa joiyA, aNNu Na taMtu Na maMtu / / " (harigIta ) ratanatraya se yukta jo vaha AtamA hI tIrtha hai| hai mokSa kA kAraNa vahI nA maMtra hai nA taMtra hai|| he yogI ! ratnatraya se saMyukta jIva hI uttama pavitra tIrtha hai aura vahI mokSa kA kAraNa hai| anya koI maMtra-taMtra Adi mokSa kA kAraNa nahIM hai| * kisI-kisI prati meM ina donoM dohoM meM kramaviparyaya pAyA jAtA hai arthAt 83 ke sthAna para 84vA aura 84 ke sthAna para 83vA~ dohA pAyA jAtA hai| (dUhA-84) daMsaNu jaM picchiyai buha, appA vimala mahaMtu / puNu puNu appA bhAviyae, so cAritta pavittu / / " (harigIta ) nija dekhanA darzana tathA nija jAnanA hI jJAna hai| jo ho satata vaha AtamA kI bhAvanA cAritra hai|| jo nirmala AtmA ko dekhA jAtA hai vahI darzana hai, jo nirmala AtmA ko jAnA jAtA hai vahI zreSTha jJAna hai aura jo nirmala AtmA kI punaH punaH bhAvanA kI jAtI hai vahI pavitra cAritra hai| (dUhA-85) jahi~ appA tahi~ sayala-guNa, kevali ema bhaNaMti / tihi~ kAraNae~ joi phuDu, appA vimalu muNaMti / / (harigIta) jina-kevalI aisA kaheM - 'taha~ sakala guNa jaha~ aatmaa|' basa isalie hI yogIjana dhyAte sadA hI AtamA / / jahA~ AtmA hai, vahIM sAre guNa haiM - aisA kevalajJAnI kahate haiN| yahI kAraNa hai ki yogIjana sadA eka nirmala AtmA ko hI jAnate rahate haiN| (dUhA-86) ekkalauiMdiya-rahiyau, mnn-vy-kaay-ti-suddhi| appA appu muNehi tuhu~, lahu pAvahi siva-siddhi / / (harigIta) tU ekalA indriya rahita mana vacana tana se zuddha ho| nija AtamA ko jAna le to zIghra hI zivasiddha ho|| he bhAI ! yadi tU AtmA ko baddha yA mukta mAnegA to niHsandeha ba~dhegA aura yadi tU sahaja-svarUpa meM ramaNa karegA to mokSarUpa zAnta avasthA ko prApta kregaa| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) (dUhA-87) jai baddhau mukkau muNahi, to baMdhiyahi NibhaMtu / sahaja-sarUvai jai ramahi, to pAyahi siva saMtu / / (harigIta ) yadi baddha aura abaddha mAne ba~dhegA nirdhAnta hii| jo ramegA sahajAtma meM to pAyegA ziva zAnti hI / / he bhAI! yadi tU AtmA ko baddha yA mukta mAnegA to niHsandeha ba~dhegA aura yadi tU sahaja-svarUpa meM ramaNa karegA to mokSarUpa zAnta avasthA ko prApta kregaa| (dUhA-88) sammAiTThI-jIvaDaha~, duggai-gamaNu Na hoi| jar3a jAi vi to dosu Navi, puvakkiu khavaNe / / (harigIta ) jo jIva samyagdRSTi durgati-gamana nA kabahU~ kreN| yadi kareM bhI nA doSa pUraba karama ko hI kSaya kreN|| samyagdRSTi jIva kA durgati meM gamana nahIM hotaa| yadi kadAcit hotA bhI hai to koI doSa nahIM hai, kyoMki usase vaha pUrvakRta karmoM kA kSaya hI karatA hai| (dUhA-89) appa-sarUvai~ jo ramai, chaMDivi sahu vavahAru / so sammAiTThI havai, lahu pAvai bhavapAru / / (harigIta) saba chor3akara vyavahAra nita nija AtamA meM jo rmeN| ve jIva samyagdRSTi turatahiM zivaramA meM jA rameM / / jo jIva sarva vyavahAra ko chor3akara AtmasvarUpa meM ramaNa karatA hai, vaha samyagdRSTi hai aura vaha zIghra hI saMsAra se pAra ho jAtA hai| 1. pAThAntara : khau hoi| jogasAru (yogasAra) (dUhA-90) jo sammatta-pahANa buha, so tailoya-pahANu / kevala-NANa vilahulahai, saasy-sukkh-nnihaannu|" (harigIta) samyaktva kA prAdhAnya to trailokya meM prAdhAnya bhii| budha zIghra pAve sadA sukhanidhi aura kevalajJAna bhii|| jo samyaktva-pradhAna jJAna hai, vahI tIna loka meM zreSTha hai| usI se zIghra kevalajJAna evaM zAzvata sukha ke nidhAna ko prApta kiyA jA sakatA hai| (dUhA-91) ajaru amaru guNa-gaNa-Nilau, jahi~ appA thiru tthaai| so kammeha~ Na baMdhiyau, saMciya-puvva vilAi / / (harigIta) jaha~ hoya thira guNagaNanilaya jiya ajara amRta aatmaa| taha~ karmabaMdhana hoM nahIM jhara jA~ya pUrava karma bhI / / jo jIva ajara, amara aura guNoM ke bhaNDAra - aise AtmA meM sthira ho jAtA hai, vaha navIna karmoM se nahIM ba~dhatA, apitu usake pUrvasaMcita karmoM kA bhI nAza ho jAtA hai| (dUhA-92) jaha salileNa Na lippiyai, kamalaNi-patta kayA vi| taha kammehiM Na lippiyai, jai rai app-shaavi|| (harigIta) jisataraha padmani-patra jala se lipta hotA hai nhiiN| nijabhAvarata jiya karmamala se lipta hotA hai nhiiN|| artha :- jisa taraha kamalinI-patra kabhI bhI jala se lipta nahIM hotA, usI taraha yadi AtmasvabhAva meM lInatA ho to jIva karmoM se lipta nahIM ho| *kisI-kisI prati meM ina donoM dohoM meM kramaviparyaya pAyA jAtA hai arthAt 90 ke sthAna para 91vA~ aura 91 ke sthAna para 90vA~ dohA pAyA jAtA hai| Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-93) jo sama-sukkha-NilINu buhu, puNa puNa appu munnei| kammakkhau kari so vi phuDa, lahu NivvANu lahei / / (harigIta) lIna samasukha jIva bArambAra dhyAte AtamA / ve karma kSayakara zIghra pAveM paramapada paramAtamA / / jo samasukha meM lIna jJAnI punaH punaH AtmA ko jAnatA hai vaha zIghra hI karmoM kA kSaya karake nirvANa ko prApta karatA hai| (dUhA-94) purisAyAra-pamANu jiya, appA ehu pavittu / joijjai guNa-gaNa-Nilau, Nimmala-teya-phuraMtu / / (harigIta ) puruSa ke AkAra jiya guNagaNanilaya sama sahita hai| yaha paramapAvana jIva nirmala teja se sphurita hai / / he jIva ! yaha AtmA puruSAkAra hai, pavitra hai, guNoM kA bhaNDAra hai aura nirmala teja se sphurAyamAna dikhAI detA hai| (dUhA-95) jo appA suddha vi muNai, asui-sriir-vibhinnnnu| so jANai satthai~ sayala, sAsaya-sukkhaha~ liinnu|| (harigIta) isa azuci-tana se bhinna Atamadeva ko jo jaantaa| nitya sukha meM lIna budha vaha sakala jinazruta jaantaa|| jo AtmA ko zuddha evaM azuci zarIra se atyanta bhinna mAnatA hai, vahI sAre zAstroM ko jAnatA hai aura vahI zAzvata sukha meM lIna hotA hai| (dUhA-96) jo Navi jANaDa appa paru, Navi parabhAu cei| so jANau satthai~ sayala, Na hu sivasukkhu lhei|| (harigIta) jo sva-para ko nahIM jAnatA chor3e nahIM parabhAva ko| vaha jAnakara bhI sakala zruta zivasaukhya ko nA prApta ho|| jo jIva sva aura para ko nahIM jAnatA hai aura parabhAvoM kA tyAgabhI nahIM karatA hai, vaha bhale hI sarvazAstroM ko jAnatA ho, para mokSa-sukha ko prApta nahIM krtaa| (dUhA-97) vajiya sayala-viyappai~ parama-samAhi lahaMti / jaM viMdahiM sANaMdu ka vi so siva-sukkha bhaNaMti / / (harigIta ) saba vikalpoM kA vamana kara jama jAya parama samAdhi meN| taba jo atIndriya sukha mile zivasukha use jinavara kheN|| jIva jaba samasta vikalpoM se rahita hokara paramasamAdhi ko prApta karate haiM, usa samaya unako jisa Ananda kA anubhava hotA hai, use mokSa-sukha kahate haiN| (dUhA-98) jo piMDatthu payatthu buha, rUvatthu vi jiNa-uttu / rUvAtItu muNehi lahu, jima paru hohi pavittu / / (harigIta) piNDastha aura padastha ara rUpastha rUpAtIta jo| zubha dhyAna jinavara ne kahe jAno ki paramapavitra ho|| he jJAnI ! jinendra dvArA kathita piNDastha, padastha, rUpastha aura rUpAtIta dhyAnoM ko bhalIprakAra samajho, tAki tuma zIghra hI parama pavitra ho jaao| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) (dUhA-99) savve jIvA NANamayA, jo sama-bhAva munnei| so sAmAiu jANi phuDu, jiNavara ema bhaNei / / (harigIta) 'jIva haiM saba jJAnamaya'-isa rUpa jo samabhAva ho| hai vahI sAmAyika kaheM jinadeva isameM zaka na ho|| jinavara deva kahate haiM ki jaba yaha jIva samabhAva ke dvArA aisA jAnatA hai ki saba jIva jJAnamaya haiM, taba usake sAmAyika hotA hai - aisA spaSTa jaano| (dUhA-100) rAya-rosa ye pariharivi, jo samabhAu munnei| so sAmAiu jANi phuDu, kevali ema bhnnei|| (harigIta ) jo rAga evaM dveSa ke parihAra se samabhAva ho / hai vahI sAmAyika kaheM jinadeva isameM zaka na ho|| kevalajJAnI kahate haiM ki rAga aura dveSa donoM ko chor3akara jo samabhAva dhAraNa kiyA jAtA hai, vahI sAmAyika hai - aisA spaSTa jaano| (dUhA-101) hiMsAdiu-parihAru kari, jo appA hu tthvei| so biyaU cArittu muNi, jo paMcama-gai Nei / / (harigIta) hiMsAdi ke parihAra se jo Atma-sthiratA bddh'e| yaha dUsarA cAritra hai jo mukti kA kAraNa kahA / / jo jIva hiMsAdi kA tyAga karake AtmA ko AtmA meM sthApita karatA hai, usake chedopasthApanA nAmaka dUsarA cAritra hotA hai, jo jIva ko paMcama gati meM le jAtA hai| jogasAru (yogasAra) (dUhA-102) micchAdiu jo pariharaNu, sammaiMsaNa-suddhi / soparihAra-visuddhi muNi, lahupAvahi siva-siddhi / / (harigIta ) jo bar3he darzanazuddhi mithyAtvAdi ke parihAra se / parihArazuddhI carita jAno siddhi ke upahAra se / / mithyAtvAdika ke parihAra (tyAga) se jo samyagdarzana kI zuddhi hotI hai, use parihAravizuddhi nAmaka tIsarA cAritra jaano| isase jIva zIghra mokSasiddhi ko prApta karatA hai| (dUhA-103) suhamaha~ lohaha~ jo vilau, jo suhamu vi pariNAmu / so suhamu vi cAritta muNi, so saasy-suh-dhaamu|| (harigIta) lobha sUkSama jaba gale taba sUkSma sudha-upayoga ho| hai sUkSmasAmparAya jisameM sadA sukha kA bhoga ho / / sUkSma lobha ke naSTa ho jAne para jo sUkSma pariNAma hotA hai use sUkSmasAmparAya nAmaka cAritra jaano| vaha avinAzI sukha kA dhAma hai| (dUhA-104) arahaMtu vi so siddha phuDu, so Ayariu viyANi / so uvajhAyau so ji muNi, Nicchai~ appA jANi / / (harigIta) arahaMta siddhAcArya pAThaka sAdhu haiM parameSThI paNa / saba AtamA hI haiM zrI jinadeva kA nizcaya kathana / / nizcaya se AtmA hI arihaMta hai, AtmA hI siddha hai, AtmA hI AcArya hai, AtmA hI upAdhyAya hai aura AtmA hI muni hai - aisA jaano| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) (dUhA-108) saMsAraha~ bhaya-bhIyae~, jogicaMda-muNieNa / appA-saMbohaNa kayA, dohA ikka-maNeNa / / (harigIta) bhavadukhoM se bhayabhIta yogIcandra munivara deva ne| ye ekamana se race dohe svayaM ko saMbodhane / / saMsAra se bhayabhIta yogIndu muni ne Atmasambodhana ke lie ekAgra mana se ina dohoM kI racanA kI hai| joindu munivara deva ne dohe race apabhraMza meM / lekara unhIM kA bhAva maiMne rakha diyA harigIta meN|| (dUhA-105) so siu saMkaru viNhu so, so ruddha vi so buddha / so jiNu Isaru baMbhu so, so aNaMtu so siddha / / (harigIta ) vaha AtamA hI viSNu hai jina rudra ziva zaMkara vhii| buddha brahmA siddha Izvara hai vahI bhagavanta bhI / / AtmA hI ziva hai, AtmA hI zaMkara hai, AtmA hI viSNu hai, AtmA hI rudra hai, AtmA hI buddha hai, AtmA hI jina hai, AtmA hI brahmA hai, AtmA hI ananta hai aura AtmA hI siddha bhI hai| (dUhA-106) eva hi lakkhaNa-lakkhiyau, jo paru Nikkalu deu| dehaha~ majjhahi~ so vasai, tAsu Na vijjai bheu / / (harigIta ) ina lakSaNoM se vizada lakSita deva jo nirdeha hai| koI bhI antara hai nahIM jo deha-devala meM rahe / / uparyukta vividha nAmoM se lakSita jo parama niSkala (zarIra rahita) deva hai, vaha isa zarIra meM hI rahatA hai| usameM aura isameM koI antara nahIM hai| (dUhA-107) je siddhA je sijjhihihi~, je sijjhahi~ jiNa-uttu / appA-daMsaNi te vi phuDu, ehau jANi NibhaMtu / / (harigIta) jo hoMyage yA ho rahe yA siddha abataka jo hue| yaha bAta hai nirdhAnta ve saba Atmadarzana se hue|| jitane bhI jIva bhUtakAla meM siddha hue haiM, bhaviSya meM hoMge aura vartamAna meM ho rahe haiM, ve saba Atmadarzana se hI ho rahe haiM - aisA niHsandeha jaano| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 yogasAra-praznottarI prazna - 1. sarvaprathama yaha batAie ki jaina-sAhitya meM 'yogasAra' nAma ke pramukha grantha kitane milate haiM? kauna-kauna? uttara - jaina-sAhitya meM yogasAra' nAma ke tIna grantha milate haiM :- (i) munirAja yogIndu dvArA racita yogasAra, (ii) AcArya amitagati dvArA racita yogasAra prAbhRta, (iii) bhaTTAraka zrutakIrti dvArA racita yogsaar| prazna -2. prastuta 'yogasAra' kI racanA kaba aura kisane kI? uttara - prastuta 'yogasAra' kI racanA Aja se lagabhaga 1300 varSa pUrva munirAja yogIndu deva ne kI hai| prazna - 3. munirAja yogIndu deva ke viSaya meM Apa kyA jAnate haiM? uttara - munirAja yogIndu deva jina-adhyAtma ke utkRSTa jJAtA the| ve atyanta sarala-subodha DhaMga se AtmakalyANa kA mArga samajhAne meM samartha the| ve Aja se lagabhaga 1300 varSa pUrva isI pavitra bhAratabhUmi para vicaraNa karate the| unhoMne 'yogasAra' ke atirikta eka 'paramAtmaprakAza' nAma ke zreSTha grantha kI bhI racanA kI hai| prazna -4. 'yogasAra' kI racanA kisa bhASA meM haI hai? uttara - yogasAra' kI racanA apabhraMza bhASA meM huI hai| prazna -5. apabhraMza bhASA ke sambandha meM Apa kyA jAnate haiM? uttara- apabhraMza bhASA prAkRta aura saMskRta jaisI hI eka mahattvapUrNa bhASA hai| usakA samaya sAmAnyatayA 5vIM zatI se 15vIM zatI taka mAnA jAtA hai| apabhraMza bhASA ko hama saMskRta aura hindI ke bIca kI mahattvapUrNa kar3I kaha sakate haiN| yadi saMskRta bhASA hindI bhASA kI nAnI hai to apabhraMza bhASA usakI mA~ hai| prazna -6. 'yogasAra' kI racanA mukhyataH kisa chanda meM huI hai aura unakI kula saMkhyA kitanI hai? jogasAru (yogasAra) uttara - 'yogasAra' kI racanA mukhyataH 'dohA' (dUhA) chanda meM huI hai aura unakI kula saMkhyA 108 hai| inameM 3 soraThe (soraThI dUhA) aura 1 caupAI (caupadI dUhA) bhI sammilita hai| prazna - 7. 'yogasAra' para aba taka kyA-kyA sAhityika kArya hue haiM? sUcI prastuta kIjie? uttara - (ka) hindI-vyAkhyA : (i) kavivara budhajanajI (yogasAra bhASA) (ii) paM.pannAlAlacaudharI(yogasAra-vacanikA) (iii) bra. zItalaprasAdajI (yogasAra TIkA) (kha) saMpAdana : (i) paNDita pannAlAla sonI (san 1922) (ii) DaoN. e.ena. upAdhye (san 1937) (ga) hindI-gadyAnuvAda : (i) DaoN. jagadIzacandra zAstrI (ii) DaoN. kamaleza kumAra jaina (iii) DaoN. vIrasAgara jaina (gha) saMpAdana-anuvAda : (i) DaoN.kamaleza kumAra jaina (ii) DaoN. vIrasAgara jaina (Da) hindI-padyAnuvAda : (i) AcArya vidyAsAgarajI ___(ii) muMzI nAthUrAma (iii) DaoN. hukamacanda bhArilla (ca) yogasAra-cayanikAH(i) DaoN. kamalacanda sogAnI (cha) yogasAra-praznottarI:(ii) DaoN. vIrasAgara jaina prazna - 8. 'yogasAra' ke nAmakaraNa kI sArthakatA para prakAza DAlie? uttara - (ka) jo jIvana kA sAra hai, aise yoga kA isameM varNana hai, isalie isakA yogasAra' nAma sArthaka hai| (kha) jo sampUrNa jinavANI kA sAra hai, aise yoga kA varNana hai, isalie bhI isakA 'yogasAra' nAma sArthaka hai| (ga) isameM sAra arthAt zreSTha yA uttama yoga kA varNana hai, isalie bhI isakA yogasAra' nAma sArthaka hai| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jogasAru (yogasAra) prazna -9. kyA yoga bhI uttama aura jaghanya do prakAra kA hotA hai? uttara - hA~, yoga bhI uttama aura jaghanya do prakAra kA hotA hai| pUrNa yoga ko uttama yoga kahate haiM aura alpa yoga ko jaghanya yoga kahate haiN| kevalajJAnI jIvoM ke uttama yoga hotA hai aura alpajJAnI jIvoM ke jaghanya yoga hotA hai| AtmasvarUpa meM pUrNa lInatA ko uttama yoga kahate haiM aura AMzika lInatA ko jaghanya yoga kahate haiN| prazna-10. kyA uttama aura jaghanya kI taraha aura bhI koI bheda yoga ke hote haiM? uttara hA~, yoga ke bheda bahuta prakAra se kiye jA sakate haiN| pUrNa vItarAga AtmAnubhUti kI apekSA se yoga eka hI prakAra kA hai| uttama aura jaghanya ke rUpa meM yoga ke do bheda hote haiN| uttama, madhyama aura jaghanya - isaprakAra yoga ke 3 bheda bhI kiye jA sakate haiN| yadi aura Age bar3he to kaha sakate haiM ki yoga ke zabda kI apekSA saMkhyAta, artha kI apekSA asaMkhyAta aura bhAva kI apekSA ananta bheda hote haiN| prazna-11. 'yoga' kI paribhASA kyA hai? uttara - jahA~ sarva vAhyAbhyantara vikalpoM kA tyAga hokara kevala eka zuddha caitanya mAtra meM sthiti hotI hai vahI yoga hai| yoga, dhyAna, samAdhi, sAmya, svAsthya, cittanirodha aura zuddhopayoga - ye saba paryAyavAcI haiN| (jainendra siddhAnta koza 4/414) prazna-12. 'yogasAra' ke maMgalAcaraNa meM kisako namaskAra kiyA gayA hai? uttara - yogasAra' ke maMgalAcaraNa meM sarvaprathama samasta karmakalaMka se rahita siddha paramAtmA ko namaskAra kiyA gayA hai| usake bAda cAra ghAtiyA karmoM se rahita evaM ananta catuSTaya se sahita arihanta paramAtmA ko bhI vinayapUrvaka namaskAra kiyA gayA hai| prazna -13. 'yogasAra' kemaMgalAcaraNa kA pahalA dohA hindI-arthasahita likhie? uttara - "Nimmala-jhANa-pariTThiyA kamma-kalaMka Dahevi / appA laddhau jeNa paru te paramappa Navevi / / " jogasAru (yogasAra) jisane nirmala dhyAna meM pUrNataH sthita hokara karmarUpI kalaMka ko jalA diyA hai aura apane AtmA ko upalabdha kara liyA hai, usa paramAtmA ko maiM namaskAra karatA huuN| prazna-14, cAra ghAtiyA karma kauna-se haiM aura ananta catuSTaya kyA hai? uttara - cAra ghAtiyA karmoM ke abhAva se AtmA meM ananta catuSTaya prakaTa hote haiM, jo isaprakAra haiM :ghAtiyA karma ananta catuSTaya jJAnAvaraNa ananta jJAna darzanAvaraNa ananta darzana mohanIya ananta sukha antarAya ananta vIrya prazna-15. 'yogasAra' ke dohoM kI racanA kinake lie kI gaI hai? uttara - yogasAra' ke dohoM kI racanA una bhavyajIvoM ke lie kI gaI hai jo saMsAra se bhayabhIta haiM aura mokSa ke lie lAlAyita haiN| tathA AtmasaMbodhana ke lie bhI inakI racanA kI gaI hai| (dohA 3 va 108) prazna-16. saMsAra se bhayabhIta hone kA artha kyA hai? uttara - (ka) 'saMsAra' kA artha hai -AtmA ke moha-rAga-dveSa rUpa bhAva / ataH jo jIva apane moha-rAga-dveSarUpa bhAvoM se Darate haiM, vastutaH ve hI saMsAra se bhayabhIta haiN| (kha) moha-rAga-dveSa rUpa bhAvoM kA phala caturgati meM paribhramaNa hai, ataH caturgati-paribhramaNa ko bhI 'saMsAra' kahate haiN| jo jIva caturgati-paribhramaNa se Darate haiM ve saMsAra se bhayabhIta haiN| (ga) inake atirikta vizva kI kisI bhI vastu kA nAma 'saMsAra' nahIM hai| prazna-17. mokSa ke lie lAlAyita hone kA artha kyA hai? uttara - mokSa kA artha hai - pUrNa svAdhInatA athavA pUrNa niraakultaa| jina jIvoM ke hRdaya meM pUrNa svAdhInatA athavA pUrNa nirAkulatA kI tIvra abhilASA hai, ve hI vastutaH mokSa ke lie lAlAyita Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) prazna-18. AtmA kitane prakAra kA hai? kauna-kauna? uttara - AtmA tIna prakAra kA hai : bahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA / (dohA 6) prazna-19. bahirAtmA kise kahate haiM? uttara - jo jIva mithyAdarzana se mohita hai aura paramAtmA ko (athavA sva aura para ko) nahIM pahicAnatA hai vaha bahirAtmA hai| athavA - jo dehAdi parapadArthoM ko hI AtmA mAnatA hai, vaha bahirAtmA hai| (dohA 7 va 10) prazna-20. antarAtmA (paNDita AtmA) kise kahate haiM? uttara - jo jIva paramAtmA ko (athavA sva aura para ko) pahicAnatA hai aura sarva parabhAvoM kA tyAga kara detA hai, vaha antarAtmA (paNDita AtmA) hai| (dohA 8) prazna-21. paramAtmA kise kahate haiM? uttara - jo nirmala hai, niSkala hai, zuddha hai, jina hai, viSNu hai, buddha hai, ziva hai aura zAnta hai, vahI paramAtmA hai - aisA jinendra deva ne kahA hai| (dohA 9) prazna-22. paramAtmA ke ukta sabhI nAmoM kA sahI artha kyA hai? uttara - (ka) nirmala = rAga-dveSAdi mala se rhit| (kha) niSkala = kala arthAt zarIra se rahita / (ga) zuddha = rAga-dveSAdi azuddhatA se rahita / (gha) jina = karma-zatruoM evaM indriya-mana ke vijetaa| (Ga) viSNu = jJAna kI apekSA srvvyaapk| (ca) buddha = pUrNa jJAna se yukta arthAt sarvajJa / (jha) ziva = mokSa-avasthA ko prApta / (ja) zAnta = sarva AkulatA se rahita / prazna-23. bahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA meM se kauna heya' hai aura 1. tyAga karane yogya, 2. grahaNa karane yogya / jogasAru (yogasAra) kauna upAdeya? uttara - bahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA meM se bahirAtmA sarvathA heya hai aura paramAtmA sarvathA upAdeya / antarAtmA kathaMcit upAdeya bhI hai aura kathaMcit heya bhii| bahirAtma-dazA kI apekSA upAdeya hai aura paramAtma-dazA kI apekSA heya / prazna-24. bahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA kI carcA zAstroM meM kahA~ kahA~ milatI hai? uttara - bahirAtmA, antarAtmA aura paramAtmA kI carcA mukhyarUpa se nimnalikhita zAstroM meM milatI hai :(ka) AcArya kundakunda kRta niyamasAra, gAthA 149-150 (kha) AcArya kundakunda kRta mokSapAhuDa, gAthA 5 (ga) AcArya kundakunda kRta rayaNasAra, gAthA 141 (gha) AcArya pUjyapAda kRta samAdhitaMtra, zloka 4,5,6 (Ga) kumArasvAmI kRta kArtikeyAnuprekSA,gAthA 193-194 (ca) munirAjayogIndudeva kRta paramAtmaprakAza,dUhA1/13-15 (cha) munirAja yogIndudeva kRta yogasAra, dUhA 7,8,9 prazna-25. mArgaNAsthAna kise kahate haiM? ve kitane haiM? kauna-kauna? uttara - jina bhAvoM ke dvArA athavA jina paryAyoM meM jIva ko khojA jAtA hai, unheM mArgaNAsthAna kahate haiN| ve 14 haiM :- 1. gati, 2. indriya, 3.kAya, 4. yoga, 5.veda,6.kaSAya,7.jJAna, 8.saMyama,9. darzana, 10.lezyA,11. bhavyatva,12.samyaktva,13.saMjJI,14. aahaark| (jainendra siddhAnta koza, 3/296) prazna-26. guNasthAna kise kahate haiM? ve kitane haiM? kauna-kauna? uttara - moha aura yoga (mana-vacana-kAya kI pravRtti) ke kAraNa jIva ke antaraMga pariNAmoM meM pratikSaNa hone vAle utAra-car3hAva kA nAma guNasthAna hai| ve 14 kahe gaye haiM :- 1. mithyAtva, 2. sAsAdana, 3. mizra (samyagmithyAtva),4. avirata-samyaktva, 5. saMyatAsaMyata/ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) dezavirata. 6. pramatta-saMyata,7. apramatta-saMyata, 8. apUrvakaraNa, 9. anivRttikaraNa, 10. sUkSma-sAmparAya, 11. upazAntakaSAya, 12. kSINakaSAya, 13. sayogajina, 14. ayoga-jina / (jainendra siddhAnta koza, 2/246 prazna-27. caurAsI lAkha yoniyA~ kauna-sI haiM? btaaie| uttara - nityanigoda 7 lAkha + itaranigoda 7 lAkha ___ = 14 laakh| pRthvIkAya 7 lAkha + jalakAya 7 lAkha + agnikAya 7 lAkha + vAyukAya 7 lAkha 28 laakh| pratyeka vanaspati =10 laakh| dvIndriya2 lAkha+trIndriya 2 lAkha+caturiMdriya 2 lAkha = 6 lAkha deva 4lAkha+nArakI 4 lAkha+paMcendriyatiryaMca4lAkha 12lAkha manuSya =14 laakh| kula 84 laakh| prazna-28. jinendra deva ne jo 6 dravya, 7 tattva aura 9 padArtha kahe haiM, ve kauna-kauna haiM? nAma btaaie| uttara: (ka) 6 dravya-jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla / (kha)7 tattva-jIva,ajIva,Asrava,bandha,saMvara, nirjarA va mokSa / (ga) 9 padArtha-jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, bandha, saMvara, nirjarA aura mokss| (dohA 35) prazna-29. ukta 6 dravyoM meM kauna acetana va asAra haiM aura kauna sacetana va sAra haiM? uttara - ukta 6 dravyoM meM eka jIva hI sacetana aura sAra hai, zeSa sabhI acetana va asAra haiN| (dohA 36) prazna-30. yahA~ anya sabhI dravyoM ko asAra aura eka jIvadravya ko hI sAra kisa apekSA se kahA gayA hai? uttara: eka jIvadravya ke Azraya se hI paramasukha kI prApti hotI hai, anya kisI bhI dravya ke Azraya se nahIM - isa apekSA se yahA~ jIva ko jogasAru (yogasAra) hI sAra aura anya sabhI ko asAra kahA gayA hai| (dohA 36) prazna-31. yaha jIva kaba taka kutIrthoM meM bhramaNa karatA hai, dhUrtatA karatA hai? uttara - yaha jIva tabhI taka kutIrthoM meM bhramaNa karatA hai, dhUrtatA karatA hai, jaba taka ki guru ke prasAda se deharUpI devAlaya meM virAjamAna apane Atmadeva ko nahIM jAnatA hai| (dohA 41) prazna-32. munirAja yogIndu deva ko kyA dekhakara ha~sI AtI hai? uttara - munirAja yogIndu deva ko yaha dekhakara ha~sI AtI hai ki deva to deharUpI devAlaya meM rahatA hai, parantu loga use mandiroM meM khojate phirate haiM, siddha hokara bhI bhikSA hetu bhramaNa karate haiN| (dohA 43) prazna-33. jo dharma jIva ko paMcama gati meM le jAtA hai, vaha kyA pustaka picchI rakhane se hotA hai? uttara - nhiiN| jo dharma jIva ko paMcama gati meM le jAtA hai vaha pustaka picchI rakhane se bhI nahIM hotA, maTha meM rahane se bhI nahIM hotA, kezaloMca karane se bhI nahIM hotA aura tIrthoM va mandiroM para jAne meM bhI nahIM hotaa| vaha to rAga aura dveSa donoM ko chor3akara AtmA meM vAsa karane se hotA hai| (dohA 47-48) prazna-34. jIva ko samajhAne ke lie munirAja yogIndu deva ne kauna-se nau dRSTAnta diye haiM? unake nAma btaaie| uttara - jIva ko samajhAne ke lie munirAja yogIndu deva ne jina nau dRSTAntoM ko ginAyA hai, unake nAma isaprakAra haiM - 1. ratna, 2. dIpaka, 3. dinakara (sUrya), 4. dahI-dUdha-ghI (athavA dahI-dUdha meM ghI),5. pASANa, 6. sonA, 7. cA~dI, 8. sphaTika maNi aura 9. agni| ina dRSTAntoM kA mala dohA isa prakAra hai"rayaNa dIu diNayara dahiu duddha ghIva pAhANu / suNNauruu phalihau agiNi Nava diLaMtA jANu / / " (dohA 57) prazna-35. ina sabhI dRSTAntoM kA abhiprAya spaSTa kIjie? uttara - ina sabhI dRSTAntoM kA abhiprAya saMkSepa meM isa prakAra samajhanA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jogasAru (yogasAra) cAhie-) (i) ratna- AtmA ratna ke samAna mAtra sva-para-prakAzaka hai| (ii) dIpaka- AtmA dIpaka ke samAna mAtra sva-para-prakAzaka hai| vaha kahIM rAga-dveSa nahIM krtaa| (iii) dinakara (sUrya) - AtmA dinakara ke samAna sampUrNa jagat ko prakAzita karanevAlA daidIpyamAna padArtha hai| vaha kisI padArtha kA grahaNa-tyAga nahIM karatA / kahIM rAga-dveSa bhI nahIM krtaa| (iv) dahI-dUdha-ghI-AtmA dahI-dUdha-ghI ke samAna ekadama ujjvala aura pauSTika padArtha hai| usakA bharapUra sevana karanA caahie| athavA AtmA dahI-dUdha meM ghI ke samAna hai| jisaprakAra dUdha-dahI meM ghI sarvatra vyApta hai aura sArabhUta hai, usIprakAra isa zarIra meM AtmA sarvatra vyApta hai aura sArabhUta hai|' (v) pASANa - AtmA pASANa ke samAna atyanta Thosa padArtha hai| usameM koI parapadArtha praveza nahIM kara sktaa| (vi) sonA - AtmA sone ke samAna mUlyavAna aura rAgAdi mala se rahita padArtha hai| (vii) cA~dI - AtmA cA~dI ke samAna ujjvala hai| (viii) sphaTika maNi - AtmA sphaTika maNi ke samAna sarva parabhAvoM ko mAtra pratibimbita karatA hai, una rUpa hotA nhiiN| (ix) agni - AtmA sampUrNa jJeyoM ko jAnanevAlA hai / (dohA 57) prazna-36. AtmA zuddha AkAza ke samAna hai - isakA kyA abhiprAya hai? uttara - AtmA zuddha AkAza kI bhA~ti sampUrNa parapadArthoM se alipta hai| yadyapi saMyoga meM ananta parapadArtha haiM, tathApi svabhAva se AtmA sabhI se pRthak hai, kisI ke sAtha ekameka nahIM huA hai| kavivara 1. kavivara banArasIdAsa ne bhI AtmA ko dahI-dUdha meM ghI ke samAna kahA hai - "jyoM suvAsa phala-phUla meM, dahI-dUdha meM ghIva / pAvaka kATha paSANa meM, tyoM zarIra meM jIva / / - banArasI-vilAsa, adhyAtmabattIsI, chaMda 7 jogasAru (yogasAra) daulatarAmajI ne bhI eka pada (84veM) meM likhA hai ki "maiM aja acala amala nabha jaise|" parantu yahA~ yaha dhyAna rakhanA cAhie ki AkAza to jar3a hai, parantu AtmA cetana hai|' (dohA58-59) prazna-37. munirAja yogIndu deva ne janma dhAraNa karane ko kaisA batAyA hai aura punaH janma dhAraNa nahIM karane kA kyA upAya batAyA hai? uttara - munirAja yogIndu deva ne janma dhAraNa karane ko atyanta lajjAjanaka batAyA hai| unake anusAra punaH janma dhAraNa nahIM karane kA upAya yaha hai ki nAsAgra dRSTi se apane antara meM azarIrI AtmA ko dekhA jaae| (dohA 60) prazna-38. AtmA azarIrI hokara bhI svazarIra-pramANa hai - isakA kyA abhiprAya hai? AtmA zarIra nahIM hai, zarIra se bhinna hai; zarIra to jar3a aura mUrtika hai, parantu AtmA jar3a aura mUrttika nahIM hai, AtmA to cetana aura amUrtika hai; ataH AtmA ko azarIrI kahA gayA hai| tathA azarIrI hokara bhI AtmA svazarIra-pramANa hI hai, svazarIra se choTA yA bar3A nahIM hai, jaisA ki anya matoM meM mAnA gayA hai| anya aneka matoM kA kahanA hai ki AtmA vaTabIja ke samAna hai athavA kamala puSpa ke samAna hai athavA dIpaka ke AkAra kA hai athavA sampUrNa loka meM vyApta vizAlakAya hai| una sabakA nirAkaraNa karane ke lie AtmA ko svazarIra-pramANa kahA gayA hai| 1. isa viSaya meM madhyakAlIna hindI saMta sundaradAsa kA yaha pada dekhie - "dekho bhAI brahmAkAza samAna / parabrahma caitanya vyoma jar3a, yaha vizeSatA jAna / / doU vyApaka akala aparimita, doU sadA akhnndd| doU lipaiM chipaiM kahuM nAhIM, pUrana saba brahmANDa / / brahmA mAMhi jagata dekhiyata, vyoma mAMhi pana yau~ hii| jagata abhra upajai aru binasai, ve haiM jyoM ke tyoM hI / / doU akSaya aru avinAsI, dRSTi muSTi nahiM aavai| doU nitya nirantara kahiye, yaha upamAna batAvai / / " - saMtakAvya (parazurAma caturvedI), pRSTha 388 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 jogasAru (yogasAra) (dohA 61) prazna-39. AtmA se AtmA ko jAnane para kyA phala prApta hotA hai? uttara - AtmA se AtmA ko jAnane para kauna-sA phala prApta nahIM hotA? jIva ko kevalajJAna taka ho jAtA hai aura zAzvata sukha kI bhI prApti ho jAtI hai| (dohA 62) prazna-40. "pApa ko to sabhI loga pApa kahate haiM, parantu koI virale jJAnI aisA kahate haiM ki puNya bhI pApa hai"- isakA kyA abhiprAya jogasAru (yogasAra) arthAt parigraha / vizeSataH antaraMga parigraha se rahita) hogaa| (dohA 73) prazna-42. munirAja yogIndu deva ne 'saMnyAsa' kI paribhASA kyA batAI hai? uttara - munirAja yogIndu deva ke anusAra jo jIva sva aura para ko acchI taraha jAna letA hai, vaha niHsandeha para kA tyAga kara detA hai| basa, isI kA nAma saMnyAsa hai| (dohA 82) prazna-43. munirAja yogIndu deva ke anusAra uttama pavitra tIrtha kauna-sA hai? uttara - yadyapi puNya puNya hI hai, pApa nahIM hai; pApa pApa hI hai, puNya nahIM hai; donoM do alaga-alaga pariNAma hI haiM, eka nahIM haiM, sarvathA eka jaise bhI nahIM haiM, kyoMki donoM ke kAraNa, rasa, svabhAva, phala Adi meM bahuta antara hai; tathApi jo virale jJAnI AtmadhyAna meM lIna hote haiM, honA cAhate haiM, ve aisA kahate haiM ki are! puNya bhI pApa hI hai| jJAniyoM ke isa kathana kA abhiprAya hameM yaha samajhanA cAhie ki puNya bhI heya hI hai, tyAjya hI hai| 'puNya bhI pApa hI hai'-isa kathana meM 'pApa' zabda kA artha hiMsAdi rUpa pApa nahIM hai, apitu 'heya' yA 'tyAjya' hI hai - yaha hameM acchI taraha dhyAna meM rakhanA caahie| yahA~ yadi 'pApa ko to sabhI pApa kahate haiM, para puNya bhI pApa hI hai' - isa kathana kI alaMkAra zAstra kI dRSTi se vyAkhyA kI jAe to yaha kahA jA sakatA hai ki ukta kathana meM yamaka alaMkAra kA prayoga huA hai, kyoMki usameM prathama 'pApa' zabda kA artha to hiMsAdirUpa pApa hai aura bAda meM Ane vAle 'pApa' zabdoM kA artha burA, heya yA tyAjya hai| (dohA 71) prazna-41. yaha jIva kaba saccA nirgrantha hogA? uttara - yaha jIva tabhI saccA nirgrantha hogA, jaba isakA mana nirgrantha (grantha uttara - munirAja yogIndu deva ke anusAra ratnatraya se saMyukta jIva hI uttama pavitra tIrtha hai, kyoMki eka vahI mokSa kA kAraNa hai, anya kucha nhiiN| (dohA 83) prazna-44. 'samyagdRSTi jIva kA durgati-gamana nahIM hotA' - isakA kyA tAtparya hai? uttara - samyagdRSTi jIva kA durgati-gamana nahIM hotA - isakA tAtparya yaha hai ki samyagdRSTi jIva agale janma meM - (ka) pRthvIkAyAdi paMcaprakAra kI sthAvara paryAya meM nahIM jaataa| (kha) dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura asainI paMcendriya bhI nahIM hotaa| tiryaJca gati meM hI nahIM jaataa| (ga) naraka gati meM bhI nahIM jAtA, parantu yadi samyaktva hone se pUrva narakAyu baMdha huA ho to prathama naraka meM jAtA hai| (gha) bhavanavAsI, vyantara aura jyotiSI deva nahIM hotA / kevala vaimAnika hI ho sakatA hai| (Ga) manuSyagati meM bhI strI aura napuMsaka nahIM hotA / mAtra puruSa hI ho sakatA hai| (dohA 88) prazna-45. "jo jIva sarva vyavahAra ko chor3akara AtmasvarUpa meM ramaNa karatA hai, vaha samyagdRSTi hai" - yahA~ 'vyavahAra ko chor3ane' Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) kA kyA tAtparya hai? uttara - yahA~ vyavahAra ko chor3ane kA tAtparya hai ki vyavahAra ko paramArtha mAnanA chor3a diyA jaae| (dohA 89) prazna-46. "jo jIva sarva vyavahAra ko chor3akara AtmasvarUpa meM ramaNa karatA hai, vaha samyagdRSTi hai" - yahA~ 'AtmasvarUpa meM ramaNa karatA hai' kA kyA tAtparya hai? uttara- ramaNatA do prakAra kI hotI hai - 1. rucirUpa ramaNatA aura 2. upayogarUpa ramaNatA / inameM pahalI zraddhA guNa kI paryAya hai aura dUsarI cAritra guNa kI paryAya hai| yahA~ samyagdRSTi kA prasaMga hai| ataH yahA~ 'ramaNatA' kA tAtparya rucirUpa ramaNatA hI samajhanA caahie| (dohA 89) prazna-47. mokSa-sukha kaisA hotA hai? uttara - jaba yaha jIva samasta vikalpoM se rahita hokara paramasamAdhi ko prApta karatA hai, usa samaya ise jisa apUrva Ananda kA anubhava hotA hai, use mokSasukha kahate haiN| prazna-48. piNDastha, padastha, rUpastha aura rUpAtIta - ina cAroM dhyAnoM kA svarUpa spaSTa kiijiye| uttara - dhyAna cAra prakAra kA hotA hai :- ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna aura zakladhyAna / inameM se ArtadhyAna va raudradhyAna to aprazasta dhyAna hai aura dharmadhyAna va zukladhyAna prazasta dhyAna hai| ina sabake cAra-cAra bheda haiM, jinako saMkSepa meM nimnalikhita sAriNI ke dvArA bhalI prakAra samajhA jA sakatA hai :piNDastha, padastha, rUpastha aura rUpAtIta - ye cAroM bheda saMsthAnavicaya nAmaka dharmadhyAna ke prabheda haiN| ina cAroM kA svarUpa saMkSepa meM isa prakAra hai - (ka) piNDastha - zarIra meM sthita, para zarIra se bhinna jJAnasvarUpI paramAtmA kA dhyAna karanA piNDastha dhyAna hai| (kha) padastha - mantravAkyoM yA 'Namo arihaMtANaM' Adi padoM ke dvArA dhyAna karanA padastha dhyAna hai| (ga) rUpastha - puruSAkArAdi rUpa se AtmA kA dhyAna karanA rUpastha dhyAna hai| (gha) rUpAtIta - sarva vicAroM yA cintana se rahita mAtra jJAtAdraSTA rUpase AtmA kA dhyAnakaranA rUpAtIta dhyAna hai| (dohA 98) prazna-49. cAritra kise kahate haiM? vaha kitane prakAra kA hai? uttara - caraNa yA AcaraNa ko hI cAritra kahate haiN| vaha sAmAnyapane Atmavizuddhi kI dRSTi se eka prakAra kA hai| aMtaraMga-bahiraMga athavA nizcaya-vyavahAra athavA prANisaMyama-indriyasaMyama kI apekSA se do prakAra kA hai| upazama-kSaya-kSayopazama athavA uttamamadhyama-jaghanya kI apekSA se tIna prakAra kA hai| cAra prakAra ke yati athavA sarAga-vItarAga-sayoga-ayoga kI apekSA se cAra prakAra kA hai| tathA sAmAyika, chedopasthApanA, parihAra-vizuddhi, sUkSmasAmparAya aura yathAkhyAta ke bheda se pA~ca prakAra kA bhI hai| isI taraha cAritra ke saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta bheda bhI kiye jA sakate haiN| (jainendra siddhAnta koza 2/282) aprazasta prazasta 7 ArtadhyAna raudradhyAna dharmadhyAna zukladhyAna 1. iSTaviyogaja 1. hiMsAnaMda 1. AjJAvicaya 1. pRthaktvavitarka 2. aniSTasaMyogaja 2. mRSAnaMda 2. apAyavicaya 2. ekatvavitarka 3. pIr3Acintana 3. cauryAnaMda 3. vipAkavicaya 3. sUkSmakriyApratipAtI 4. nidAna 4. parigrahAnaMda 4. saMsthAnavicaya 4. samucchinnakriyAnivRtti Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) 60 jogasAru (yogasAra) prazna-50. sAmAyikAdi pA~ca prakAra ke cAritra kA kyA svarUpa hai? uttara - (i) sAmAyika - jaba yaha jIva rAga aura dveSa donoM ko chor3akara samabhAva dhAraNa karatA hai aura samasta jIvoM ko bhI jJAnamaya hI jAnatA hai, taba usake sAmAyika cAritra hotA hai| (ii) chedopasthApanA - hiMsAdi kA tyAga karake AtmA ko AtmA meM hI sthApita karane kA nAma chedopasthApanA hai| (iii) parihAravizuddhi - mithyAtvAdi ke parihAra (tyAga) se jo samyagdarzana kI zuddhi hotI hai use parihAravizuddhi kahate haiN| (iv) sUkSmasAmparAya - sUkSma lobha ke bhI naSTa ho jAne para jo sUkSma (zuddha) pariNAma hotA hai, use sUkSmasAmparAya kahate haiN| (v) yathAkhyAta - kaSAyoM ke sarvathA abhAva se AtmA kI pUrNa zuddhatA kA prakaTa honA hI yathAkhyAta cAritra hai| (dohA 99 se 105) prazna-51. 'yogasAra' ke antima dohe meM granthakAra ne kyA bhAvanA prakaTa kI hai? uttara - saMsAra se bhayabhIta maiMne - yogIndu muni ne - Atmasambodhana ke lie ekAgra mana se ina dohoM kI racanA kI hai| (dohA 108) prazna-52. nimnalikhita rikta sthAnoM kI pUrti kIjie : (ka) jinhoMne cAra ghAtiyA karmoM ko naSTa karake .......ko prakaTa kiyA hai ve arihaMta jinendra haiN| (dohA 2) (kha) jo jIva gRhavyApAra meM sthita hote hue bhI..... ko pahicAnate haiM aura pratidina..... kA dhyAna karate haiM, ve zIghra hI mokSa ko prApta karate haiN| (dohA 18) (ga) AtmA nizcaya se....... pramANa hai aura vyavahAra se........ pramANa hai| (dohA 24) (gha) deva tIrthoM aura mandiroM meM nahIM hai, apitu.............rUpI devAlaya meM hI virAjamAna hai| (dohA 42) (Ga) deva tIrthoM aura mandiroM meM hai- aisA saba kahate haiM, parantu koI viralA jJAnI mAnatA hai ki deva to.....meM hI hai| (dohA 45) (ca) aho ! Ayu gala rahI hai; para.......nahIM gala rahA hai...... nahIM gala rahI hai| (dohA 49) (cha) aho ! saMsAra meM saba loga apane-apane..... meM phaMse hue haiM aura...... ko nahIM jAnate haiN| (dohA 52) (ja) jo jIva zAstroM ko par3hate hue bhI...... ko nahIM jAnate haiM, ve bhI jar3a hI haiN| (dohA 53) (jha) pudgala alaga hai aura .......alaga hai| ......ko chor3o aura ....... ko grahaNa kro| (dohA 55) (Ja) jitane bhI jIva bhUtakAla meM siddha hue haiM, bhaviSya meM hoMge aura vartamAna meM ho rahe haiM, ve saba........se hI ho rahe haiN| (dohA 107) uttara : (ka) anantacatuSTaya (kha) heyAheya/jinadeva (ga) loka/svazarIra ___ (gha) deha (Ga) adhyAtmavettA munirAja bogI duzA "yahAIkodhnu khAkIbAta hai ki jondu jaise mahAn adhyAtmavettA ke jIvana ke saMbaMdha meM vistRta jIrNana nahIM milakSAtmaka granthoM meM bhI unake jIvana tathA sthAna ke bAre meM koI ullekha nahIM miltaa| unakI racanAyeM unheM AdhyAtmika rAjya ke unnata siMhAsana para virAjamAna eka zaktizAlI AtmA ke rUpa meM citrita karatI haiN| ve AdhyAtmika utsAha ke kendra haiN|" - DaoN. e.ena. upAdhye paramAtmaprakAza kI prastAvanA, pRSTha 121 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jogasAru (yogasAra) pariziSTa - 2 dohAnukramaNikA 104 munirAja yogIndu deva aura unake grantha (vidvAnoM ke abhimata) DaoN. gopIcanda pATanI likhate haiM :- "jisa taraha zrI kuMdakuMdAcArya ke samayasAra, pravacanasAra va niyamasAra - ye tIna grantha AdhyAtmika viSaya kI parama sImA hai, usIprakAra zrI yogIndudeva dvArA viracita 'paramAtmaprakAza' va 'yogasAra' bhI AdhyAtmika viSaya kI parama sImA hai| jo vyakti aise granthoM kA niSThApUrvaka zuddha mana se adhyayana, svAdhyAya, manana va abhyAsa karatA hai vaha nizcaya hI mokSamArga para calakara apane antima lakSya ko prApta kara sakatA hai|' zrI udayasiMha bhaTanAgara likhate haiM ki- "prasiddha jaina sAdha joinda (yogIndu) jo eka mahAna vidvAna, vaiyAkaraNa aura kavi thA, sambhavatayA cittaur3a kA hI nivAsI thaa| DaoN. zrIraMjanasUrideva likhate haiM :- "joindu ne U~ce AdhyAtmika tathyoM ko sarvasugama bhASA meM sAmAnya se sAmAnya jana taka pahu~cAne kA pUlAghanIya rASTrIya kArya kiyA hai| DaoN. bhAgacanda jaina 'bhAskara' likhate haiM :- "AcArya yogIndu apabhraMza-sAhitya ke kundakunda" haiM jinhoMne adhyAtma kSetra ko prakhara bhakta, AdhyAtmika saMta aura kaThora sAdhaka the| unakI sAdhaka svAnubhUti aura svasaMvedyajJAna para AdhArita thI, isalie unake grantha rahasya bhAvanA se ota-prota haiN| unakA hara vicAra anubhUti kI pavitra nikaSa se nikharA huA hai aura sAMpradAyatIta aura kalAtIta hai|' padmabhUSaNa AcArya baladeva upAdhyAya likhate haiM - "jaina-sAhitya kA yaha mUla grantha apanI gambhIra vicAradhArA ke kAraNa vidvAnoM tathA adhyAtmarasikoM meM vizeSa prakhyAta rahA hai| yaha grantha gambhIra artha kA vivecana karatA hai aura aise siddhAntoM kA pratipAdana karatA hai jo maulika haiM tathA apanI gambhIratA ke kAraNa jaina paNDitoM kA dhyAna sadA AkRSTa karate rahe haiN|' 1 se 4 jaina vidyA saMsthAna zrImahAvIrajI rAjasthAna se prakAzita patrikA "jaina vidyA' kA yogIndu vizeSAMka, pRSTha saMkhyA kramazaH 1, 2, 16 aura 49. | 5. yogasAra (saM. DaoN. kamalezakumAra jaina), AzIrvacana, pRSTha - 7 68 ajaru amaru guNa-gaNa appai~ appu murNatayaha~ appa sarUvaI jo appA appai~ jo muNai appA appau jai appA saNa NANu muNi appA dasaNu ekku arahaMtu vi so siddha asasIru vi susarIru aha puNu appA Navi Au galai Navi maNu iMda-phaNiMda-NariMda ya vi ikka upajjai marai icchA-rahiyau tava karahi ihu pariyaNa Na hu ekkalau iMdiya-rahiyau ekkulau jai jAisihi eva hi lakkhaNa-lakkhiyau kAla aNAi aNAi jiu kevala-NANa-sahAu so ko susamAhi karau ko gihi-vAvAra-pariTTiyA ghAi-caukkaha~ kiu vilau cau-kaSAya-saNNA-rahiu caurAsI lakkhahi~ phiriu chaha davvaI je jiNa-kahiya jaM vaDamajjhaha~ bIu phuDu jai jara-maraNa-karAliyau jai Nimmala appA muNai jai Nimmalu appA muNahi jai baddhau mukkau muNahi jai bIhau cau-gai-gamaNa jaiyA maNu NiggaMthu jiya jaha lohammiya NiyaDa buha jaha salileNa Na lippiyai jahiM appA tahiM sayala-guNa jAma Na bhAvahi jIva jiNu sumirahu jiNu ciMtahu jIvAjIvaha~ bheu jo jANai jo Navi maNNahi jIva phuDu je parabhAva caevi muNi je siddhA je sijjhihihiM jehau jajjaru Naraya-gharu jehau maNu visayaha~ ramai jehau suddha ayAsu jiya jo appA suddhu vi muNai jo jiNa so hau~ jo jiNu so appA muNahu jo Navi jANai appu paru jo tailoyaha~ jheu jiNu jo paramappA so ji hau~ jo pariyANai appu paru jo Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 jogasAru (yogasAra) jogasAru (yogasAra) jo pariyANai appa paru so jo pAu vi so pAu muNi jo piMDatthu payatthu buha jo sama-sukkha-NilINu buhu jo sammatta-pahANa buhu so NAsaggi abhiMtaraha~ Nicchai~ loya-pamANu muNi Nimmala-jhANa-pariTThiyA Nimmalu Nikkalu suddha jiNa tAma kutitthai~ paribhamai titthaI deuli deu jiNu titthahiM devali deu Navi ti-payAro appA muNahi tihiM rahiyau tihiM guNa dasaNu jaM picchiyai buha dehAdiu je para kahiya dehAdiu je para kahiya dehAdiu jo paru muNai dehAdevali deu jiNu dhaMdhai paDiyau sayala jagi dhaNNA te bhayavaMta buha je dhammu Na paDhiyai~ hoi pariNAme baMdhu ji kahiu puggalu aNNu ji aNNu puNiM pAvai sagga jiu purisAyAra-pamANu jiya be chaMDivi be-guNa-sahiu be te cau paMca viNavaha~ be-paMcaha~ rahiyau muNahi maggaNa-guNa-ThANai micchAdiu jo pariharaNu micchA-dasaNa-mohiyau mUDhA devali deu Navi maNu-iMdihi vi choDiyai rayaNattaya-saMjutta jiu rayaNa dIu diNayara dahiu rAya-rosa be pariharivi rAya-rosa be pariharivi vau tau saMjamu sIlu jiya vau tau saMjamu sIlu jiya vajjiya sayala-viyappai~ vaya-tava-saMjama-mUla-guNa viralA jANahi~ tattu buha saMsAraha~ bhaya-bhIyae~ saMsAraha~ bhaya-bhIyaha sattha paDhaMtaha~ te vi jaDa sammAiTThI-jIvaDaha~ duggai savva aceyaNa jANi jiya savve jIvA NANamayA sAgAru vi NAgAru kuvi suddha-paesaha~ pUriyau suddhappA aru jiNavaraha~ bheu suddha saceyaNu buddhu jiNu suhumaha~ lohaha~ jo vilau so siu saMkaru viNhu so 76 | hiMsAdiu parihAru kari Woros30mm or 03 Nmorw 0909m0. Mor00Nmm Smom 0 0 0