Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudahavAM pravacana prema se mujhe prema hai
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARMERabee prazna-sAra S paraMparA-bhaMjaka mahAvIra ne svayaM ko caubIsavAM tIrthaMkara kyoM svIkAra kiyA? me mahAvIra kA svayaM sadguru, tIrthaMkara bananA va ziSyoM ko dIkSA denA kyA unake hI siddhAMta ke viparIta nahIM hai? vartamAna zatAbdi meM Apa hameM kauna-sA zabda denA pasaMda kareMge? Apake sAmane dila kholUM ki nahIM kholUM-mujhe ghabar3AhaTa hotI hai| aura kyA maiM kucha bhI nahIM kara pAtI? merI himmata aba TUTI jA rahI hai! www.jamelibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAhA halA prazna H paraMparA-bhaMjaka mahAvIra ne svayaM ko bhinnatA paidA hotI hai| virodha se dUsare ko khojane kI AkAMkSA prAcInatama jina-paraMparA kA caubIsavAM tIrthaMkara paidA hotI hai| strI-puruSa lar3ate rahate haiM aura prema karate rahate haiN| kyoMkara svIkAra kiyA hogA? kRpayA smjhaaeN| | lar3AI aura prema kucha itane viparIta nahIM haiN| jisa pati-patnI meM lar3AI baMda ho cukI ho, samajhanA ki prema bhI paraMparA kI to paraMparA hai hI, paraMparA-bhaMjana kI bhI paraMparA hai| mara cukaa| jaba taka prema kI ciMgAra rahegI, taba taka thor3A-bahuta paraMparA to prAcIna hai hI, krAMti bhI kucha navIna nhiiN| krAMti utanI jhagar3A, thor3I-bahuta kalaha bhI rhegii| lar3ane se prema nahIM maratA hI prAcIna hai jitanI prNpraa| hai| lar3anA prema kA hI anivArya hissA hai| isa pRthvI para saba kucha itanI bAra ho cukA hai ki nayA ho kaise jainoM kI paraMparA utanI hI prAcIna hai jitanI hiMduoM kii| jainoM sakegA? jisako tuma nayA kahate ho, vaha bhI bar3A purAnA hai; ke pahale tIrthaMkara RSabha kA nAma vedoM meM upalabdha hai-bar3e jise purAnA kahate ho, vaha to hai hii| jaba se paraMparAvAdI rahA hai, sammAna se upalabdha hai| usa jamAne ke loga bar3e himmatavara rahe tabhI se krAMtivAdI bhI rahA hai| jaba se rUr3hivAdI rahA hai, tabhI se hoNge| apane virodhI ko bhI sammAna se yAda kiyA hai| rUr3hi ko tor3anevAlA bhI rahA hai| jaba pratimAeM banAnevAle loga | jisa dina duniyA samajhadAra hotI hai, usa dina aisA hI hogaa| paidA hue, tabhI se pratimAoM ko tor3anevAle loga bhI paidA ho tuma apane virodhI ko bhI sammAna se yAda karoge, kyoMki virodhI gye| ve sAtha-sAtha haiN| ve alaga-alaga ho bhI na skeNge| ve ke binA tuma bhI nahIM ho sakate ho| virodhI tumheM paribhASita dina aura rAta kI taraha sAtha-sAtha haiN| | karatA hai| usakI maujUdagI tumheM tvarA detI hai, tIvratA detI hai, krAMti aura paraMparA eka hI sikke ke do pahalU haiN| na paraMparA jI gati detI hai| usakA virodha tumheM cunautI detA hai| usake virodha sakatI hai binA krAMti ke, na krAMti jI sakatI hai binA paraMparA ke| ke hI AdhAra para tuma apane ko nikhArate ho, samhAlate ho, jisa dina paraMparA mara jAyegI, usI dina krAMti bhI mara jaayegii| majabUta karate ho| ise thor3A samajhanA; kyoMki sAdhAraNataH hama jIvana meM jahAM bhI aDolpha hiTalara ne apanI AtmakathA meM likhA hai : jisa rASTra virodha dekhate haiM--socate haiM, donoM duzmana haiN| aisA dekhanA adhUrA ko zaktizAlI rahanA ho, use zaktizAlI duzmana khoja lene hai| jahAM-jahAM virodha hai, vahAM gaura se khojoge to gaharAI meM | caahie| agara duzmana kamajora hogA, tuma kamajora ho jaaoge| pAoge, donoM paripUraka haiN| virodha bhI eka bhAMti ki maitrI hai aura jisase lar3oge, vaise hI ho jaaoge| agara duzmana zaktizAlI zatrutA bhI eka DhaMga kA prema hai| puruSa haiM, striyAM haiM unameM prema bhI hogA to usase lar3ane meM tuma zaktizAlI hone lgoge| mitra to hai, virodha bhI hai| virodha ke kAraNa hI prema hai| kyoMki virodha se kaise bhI cana lenA, lekina zatra jarA soca-samajhakara cnnaa| 299
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAra kyoMki mitra aMtataH utane nirNAyaka nahIM haiM, jitanA zatru nirNAyaka artha huA ki tuma dUsare ke mAlika ho ge| tumane kahA, aisA hai| vaha tumheM paribhASA detA hai| vaha tumheM jIvana kI vyAkhyA detA karo; aba agara na karegA dUsarA vyakti to usake mana meM aparAdha hai| vaha tumheM cunautI detA hai| vaha tamheM balAvA detA hai, pratispardhA | kA bhAva paidA hogA, usakI jimmevArI tumhArI ho gii| agara kA avasara detA hai| karegA to gulAmI anubhava karegA; tumhArI AjJA se claa| jaina to Rgveda ne RSabha ko bar3e sammAna se yAda kiyA hai| RSabha | kahate haiM, agara AjJA mAnakara kisI kI tuma svarga bhI pahuMca gae jainoM ke pahale tIrthaMkara haiN| | to vaha svarga bhI narka hI siddha hogA; kyoMki dUsare ke dvArA jainoM kA virodha, jainoM kI krAMti utanI hI purAnI hai, jitanI jabardastI pahuMcAe ge| hiMduoM kI prNpraa| jaina veda-virodhI haiN| lekina veda ne bar3A sukha meM kabhI koI jabardastI pahuMcAyA jA sakatA hai? sukha to sammAna diyA hai| jaina mUrti-virodhI haiM, yajJa-virodhI haiM, paramAtmA | svecchA se nirmita hotA hai| agara narka bhI tuma svayaM cunoge to ko bhI svIkAra nahIM karate, bhakti kA koI upAya nahIM sukha milegA; aura svarga bhI agara dhakkA dekara pahuMcA diyA, mAnate-mUlataH vyaktivAdI haiM, arAjaka haiN| samUha meM unakA pIche koI baMdUka lekara par3a gayA aura daur3Akara tumheM svarga meM bharosA nahIM hai, vyakti meM bharosA hai| aura eka-eka vyakti pahuMcA diyA, to vahAM bhI tumheM sukha na milegaa| alaga aura anUThA hai| aura eka-eka vyakti ko apanA hI mArga | nija kI svataMtratA meM svarga hai| parataMtratA meM narka hai| khojanA hai| kRSNamUrti jo kaha rahe haiM, vaha jainoM kI prAcInatama isalie mahAvIra to Adeza bhI nahIM dete| krAMti unakI bar3I paraMparA hai, vaha kucha naI bAta nahIM hai| yadyapi jaina bhI unase rAjI na pragAr3ha hai| aura ve kahate haiM, tuma svayaM jimmevAra ho, koI aura hoMge, kyoMki aba to jaina bhI bhUla gae haiM ki unake prANoM meM kabhI nhiiN| bar3A bojha rakha dete haiM vyakti ke uupr| bar3A bhArI bojha hai! krAMti kA tatva thA; vaha Aga bujha gaI hai, rAkha raha gaI hai| aba rAhata kA koI upAya nhiiN| mahAvIra ke pAsa koI sAMtvanA nahIM to ve bhI paraMparAvAdI haiN| hai| ve sIdhA-sIdhA tumhArA nidAna kara dete haiM ki yaha tumhArI jainoM ko samajhanA ho to unakI krAMti ke rukha ko | bImArI hai: aba tumheM sAMtvanA khojanI ho to kahIM aura jaao| / samajhanA jarUrI hogaa| isase bar3I kyA krAMti ho sakatI hai ki to mahAvIra usa mUrti-bhaMjaka paraMparA ke aMga haiM, jo utanI hI paramAtmA nahIM hai, prArthanA nahIM hai, pUjA-pUjAgRha, saba vyartha haiN| prAcIna hai jitanI prNpraa| isalie svabhAvataH usa tuma kisI kI anukaMpA ke Asare mata baiThe rahanA; tumheM svayaM hI paraMparA-virodhI paraMparA ne unheM apanA caubIsavAM tIrthaMkara ghoSita uThanA hai| tumheM koI le jA na skegaa| mahAvIra yaha bhI nahIM kahate kiyaa| vastutaH unake pahale ke teIsa tIrthaMkaroM meM koI bhI unakI ki maiM tumheM kahIM le jA sakatA hUM; jyAdA se jyAdA izArA karatA | mahimA kA vyakti nahIM thaa| ve bar3e mahimAzAlI vyakti the, hUM, jAnA tumhIM ko par3egA-apane hI pairoM se| | lekina mahAvIra kI pragAr3hatA bar3I gaharI hai| isalie dhIre-dhIre mahAvIra to Adeza bhI nahIM dete ki jaao| ve kahate haiM, Adeza | aisI hAlata ho gaI ki teIsa tIrthaMkaroM ko to loga bhUla hI ge| meM bhI hiMsA ho jaayegii| maiM kauna hUM jo tumase kahUM ki uTho aura pazcima se jaba pahalI daphe loga jaina-dharma kA adhyayana karane jAo? maiM upadeza de sakatA hUM, Adeza nhiiN| pUraba Aye to unhoMne yahI samajhA ki ye mahAvIra hI isa dharma ke isalie tIrthaMkara upadeza dete haiM, Adeza nhiiN| upadeza kA janmadAtA haiN| to purAnI sabhI aMgrejI, jarmana, phreMca kI kitAboM meM matalaba hai : mAtra slaah| mAno na mAno, tumhArI mrjii| na mAno | mahAvIra ko jaina-dharma kA sthApaka kahA gayA hai| ve sthApaka nahIM to tuma koI pApa kara rahe ho, aisI ghoSaNA na kI jaayegii| mAna haiN| ve to aMtima haiM, prathama to haiM hI nhiiN| lekina bAkI teIsa kho lo, to tumane koI mahApuNya kiyA, aisA bhI kucha savAla nahIM ge| mahAvIra kI pratibhA aisI thI, aisI jAjvalyamAna thI ki hai| mAna liyA to samajhadArI, na mAnI to tumhArI naasmjhii| aisA lagane lagA, unhIM se janma huA hai isa dharma kaa| teIsa to lekina isameM kucha pApa-puNya nahIM hai| karIba-karIba purANa-kathA ho gae; unakA koI ullekha bhI nahIM tIrthaMkara Adeza bhI nahIM dete| ve kahate haiM ki Adeza dene kA rhaa| ve to dhUmila kathA-kahAnI ke hisse ho gae, purANa ho 300
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema se mujhe prema hai Boss gae, itihAsa na rhe| aisA kabhI-kabhI hotA hai, jaba bahuta mahAvIra ko pUjoge to mokSa mila jaayegaa| svayaM ko jAnoge to pratibhAzAlI vyakti paidA hotA hai to vaha cAhe bIca meM paidA ho, mokSa milegA, mahAvIra kI pUjA se nhiiN| svayaM ko jagAoge to cAhe pahale ho, cAhe aMta meM, isase koI pharka nahIM par3atA-sabhI mokSa milegA, mahAvIra kI anukaMpA se nhiiN| koI guruprasAda kI cIjeM usake AsapAsa vartulAkAra cakkara kATane lagatI haiN| jagaha jainoM ke pAsa nahIM hai| kyoMki ve kahate haiM, satya agara Aja tama jisa jaina-dharma ko jAnate ho, pakkA nahIM hai ki kisI ke prasAda se mila jAye to sastA ho gyaa| phira to satya RSabha kA vahI rahA ho, pArzvanAtha kA vahI rahA ho, nemInAtha kA bhI vastu kI taraha ho gayA; kisI ne de diyA; udhAra ho gyaa| vahI rahA ho, jarUrI nahIM hai| Aja to tuma jisa jaina-dharma ko | apane jIvana ko glaao| apane jIvana ko galA-galAkara hI jAnate ho, usakI sArI rUpa-rekhA mahAvIra ne dI hai| vaha satya DhAlA jaayegaa| yaha satya kahIM bAhara nahIM hai ki koI de de| rUpa-rekhA itanI gahana ho gaI ki aba tuma usI bAta ko RSabha meM | isalie yaha samajha lenA jarUrI hai ki mahAvIra ko jaba svIkAra bhI par3ha loge, kyoMki mahAvIra ko tumane samajha liyA hai| kiyA gayA caubIsaveM tIrthaMkara kI taraha, to isIlie svIkAra samajho ki jo maiM tumase kaha rahA hUM mahAvIra ke saMbaMdha meM, jarUrI | kiyA gayA ki unase jyAdA bagAvatI AdamI usa samaya meM koI nahIM ki mahAvIra usase rAjI hoN| lekina agara tumane mujhe ThIka | bhI na thaa| aura bhI loga the| aura bhI dAvedAra the| kyoMki krAMti se samajhA, to phira maiM tumhArA pIchA na chor3a sakaMgA; phira tuma jaba kisI kI bapautI thor3e hI hai| jaba mahAvIra jiMdA the to bar3e tUphAna bhI mahAvIra ko par3hoge, tuma mujhe hI pddh'oge| jo maiM kaha rahA hUM, ke dina the bhArata meM; bar3I bauddhika jAgRti kA kAla thA; bar3e vaha tumheM sunAI par3ane lgegaa| artha tumhAre bhItara praviSTa ho jAye, zikhara para loga, AkAza meM paribhramaNa kara rahe the| jaise Aja to bAhara ke zabdoM meM vahI artha dikhAI par3ane lagatA hai| agara vijJAna samajhanA ho to kahIM pazcima meM zaraNa lenI par3egI; mahAvIra isa krAMtikArI paraMparA meM sabase jyAdA mahimAvAna, usa dina agara dharma kA koI bhI rUpa samajhanA thA, to bhArata meM sabase bar3e medhAvI vyakti hue| isalie unake zabda samajhane zaraNa lenI pdd'tii| bhArata ke pAsa sabhI dharma kI paraMparAoM ke bar3e jaise haiM, vicAra karane jaise haiM, krAMtikArI to anUThe rahe hoMge; jAgrata puruSa the| aura una sabhI ke ziSyoM kI AkAMkSA thI ki ve kyoMki jainoM ke do saMpradAya haiM-digaMbara aura shvetaaNbr| digaMbara caubIsaveM tIrthaMkara kI taraha ghoSita ho jaayeN| prabuddha kAtyAyana to mAnate haiM, mahAvIra kA koI bhI vacana bacA nahIM, koI zAstra thA, makkhalI gozAla thA, saMjaya vileTThIputta thA, aura bhI loga bacA nhiiN| yaha bhI krAMti kA hissA hai| ve kahate haiM, koI zAstra the| ajita kezakaMbalI thaa| ye sabhI bar3e mahimAzAlI puruSa the| mahAvIra kA vacana nhiiN| ye jo vacana haiM, yaha zvetAMbaroM ke saMgraha lekina ina sabake bIca se vaha jo sarvAdhika krAMtikArI thA, se liye gaye haiN| digaMbaroM ke pAsa koI saMgraha nahIM hai| yaha bar3e mahAvIra, vaha zramaNoM kI paraMparA meM caubIsavAM tIrthaMkara bnaa| baddha Azcarya kI bAta hai ki digaMbaroM ne bacAyA kyoM nahIM! yaha bhI | bhI the| usI gaharI krAMti kA hissA hai| kyoMki agara bacAo zabdoM | buddha kI to alaga hI paraMparA bana gaI; alaga hI dharma kA janma ko, to Aja nahIM kala ve zAstra bana jaaeNge| bacAo to zAstra | huaa| lekina yaha socane jaisA hai ki buddha kI maujUdagI meM bhI Aja nahIM kala veda bana jaaeNge| isalie digaMbaroM ne to mahAvIra | krAMtikAriyoM kI dhArA ne mahAvIra ko cunA thaa| mahAvIra kI ke vacana bacAe hI nhiiN| yaha zAstra ke prati bagAvata kI bar3I krAMti buddha se jyAdA gaharI hai| bahuta jagaha buddha thor3A samajhautA anUThI kahAnI hai| mAnate haiM mahavIra ko, lekina kucha zAstra nahIM karate mAlUma par3ate haiM; jyAdA vyavahArika haiN| mahAvIra bilakula bacAyA hai| vyaktigata, guru se ziSya ko kahakara jo bAteM AyI avyavahArika haiN| krAMtikArI sadA avyavahArika rahA hai| usake haiM, basa vahI; unako likhA nahIM hai| | paira jamIna para nahIM hote, AkAza meM hote haiN| vaha AkAza meM aura isalie koI bhI zAstra mahAvIra ke saMbaMdha meM digaMbaroM ke | ur3atA hai| hisAba se prAmANika nahIM hai| na zAstra bacAyA ki kahIM usake kucha udAharaNa ke lie samajhanA jarUrI hai| buddha ke pAsa striyAM sAtha parigraha na ho jAe, na isa taraha ke koI AzvAsana diye ki AyIM, dIkSA ke lie, to buddha ne inakAra kara diyaa| yaha 301
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH 1 samajhautA thaa| yaha thor3A bhaya thaa| yaha isa bAta kA bhaya thA ki lokatAMtrika hisAba hai| lekina mahAvIra kA prabhAva itanA aisA to kabhI nahIM huA ki strI aura puruSa sAtha-sAtha saMnyAsI mahimAzAlI huA ki jinake vastra the unakI pratimAoM se bhI hoM aura sAtha-sAtha rheN| buddha ko bhaya lagA, isase to kahIM aisA vastra utara ge| kyoMki phira aisA lagane lagA, agara mahAvIra na ho jAye ki dharma naSTa ho jAye! kahIM strI-puruSoM kA sAtha nagna haiM aura pArzvanAtha vastra pahane hue haiM to pArzvanAtha oche rahanA kAmavAsanA ke jvAra ke paidA hone kA kAraNa na bana jAye! mAlUma par3eMge, choTe mAlUma par3eMgeH itanA bhI tyAga na kara pAye! kahIM striyAM puruSoM ko bhraSTa na kara deN| to vaha jo striyoM ke prati | nagnatA kasauTI ho gii| puruSoM kA purAnA bhaya hai, kahIM na kahIM buddha ke mana meM usakI chAyA aisA sadA huA hai| jo sarvAdhika mahimAzAlI hai vaha kasauTI thii| unhoMne inakAra kiyaa| ve varSoM taka inakAra karate rahe ki strI bana jAtA hai| phira usake pIche itihAsa bhI badala jAtA hai| ko maiM saMnyAsa na daMgA: kyoMki strI ko saMnyAsa dene se khatarA hai| atIta bhI badala jAtA hai; kyoMki atIta ke saMbaMdha meM hamAre mahAvIra ke sAmane bhI savAla utthaa| ve tatkSaNa saMnyAsa de dRSTikoNa badala jAte haiN| nagna khar3e ho jAnA bar3A krAMtikArI | diye| unhoMne eka bAra bhI yaha savAla na uThAyA ki strI ko mAmalA thA, kyoMki nagnatA sirpha nagnatA nahIM hai| isakA tuma saMnyAsa dene se koI khatarA to na hogA! krAMtikArI khatare ko artha smjho|| mAnatA hI nahIM, balki jahAM khatarA ho vahAM jAnakara jAtA hai| nagna hone kA artha hai: samAja kA paripUrNa asvIkAra; samAja unhoMne yaha khatarA svIkAra kara liyaa| unhoMne kahA, jo hogA kI dhAraNAoM kI paripUrNa upekssaa| tuma agara cauraste para nagna ThIka hai| phira buddha ne majabUrI meM, bahuta davAba DAle jAne para, khar3e ho jAo to usakA artha yaha hotA hai ki tuma do kaur3I varSoM ke bAda jaba striyoM ko dIkSA bhI dI to unhoMne tatkSaNa kahA kImata nahIM dete ki loga kyA socate haiM, ki loga acchA socate ki aba merA dharma pAMca sau varSa se jyAdA na jIyegA; yaha maiMne haiM ki burA socate haiM, ki loga tumhAre saMbaMdha meM kyA kheNge| hamAre apane hAtha se hI bIja bo diyA apane dharma ke naSTa hone kaa| aura pAsa zabda hai bhASA meM kisI ko gAlI denI ho to hama kahate haiM buddha kA dharma pAMca sau varSa ke bIca naSTa bhI ho gayA bhArata se| "naMgA-luccA'-vaha mahAvIra se paidA huaa| nagna ve the aura aura kAraNa vahI siddha huA jo buddha ne mAnA thA; jo bhaya thA vaha bAla loMcate the, isalie luccaa| pahalI daphA mahAvIra ko hI sahI sAbita huaa| kyoMki jaba strI-puruSa pAsa-pAsa rahe to logoM ne naMgA-luccA kahA; kyoMki ve nagna khar3e hote the aura virAga to dUra ho gayA, vairAgya to dUra ho gayA, rAga-raMga zurU bAla bhI kATate na the| jaba bAla bar3ha jAte the to hAtha se unakA huaa| rAga-raMga ne naye rAste khoja liye, nayI tarka kI vyavasthAeM loMca karate the| khoja liiN| taMtra kA janma huaa| buddha-dharma samApta ho gyaa| tumane kabhI socA na hogA ki Akhira naMge ko laccA kyoM lekina mahAvIra kA dharma aba bhI jItA hai, aba bhI kahate haiM! lucce kA kyA saMbaMdha hai? phira to dhIre-dhIre luccA jItA-jAgatA hai| striyoM ko samAviSTa kara liyA, dharma naSTa na zabda alaga bhI upayoga hotA hai| aba tuma kahate ho, phalA huaa| bar3A krAMtikArI bhAva rahA hogaa| mahAvIra nagna khar3e ho AdamI bar3A luccA hai| lekina tuma yaha nahIM pUchate ki usane ge| koI jainoM meM bhI paraMparA na thI nagna hone kii| Aja to tuma loMcA kyA hai| mahAvIra ke sAtha paidA huA zabda hai-gAlI kI jAkara dekhoge digaMbara jaina maMdiroM meM to caubIsa hI jainoM kI taraha paidA huA, nizcita hI samAja bahuta nArAja huA hogA, pratimAeM nagna haiN| vaha mahAvIra ne paribhASA de dii| ve teIsa nagna the bahuta kruddha huA hogaa| isa AdamI ne sAre hisAba tor3a diye| nahIM, mahAvIra hI nagna hue the| bAkI teIsa to vastradhArI hI the| vastra sirpha vastra thor3e hI haiM, samAja kI sArI dhAraNA hai| vastroM isalie agara zvetAMbaroM aura digaMbaroM ke vivAda meM nirNaya karanA meM chipe hue samAja kA sArA saMskAra, upacAra, ziSTAcAra, ho to bahumata zvetAMbaroM ke pakSa meM hogA, kyoMki caubIsa tIrthaMkaroM sabhyatA, saba hai| nagna ko hama asabhya kahate haiN| AdivAsI haiM, meM teIsa vastradhArI the, aura eka hI nirvastra thaa| to agara nirNaya nagna rahate haiM, unako hama asabhya kahate haiM, Adima kahate haiN| hI karanA ho to teIsa kI tarapha dhyAna karake karanA cAhie, sIdhA | kyoM? kyoM asabhya ? kyoMki abhI unheM itanI bhI samajha nahIM 302
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pron ma prema se mujhe prema hai RA S ki apane zarIra ko DhAMkeM, chipAeM; jAnavaroM kI taraha haiM; pazuoM meM sammilita rakhanA muzkila ho gyaa| vaha alaga hI TUTa gaI kI taraha haiN| AdamI aura jAnavara meM jo bar3e-bar3e pharka haiM, unameM | dhaaraa| eka pharka yaha bhI hai ki AdamI kapar3e pahanatA hai| AdamI | yahAM tuma soco, buddha mahAvIra ke samakAlIna the| buddha ko akelA pazu hai jo kapar3e pahanatA hai| bAkI sabhI pazu nagna haiN| zramaNoM kI paraMparA ne apanA caubIsavAM tIrthaMkara svIkAra nahIM to mahAvIra jaba nagna hue unhoMne kahA ki saMskRti nahIM, prakRti | kiyA; mahAvIra ko kiyaa| hiMduoM ne buddha ko apanA dasavAM ko cunatA hUM; sabhyatA ko nahIM, Adima-svabhAva ko cunatA huuN| | avatAra svIkAra kiyA; mahAvIra ke nAma kA ullekha bhI nahIM aura jo bhI dAMva para lagatI ho ijjata, pada-pratiSThA, vaha saba kiyaa| kyA mAmalA hai? buddha abhI bhI svIkAra kiye jA sakate dAMva para lagA detA huuN| Aja se paccIsa sau sAla pahale vaisI | the| thor3e bagAvatI the, lekina Dora bilakula na tor3a dI thI; phira himmata bar3I kaThina thI; Aja bhI kaThina hai| Aja bhI nagna khar3e bhI baMdhe the| mahAvIra ne bilakula hI Dora tor3a dI, khUTI ukhAr3a hone para ar3acaneM khar3I ho jAyeMgI, tatkSaNa palisa le jAyegI, lI; bAhara khar3e ho gae khule AkAza meN| adAlata meM mukadamA clegaa| mahAvIra sabhI taraha se manuSya ko vizAla karanA cAhate haiN| digaMbara jaina muni ko kisI gAMva se gujaranA ho to pulisa ko najara ko vusaata nasIba hogI khabara karanI par3atI hai| aura jaba digaMbara jaina muni, nagna muni hadoM se nikalegA jaba takhaiyyula gujaratA hai, to usake ziSyoM ko usake cAroM tarapha gherA banAkara harama bhI ai zekha! satahe-bI, suna calanA par3atA hai tAki usakI nagnatA kucha to DhaMkI rhe| makAna hai, lA-makAM nahIM hai| digaMbara jaina muni khote cale gae haiM, eka darjana se jyAdA nahIM haiM tabhI vizAlatA AtmA ko upalabdha hotI hai| jaba kalpanA ke ab| kyoMki bar3A kaThina mAmalA hai| vaha nagnatA hI upadrava hai| Upara se bhI sArI jaMjIreM haTa jAtI haiN| jaba tumhArA soca-vicAra phira sAre samAja kI vyavasthA ko jar3a-mUla se inakAra karanA, to mukta hotA hai tabhI tumhArI AtmA bhI vizAla hotI hai| samAja bhI pratirodha karatA hai, badalA letA hai, nArAja ho jAtA hai| najara ko vusaata nasIba hogI-tabhI tumhArI dRSTi vizAla prathama tIrthaMkara kA ullekha to Rgveda meM hai; lekina mahAvIra banegI, jaba usake Upara kisI taraha ke baMdhana na raha jAeM-na kA ullekha kisI hiMdU-graMtha meM nahIM hai| nizcita hI mahAvIra zAstra ke, na atIta ke, na sadaguruoM ke| ati krAMtikArI rhe| itane krAMtikArI rahe ki unakA ullekha harama bhI e zekha! satahe-bI, suna karane taka kI himmata hiMdU-zAstroM ne nahIM kI hai| isa AdamI kA makAna hai, lA-makAM nahIM hai| nAma lenA bhI khataranAka mAlama haA hai| ye maMdira, ye masjida, ye pUjAgaha bhI, sn| ye bhI saMkIrNa haiN| to krAMtikAriyoM kI jo paraMparA hai, usa paraMparA ne agara mahAvIra | makAna haiM, lA-makAM nahIM haiN| ko caubIsavAM tIrthaMkara svIkAra kiyA, svAbhAvika thA yh| | aura hameM eka aisI jagaha cAhie jahAM koI sImA na ho, yaha bhI samajha lenA jarUrI hai ki mahAvIra ke pahale taka | lA-makAM; jahAM koI sImA na rokatI ho| najara ko vusaata jaina-dharma koI alaga dharma na thaa| vaha ciMtakoM kI eka dhArA thI, nasIba hogI aura taba terI dRSTi vizAla hogii| lekina koI alaga dharma na thaa| mahAvIra ke sAtha hI ciMtakoM kI to mahAvIra ne atyaMta vizAla dRSTi dI hai| lekina jaba atyaMta dhArA saghana huI; usane rUpa liyA, saMgaThana banI, saMgha banI aura vizAla dRSTi hogI, to sabhI kI dRSTiyoM ke viparIta par3a hiMdU paraMparA se alaga hokara calane lgii| | jaayegii| saMkIrNa dRSTi ke sAthI mila jAeMge: vizAla daSTi ke pArzvanAtha yA RSabhadeva eka artha meM hiMdU hI the-vaise hI jaise sAthI nahIM milte| aba agara maiM kRSNa kI hI mahimA gAUM to jIsasa yahUdI the| mahAvIra bhI jaba jiMdA the to karIba-karIba hiMdU hiMdU mere sAtha ho jAeMge; lekina unakI zarta hai ki phira mahAvIra the| lekina mahAvIra ne jo pragAr3hatA se krAMti ko rUpa diyA, vaha kI bAta mata utthaanaa| agara maiM mahAvIra ke hI gIta gunagunAUM, to itanA prabala ho gayA, itanA sApha ho gayA ki use phira hiMdU-dhArA | jaina mere sAtha ho jAeMge; lekina unakI zarta hai, aba kRSNa ko 303
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALL jina satra bhAgaH 1 Mir bIca meM mata laanaa| kauna rAjI hogA isa AdamI se? kyoMki tuma cAhate ho, kucha agara tuma saMkIrNa ho to tumheM kisI na kisI kA sAtha mila | baMdhI huI lakIra mila jaaye| lekina mahAvIra kahate haiM, sabhI baMdhI jAyegA, kyoMki saMkIrNa loga cAroM tarapha maujUda haiN| mujhase jaina lakIreM, sabhI saMkIrNatAeM usa parama satya ko pragaTa nahIM kara bhI nArAja ho jAtA hai, kyoMki maiMne kRSNa kI bAta kI; mujhase hiMdU | | paatiiN| eka artha meM vaha hai aura eka artha meM nahIM hai| bhI nArAja ho jAtA hai, kyoMki maiMne mahAvIra kI bAta kI mujhase jaise koI tumase pUche, zUnya hai? kyA kahoge? eka artha meM hai; bauddha nArAja ho jAtA hai ki kyoM maiMne mahAvIra kI carcA kI; agara kaho ki nahIM hai to pUrA gaNita gira jaayegaa| eka artha meM mujhase jaina nArAja ho jAtA hai ki buddha kI bAta kyoM uThAI! hai| aura eka artha meM nahIM hai, kyoMki zUnya kA matalaba hI hotA hai mujhase to sAtha-saMga vahI de sakatA hai jisakI najara saMkIrNa na | ki jo nahIM hai| aura agara donoM bAteM eka sAtha saca haiM to phira ho| aura maiM tumase yaha kahanA cAhatA hUM ki maiM paraMparA ke bhI pakSa tIsarI bAta bhI ThIka hai ki donoM hai| lekina donoM bAteM eka sAtha meM hUM aura krAMti ke bhI pakSa meM huuN| taba aura ar3acana ho jAtI hai| saca kaise ho sakatI haiM? koI cIja yA to hotI hai yA nahIM hotii| taba paraMparAvAdI mujhase nArAja ho jAtA hai ki krAMti kI tuma bAta | to mahAvIra kahate haiM, donoM asatya bhI haiN| aisA ve bar3hate cale karate ho; aura krAMtivAdI nArAja ho jAyegA ki tuma paraMparA kI jAte haiN| aura pratyeka vaktavya ke sAtha ve syAta lagAte haiM, bAta karate ho| lekina maiM asala meM cAhatA hUM ki tumhArI najara prhaips| yaha bar3I anUThI bAta hai| ve kahate haiM, syaat|| para koI bhI sImA na raha jAye; tumhArI saba sImAeM TUTa jAeM; tuma | tuma sunane Ate ho koI mt| tuma anizcita ho| tumheM patA vizAla ho jAo; tuma khule AkAza ke nIce khar3e ho jAo; nahIM, kyA hai, kyA nahIM hai| tuma cAhate ho, koI AdamI jo koI gherA na rahe! bar3e se bar3A gherA bhI Akhira gherA hai| aura Tebila Thokakara kaha de ki hAM, Izvara hai| aura itane jora se kahe AtmA kA tabhI janma hotA hai jaba tumhArI dRSTi sabhI dRSTiyoM se ki tuma ghabar3A jAo aura mAna lo| lekina mahAvIra kahate haiM, mukta ho jAtI hai| usa avasthA ko mahAvIra ne samyaka dRSTi kahA | syAta; ve tumheM sAMtvanA nahIM dete| ve kahate haiM, ho bhI sakatA hai, hai-jaba koI dRSTi nahIM pkdd'tii| na bhI ho| isameM koI jhijhaka nahIM hai| isalie mahAvIra ne apane vicAra-darzana ko anekAMta kahA hai| anekoM ko aisA lagegA, zAyada mahAvIra ko patA nahIM hai| anekAMta kA artha hotA hai| jisane koI ekAMtika dRSTi nahIM kahate haiM 'zAyada'? lekina mahAvIra ko patA hai, isalie kahate pkdd'ii| mahAvIra ne jisa darzana ko janma diyA, usakA nAma haiM syaat| kyoMki jo patA hai vaha itanA bar3A hai ki usake saMbaMdha meM syAtavAda hai| tuma mahAvIra se kucha pUcho to ve sAta bhaMgiyoM meM koI bhI vaktavya ekAMgI ho jAtA hai| usake saMbaMdha meM sabhI uttara dete haiN| tuma unase pUcho, Izvara hai? to ve kahate haiM, hai; aura vaktavya eka sAtha hI sArthaka ho sakate haiN| taba eka vaktavya tatkSaNa kahate haiM, nahIM hai| aura ve kahate haiM, donoM hai, aura kahate haiM | dUsare vaktavya ko kATatA jAtA hai| tumhAre pAsa kucha siddhAMta donoM nahIM hai| aura aisA uttara dete cale jAte haiN| sAta dRSTiyAM ho nahIM bacatA, Akhira meM tuma hI bacate ho| tumhArI buddhi ke pAsa sakatI haiM Izvara ke bAbata, ve sAtoM dRSTiyoM kA eka sAtha upayoga koI dRSTikoNa nahIM bacatA, kevala dekhane kI kSamatA bacatI hai| karate haiN| ve tumheM koI jagaha nahIM denA caahte| tumane pUchA, Izvara __isase bar3I krAMti kabhI ghaTI nhiiN| isalie krAMtikAriyoM ne hai? mahAvIra kahate haiM, hai| isake pahale ki tuma uTho aura soco agara mahAvIra ko apanA caubIsavAM tIrthaMkara svIkAra kiyA to | ki basa phaisalA ho gayA, ve kahate haiM ruko, nahIM hai| tuma socoge, kucha Azcarya nahIM hai| tumheM ar3acana hotI hai socane meM ki krAMti, calo yaha bhI ThIka hai-nahIM hai to bhI bAta sApha ho gii| uThane | mUrti-bhaMjana aura usameM bhI phira caubIsaveM tIrthaMkara! kyoMki tumane lage, ve kahate haiM, baiTho, donoM hai, hai bhI aura nahIM bhii| aba tuma socA hai aura samajhA hai aba taka ki krAMti koI naI cIja hai| jarA ar3acana meM pdd'e| lekina ve abhI bhI nahIM rukate. ve bar3hate hI | krAMti aura paraMparA aise haiM, jaise tumhAre do pair| sabhI krAMtiyAM cale jAte haiN| kahate haiM, donoM hai| cauthA unakA uttara hai, donoM nhiiN| aMtataH paraMparA bana jAtI haiM aura sabhI paraMparAeM prAraMbha meM krAMtiyAM hai| aura aisA sAta bhaMgiyoM meM sapta-bhaMga! thiiN| krAMti paraMparA kA pahalA kadama hai aura paraMparA krAMti kI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithuniti prema se mujhe prema hai| aMtima dazA hai| hai| isalie krAMti ko phira-phira karate rahanA par3atA hai aura dharma kRSNamUrti kucha kahate haiM, vacana krAMtikArI haiM--paraMparA banane ko punaH punaH janma denA par3atA hai| lekina koI bhI vyakti dharma ko lge| kRSNamUrtivAdI AdamI paidA ho gayA hai| kRSNamUrti kahate janma dete vakta yaha na soce ki usakA dharma apavAda hogaa| haiM, koI guru nhiiN| unakA mAnanevAlA bhI kahatA hai, koI guru asaMbhava hai| apavAda koI bhI nahIM ho sktaa| jo paidA ho rahA nhiiN| lekina mere pAsa unake mAnanevAle A jAte haiN| ve kahate hai, vaha mregaa| phira naye dharmoM kI jarUrata rhegii| haiM, koI guru nhiiN| maiMne kahA, tumane yaha sIkhA kahAM? ve kahate aba yahAM bhI thor3A socane jaisA hai| jaba dharma krAMtikArI hotA haiM, unake caraNoM meM baiThakara sIkhA hai| to ve tumhAre guru ho ge| hai taba alaga taraha ke logoM ko AkarSita karatA tuma yaha svayaM ke bodha se doharA rahe ho ki koI guru nahIM? yaha hai--krAMtikAriyoM ko, bagAvatiyoM ko, vidrohiyoM ko| phira bhI tumane sIkha liyA hai| aura jahAM sIkhanA ho gayA, vahAM guru | dhIre-dhIre jaise-jaise dharma sthApita hone lagatA hai, aisTebliza hone A gyaa| kRSNamUrtivAdI bhI apane pakSa kI tarkaNA karatA hai, lagatA hai, phira vaha krAMtikAriyoM ko AkarSita karanA to dUra, vicAraNA karatA hai, siddha karane ke lie pramANa detA hai, agara ve paidA ho jAyeM to unheM nikAla bAhara karatA hai, kyoMki ve vAda-vivAda karatA hai| bacanA muzkila hai| khatarA karane lagate haiN| krAMti aise hI hai jaise janma-aura jaba janma ho gayA to mauta | aba yaha eka bar3A virodhAbhAsa hai| agara jaina-dharma meM phira bhI hogii| aba tuma lAkha upAya karo bacane ke; agara bacanA thA mahAvIra paidA ho jAyeM to jainI unheM nikAla bAhara kara deMge, to janmanA hI nahIM thaa| vahIM bhUla ho gii| aba kucha kiyA nahIM bardAzta na kreNge| agara jIsasa phira paidA ho jAyeM IsAI ghara meM to jA sktaa| maranA to par3egA hii| aba kI bAra phira sUlI lagegI-aba kI bAra IsAI lgaaeNge| Age khayAla rakhanA, janmanA mt| isalie jisako mauta se | pichalI bAra yahUdiyoM ne lagAI thI, kyoMki unhoMne yahUdI-ghara meM bacanA ho use janma se bacanA caahie| paidA hone kI galatI kI thii| kisI aura ne nahIM lagAI, yahUdiyoM kahate haiM. DAyojanIja ko kisI ne pachA ki daniyA meM sabase ne lagAI thii| behatara bAta kauna-sI hai| usane kahA, behatara bAta to hai paidA na aura yahUdI bar3e krAMtikArI the apane prathama caraNa meN| mUsA bar3e honaa| usa AdamI ne kahA, khaira aba yaha to ho hI nahIM sakatA, krAMtikArI haiN| yahUdiyoM kI mukti, ijipta se unakA chuTakArA, hama ho hI gae paidA-naMbara do kyA? usane kahA, naMbara nae jIvana aura jagata kI khoja, nae samAja kI pUrI kI pUrI do-jitanI jaldI mara sako mara jaanaa| paidA na hote, koI jhaMjhaTa aMtaraciMtanA aura usakI nIMva mUsA ne bhrii| na hotI; mara gae, phira jhaMjhaTa miTa gii| lekina usI ghara meM, usI kala meM, usI paraMparA meM AtA hai krAMti janma hai| magara jaba krAMti ho gaI to mauta bhI hogii| jIsasa, aura jIsasa vahI karanA cAhatA hai jo mUsA ne kiyA thA; krAMti paraMparA bnegii| yahI to tuma dekha rahe ho| ye jo sAre dharma lekina mUsA ke mAnanevAle baradAzta na kareMge, kyoMki yaha phira tumheM pRthvI para dikhAI par3ate haiM, kyA tuma socate ho, ye pahale hI ukhAr3a ddaalegaa| kSaNa se paraMparA the? pahale kSaNa meM to ye krAMti kI taraha uThe the| kahIM bhI tuma paidA ho jAo, agara tumane naye dharma kI ciMtanA phira samhala gae, saMgaThita ho gae, vyavasthita ho gae; | kI aura dharma sadA hI nayA hai, krAMti usakI zuruAta hai to arAjakatA kho gaI, jyoti kho gii| phira saba bAta baMda ho jAtI tuma nikAla bAhara kiye jaaoge| hAM, tumhAre AsapAsa eka nayA hai| phira dhIre-dhIre saba samApta ho jAtA hai| dharma nirmita ho jaayegaa| jaldI hI tumhAre bacce vahAM bhI krAMti na jaina-dharma aba eka paraMparA hai| buddha-dharma eka paraMparA hai| calane deNge| vahAM bhI jaba koI krAMtikArI paidA hogA, use nikAla sikkha-dharma aba eka paraMparA hai| nAnaka ke sAtha krAMti thI, bar3I bAhara kiyA jaayegaa| yaha krAMtikArI kA bhAgya hai ki sUlI para bagAvata thii| phira kho gaI baat| phira dhIre-dhIre rAkha jama gii| lttke| aura yaha sabhI dharmoM kI niyati hai ki krAMti kI taraha paidA sabhI cIjoM para rAkha jama jAyegI, kyoMki yaha jIvana kA niyama hoM, paraMparA kI taraha sar3a jaaeN| 305
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsarA prazna: kala Apane samajhAyA ki mahAvIra ne bar3I pakar3akara utAratA nhiiN| Ubar3a-khAbar3a jaMgala pahAr3a meM utaranA kuzalatA se, bar3I ahiMsA ke sAtha Izvara, pUjA, prArthanA, prema | muzkila hotA hai| vaha ghATa banA detA hai| vaha saba vyavasthita kara Adi zabdoM kA inakAra kiyaa| usake pahale bhI Apane batAyA detA hai| ThIka jagaha-jahAM se dUsarA kinArA karIba se karIba hai, thA ki unhoMne zaraNa aura bhakti kA bhI inakAra kiyaa| kRpayA aisI jagaha, jahAM jaladhAra bahuta khataranAka nahIM hai; aisI jagaha, samajhAeM ki taba unakA svayaM eka sadaguru, tIrthaMkara bananA va jahAM jaladhAra chichalI hai, tuma calakara bhI pAra ho sakoge; aisI ziSyoM ko dIkSA va AzIrvAda denA kyA unake hI siddhAMta ke jagaha, jahAM kama se kama DUbane kA bhaya hai-vaha ghATa banA detA viparIta nahIM hai? hai| vaha ghATa ke Upara sAre nakze rakha detA hai ki bAeM jAo ki dAeM jAo, ki kitane kadama calane para pAnI gaharA hogA aura pahalI bAta-mahAvIra tIrthaMkara haiM, sadaguru nhiiN| sadaguru kitane kadama calane para dUsarA kinArA karIba A jaayegaa| vaha bhaktoM kA zabda hai| isalie mahAvIra ke lie sadaguru zabda kA dUsare kinAre kA varNana kara detA hai| vaha sArI bAta kara detA hai, upayoga mata krnaa| aura tIrthaMkara kA bar3A alaga artha hotA hai| ghATa nirmita kara detA hai, sAre upakaraNa yAtrA ke maujUda kara detA sadaguru kA bar3A alaga artha hotA hai| | hai-basa, vahIM chor3a detA hai| phira tuma jAo, yAtrA tumhIM ko sadaguru kA artha hotA hai jo tumhArA hAtha pakar3a le; jaise bApa karanI hai| beTe kA hAtha pakar3a letA hai aura le calatA hai| aura beTA apanI tIrthaMkara sadaguru nahIM hai| tIrthaMkara se tumhArA koI vyaktigata sArI zraddhA bApa ko de detA hai; vaha jAnatA hai ki hama ThIka jA rahe saMbaMdha nahIM hai| tIrthaMkara se tumhArA bar3A avyaktigata saMbaMdha hai| haiM--cAhe bApa khatare meM bhI jA rahA ho, bhayaMkara jaMgala se gujara mahAvIra ke pAsa tuma jAo to tumhArA jo prema mahAvIra ke prati hai rahA ho| bApa DaratA ho to DaratA rahe, beTA mastI se calatA hai| vaha ekataraphA hai| tumhArA hogaa| mahAvIra to kahate haiM, use bhI bApa ke hAtha meM hAtha hai, aba aura kyA cAhie! beTA AnaMdita chor3o, kyoMki vaha bhI baMdhana bnegaa| mahAvIra kA to bilakula hokara dekhatA hai jNgl| vaha hajAra prazna uThAtA hai| bApa kahatA nahIM hai| tuma bhalA apanI kalpanA se socate hoo ki hama dIvAne hai, cupa raho! bApa ghabar3A rahA hai| bApa akelA hai| beTe ko kyA haiM mahAvIra ke, lekina mahAvIra tumhAre dIvAne nahIM haiN| tuma cale phikra hai| jaba bApa sAtha hai to saba bAta ho gii| jAoge to ve baiThakara roeMge nahIM ki kahAM kho gyaa| sadaguru kA artha hotA hai: samarpaNa kisI ke prati; usake hAtha bhakta aura sadaguru kI bAta alaga hai| jIsasa ne kahA hai: meM hAtha de denA, bs| phira bhakta kahatA hai, aba hama choTe bacce sadaguru aisA hai...vaha dhAraNA hai paigaMbara kI, sadagaru kI, ki jaise kI taraha ho gae; aba tumheM jahAM le calanA ho le calo; hama gaDariye kI koI bher3a bhaTaka jaaye| sAMjha ho gaI, sArI bher3eM A ziSya ho ge| | gaIM, lekina eka bher3a jaMgala meM bhaTaka gaI, to sArI bher3oM ko 'tIrthaMkara kA bar3A alaga artha hai| tIrthakara tumhAre hAtha ko khatare meM chor3akara vaha usa eka bher3a kI talAza meM jAtA hai| vaha apane hAtha meM nahIM letaa| tIrthaMkara tumheM sahArA nahIM detaa| jaMgala meM utaratA hai phira aMdherI rAta meM, cillAtA hai, pukAratA hai| tIrthaMkara zabda kA artha hotA hai: tIrtha banAnevAlA, ghATa jaba bher3a ko khoja letA hai to use kaMdhe para rakhakara lauTatA hai| bnaanevaalaa| nadI ke kinAre ghATa banA detA hai, phira jisakI mauja | bhaTakI bher3a ko kaMdhe para rakhakara lauTatA hai| aura bhaTakI bher3a ke ho usa ghATa se utara jaaye| lekina vaha tumheM isa nAva meM biThAkara lie jo bher3eM sAtha thIM, unako khatare meM chor3a jAtA hai| isa bIca le nahIM jaataa| vaha mAjhI nahIM hai| vaha tumheM nAva meM biThAkara usa | jaMgalI jAnavara hamalA bhI kara sakate haiM! pAra nahIM le jAtA, na vaha tumhArA hAtha pakar3akara nadI meM tairAtA hai| yaha IsAiyoM kI masIhA kI dhAraNA hai, sadaguru kii| usakA vaha sirpha ghATa banA detA hai| saMbaMdha vaiyaktika hai| vaha tumhArI tarapha vyaktigata DhaMga se tIrtha kA artha hotA hai: ghaatt| tIrthaMkara kA artha hotA hai | socatA-vicAratA hai| tIrthaMkara nirvaiyaktika hai| vaha sirpha jinhoMne ghATa bnaaye| to sugama kara detA hai utaranA, lekina hAtha | siddhAMta batA detA hai| vaha kahatA hai, do aura do cAra hote haiM, tuma 306 ain Eucation International
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema se mujhe prema hai jor3a lo| gaNita batA diyA, niyama batA diyA, aba tuma kara lo zubhAkAMkSAoM se paTA par3A hai| tumhArA hoza kAma AegA, merI hl| isase jyAdA usakA koI saMbaMdha nahIM hai| | zubhAkAMkSA thor3e hI! aura ve kahate haiM, kahIM tumhAre mana meM aisA agara tuma cale jAo, kho jAo, to tumhAre lie baiThakara rotA | bharosA Ane lage jaisA ki kAhiloM aura sustoM ko A jAtA nahIM aura na bIhar3a meM tumheM cillAtA huA AtA hai| kyoMki hai--kisI ke AzIrvAda se saba ho jAyegA to ve vaise hI mara tIrthaMkaroM kI dhAraNA aisI hai| ve kahate haiM, jise bhaTakanA hai vaha rahe the aura mara jaate| ve vaise hI DUba rahe the, ve aura hAtha-paira bhttkegaa| jaba apane hI bhaTakane se Uba na jAyegA, taba taka | tar3aphar3AnA chor3a dete haiN| ve kahate haiM, aba AzIrvAda mila gayA, bhttkegaa| aura agara koI bhaTakanA hI cAhatA hai to use na aba saba ThIka hai| bhaTakane denA ucita nahIM hai, usakI svataMtratA meM bAdhA hai| aba mahAvIra kahate haiM, aisI jhUThI bAtoM ke lie mere pAsa mata isa bAta kA bhI mUlya hai| aanaa| dIkSA dete haiN| dIkSA kA artha hai : inisieshn| dIkSA kA jIsasa kI bAta bhI samajha meM AtI hai ki jo jAga gayA hai, vaha artha hai : ve tumheM batA dete haiM, jo unheM huA hai| ve kahate haiM, yaha usako sahArA de jo soyA hai| mahAvIra kI bAta bhI samajha meM rahA raastaa| jyoti pheMka dete haiM rAste pr| dIkSA kA to artha hai, AtI hai| ve kahate haiM, sahArA denA eka bAta hai; lekina vaha udaghATana kara dete haiM eka dvAra kaa| jisa dvAra se ve praveza kie haiM, sahArA na cAhatA ho to usa para sahArA thopanA bilakula dUsarI vaha dvAra tumheM bhI iMgita kara dete haiM, ki vo rhaa| AzIrvAda kA bAta hai| isalie ve upadeza dete haiM, Adeza nahIM dete| ve mArga | artha hai ki ve tumhAre lie prArthanA karate haiN| AzIrvAda kA artha hai dikhA dete haiM, phira yaha bhI nahIM kahate ki calo, uttho| phira tumheM ki ve maMgala kAmanA karate haiN| AzIrvAda kA artha hai ki tumhArI jhijhakArate nahIM haiM, tumheM soe se uThAte nahIM, tumhAre sapane ko yAtrA meM vaha bhI sammilita haiN| nahIM, tIrthaMkara AzIrvAda nahIM tor3ate nhiiN| ve kahate haiM, agara tumhArI yahI marjI hai to tumhArI dete| ye alaga-alaga paraMparAoM ke zabda haiM, inakA vaiyaktika svataMtratA hai| ve tumhArI vaiyaktika svataMtratA ko alaga-alaga artha samajha lenA jarUrI hai, anyathA bar3I bhrAMti sammAna dete haiN| agara tumane bhaTakanA taya kiyA hai to yahI tumhArI | paidA hotI hai| niyati hai, abhI aura bhaTako; jaba tumheM samajha meM A jAye taba pahalI daphA maiM baMbaI nimaMtrita huA, kaI varSa pahale-eka lauTa aanaa| isakA matalaba yaha huA: ve tumheM bher3a-bakarI nahIM mahAvIra jayaMtI pr| mere pahale, eka jaina muni bole to maiM to bahuta mAnate, tumheM manuSya mAnate haiN| taba tamheM samajha meM AyegI bAta ki | cakita huA, kyoMki unhoMne jo bAteM kahIM, ve bilakula a-jaina unakI bAta kA bhI bala hai| ve kahate haiM, tuma koI bher3a thor3e hI ho | thiiN| unhoMne kahA mahAvIra kA janma haA jagata ke kalyANa ke ki hama tumheM uThAkara kaMdhe para le aaeN| tuma manuSya ho! tumhAre lie| aisA jainI muni kahate haiN| jainI bhI kahate haiN| unako patA bhItara paramAtmA chipA hai| aura agara tumhAre paramAtmA ne yahI nahIM ki ve kyA kaha rahe haiN| yaha to hiMdU-bhASA hai| kRSNa kA abhI taya kiyA hai ki abhI aura thor3A jhelanA hai dukha, aura thor3A janma huA jagata ke kalyANa ke lie| yaha samajha meM A jAtA jInA hai narka, to kauna tumheM roka sakatA hai! tumhAre Upara koI bhI hai| yadA-yadA hi dharmasya...jaba-jaba hogI dharma ko ar3acana, nahIM hai, tuma aMtima ho| mujhe kucha milA hai, vaha maiM kaha detA hUM taba taba aauuNgaa...yuge-yuge| yaha ThIka hai| avatAra kI bhASA upayoga karanA ho kara lenA, na karanA ho na kara lenaa| aisA to bilakula ThIka hai ki jaba jarUrata hogI merI, maiM AUMgA, tuma nirvaiyaktika saMbaMdha hai| phikra mata krnaa| jaba aMdherA hogA taba AUMgA dIyA lekr| isalie pahalI bAta tIrthaMkara sadagaru nahIM hai| dasarI jaba jAla phailegA ghaNA kA aura hiMsA kA. taba AUMgA tamheM bAta-tIrthakara dIkSA to detA hai, AzIrvAda nahIM detaa| utthaane| aura hamezA-hamezA, tuma bharosA kara sakate ho| AzIrvAda sadaguru detA hai| AzIrvAda kA artha hai: merI lekina tIrthaMkara aisI bhASA nahIM bolte| tIrthaMkara kI bhASA hI zubhAkAMkSA tumhAre sAtha hai| na, mahAvIra bilakula nirvaiyaktika alaga hai| tIrthaMkara kahatA hai, kauna kisakA kalyANa kara sakatA haiN| ve kahate haiM, merI zubhAkAMkSA kyA karegI? narka kA rAstA hai? mahAvIra paidA hue apane pichale janmoM ke karma-phala ke 307
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jina sUtra bhAgaH kaarnn| paidA honA majabUrI hai| mahAvIra kI koI svecchA nahIM hai| to mata kro| itanA hI kaha do ki hameM abhI koI AkAMkSA nahIM paidA hue, kyoMki pichale janma meM jo karma-jAla paidA kiyA hai, | paidA huI hai| nahIM, lekina vaha kahanA jarA abhadra mAlUma par3atA vaha khIMca laayaa| aura jo ceSTA unhoMne kI, koI hai| tuma ziSTAcAra ko mAnate ho, sabhyatA ko mAnate ho| tuma jagata-kalyANa ke lie nahIM hai| kyoMki mahAvIra kA mAnanA hI kahate ho, yaha kahanA jarA, sApha-sApha kahanA ThIka nhiiN| tuma hai ki koI dUsarA kisI dUsare kA kalyANa nahIM kara sktaa| jarA corI-chipe, luke-luke kahate ho| tuma DhaMga se, sajAkara kalyANa to sadA Atma-kalyANa hai| kahate ho, zRMgAra se kahate ho| tuma kahate ho, jaba prabhu kI kRpA to jaba maiM bolA aura maiMne yaha kahA to muni to bahuta nArAja hogI, jaba AzIrvAda hogA sadaguru kaa...| hue| bar3I ghabar3AhaTa phaila gii| 'guNA' yahAM maujUda hai, vaha usa | mere pAsa loga Ate haiN| maiM unase pUchatA hUM, kabhI bahuta varSa se sabhA meM bhI maujUda thii| usane bAda meM mujhe batAyA, kaI sAla nahIM dikhAI pdd'e| ve kahate haiM, Apane bulAyA hI nhiiN| kitanI bAda, ki usane to 'Izvara bhAI' ko kahA ki aba hama yahAM se majedAra bAta kaha rahe haiM ve! to maiMne kahA, aba kaise A gaye? nikala caleM, yahAM kucha jhagar3A-phasAda hogaa| yahAM mArapITa maiMne to abhI bhI nahIM bulAyA thaa| ve kahate haiM, jarA pUne meM kucha hokara rahegI ab| kyoMki sabhI jaina nArAja ho gae, kyoMki maiMne dhaMdhe kA kAma A gayA thaa| dhaMdhA kA jaba kAma hotA hai taba ve kahA, mahAvIra kisI ke kalyANa ke lie paidA nahIM hue| lekina apane se Ate haiN| aba rahA yaha ki maiM pUnA meM hUM to mere pAsa bhI nArAjagI se kyA hotA hai? tumhAre zAstra, tamhArI parI duSTi calo ho aao| lekina mere pAsa Ane ke lie jimmevArI majha alaga hai| aura usa dRSTi kA apanA mUlya hai| isalie usakI para hI chor3ate haiM ki Apane bulAyA hI nhiiN| hAlAMki ve socate zuddhatA ko bacAyA jAnA caahie| aise to saba varNasaMkara ho hoMge, bar3I premapUrNa bAta kaha rahe haiM, lekina bar3I beImAnI kI bAta jAtI haiM baateN| kaha rahe ho| AnA ho to tuma A jAte ho; na AnA ho to kahate mahAvIra kahate haiM, kalyANa Atma-kalyANa hai| isalie ho, jaba Apa bulaayeNge| kasUra jaise merA hai! tuma jaba kahate ho, AzIrvAda nahIM de skte| phira usa dina se jo jaina nArAja hue to jaba prabhu kI kRpA hogI...isakA artha huA ki prabhu kI kRpA nArAja hI haiN| kyoMki unako lagA ki maiMne unake mahAvIra kI kucha nahIM ho rahI hai| tuma socate ho, aisA bhI ho sakatA hai ki prabhu kI pratiSThA chIna lI hai| maiM unake mahAvIra ko ThIka-ThIka pratiSThA kRpA na hotI ho? kyA tuma socate ho, prabhu kucha ar3acana DAla diyaa| maiMne vahI kahA jo mahAvIra khte| rahA hai ki dUsaroM para kRpA barasA rahA hai, tuma para nahIM kara rahA hai ? lekina sAdhAraNa AdamI sAdhAraNa AdamI hai| vaha khuda nahIM | agara koI kRpA jaisI cIja hai to vaha sabhI para barasa rahI hai| karanA caahtaa| vaha cAhatA hai ki koI ke AzIrvAda se ho jAye, lekina tuma jaba lenA cAhoge tabhI le skoge| muphta mila jaaye| dhana to tuma khuda kamAte ho, dharma tuma AzIrvAda isalie mahAvIra kahate haiM, yaha bAta hI chor3a do AzIrvAda se cAhate ho| tumane beImAnI parakhI? makAna banAnA ho, tuma kii| izArA maiM kara detA hUM, calanA tumheM hai| aura ve koI khuda banAte ho; mokSa AzIrvAda se ho jAye! tuma jo karanA nahIM | vyaktigata saMbaMdha nahIM baaNdhte| unakA jo sabase bar3A ziSya thA, cAhate, jo tuma kahate ho muphta mile to le leMge, usameM bhI socane gautama, vaha mahAvIra ke jIte-jI samAdhi kA anubhava na kara kA samaya maaNgoge| agara saca meM hI koI dene A jAye ki yaha sakA, 'kevala jJAna' use upalabdha na ho skaa| jisa dina rahA mokSa, lete ho? tuma kahoge, abhI ittI jaldI to mata karo, mahAvIra kI mRtyu huI, usa dina vaha gAMva ke bAhara upadeza dene thor3A socane do, ghara jAne do, patnI bhI hai, bacce bhI haiM, thor3A pUcha gayA thA, dUsare gaaNv| jaba vaha lauTatA thA, rAste meM use khabara to lUM! jo tuma TAlanA cAhate ho, tuma bar3I kuzalatA se TAlate milI kI mahAvIra ne zarIra chor3a diyA, unakA mahAparinirvANa ho ho| tuma kahate ho, jaba hogI prabhu kI kRpA! magara aura cIjoM ke gyaa| to vaha rone lgaa| usane rAhagIroM se pUchA ki yaha to hadda lie tuma nahIM khte| aura ke lie tuma khUba ApA-dhApI karate ho gaI, jinake sAtha maiM jIvanabhara rahA, AkhirI kSaNa meM kisa ho| to sApha-sApha kaho na ki abhI cAhie nhiiN| yaha beImAnI durbhAgya ke kAraNa maiM dUsare gAMva calA gyaa| AkhirI kSaNa to unheM 308 .
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pema se majhe prema hai dekha letA! aura aba merA kyA hogA? unake rahate-rahate maiM mukta apanI kalpanA ko bhI maiM kinAre kI bAta se bhraSTa nahIM krtaa| na ho sakA, aba merA kyA hogA? aba to gahana aMdhakAra hai aura sahAre kI bAta hI galata hai| be-sahArA! jaba taka tuma itane dIyA bhI bujha gyaa| kyA unhoMne kucha mere lie saMdeza chor3A hai? | be-sahArA na ho jAo ki tumheM lage aba apane hI pairoM para khar3A to rAhagIroM ne kahA, haaN| AkhirI samaya meM unhoMne AMkha kholI; honA hogA, aura koI paira nahIM haiM; aba apanI hI buddhi ko unhoMne kahA, gautama yahAM nahIM hai; lauTe to use itanI bAta kaha jagAnA hogA, aura koI sahArA nahIM hai; aura apane hI prANoM kA denA ki tU pUrI nadI to pAra kara gayA, aba kinAre ko pakar3akara utkarSa karanA hogA, koI aura AzIrvAda, koI aura sAMtvanA nahIM kyoM ruka gayA hai? | hai...| tumane kabhI socA? / kahate haiM, usI kSaNa gautama jJAna ko upalabdha huaa| kyA kahA Askara vAilDa ne likhA hai ki jaba nAva DUba jAtI hai kisI mahAvIra ne usake lie? kyA saMdeza chor3A ki tU pUrI nadI to pAra kI aura AdamI sAgara meM tar3aphar3AtA hai to jaisI usakI dazA kara gayA-saMsAra chor3a diyA, dhana chor3a diyA, patnI chor3a dI, hotI hai, jaba taka tumhArI na ho jAye taba taka tuma kucha karoge n| ghara-dvAra chor3a diyA, saba chor3a diyA, saba tarapha se rAga haTA nAva DUba gii| sAgara kI uttaMga taraMgeM, kinAre kA koI patA liyA-aba tUne rAga mujha para jamA liyA! kinAre ko pakar3a nahIM--taba kyA dazA hotI hai? taba tuma socate ho ki AyegA liyaa| aba tU kahatA hai, guru...| yaha bhI chor3a de, nahIM to nadI kisI kA AzIrvAda yA usako bacAnA hogA bacAyegA? nahIM, to pAra kara AyA, aba kinAre ko pakar3akara aTakA hai, to bAhara taba tuma prANapaNa se, apanI samagra UrjA se bacane kI ceSTA meM kaise nikalegA? aba yaha bhI chodd'| jaba saba chor3A hai to sabhI laga jAte ho; tuma sAgara se lar3ane lagate ho| usa samaya na to chodd'| aba itanA bhI apavAda mata rkh| vicAra raha jAte haiN| kahAM vicAra kI jagaha hai? suvidhA kahAM usI kSaNa gautama ko bodha AyA ki are, maiM mahAvIra ko | hai? pharsata kise hai usa samaya vicAra karane kI? jIvana saMkaTa pakar3ane ke kAraNa hI ruka gayA hUM! yaha moha chUTatA nahIM, isalie meM hai| na vicAra raha jAte haiN| kitanI bAra dhyAna kiyA thA aura na ruka gayA huuN| | lagA thA; usa dina laga jAtA hai| aba koI vicAra nahIM raha to jaina bhASA amoha kI bhASA hai| vahAM AzIrvAda nahIM hai| jaate| na koI kAmanA uThatI, na koI vAsanA uThatI, na dhana, na DUba jAye ki salAmata rahe kiztI merI strI, na saMsAra, kucha bhI nahIM, saba kho jAtA hai| sirpha eka svayaM na hAtha bar3hA kabhI khijra ke dAmana kI trph| ko bacAne kI-vaha bhI bhAva kI dazA hotI hai, vicAra nahIM --cAhe Daba jAye, cAhe bace nAva: lekina mahAvIra kahate haiM. hotaa| aura tama jajhane lagate ho sAgara se| kisI aura kI tarapha hAtha bar3hAnA mt| na hAtha bar3hA kabhI khijra mahAvIra kahate haiM, aisI hI tumhArI sthiti honI caahie| aisI kasI sadagaru kI tarapha hAtha mata bddhaanaa| hI sthiti hai, lekina tamane kalpanA kI nAveM banA rakhI haiM aura AzIrvAda mata maaNgnaa| DUba jAe to bhI ThIka hai, pAra ho jAye to | tumane kalpanA ke sahAre le rakhe haiN| una sahAroM ke kAraNa tuma bhI ThIka hai, lekina bhIkha mata maaNgnaa| ceSTA nahIM kara pAte jitanI ki kara sakate the| isalie ve kahate mahAvIra kA patha samrAToM kA patha hai, bhikhAriyoM kA nhiiN| haiM, haTA lo sArI saaNtvnaaeN| merI phitarata hai tUphAM aura maiM Azobe-phitarata huuN| mahAvIra ne apane sAtha calanevAloM ke saba Azraya chIna liye| tasavvura kA bhI dAmana tara nahIM karatA maiM sAhila se| unako be-AsarA kara diyA, tAki unake bhItara jo soe hue -svabhAva merA tUphAna kA hai| prANoM kI UrjA hai vaha isa cunautI meM uTha jAye, jyotirmaya ho utthe| merI phitarata hai tUphAM aura maiM Azobe-phitarata huuN| mukAbila meM tere lAkhoM khudA isane banAe haiM -aura maiM prakRti kI mukta nigAha, mukta dRSTi huuN| tasavvura | unheM pUjA hai, unakI baMdagI ke gIta gAe haiN| kA bhI dAmana tara nahIM karatA maiM sAhila se--sAhila kI to bAta AdamI ne asalI paramAtmA kI jagaha na mAlUma kitane hI nahIM karatA, kinAre kI to bAta hI nahIM krtaa| bAta to dUra, paramAtmA banAe haiN| unheM pUjA, unakI baMdagI ke gIta gAe haiN| 309
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jana satra bhaagH| mahAvIra kahate haiM, asalI paramAtmA tumhAre bhItara chipA hai| na to | vastroM meM par3A hai; bilakula dhule-dhulAe vastra haiM, zubhra vastra haiM; baMdagI se kucha hogA, na gItoM se kucha hogA, na pUjA-arcA ke dhUla kA kaNa bhI nahIM hai| aura eka jiMdA AdamI baiThA hai; pasIne thAloM se kucha hogaa| tuma jIvana ke tathya ko smjho| isa satya se tarabatara hai; dhUla bhI cipaka gaI hai; dinabhara mehanata kI hai; ko samajho ki bhavasAgara meM par3e ho aura DUba rahe ho| sthiti ko snAna kI jarUrata hai| aura tuma agara mujhase pUcho ki kisako ThIka se samajha loge to tuma svayaM ko bacAne meM laga jaaoge| cunoge, to maiM kahUMgA, maiM jiMdA ko cunatA huuN| pasInA hai, nahAne se aura tumhAre atirikta tumheM koI aura bacA nahIM sakatA hai| chUTa jaayegaa| dhUla jama gaI hai vastroM para, sAbuna upalabdha hai| isalie mahAvIra kahate haiM, zaraNa-bhAvanA se bacanA, | magara AdamI jiMdA hai! yaha murdA AdamI, mAnA ki na isameM azaraNa-bhAvanA meM dhyAna krnaa| kisI kI zaraNa jAne kI bAta | pasInA nikalatA hai, na isa para dhUla jamI hai, yaha kAMca ke tAbUta mata socnaa| samarpaNa nahIM, sNklp| meM rakhA raha sakatA hai, aisA hI sApha-sutharA banA rahegA-para isakA karoge kyA? isase hogA kyA? tIsarA prazna H Apane kahA ki loka-vyavahAra meM Akara | ahiMsA murdA zabda hai| prema jIvaMta hai| nizcita hI prema ke sAtha prajJApuruSoM ke zabda apanA artha kho baiThate haiN| aura Apane pasInA bhI hai| pasIne meM kabhI-kabhI badabU bhI AtI hai| pasIne batAyA ki mahAvIra ne 'ahiMsA', jIsasa ne 'prema' aura para dhUla bhI jama jAtI hai| AdamI gaMdA bhI ho jAtA hai, lekina sUphiyoM ne 'izka' zabda apnaae| bhagavAna! vartamAna zatAbdi yaha saba jiMdagI ke lakSaNa haiN| jahAM gaMdagI ho sakatI hai, vahAM meM Apa kauna-sA zabda hameM denA pasaMda kareMge? svacchatA lAyI jA sakatI hai| dhyAna rakhanA, jahAM gaMdagI ho hI nahIM sakatI, vahAM svacchatA kaise lAoge? vahAM to mauta A maiM to prema ke prema meM huuN| usa zabda se bahamUlya mujhe koI aura cukii| tuma usa bacce ko pasaMda karoge jo murde kI taraha eka kone dUsarA zabda mAlUma nahIM hotaa| lAkha vikRtiyAM ho gaI hoM, phira meM baiThA rahatA hai! mAM-bApa pasaMda karate haiM akasara, kyoMki unake bhI usa zabda meM jAdU hai| ahiMsA marA-marA zabda lagatA hai| lie kama upadrava kA kAraNa hotA hai| gobara-gaNeza! baiThe haiN| usase auSadhi kI bAsa AtI hai| ahiMsA-aspatAla meM jaisI kabhI-kabhI pUjA karanI ho to gaNapati jI kI pUjA kara lo, bAsa AtI hai, vaisI bAsa AtI hai| kucha nahIM karanA hai, kucha bAkI ve baiThe rahate haiN| mAM-bApa ko ThIka lagate haiM, lekina bAda meM rokanA hai, kucha niSedha-prema jaise phala nahIM khilte| prema zabda pchtaaeNge| ve aise hI baiThe rheNge| phira eka upadravI, naTakhaTI | hRdaya meM kucha aura hI gaMja lAtA hai, koI kamala khila jAte haiM, | baccA hai, daur3atA hai, hAtha-paira bhI tor3a lAtA hai, khana bhI nikala koI dvAra khulate haiN| ahiMsA se aisA patA calatA hai, kucha AtA hai, kapar3e bhI gaMde kara AtA hai, kIcar3a meM sanA huA ghara A majabUrI, kucha kartavya-vidhAyakatA nahIM hai, pAjiTIviTI nahIM jAtA hai| maiM to isI ko cunuuNgaa| yaha jiMdA to hai! isase kucha hai| 'nahIM' meM hotI bhI nhiiN| hone kI saMbhAvanA hai| prema meM 'hAM' hai. svIkAra hai| prema meM eka ahobhAva hai. gIta hai. ahiMsA meM kacha na ho, isakI ceSTA hai| prema meM kacha ho. isakI nRtya hai| to lAkhoM vikRtiyAM ho gaI hoM prema meM, to bhI maiM prema ko ceSTA hai| maiM jIvana ke pakSa meM hUM, mauta cAhe kitanI hI cunatA huuN| kyoMki prema jiMdA hai aura una vikRtiyoM ko alaga | sApha-sutharI ho| aura mauta bar3I sApha-sutharI cIja hai| jhaMjhaTeM karane kI kSamatA hai usmeN| ahiMsA zabda meM koI prANa nahIM haiN| to | to jIvana meM haiM, mauta meM kyA jhaMjhaTa hai? vaha to saba jhaMjhaToM kA bhalA usameM mahAvIra ne jaba prayoga kiyA to koI vikRtiyAM na rahI aMta hai| to bhI meM mauta ko na cunaMgA, maiM jIvana ko hI cnNgaa| hoM, aba to hajAroM vikRtiyAM ho gaI haiN| aura takalIpha yaha hai ki dayAre-raMgo-nikahata meM gujara kyA hozamaMdoM kA ahiMsA murdA zabda hai| isalie una vikRtiyoM ko chiTakAkara yaha paigAme-bAhara AyA to dIvAnoM ke nAma aayaa| pheMka nahIM sktaa| prema pheMka sakatA hai| prema jIvaMta hai| -ve jo bahuta hoziyAra haiM, gaNita se jIte haiM, aisA hI samajho ki eka AdamI marA huA par3A hai, sApha-suthare samajhadArI-samajhadArI hI jinake jIvana meM hai aura dIvAnagI Jain Eucation International
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ bilakula nahIM, jinhoMne pAgala hone kI sArI kSamatA ko naSTa kara pakar3oge? na pakar3oge na chor3oge, kyoMki vaha dhana-daulata hI na diyA hai--unake jIvana meM kabhI vasaMta kA paigAma nahIM aataa| rhii| chor3ane lAyaka bhI na rahI, pakar3ane kI to bAta dUra hai| rakhA dayAre-raMgo-nikahata meM gujara kyA hozamaMdoM kA! hI kyA hai vahAM? jahAM bhItara ke hIre dikhAI par3ane lageM, vahAM saba -isa raMga-rUpa, phUloM se bharI duniyA meM samajhadAroM kI kahAM | bAhara kA kaMkar3a-patthara ho jAtA hai| jaba bhItara ke sauMdarya meM jIne jarUrata hai? lage to bAhara sauMdarya dikhatA hI nhiiN| lekina agara tuma bAhara ke yaha paigAme-bahAra AyA to dIvAnoM ke nAma aayaa| sauMdarya ko chor3akara bhAge aura yahI tumhArI jIvana kI zailI ho aura jaba bhI vasaMta kI lahara AtI hai, saMdeza AtA hai jIvana gaI, niSedha, inakAra, neti-neti, to tuma muzkila meM pdd'oge| kA, to dIvAnoM ke nAma AtA hai| phAMsI lagA loge apane hAtha se gale meN| aura jisako tuma ahiMsA tumheM hoziyArI de degI, lekina dIvAnagI kahAM se chor3akara bhAge ho, usakI burI taraha yAda aaegii| AyegI hii| lAoge? ahiMsA tumheM galata karane se bacA legI; lekina sahI | isalie jo chor3akara bhAgate haiM--striyoM ke saMbaMdha meM ciMtana karane kA raMga-rUpa kahAM se lAoge? ahiMsA tumheM gAlI dene se | calatA rahatA hai, dhana ke saMbaMdha meM ciMtana calatA rahatA hai| roka legI, lekina gIta kahAM se janmAoge? chir3akate haiM, jhiTakate haiM usa ciMtana ko, haTAte haiN| jaba-jaba strI gAlI dene se ruka jAnA kAphI hai? to jo AdamI gAlI nahIM kI yAda A jAtI hai, jora-jora se rAma-rAma-rAma-rAma japane detA, basa paryApta hai? lagate haiM ki kisI trh...| magara tamhAre japane se kyA hotA yahI to jaina maniyoM kI dazA ho gaI hai| ve gAlI nahIM dete; gIta hai? rAma-rAma-rAma Upara raha jAtA hai, kAma-kAma-kAma-kAma unase paidA nahIM hotaa| baiThe haiM, gobara-gaNeza, unakI pUjA kara bhItara calatA jAtA hai| tumhAre hara do rAma ke bIca meM se kAma kI lo! jainI jAte haiM sevA ko| unase burAI to unhoMne kATa DAlI, | khabara Ane lagatI hai| lekina kahIM kucha bhUla ho gaI, kahIM kucha bar3I buniyAdI cUka ho bhAgo mata! ghabar3Ao mt| Daro mata! paramAtmA jIvana kA gii| aura vaha cUka yaha hai ki unhoMne galata ko chor3ane kI niSedha nahIM hai, jIvana kA paripUrNa anubhava hai| aura dharma palAyana AkAMkSA kI, galata se bacane kI ceSTA kI; lekina sahI ko nahIM hai, jIvana kA paripUrNa bhoga hai| janmAne ke lie unhoMne koI prayAsa na kiyaa| unakA khayAla hai mahAvIra ne prema ke lie ahiMsA zabda cunA; vahAM bhUla ho gii| ki galata haTa jAe to sahI apane se A jaayegaa| merA khayAla hai para bhUla ho jAne ke lie kAraNa the| kyoMki prema ki sahI A jAye to galata apane se haTa jaayegaa| aura maiM tumase zabda...upaniSada aura veda prema kI carcA kara rahe the| aura prema kA kahatA hUM ki unakA khayAla galata hai| unakA khayAla aise hI hai | saba tarapha jAla thaa| aura prema ke nAma para saba tarapha bhraSTAcAra jaise koI AdamI, aMdherA bharA ho kamare meM, aMdhere ko dhakkA de | thaa| to mahAvIra ko lagA, aba prema kA zabda upayoga karanA dekara nikAlane lge| nahIM, aMdhere ko koI dhakke dekara nahIM khatare se khAlI nahIM hai| unhoMne isI AzA meM ahiMsA kA nikAla sakatA-thakegA, maregA, jiMdagI kharAba ho jaayegii| upayoga kiyA ki ve samajhA leMge tumheM ki ahiMsA kA artha prema hI dIyA jalAo! kucha vidhAyaka ko jalAo! aMdherA apane se hai| lekina ve na samajhA paae| kasUra unakA nahIM hai| kasUra calA jAtA hai| unakA hai jinhoMne sunaa| unhoMne tatkSaNa ahiMsA meM se prema to na to maiM tumase nahIM kahatA, krodha chodd'o| maiM kahatA hUM, karuNA nikAlA, nakArAtmakatA nikAla lii| to mahAvIra kA dharma jnmaao| maiM tumase nahIM kahatA, saMsAra chodd'o| maiM kahatA hUM, dhIre-dhIre aisA dharma ho gayA ki isameM kyA-kyA nahIM karanA hai, AtmA ko jgaao| maiM tumase nahIM kahatA, dhana-daulata chodd'o| maiM vahI mahatvapUrNa ho gyaa| kahatA hUM, bhItara eka dhana-daulata hai, usa khojo| merA rukha z2Ahida hadde-hozo-khirada meM rahA 'asIra' vidhAyaka hai| aura yaha merA jAnanA hai ki jisa dina tumheM bhItara nAdAM ne jiMdagI hI ko jiMdAM banA diyaa| www.jainelibrarorg
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH z2Ahida hadde-hozo-khirada meM rahA 'asIra' kucha baMdhA hai prema se, vahAM hameM yaha mAnakara calanA par3egA ki hama --jo sadA hI buddhi kI sImA meM hI ghirA rahA, chor3ane-tyAgane | eka prema ke sAgara meM jI rahe haiN| kI sImA meM hI ghirA rahA... jaba aNu kI pahalI daphA khoja huI aura aNu kA visphoTa nAdAM ne jiMdagI hI ko jiMdA banA diyaa| kiyA gayA, to radaraphorDa ne, jisane pahalI daphA aNu ke saMbaMdha meM -usa nA-samajha ne apane jIvana ko hI eka kArAgRha banA gaharI khoja kI, usako eka savAla uThA ki aNu ke jo paramANu liyaa| chor3o-chor3o, sikur3ate jAo-dhIre-dhIre tuma pAoge, | haiM--ilekTrAna, nyUTrAna, pAjiTrAna-ye Apasa meM kaise baMdhe haiM? phAMsI laga gaI apane hI haathoN| lekina, tuma samajha na pAoge, inako kauna-sI zakti bAMdhe hue hai ? ye bikhara kyoM nahIM jAte? kyoMki jitanI tumhArI phAMsI lagegI utane hI loga tumhAre pairoM meM tumane kabhI khayAla kiyA--eka patthara par3A hai, sadiyoM se par3A phUla cddh'aayeNge| ve kaheMge, kaise mahAtyAgI! to tumheM phAMsI meM bhI hai, bikharatA kyoM nahIM? tuma ise tor3a do hathaur3e se, bikhara gayA, rasa Ane lgegaa| kyoMki phAMsI jitanI tuma kasate jAoge, phira tuma ise jor3o, phira rakha do Tukar3oM ko pAsa-pAsa, magara | utanA hI tumheM sammAna milegaa| jitane jyAdA upavAsa karoge, / aba na judd'egaa| bAta kyA ho gaI? itane dina taka kauna-sI cIja jitanA apane ko tor3ate jAoge, utanA sammAna milegaa| jitanA ise jor3e thI? agara vaha cIja itane dina taka jor3e thI, phira apane ko miTAoge, apanA ghAta karoge, utanA sammAna | tumane Tukar3e pAsa rakha diye, aba kyoM nahIM jor3atI? koI cIja milegaa| to usa muni ko jyAdA sammAna milatA hai jo jyAdA tor3a dI tumne| patthara nahIM tor3A tumane koI aura cIja jo sUkSma tyAga karatA hai| usako ve loga kahate haiM, mhaamni| loga sira | thI, tor3a dii| patthara to aba bhI vahI kA vahI hai, usakA vajana bhI rakhate haiM usake caraNoM meN| to ahaMkAra majA letA hai! vahI hai, Tukar3e bhI utane ke utane haiM lekina pahale jur3e the, aba to jinhoMne bhI niSedha kI yAtrA kI, unhoMne sirpha ahaMkAra ko | TUTa ge| aba tuma lAkha unako pAsa-pAsa biThAo, unako bhara liyaa| unake jIvana meM AtmA khulI nahIM, khilI nhiiN| lAkha samajhAo ki aba phira se jur3a jAo, pUjA-prArthanA karo, to maiM to prema ko hI cunatA huuN| maiM prema ke prema meM huuN| maiM to tumase yajJa-havana karo, vaha sunegA nhiiN| koI cIja tamane tor3a dI. koI kahUMgA, lAkha kharAbiyAM ho isa zabda meM-mahAvIra se kucha sIkha bahuta sUkSma cIja tor3a dii| lo| mahAvIra ne isa zabda kI kharAbiyoM ko dekhakara ahiMsA radaraphorDa socane lagA, kauna-sI cIja jor3e hue hai| bahuta-se cunA, lekina jo pariNAma hue ve aura bhI badatara hue| bImArI to siddhAMta pratipAdita kiye gaye haiN| unameM eka siddhAMta prema kA bhI bImArI, auSadhi bhI bImArI bana gii| hai, yaha Azcarya kI bAta hai| vaijJAnika aura prema kI bAta kareM! maiM to tumase kahUMgA, prema cuno| aura prema itanA sabala hai ki vaha lekina Azcaryacakita hone kI jarUrata nahIM hai| agara jIvana apanI bhUloM ko pAra karane kI kSamatA rakhatA hai| vaha jiMdA hai, to saba tarapha prema se jur3A hai, agara vRkSa phaloM se prema ke kAraNa jur3e gaMdA bhI ho jAye to snAna kara sakatA hai| ahiMsA lAza hai, gaMdI | haiM, agara vRkSa phUloM se prema ke kAraNa jur3e haiM, agara AdamI na hogI, lekina usakI svacchatA kA bhI kyA mUlya hai? usakI AdamI se prema ke kAraNa jur3A hai to phira nizcita hI jIvana kI svacchatA meM jIvana kI suvAsa nahIM hai| usakI svacchatA | ikAiyAM bhI, IMTeM bhI prema se hI jur3I hoNgii| cAhe tuma use klinikala hai| maigneTijma kaho, cAhe tuma use ilekTrisiTI kaho-yaha nAma kA mujhe to prema zabda meM rasa hai| kyoMki mere dekhe, yaha sArA jagata | bheda hai| lekina koI cuMbakIya zakti sAre jIvana ko jor3e hue prema se AMdolita hai| yahAM zvAsa-zvAsa prema se cala rahI hai| hai| usa cuMbakIya zakti ko bhaktoM ne bhagavAna kahA hai, prema kahA yahAM phUla-phUla prema se khila rahe haiN| aura abhI to vaijJAnika bhI hai, paramAtmA kahA hai| mahAvIra use satya kahate haiN| socane lage haiM ki jaba prema se sArA jagata baMdhA huA hai-strI lekina phira mahAvIra kA 'satya' zabda bar3A taTastha hai| usase puruSoM se baMdhI, puruSa striyoM se baMdhe, mAM-bApa beToM-baccoM se rasadhAra nahIM bhtii| satya bar3A rUkhA-sUkhA hai, marusthala jaisA baMdhe, beTe-bacce mAM-bApa se baMdhe, mitra mitroM se baMdhe-jahAM saba hai| prema marUdyAna hai| bar3I rasadhAra bahatI hai| upaniSada kahate haiM, 312
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema se mujhe prema hai raso vai sH| vaha jo paramAtmA hai, rasa usakA svabhAva hai| | kA rAstA madhuzAlA kA hai| vaha kahatA hai, yaha hoza hI hamArI rasa ko maiM bhI jIvana kA satya mAnatA huuN| aura tumhAre jIvana meM pIr3A hai| rasa tabhI hotA hai jaba prema hotA hai| jahAM-jahAM prema, vahAM-vahAM tujha pe kurbA mere dila kI hara eka bekhabarI rs| jahAM-jahAM prema khoyA, vahAM-vahAM rasa suukhaa| rasa meM dduubo| A! isI maMjile-ehasAse-pharAmoza meM aa| tana DUbe, mana DUbe, saba dduube| rasa meM DUbo! aura taba tumhArI | he prabhu! bhakta kahatA hai, tujha pe kurbA mere dila kI hara eka dRSTi meM eka alaga hI dRzya dikhAI par3anA zurU ho jaayegaa| bekhabarI aura to mere pAsa kucha bhI nahIM hai, behozI hai| yaha mere 'jamIla' apanI asIrI pe kyoM na ho magarUra dila kA pAgalapana hai, dIvAnagI hai| yaha tujha para kurbAna karatA yaha phana kama hai ki saiyyAda ne pasaMda kiyA! huuN| yaha tujha para nyochAvara karatA huuN| aura to mere pAsa kucha bhI 'jamIla' apanI asIrI pe kyoM na ho magarUra! jamIla ne kahA | nahIM hai| hai, kyoM na hama abhimAna kareM isa bAta kA ki paramAtmA ne hameM tajha pe kurbA mere dila kI hara eka bekhabarI kaida karane yogya samajhA, bAMdhane yogya samajhA! yaha phana kama hai A! isI maMjile-ehasAse-pharAmoza meM aa| ki saiyyAda ne pasaMda kiyA!-ki usane hameM pasaMda kiyA, ki aura maiM tujhe yAda bhI kara sakU, yaha bhI merI sAmarthya nhiiN| tU mere bhejA, ki bnaayaa| vismaraNa ke dvAra se hI A! bhakta to apane dukha meM se bhI sukha kA gIta suna letA hai| A! isI maMjile-ehasAse-pharAmoza meM aa| merI isa behozI apanI jaMjIroM meM bhI rasa pA letA hai| kahatA hai, paramAtmA ne hI kerAste se hI tU A! bAMdhA hai| chUTane kI jaldI bhakta ko nahIM hai| bhakta kahatA hai, tere | bhakta kA DhaMga aur| bhakta bhI pahuMca jAte haiN| sAdhaka bhI pahuMca baMdhana haiM--rAjI haiN| aura aise bhakta chUTa jAtA hai| kyoMki jisa jAte haiN| mahAvIra kA mArga sAdhaka kA hai| nArada kA mArga bhakta baMdhana ko tumane saubhAgya samajha liyA, vaha baMdhana bAMdhegA kaise? kA hai| lekina agara tuma mujhase pUchate ho, to mere dekhe bhakta ke baMdhana tabhI taka bAMdhatA hai jaba taka tuma chUTanA cAhate ho| tumhAre mArga se adhika loga pahuMca sakate haiN| hAM, jinako bhakti chUTane kI vRtti ke viparIta hone ke kAraNa baMdhana mAlUma hotA hai| asaMbhava hI mAlUma par3atI ho, unako sAdhaka kA mArga hai| vaha jaba tuma svIkAra kara liye, rAjI ho gae, tumane kahA ki majabUrI hai| tumhArA prema agara itanA mara gayA hai aura jar3a ho gayA tthiik...| hai ki usameM se tuma paramAtmA ko pragaTa nahIM kara sakate, to phira 'jamIla' apanI asIrI pe kyoM na ho magarUra chodd'o| phira tuma sAdhaka ke mArga se clo| yaha phakhra kama hai ki saiyyAda ne pasaMda kiyaa| lekina sAdhaka kA mArga doyama hai, naMbara do hai| vaha unake lie yaha koI kama gaurava kI bAta hai ki paramAtmA ne cunA! jo hai jinake bhItara kI AtmA kucha murdA ho gaI hai aura jinake bhItara banAyA, jaisA bnaayaa...| vaha hara jagaha usake prema ko khoja prema ke srota sUkha gae haiM, jinake bhItara gIta-gAna nahIM uThatA, letA hai| | jinake bhItara nRtya-nAca nahIM uThatA, jinakI bAMsurI kho gaI aura tumhArA jIvana agara hara jagaha prema ko khojane hai unake lie hai| agara tumhArI bAMsurI abhI bhI tumhAre pAsa lage-aisI jagaha bhI jahAM khojanA bar3A muzkila hai--jisa ho aura tuma gunagunA sako gIta, to saubhAgyazAlI ho| agara dina tuma saba jagaha prema ke darzana karane lago, usa dina paramAtmA yaha na ho; agara kahIM saba kho cuke bAMsurI dUra jIvana kI yAtrA ke darzana ho ge| meM; kahIM prema ko kuThArAghAta ho gayA; kahIM saba jar3a ho gayA jIsasa ne kahA hai, paramAtmA prema hai| aura maiM kahatA hUM, prema tumhArA hRdaya, aba usameM koI pulaka nahIM uThatI-to phira paramAtmA hai| sAdhaka kA mArga hai| sAdhaka kA mArga una thor3e-se logoM ke lie para ye rAste alaga-alaga haiN| mahAvIra kA rAstA bhakta kA hai, jinake bhItara prema kI saba saMbhAvanAeM samApta ho gaI haiN| rAstA nahIM hai-hoza kaa| bhakta kA rAstA hai behozI kaa| bhakta lekina agara prema kI jarA-sI bhI saMbhAvanA ho aura aMkuraNa ho www.jainelibran.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAgaH 1 sakatA ho, to phikra chodd'o| jaba gIta gAkara aura nAcakara usake | jarUrI haiN| tumheM lorI hI gAkara sunAtA rahUM to tuma aura bhI so ghara kI tarapha jA sakate haiM, to phira laMbe cehare, udAsa cehare lekara jaaoge| hAlAMki lorI tumheM acchI lagatI hai| magara tumhAre jAne kI koI jarUrata nhiiN| jaba svastha, praphullita usakI tarapha acche lagane ko dekhU? to tumheM to nIMda hI acchI lagatI hai| jA sakate haiM, to nAhaka kI udAsI, nAhaka kA vairAgya thopane kI tumheM jagAnA hogA! tumheM jhakajhoranA hogA! koI jarUrata nhiiN| | aura dhIre-dhIre tumane apane rogoM ko bhI apane jIvana kA mahAvIra ke mArga se loga pahuMce haiM, tuma bhI pahuMca sakate ho| hissA mAna liyA hai| tuma dhIre-dhIre apane rogoM ke bhI prema meM par3a lekina mahAvIra kA mArga bahuta saMkIrNa hai; bahuta thor3e-se loga | gae ho| pahuMcate haiM; bahuta thor3e-se loga jA sakate haiN| __ eka choTA baccA apane nAnA-nAnI ke ghara AyA thaa| rAta jaba bhakti kA mArga bar3A vistIrNa hai| usa para jitane loga jAnA nAnI usakI sulA gaI use kamare meM aura bijalI kI battI bujhAI, cAheM, jA sakate haiN| lekina kucha logoM ko kaThinAI meM rasa hotA to vaha baiTha gayA aura rone lgaa| usane pUchA ki kyA huA tujhe| hai| kucha logoM ko jo cIja sulabhatA se milatI ho, vaha jaMcatI nAnI ne pUchA, kyA huA tujhe? usane kahA ki mujhe aMdhere kA nhiiN| kucha logoM ko jitane jyAdA upadrava aura musIbatoM meM se bahuta Dara lagatA hai| para usane kahA, 'are pAgala! aura tU apane gujaranA par3e utanA hI unheM lagatA hai, kucha kara rahe haiN| unake lie | ghara bhI to aMdhere meM hI sotA hai aura alaga hI kamare meM sotA hai, mahAvIra kA mArga bilakula ThIka hai| to phira kyA Dara hai?' to usane kahA, nAnI, vaha bAta alaga hai| vaha merA aMdherA hai| AkhirI prazna: Apake pAsa kucha bhI likhatI hUM to Apa apane-apane aMdhere se bhI lagAva ho jAtA hai| merA aMdherA, nArAja ho jAte haiN| pIche mujhe bahuta ghabar3AhaTa hotI hai ki Apake merI bImArI, merA roga, merI ciMtA, merA saMtApa- 'merA' usase pAsa dila kholUM ki nahIM kholuuN| aura kyA maiM kucha bhI nahIM kara bhI jur3a jAtA hai| tabhI to hama apane dukha ko bhI pakar3e baiThe rahate pAtI? koziza to hara hAla karatI hUM ki ApakI bAta samajha meM | haiN| dukha chor3ane meM bhI Dara lagatA hai, kyoMki kahIM aisA na ho ki aae| bhakta ko ahaMkAra kA kucha bhI patA nhiiN| kaise kyA | dukha bhI chUTa jAye aura hAtha khAlI ho jAyeM, aura kucha mile na; karUM? merI himmata aba TUTI jA rahI hai| kRpayA eka bAra phira kama se kama kucha to hai, dukha hI sahI, darda hI sahI! hone kA patA samajhAeM! to calatA hai ki hai| to kaI bAra tumase mujhe nArAja bhI honA par3atA hai-sirpha taru kA prazna hai| isIlie ki tumheM prema karatA hUM, anyathA koI kAraNa nahIM hai| . 'Apake pAsa kucha bhI likhatI hUM to Apa nArAja ho jAte 'aura pIche mujhe bahuta ghabar3AhaTa hotI hai ki Apake pAsa dila haiN|' bahuta bAra aisA lagegA ki maiM nArAja huA hUM, para merI kholUM ki nahIM kholUM!' / nArAjagI meM kevala itanI hI abhilASA hai ki zAyada nArAja kyA tumhAre kholane na kholane se kucha pharka par3egA? khulA hI hokara kahUM to tuma suna lo; zAyada nArAja hokara kahUM to tumhArA huA hai| jisa dina apane ko jAnA, usI dina se sabhI kA dila sapanA TUTe; zAyada coTa dekara kahUM to tuma thor3e tilamilAo khula gayA hai| apanA dila khule to saba kA dila khula jAtA hai| aura jaago| aba mujhase chipAne kA upAya nahIM hai| na batAo, koI pharka na jhena phakIra to DaMDA hAtha meM rakhate haiM taru! aura unhoMne dekhA ki pdd'egaa| kyoMki manuSya mAtra kI pIr3A eka hai| vistAra ke pharka jarA unakA koI ziSya jhapakI khA rahA hai ki unhoMne sira phodd'aa| | hoMge, thor3e bahuta raMga-DhaMga ke pharka hoMge; lekina manuSya mAtra kI lekina kaI bAra aisA huA hai ki jhena sadaguru kA DaMDA par3A hai | pIr3A eka hai ki jisase hama janme haiM usase hama bichur3a gae haiM; aura usI kSaNa sAdhaka samAdhi ko upalabdha ho gayA hai| ki jo hamArA mUla srota hai usase hama kho gaye haiN| aura isalie tumhArI nIMdra gaharI hai; coTa karanI jarUrI hai| tumheM dhakke dene saba khojate haiM, lekina tRpti nahIM hotii| bahuta daur3ate haiM, lekina 314
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema se mujhe prema hai pahuMcate nahIM; kyoMki apane ghara kA patA hI bhUla gayA hai| kA eka citra banAkara laayaa| ravIMdranAtha ne likhA hai ki aisA vistAra kI bAteM alaga haiN| ve hara eka vyakti kI alaga haiN| suMdara citra maiMne pahale kabhI dekhA na thA; kRSNa kI aisI chavi koI usameM jAne se koI sAra bhI nahIM hai| banA na pAyA thaa| aura maiM to bhAvavibhora ho gayA, vimugdha ho tuma apanA dila kholo yA na kholo, isase koI pharka nahIM | gayA, nAca uThane kA mana ho gayA; lekina maiM cupa rhaa| kyoMki pdd'taa| tumhArI AdhArabhUta pIr3A kA mujhe patA hai| avanIMdranAtha maujUda the, aura ve citra ko bar3e gaura se dekha rahe the| vaha pIr3A yahI hai ki kaise prabhu se milana ho jAye! prabhu nAma do bar3I dera sannATA rhaa| yA na do| kaise usase milana ho jAye, jise pAkara phira kucha aura ravIMdranAtha ne likhA hai ki maiM ghabar3A gayA ki bAta kyA hai, ve pAne ko na bace! kucha kaheM! tor3eM isa khAmozI ko, kucha to kheN| naMdalAla bhI 'aura kyA maiM kucha bhI nahIM kara pAtI hUM?' tharathara kAMpa rahA thaa| aura Akhira unhoMne AMkheM Upara uThAIM aura karatI bahuta ho, lekina karane se vaha milatA nhiiN| kara-karake | usa citra ko uThAkara bAhara pheMka diyA apanI baiThaka se| aura hArane se milatA hai| jaba taka karanA jArI rahatA hai, taba taka to naMdalAla se kahA, 'isako tuma bar3I kalA mAnate ho? yaha to thor3I na thor3I asmitA banI hI rahatI hai| maiM kara rahA hUM', to maiM baMgAla meM jo paTiye haiM, jo kRSNa kA citra banAte haiM, do-do paise meM bacA rahatA huuN| kRtya se to ahaMkAra kabhI maratA nhiiN| hAM, kRtya | becate haiM, unake lAyaka bhI nahIM hai| tuma jAo paTiyoM se sIkho se ahaMkAra suMdara ho jAtA hai, surucikara ho jAtA hai| kRtya se ki kRSNa kaise banAye jAte haiM!' ahaMkAra meM sajAvaTa A jAtI hai, zRMgAra A jAtA hai; miTatA naMdalAla sira jhukAkara, caraNa chUkara lauTa gyaa| ravIMdranAtha ko nhiiN| miTatA to tabhI hai, jaba tumheM patA calatA hai, mere kie kucha to bar3A Azcarya huA aura krodha bhI aayaa| lekina guru-ziSya bhI na hogaa| AtyaMtika rUpa se aisA patA calatA hai ki mere kie ke bIca kyA bolanA, to ve cupa rhe| jaba naMdalAla calA gayA kucha bhI na hogaa| aMtima rUpa se yaha nirNaya A jAtA hai ki mere taba unhoMne kahA ki yaha merI samajha ke bAhara hai| Apake bhI citra kie kucha bhI na hogaa| vahIM 'maiM' giratA hai, jahAM usake kie maiMne dekhe, lekina maiM kaha sakatA hUM ki una citroM meM bhI mujhe koI kucha bhI nahIM hotaa| itanA nahIM bhAyA jitanA yaha kRSNa kA citra bhaayaa| aura Apane to tuma karate to bahuta ho; lekina maiM tumase kahe calA jAtA hUM, | isako uThAkara pheMka diyA! kucha bhI nahIM, yaha bhI kucha nahIM, aura karo, aura kro| aura jo lekina avanIMdranAtha cupa! to unhoMne AMkheM uThAkara dekhA, jitanA jyAdA kara rahA hai usase maiM aura jyAdA kahatA hUM, yaha kucha AMkha se AMsU baha rahe haiN| avanIMdranAtha ne kahA ki tuma samajhe bhI nahIM, aura kro| kyoMki jo jitanA jyAdA kara rahA hai, usase nahIM; isase mujhe bar3A bharosA hai; isase abhI aura khIMcA jA utanI hI AzA baMdhatI hai ki karIba pahuMca rahA hai usa sImA ke, | sakatA hai| abhI yaha aura UMcAiyAM chU sakatA hai| maiM bhI jAnatA jahAM saba karanA vyartha ho jaaegaa| to aura daur3AtA huuN| jo pichar3a hUM ki aisA citra maiMne bhI nahIM bnaayaa| magara isakI abhI aura gae haiM, unako na bhI kahUM, kyoMki unake daur3ane se bhI kucha bahuta saMbhAvanA hai| agara maiM kaha dUM ki basa, bahuta ho gyaa| merI honevAlA nahIM hai| lekina jo daur3a meM bahuta Age haiM aura bar3I | prazaMsA kA hAtha isake sira para par3a jAye, to yahI isakI rukAvaTa zakti se daur3a rahe haiM unako to jarA bhI zithilatA khataranAka hogI | ho jaayegii| maiM isakA duzmana nahIM huuN| aura mahaMgI par3a jaayegii| naMdalAla tIna sAla taka patA na calA, kahAM calA gyaa| vaha aisA ullekha hai, ravIMdranAtha ke cAcA the avniiNdrnaath| bar3e gAMva-gAMva baMgAla meM ghUmatA rahA aura jahAM-jahAM paTiyoM kI khabara kAra the| bhArata meM aise citrakAra isa sadI meM eka-do hI milI, gAMva ke grAmINa kalAkAroM kI, unase jAkara kRSNa ke citra hue| dUsarA jo bar3A citrakAra bhArata meM paidA huA, naMdalAla, vaha | banAnA sIkhatA rhaa| tIna sAla bAda lauttaa| ravIMdranAtha ko unakA ziSya thaa| ravIMdranAtha eka dina baiThe the avanIMdranAtha ke | naMdalAla ne Akara kahA ki unakI bar3I anukaMpA hai! aisA bahuta saath| aura naMdalAla, jaba vaha yuvaka thA aura vidyArthI thA, kRSNa kucha sIkhakara lauTA hUM jo yahAM baiThakara kabhI sIkha hI na pAtA! 315
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jina sUtra bhAga : 1 TIMERA una grAmINa sarala hRdaya logoM meM takanIka to nahIM hai, takanIka kI hara eka raMjo-gama se rihA ho gaye hm| unheM koI zikSA nahIM milI hai| lekina bhAva kI bar3I gahanatA hai| aba tU jAna! aura asalI cIja to bhAva hai, takanIka meM kyA rakhA hai? kitane dIvAne muhabbata meM miTe haiM 'sImAba' to jo yahAM mere pAsa tIvratA se kAma meM lage haiM, unakI pITha meM jamA kI jAe jo khAka unakI to vIrAnA bne| nahIM thpthpaataa| unase to maiM kahatA hUM, yaha kyA hai? baMgAla ke kitane premI usake prema meM miTa gae haiM! jamA kI jAye jo khAka paTiye bhI isase behatara kara lete haiN| unase to maiM yahI kahe calA unakI to vIrAnA bne| eka marusthala bana jAye, agara unakI jAUMgA, yaha bhI kucha nahIM-aura-aura-aura-usa ghar3I taka, | rAkha ikaTThI kreN| usI rAkha ke marusthala meM apanI rAkha ko bhI jahAM ki karane kI parAkASThA A jaaye| kyoMki jahAM karane kI milA do| parAkASThA AtI hai vahIM ahaMkAra kI bhI parAkASThA A jAtI hai| gara bAjI izka kI bAjI hai aura jaba karanA-mAtra gira jAtA hai, jaba tumheM lagatA hai, aba | jo cAho lagA do, Dara kaisA? Age karane ko kucha bhI nahIM bacA aura tuma baiTha jAte ho, usa gara jIta gae to kyA kahanA baiThane meM hI pahalI daphA paramAtma-tatva se saMbaMdha hotA hai| tuma hAre bhI to bAjI mAta nhiiN| nahIM hote, usa baiThane meM tuma nahIM hote; usa baiThane meM tumhAre bhItara gara jIta gae to kyA khnaa| paramAtmA hI hotA hai| to mahAvIra ho jAtA hai AdamI, agara jIta gyaa| 'kyA maiM kucha bhI nahIM kara pAtI hU~? koziza to hara hAla hAre bhI to bAjI mAta nahIM! hAra gae to mIrA paidA ho jAtI hai| karatI hUM ki ApakI bAta samajha meM aaye| bhakta ko ahaMkAra kA ar3acana nahIM hai, bAdhA nahIM hai| kucha bhI patA nhiiN| kaise kyA karUM? merI himmata aba TUTI jA gara bAjI izka kI bAjI hai rahI hai|' jo cAho lagA do Dara kaisA? bar3e zubha lakSaNa haiN| kie jaao| gara jIta gae to kyA kahanA himmata ko TUTa hI jAnA hai| tumhArI himmata hI bAdhA hAre bhI to bAjI mAta nhiiN| hai-bhakta ke lie| samarpaNa ke mArga para tumhArI himmata aura yaha kucha rAstA aisA hai prabhu kA ki jo pahuMcate haiM, ve to pahuMca tumhArA bala hI bAdhA hai| nirbala ke bala rAma! vahAM to jaba tuma hI jAte haiM; jo bhaTakate haiM ve bhI pahuMca jAte haiN| saMsAra ke mArga bilakula nirbala ho jAoge, saba TUTa jAyegA, usI kSaNa, usI para ulaTI hI kathA hai: jo pahuMcate haiM, ve bhI nahIM pahuMcate; jo pala anirvacanIya se milana ho jAtA hai| bhaTakate haiM, unakA to kahanA hI kyA! paramAtmA ke mArga para jo . muhabbata meM terI giraphta ho kara pahuMcate haiM, ve to pahuMca hI jAte haiM; jo bhaTakate haiM, ve bhI pahuMca hara eka raMjo-gama se rihA ho gae hm| jAte haiN| itanA hI kyA kama hai ki hama use khojane meM bhaTake? usake prema ko tumhAre cAroM tarapha baMdhane do, usake prema ko | itanA kama hai ki hamane use khojanA cAhA? itanA kama hai ki kasane do| usake prema kI phAMsI meM tumhArA ahaMkAra mara jaayegaa| aMdherI rAta meM hamane usa dIye kI AzAeM aura sapane saMjoe? mahabbata meM terI giraphta ho kara kaiphiyata unake karama kI koI hamase pUche hara eka raMjo-gama se rihA ho gae hm| jisase khuza hote haiM dIvAnA banA dete haiN| . aba tuma chor3o apanA raMja bhI, apanA gama bhI; jo tumhAre pAsa paramAtmA kA prema jaba tuma para barasegA to dIvAnagI aura hai usake caraNoM meM car3hA do! kucha aura to hai nahIM, kahAM se bar3hegI, AMsU aura baheMge, hRdaya TUTegA, bikhregaa| rAkha ho lAoge phUla? jo hai...AMsU shii| usake caraNoM meM rakha do! jAoge tuma usa bar3e marusthala meM-jahAM mIrA bhI kho gaI hai, aura usase kahA do ki caitanya bhI kho gae haiM, jahAM rAbiyA kho gaI hai, jahAM kabIra, muhabbata meM terI giraphta ho kara nAnaka, raidAsa kho gae haiN| usa virATa marusthala meM tuma bhI kho 316
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prema se majhe prema hai / jaaoge| lekina khone ke pahale eka zarta pUrI kara denI jarUrI hai| yahAM saMsAra meM dhana nahIM milatA; yahAM saMsAra meM premapAtra nahIM ki tuma jo kara sakate ho vaha kara lo; anyathA tumheM aisA lagA | milatA; yahAM saMsAra meM kucha bhI nahIM milatA-aise saMsAra meM rahegA kucha na kucha kara lete| aTake rhoge| ahaMkAra thor3I-sI hamane paramAtmA ko mAMgA hai| jahAM kucha bhI nahIM milatA; jahAM jo jagaha banAe rkhegaa| dikhAI par3anevAlI cIjeM haiM, ve bhI hAtha meM pakar3a meM nahIM prema kI AkAMkSA jisane kI hai aura bhakti kA mArga jisane AtIM-vahAM hamane adRzya ko pakar3anA mAMgA hai! dRzya pakar3a meM cunA hai, usane bar3e asaMbhava kI AkAMkSA kI hai| nahIM AtA, sImita para hAtha nahIM baMdhate-vahAM hamane asIma kI isalie mahAvIra gaNita kI taraha sApha haiN| vahAM sApha-sutharA abhIpsA kI hai! vijJAna hai| isalie jaina-dharma meM vijJAna kI bhASA hai| mIrA aura ___ usa darda ko mAMgA, merI himmata koI dekhe caitanya, nArada aura kabIra-unakI bhASA aTapaTI hai, jo darda bhI nAkAbile-daramA naz2ara aayaa| sadhukkar3I, ulaTabAMsI jaisii| vahAM gaMgA gaMgotrI kI tarapha bahatI rAha bar3I pIr3A se bharI hai, para pIr3A bar3I madhura hai| usake mArga hai| bar3I rahasya se bharI, kyoMki unhoMne bar3e asaMbhava kI para lage kAMTe bhI aMtataH phUla bana jAte haiN| AkAMkSA kI hai| mahAvIra kI bAta cAhe kitanI hI kaThora mAlUma par3atI ho, lekina gaNita ke samajha meM AnevAlI hai| aura premiyoM Aja itanA hii| kI bAta cAhe kitanI hI sarala mAlUma par3atI ho, bar3I asAdhya mAlUma hotI hai| usa darda ko mAMgA, merI himmata koI dekhe jo darda bhI nAkAbile-daramAM naz2ara aayaa| -prema kA darda aisA hai ki asAdhya hai| isakA koI ilAja nahIM usa darda ko mAMgA, merI himmata koI dekhe jo darda bhI nAkAbile-daramAM naz2ara aayaa| -jisakA koI ilAja nahIM, asAdhya hai, jisakI koI auSadhi nhiiN| prema eka aisI pIr3A hai, jisakA koI ilAja nhiiN| lekina pAyegAH pIr3A mIThI hotI jAtI hai; pIr3A aura mIThI hotI jAtI hai| aura eka dina patA calatA hai ki jise hamane pahale kSaNa meM darda jAnA thA, vaha darda na thA; vaha usa prabhu ke Ane kI khabara thI, usake pagoM kI dhvani thI, AhaTa thii| hama paricita na the, isalie darda jaisA mAlUma huA thA; yA prabhu itanI tIvratA se karIba AyA thA ki hama jhela na sake the, hamArI pAtratA na thI; jaise ki AMkha meM sUraja ekadama se par3a gayA ho aura AMkheM cauMdhiyA jAyeM aura darda mAlUma pdd'e| jaba paramAtmA kI tarapha koI cala rahA hai to usane eka aisI dIvAnagI mAMgI hai, jo asaMbhava jaisI lagatI hai|