Book Title: Jain Shwetambar Terapanthi Sampraday Ka Sankshipta Itihas
Author(s): Shreechand Rampuriya
Publisher: Jain Shwetambar Terapanthi Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034529/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tihAsa zrI jaina zvetAmbara terApaMthI sampradAya saMkSipta itihAsa zrI jaina zvetAmbara terApaMthI sabhA, kalakattA dvArA saMkalita va prakAzita / 146 vRtti 2000 mUlya-) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgurave namaH prastAvanA jaina siddhAntoM ke anusAra saMsAra anAdi hai / jIva aura karma bhI anAdi haiM evaM unakA milApa anAdi kAlase calA A rahA hai| karmoM se mukta honA hI jIvake liye mukti prApta karanA hai| isa muktike mArgako jaina dharma anAdi kAlase batalAtA A rahA hai| isa ananta aura anAdi kAlake pravAhameM nazvara evaM azAzvata vastuoMkA parivartana sadA hotA AyA hai, kintu zAzvata vastu para kAlakI zakti nahIM cltii| dharma-satya, nitya, zAzvata evaM sanAtana hai / jaise 1+1 saba samayameM do hI thA, aura rahegA, vaise hI, ahiMsA, satya, acaurya evaM aparigraha sadAse dharmakA mArga mAnA gayA hai aura mAnA jAyagAisameM pheraphAra nahIM ho sakatA / yahI kAraNa hai ki jitane tIrthakkara ho gaye haiM sabakI eka hI dharmadezanA rahI hai| jainiyoMmeM mukhya do vibhAga haiM-zvetAmbara va digambara / arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya va sAdhu yaha paMca parameSTi samasta saMpradAyoM va vibhAgoM ko mAnya haiN| saba sampradAyavAle hiMsAmeM adharma mAnate haiM, rAga dveSako karmoMkA bIja batalAte haiM / sirpha jaina hI nahIM anyAnya matoMmeM bhI rAga dveSako duHkhakA kAraNa batAyA hai| jaina dharmameM ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigrahako jaisA ucca sthAna diyA hai vaisA anya matameM bhI hai| dharmAcAryamAtra ina niyamoMko pAlana karaneko kahate haiM / gRhastha jIvanameM bhI inakI upAdeyatA spaSTa jAhara hai / jisa rASTra, jisa deza va jisa samAjameM ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigrahake guNoMkA adhika samAveza hai vaha rASTra, vaha deza, vaha samAja naitika unnatike sAtha-sAtha sAMsArika unnatike bhI ucca zikhara para ArUr3ha ho sakatA hai| terApaMthI sampradAya Adhunika hai, para isake tattva navIna nahIM haiN| vAstavameM jo nitya, satya, zAzvata jaina tattva haiM vahI isa sampradAyake tatva haiN| zatAbdiyoM ke puMjIbhUta vikAroMko haTAkara jainadharmake satya, zAzvata, sanAtana svarUpako prakAzameM lAnekA bIr3A zrI zrI 1008 zrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kha ) bhIkhaNajI svAmIne utthaayaa| unake paravartI svanAmadhanya AcAryagaNa apane prAcAra va prarUpaNAse jainadharmake mahatva, vizAlatva, nirdoSatva avisaMvAditva saMsAra ke sAmane rakha tIrthaMkara bhagavAnake bacanoMko zrAdarake sAtha aMgIkAra karane ke liye logoM ko ubuddha karate Aye haiM evaM kara rahe haiN| terApaMthI matakI utpatti va usakI mAnyatAke sambandhameM bahuta-sI bhrAntadhAraNA loka samAjameM phailI huI hai| una bhrAnta dhAraNAoMko dUra karaneke liye isa pustakakA prakAzana kiyA jAtA hai| janma jarAmRtyu-maya saMsArase mukti pAneke cAra upAya-jJAna, darzana, cAritra tapa athavA dAna, zIla, tapa, aura bhAvanA batalAye haiN| terApaMthI sampradAyake sAdhuvaga upadeza dvArA, zAstrIya pramANa dvArA va apane jIvanayApana-praNAlI dvArA ina upAyoMko kisa prakAra kAryarUpameM lAyA jA sakatA hai yaha pratyakSa dikhA rahe haiN| isa saMkSita itihAsa ke pahale agarejI bhASAmeM do saMskaraNa prakAzita ho cuke haiN| hindI bhASA bhApiyoM ke liye yaha hindI kA dvitIya saMskaraNa hai / isa matakA, isake pUjanIya AcAryoMkA va isake kucha tapasvI munirAjoM kA saMkSipta paricaya mAtra isameM diyA gayA hai| terApaMthI sAdhuoMkA Adarza jIvana, unakA tyAga, unakA vairAgya, unakA jJAna, unakI vidvatA, unakI pratibhA Adi guNarAzi kA prakRSTa paricaya unake darzana va sevAse mila sakatA hai| pAThakagaNase nivedana hai ki dUsaroMke dveSa pUrNa pracArase apane vicAroMko dUSita na kara satyakA anusaMdhAna kareM va guNIjanoMkA samucita samAdara kara unase ucita lAbha utthaaveN| antameM nivedana hai ki chapAI kArya zIghratAse karAneke kAraNa bhUla cUka raha jAnI sambhava hai AzA hai pAThaka unake liye kSamA kreNge| kalakattA ) zrIcaMda rAmapuriyA caita sudI 15-2001 ) a0 maMtrI, zrI jaina zvetAmbara terApaMthI smaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjaina zvetAmbara terApaMthI sampradAya saMkSipta itihaas| prathama prAcArya zrI bhIkhaNajI mahArAja zrIjaina zvetAmbara terApanthI matake pravartaka prAtaHsmaraNIya zrI zrI 1008 zrI zrI bhIkhaNajI svAmIkA janma ASAr3ha sudI 13 saM0 1783 ( julAI 1726 I0) ko mAravAr3a rAjyake kaMTAliyA grAmameM huaathaa| unake pitA kA nAma balUjI sukhalecA tathA mAtAkA nAma dIpAMbAI thaa| sAha balUjI osavAla jAtike the / ve bar3e hI sajjana prakRtike the| dIpAMbAI bhI apanI sarala aura bhadra prakRtike lie prasiddha thiiN| aise hI puNyavAna mAtA-pitAke ghara svAmI bhIkhaNajIkA janma huA thaa| svAmI bhIkhaNajIko bAlyAvasthAse hI dharmakI ora vizeSa ruci thii| unake mAtA pitA gacchavAsI sampradAyake anuyAyI the isaliye pahale pahala isI sampradAyake sAdhuoMke pAsa bhIkhaNajIkA AnA-jAnA zurU huaa| parantu vahAM para inake hRdayakI pyAsa na bujhI aura sacce tatvAnusaMdhAnake liye ve potiyAbandha sAdhuoMke yahAM gamanAgamana karane lge| bahuta dinoM taka ve unake anuyAyI rahe parantu vahAM bhI unhoMne bAhyADambarakI adhikatA aura sacce dhArmika laganakA prabhAva anubhava kiyaa| ataH unheM chor3a kara ve jaina zvetAmbara sthAnakavAsI sampradAyakI eka zAkhA vizeSake AcArya zrIrughanAthajIkI bhakti karane lage / jinake hRdayameM vairAgyakI tIvra bhAvanA sthAna pA jAtI hai unheM jaba taka usa bhAvanAke anukUla saMga nahIM milatA, taba taka sacce mArga kA anusaMdhAna karate hI rahate haiN| hRdayakI vairAgya bhAvanA jitanI hI adhika tIvra hotI hai, anusaMdhAnakA vega bhI utanA hI joradAra rahatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayI hokara gjeNge| dIpAMbAIko raghunAthajIke isa uttarase santoSa milA aura unhoMne putrako pravarjita honekI AjJA de dii| raghunAthajIne saM 1808 meM svAmI bhikhaNajIko dIkSita kiyaa| dIkSAke bAda prAyaH 8 varSa taka bhIkhaNajI raghunAthajIke sAtha rahe aura isa samayako unhoMne atyanta adhyavasAya aura ekAnta ekAgracittake sAtha jaina sUtroMke adhyayana aura mananameM lagAyA / zAstroMke gambhIra adhyayanase unheM jJAta huA ki tatkAlIna sAdhuvargazAstrIya AdezoMko sampUrNatayA pAlana nahIM karate aura na ve zAstrako saccI vyAkhyA karanekA sAhasa rakhate haiM / bhIkhaNajIne dekhA ki tatkAlIna sAdhu apane lie banAye hue sthAnoMmeM rahate haiM, uddezika AhAra lete haiM. bhikSAke niyamoMkA samucita pAlana nahIM karate, aura pustakoM ke samUha dIrghakAlataka binA paDilehanAke rakhate haiM, dIkSA deneke pahile abhibhAvakoMkI AjJA anivArya nahIM samajhate, vastraM pAtra tathA sAdhuke anya upakaraNa AvazyakatA aura zAstrIya pramANase adhika saMkhyAmeM rakhate haiM, unameM saccA Atmadarzana nahIM aura na zuddha sAdhUcita AcAra hI hai| yaha saba bhIkhaNajIne zAstrIya avalokana aura maMthanase acchI taraha jAna liyaa| raghunAthajIkA una para atya. dhika sneha thA aura isalie guruke sanmukha unake zithilAcArakI bAteM rakhanemeM bhIkhaNajI pahile pahala kucha kaThinAI aura saMkocakA anubhava karate the| tathApi nAnA prakArakI zaMkAe~ utthApana aura prazna karate rahe ora sacce rahasyako jAnanekI utkaMThA dikhAte rhe| itanemeM hI saMyogavaza eka aisI ghaTanA huI jisake bAda bhIkhaNajIke bhaviSya jIvanakI gati palaTa gii| yaha ghaTanA svAmIjIke bhaviSya jIvanako ujjvala banAne vAlI thii| mevAr3ameM rAjanagara nAmaka eka zahara hai / vahA~ kI janasaMkhyA kAphI thii| unameM raghunAthajIke bahutase anu. yAyI bhI the| ina anuyAyiyoM meM adhikAMza mahAjana the aura unameM kuchako jainazAstroMke marmakA acchA jJAna thA / ina zrAvakoMko kaI bAtoMke sambandhameM zaMkAeM ho gayIM aura unhoMne raghunAthajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanonandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sathA unake sAdhuoMkA AcAra zAstrasammata na dekha unheM bandanA karanA chor3a diyA / bhIkhaNajIkI buddhi bar3I hI tIbra thI aura dUsaroMpara unakI buddhikA tatkSaNa prabhAva par3atA thaa| raghunAthajIne ina zrAvakoMkI zakkA dUra karaneke liye bhIkhaNajIko yogya samajhA aura anya kaI sAdhuoMke sAtha unheM rAjanagara bhejaa| svAmIjIne rAjanagarameM cAturmAsa kiyA aura aneka yuktiyoMse zrAvakoMko samajhA kara punaH bandanA prArambha krvaaii| zrAvakoMne bandanA karanA to svIkAra kiyA phira bhI unake hRdayase zaGkAyeM dUra nahIM huI aura bhIkhaNajIkI yuktise, unake vairAgyamaya jIvana aura satmArgapara unako calanekI pratijJAke prabhAvase hI zrAvakoMne unheM bandanA karanA prArambha kiyaa| usI rAtako bhIkhanajIko asAdhAraNa jvarakA prakopa huA / jvarakI tIbra vedanAne bhIkhanajIke adhyavasAyoMko pavitra kara diyaa| unhoMne socA maiMne satyako jhUTha ThaharA kara ThIka nahIM kiyA ! yadi isI samaya merI mRtyu ho to merI kaisI durgati ho! isI prakAra prAtma-glAni aura pazcAttApase unake hRdayakA sArA mala dhupa gayA aura unhoMne pratijJAkI ki yadi maiM isa rogase mukta huzrA, to avazya pakSapAta rahita hokara sacce mArgakA anusaraNa karUMgA, jinokta sacce siddhAntoMko aGgIkAra kara unake anusAra AcaraNa karane meM kisIkI khAtira na kruuNgaa| isa prakAra eka divya Antarika prakAzase unakA hRdaya jagamagA uThA aura bAdakA unakA sArA jIvana isI Antarika prakAzase Alokita rhaa| ye svAmIjIkI asAdhAraNa mahAnatAke lakSaNa the| inameM haThadharmI yA jida na thI ki apanI bhUla mAlUma hone para bhI use chupAte yA usakA poSaNa karate / eka sacce mumukSukI taraha ve to satyakI khoja meM lage hue the| ataH jahAM satyake darzana hote usI ora vaha Age bar3hate / aihika mAna-sammAna yA pada-gauravakI rakSAkA khayAla unheM tanika bhI na thaa| satyakI maryAdAke sAmane inake liye ye saba bAteM nagaNya thiiN| Shree Sudharmaswami Gyambhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isaliye jaba unheM usa vakhatake sAdhu samAjake zithilAcArakA mAlUma par3A to unhoMne usakA prAyazcitta bhI kiyaa| ___yaha eka AzcaryakI bAta hai ki uparokta pratijJAke bAda hI bhIkhaejI kA bukhAra utara gyaa| unhoMne zrAvakoMse kahA ki unakA kathana yukti-yukta hai aura sAdhuvargakA AcAra va prarUpaNA azuddha hai|pr unhoMne vacana diyA ki AcAryako samajhA kara zuddha mArgakI pravRttike liye ceSTA kareMge / isase zrAvaka loga una para vizeSa zraddhAlu bane / unhoMne satyAsatyakA nirNaya karaneke liye phirase zAstroMke gambhIra adhyayanakA vicAra kiyaa| aura 32 sUtroMko hI do do bAra khUba acchI tarahase vicAra pUrvaka pddh'aa| aba raghunAthajIkA pakSa zAstra sammata na honemeM unheM tanika bhI zaMkA na rhii| bhikhaNajIne jinokta mArga aGgIkAra karanekI pratijJA kara lI thI para isase pAThaka yaha na samajhe ki unhoMne raghunAthajIke ziSya na rahane kI ThAna lI thI athavA kisI naye matake AcArya hI ve bananA cAhate the| jahAM saccA mArga ho vahAM guru rUpameM yA ziSya rUpameM rahanA unake liye samAna thA / Atma-kalyazNakA prazna hI unake sAmane mukhya thA isaliye ziSya raha kara bhI ve ise prApta kara sakate to unheM koI Apatti na thii| isI liye raghunAthajIke pakSako galata samajha kara bhI unhoMne usI samaya raghunAthajIse apanA sambandha na tor3a diyaa| balki ulaTA unhoMne yaha vicAra kiyA ki raghunAthajIse zAstrIya AlocanA karUMgA aura unheM aura unake sampradAyako hara prakArase zuddha mArga para lAnekA prayatna kruuNgaa| unase milaneke pahale apane bhaviSyake sambandhameM unhoMne koI nizcaya karanA ucita na smjhaa| isa samaya bhikhaNajIne jisa vinaya aura dhIrajakA paricaya diyA vaha avazya hI unake Antarika vairAgya aura dharma mAvanAoM kA pratibimba thaa| ___ cAturmAsa samApta hone para bhikhaNajI raghunAthajIke pAsa gaye aura vinamratA pUrvaka unase AlocanA zurU kii| unhoMne kahA ki hama logoMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atma-kalyANake liye hI ghara-bArako chor3A hai ataH jhUThA pakSapAta chor3a kara sacce mArgako grahaNa karanA caahiye| hameM zAstrIya vacanoMkA pramANa milA kara midhyA pakSa na rakhanA cAhiye, pUjA prazaMsA to kaI bAra mila cukI hai / para saccA mArga milanA bahuta hI kaThina hai| ataH sacce mArgako prApta karane meM ina bAtoMko nagaNya samajhanA cAhiye / Apako isameM koI sandeha na rahanA cAhie ki yadi Apane zuddha jaina mArgako aGgIkAra kiyA to mere lie Apa pahilekI taraha hI pUjya rheNge| parantu bhikhaNajIkI isa vinamra carcA kA raghunAthajI para koI asara na huaa| ve paMcamAre kA prabhAva kaha kara hI unakI bAteM TAlate rahe / svAmI bhIkhaNajI isa uttarase santuSTa hone vAle na the| unakI dRSTise isa duSamakAlameM samyak caritra pAlana karaneke udyamameM kamI Aneke badale aura adhika bala AnA cAhie thaa| bhagavAnane jo paMcama paare| ko duSamakAla batalAyA thA usakA tAtparya yaha na yA ki isa kAla meM koI samyaka dharmakA pAlana hI na kara sakegA para usakA artha yaha thA ki caritra pAlanameM nAnA prakArakI zArIrika tathA mAnasika kaThinAiyAM raheMgI isalie caritra pAlanake lie bahuta adhika puruSArthakI Ava zyakatA hogii| unhoMne bhagavAnmahAvIrakA yahakathana par3ha liyAthA ki jo puruSArthahIna hoMge aura sAdhu-praNa pAlane meM asamartha hoMge ve hI samayakA doSa batalA kara zithilAcArako chor3a nahIM skeNge| guru raghunAthajIko jaba hara prakArakI ceSTA karake bhI svAmIjI ThIka pathapara na lA sake taba svAmIjI svayaM hI unase alaga ho gaye aura zuddha saMyama mArgapara calanekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| bhikhaNajIne bagar3I zaharameM raghunAthajIkA saMga chor3a diyA aura unase alaga vihAra kara diyaa| bhArImAlajI prAdi kaI santa bhI unake sAtha ho gye| isa prakAra guru raghunAthajIse alaga hokara unhoMne apane liye vipattiyoMkA pahAr3a khar3A kara liyaa| usa samaya raghunAthajIkI acchI pratiSThA thI aura unake zraddhAlu bhaktoMkI saMkhyA bhI bahuta adhika thii| bhikhaNajIke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) alaga hote hI raghunAtha jIne unakA ghora virodha karanA zurU kiyaa| parantu bhikhaNajI ina sabase vicalita hone vAle na the| vagar3ImeM bhikhaNajIko sthAna na denekA DhiMDhorA piTavA diyA gayA para tA bhI bhikhaNajone sAdhuoMke lie nirmita sthAnakA Azraya na liyA aura bagar3Ike bAhara jaitasiMhajIkI chatriyoM meM tthhre| yahA~ para raghunAthajIse phira jorakI carcA huI aura nAnA prakArake upAya karane para bhI svAmIjI unake sAmila na aaye| raghunAthajI bhikhaNajIko jaba punaH apane sAtha na lA sake taba unhoMne svAmIjIse kahA ki maiM aba tumhAre paira na jamane duuNgaa| tU jahAM jAyagA vahAM terA pIchA karUMgA aura tumhArA ghora birodha hogaa| ina dhamakiyoMne bhIkhanajI ko jarA bhI na DarA pAyA aura nirbhayatAke sAtha unhoMne bagar3Ise bihAra karanA zurU kiyaa| bihAra karate karate bhIkhaNajIke anuyAyI teraha sAdhu ho lie the| inameM pAMca raghunAtha jIkI sampradAyake, chaH jayamalajI kI samdradAyake tathA do anya sampadAyake the| ina sAdhuoMmeM thirapAlajI, TokarajI, haranAthajI, bhArImalajI vIrabhAnajI Adi sAmila the| isa samaya taka 13 zrAvaka bhI bhIkhaNajIkI pakSameM ho gaye the| eka samaya kI bAta hai ki jodhapurake bAjAra meM eka khAlI dukAnameM zrAvakoMne sAmayika tathA poSadhAdi kiyaa| isI samaya jodhapurake divAna phatehacandajI sIMghIkA bAjAra hokara jAnA huaa| sAdhuvoMke nirdiSTa sthAnako chor3a bAjArake cohaTemeM kucha zrAvakoMko sAmayika Adi dharmakRtya karate dekha kara unheM Azcarya huaa| unake pUchane para zrAvakoMne raghunAthajIse bhIkhaNajIke alaga honekI sArI bAta kaha sunAyI tathA jainazAstroMkI dRSTi se apane nirmita banAye makAnoM meM rahanA sAdhuke lie azAstrIya hai yaha bhI smjhaayaa| phatehacandajIke pUchane para yaha bhI batalAyA ki bhIkhaNajIke matAnuyAyI 13 hI sAdhu haiN| yaha saba bAteM sunakara tathA 13 hI sAdhu aura 13 hI zrAvakoMkA AzcaryakArI saMyoga dekha kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( e ) vaha para khar3e hue eka sevaka kavine eka dohA jor3a sunAyA aura inheM terApaMthI nAma se saMbodhana kiyA / svAmIjIkI pratyutpanna mati bahuta hI AzcaryakArI thI, unake jaisI utpAta buddhi thor3I hI hotI hai| usa sevaka kavike mukha se Akasmika 'terApanthI' nAmakaraNa kA vRttAnta sunakara svAmIjIne usakA bahuta hI sundara artha lagAyA / unhoMne kahA ki jisa paMthameM pAMca mahAvrata, pAMca sumati aura tIna gupti haiM, vahI terApantha athavA jo pantha, he prabhu terA hai, bahI terApantha hai / isa ghaTanA ke bAda sambat 1817 ASAr3ha sudI 15 ke dina svAmI bhIkhAjIne bhagavAnko sAkSI kara punaH navIna dIkSA grahaNa kI aura unake sAtha meM jo anya sAdhu nikale the unheM dUsarI jagaha bhejate samaya kaha diyA thA ki ve bhI usI dina aisA hI kreN| cAturmAsa samApta hone para phira sabhI sAdhu ekatrita hue aura jinakI zraddhA aura AcAra Apasa meM milI ve sAmila rahe bAkIke alaga kara diye gaye / isa prakAra terApanthI matakI sthApanA huI aura bAda meM vaha kramazaH vRddhi hotA gayA / svAmIjI ne thirapAlajI ko apane se bar3A sthApanA kiyA / isa prakAra matakI sthApanA to ho gayI parantu AgekA mArga sarala na thA / raghunAthajIne bar3e joroM se logoMko bhar3akAnA zurU kiyA rahane ke liye sthAna taka na milatA thaa| ghI dUdhakI to bAta dUra rahI rUkhA sUkhA AhAra bhI pUrA na milatA thA / pIneke pAnIke lie bhI kaSTa uThAnA par3atA para svAmIjI ina vighra bAdhAoMse ghabarAkara mArgacyuta na hue / unhoMne to yaha saba soca vicAra karake hI apanA mArga nizcita kiyA thA aura usake lie ve apane prANoMkI hor3a bhI lagA cuke the| svAmI jItamalajIne ThIka hI kahA hai 'maraNa dhAra zuddha maga liyo|' arthAt unhoMne prANa dene takakA nizcaya karake hI prabhuke sacce mArgako aGgIkAra kiyA thA / isa prakArakI kaThinAi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) eka dina nahIM, do dina nahIM, parantu lagAtAra kaI varSoM taka sahanI par3I thI, para svAmIjIne unake sAmane kabhI mastaka nahIM jhukAyA / isa prakAra kaThinAiyoM se lar3ate-lar3ate tathA duHsaha pariSadoM ko samabhAva pUrvaka sahana karate-karate unhoMne dekhA ki loga sacce jaina dharmase kosoM dUra haiM, adhikAMza loga gatAnugatika haiM aura satyAsatyakA nirNaya samartha haiM tathA kAraNAvaraNIya karmake prAvalyake kAraNa unheM sama kAnA bahuta kaThina hai, dharmake dveSI adhika haiM tathA samajhadAroM kA zrabhAva-sA hai| aisI paristhiti meM dharma pracAra karanekA udyoga saphala hI rahegA / isaliye isa udyogameM vyartha zakti vyaya na kara mujhe apane hI Atma-kalyANa kA vizeSa udyoga karanA cAhiye / ghara chor3a kara isa kaThina mArga meM sAdhu sAdhviyoMkA pravarjita honA muzkila hai isaliye umra tapasyA kara mujhe apanA AtmoddhAra karanA cAhiye / isa prakAra vicAra kara unhoMne ekAntara vrata karanA zurU kara diyA tathA dhUpa meM AtApanA lenI zurU kI / anya sAdhuoMne bhI bhikhaNajIkA sAtha diyA / isa prakAra svAmIjIne apane mata rUpI vRkSako apane tapa rUpI jala se sIMcanA zurU kiyaa| bhikhaNajIke samaya meM thirapAlajI tathA phatehacandajI nAmaka do sAdhu the, ve tapasvI, sarala tathA bhadra prakRti ke the / unhoMne bhikhaNajI ko isa prakAra umra tapa karate dekhakara samajhAyA ki tapasyA dvArA apane zarIrakA anta na kreN| Apake hAthoM logoMkA bahuta kalyANa honA sambhava hai / ApakI buddhi asAdhAraNa hai / apane kalyANake sAtha-sAtha dUsaroMke kalyANa karanekA sAmarthya bhI ApameM hai, Apa apanI buddhi aura zaktikA prayoga kareM / Apase bahuta logoM ke samajhAe jAnekI AzA hai / ina vayovRddha sAdhuoMke parAmarza ko bhikhaNajIne svIkAra kiyA aura tabhIse apane dhArmika siddhAntoMkA logoM meM pracAra karanekA vizeSa udyoga karane lge| unhoMne siddhAntoMko DAloM meM likha-likha kara zAstrIya udAharaNoMse unakA poSaNa kiyA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyaMbhandar.com * Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1 ) nyAya tathA tArkika dRSTise unhoMne dAna dayA para sundara dAleM racI, vrata avratako khUba smjhaayaa| nava tatvoM para eka mahattvapUrNa pustaka likhI, zrAvakake vratoM para nayA prakAza ddaalaa| zIla ( brahmacarya ) ke viSaya para mahatva pUrNa racanA kii| isa prakAra kramazaH unake vicAra janatAke hRdaya para asara karate gye| sAdhvAcAra para DhAleM raca kara zithilAcArako haTAnekA pracAra kiyA aura saccA sAdhutva kyA hai isakA apane caritrase logoM ke sAmane udAharaNa rkhaa| isa prakAra unhoMne apane manakI sArI vicAra dhArAko zAstrIya matase ekI karaNakara dikhAyA aura apane matakI jar3ako puSTa kara diyaa| jo mata kevala 13 sAdhu aura zrAvakoM ko lekara zurU huA thA vaha Aja phailatA-phailatA do lAkhakI saMkhyA taka pahu~ca gayA hai| zrAja mAravAr3a, mevAr3a,bikAnera, hariyAnA, jayapura, baMgAla, AsAma, paMjAba, mAlavA, uDiSya, madrAsa, mahIzUra,madhyapradeza, kaccha, khAnadeza, gujarAta aura bambaI prabhRti sabhI sthAnoMmeM isa matake anuyAyI haiN| ___bhIkhaNajIke dharma pracArake kSetra mAravAr3a, mevAr3a DhAr3a, tathA kaccha Adi pradeza hI rahe / kaccha pradeza meM svayaM svAmIjIkA bihAra na huA thA parantu vahAM unake matakA pracAra zrAvaka Tikama DosIke dvArA huA thaa| bhIkhaNajIne apane jIvana kAlameM 46 sAdhu tathA 56 sAdhviyoMko pravarjita kiyA thA jinameMse 20 sAdhu tathA 17 sAdhviyA~ sAdhu mArgakI kaThoratA-sahanameM asamartha ho gaNa bAhara ho gayI thiiN| zrAvaka tathA prAvikAoMkI saMkhyA bhI bahuta bar3ha gaI thii| isa prakAra svAmIjI apane mata pracArakI saphalatA apane jIvana kAlameM hI dekha sake the / svAmIjIkA dehAvasAna bhAdavA sudI 13, saMmvat 1860 ko hudhA thaa| unheM anta samaya taka jAgarUkatA rhii| apane antima dinoM meM unhoMne gaNa samudAyake hitake liye jo upadeza diyA vaha svarNAkSaroMmeM likhane yogya hai| Shree Sud armaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) dvitIya prAcAryasvAmIjIke bAda dvitIya AcArya zraddheya zrI zrI 1008 zrI zrI bhArImAlajI svAmI hue| ApakA janma mevAr3ake mUho grAmameM saMmvat 1803 meM huA thaa| ApakI dIkSA mAravAr3ake kelavA prAmameM huI thii| svAmI bhIkhaNajIne apane jIvana kAla meM hI inheM yuvarAjapadavIse vibhUSita kara diyA thA / inake pitAkA nAma kRSNajI lor3hA aura mAtAkA nAma dhAriNI thA / inake zAsana kAla meM 38 sAdhu aura 44 sAdhviyoMkI pravarjA huii| Apa bar3e hI pratApI AcArya hue| khuda svAmI bhIkhaNajIne anta samaya meM inakI prazaMsA kI thI aura sarva sAdhuoMko unakI AjJAmeM rahanekA Adeza kiyA thaa| unhoMne kahA thA ki RSi mArImAlajI sacce sAdhu haiM, AcArya padakI jimmevArI uThAne lAyaka bhArImAlajIse bar3hakara dUsarA koI nhiiN| maiM sarva sAdhutroMko Adeza karatA hU~ ki ve bhArImAlajIkI AjJAmeM vrte| inakI dIkSA 10 dasa varSakI avasthAmeM hI ho gayI thii| ve bAla brahmacArI the| ApakA dehAnta 75 varSakI avasthAmeM mevAr3ake rAjanagarameM mitI mAgha vado 8 saMmvat 1878 ko huA thaa| tRtIya AcArya tRtIya prAcArya zrI zrI 1008 zrI zrI rAyacandajI svAmIkA janma bar3I rAbaliyA~ grAmameM saMmvata 1847 meM huA thA aura rAjanagarameM unako pATagaddI milI thii| unake pitAkA nAma caturajI bamba thaa| ye osavAla jAtike the| unakI mAtAkA nAma kusalAMjI thaa| ye bhIkhaNajIke zAsana kAlahImeM nAbAlaka avasthAmeM tIbra bairAgyase dIkSita ho gaye the| svAmI bhIkhaNajIke dehAvasAnake samaya inakI umra choTI hI thii| inhoMne apane zAsanakAla meM 77 sAdhu aura 168 sAdhviyoMko dIkSita kiyA thaa| inakA dehAnta 62 varSakI umarameM mAgha vadI 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) saMmvat 1908 ko rAvaliyA~ meM huaa| Apane svAmIjI zrI jItamallajIko bhAvI AcArya ke padake liye manonIta kiyA thA / caturtha zrAcArya prakhyAta jItamallajI svAmI caturtha zrAcArya zrI zrI 1008 zrI zrI jItamalajI khAmIkA janma saM0 1860 meM Asoja sudI 14 ko mAravAr3ake rohita grAma meM huA thaa| unake pitAkA nAma AidAnajI golechA aura mAtAkA nAma kalujI thaa| inakI dIkSA nava varSa kI umra meM jayapura meM huI thI / bhIkha jIko chor3a kara anya saba AcAryoMkI taraha ye bhI bAla brahmacArI the aura bAlyAvasthA meM hI tIvra vairAgyase apanI mAtA tathA do bhAIke sAtha dIkSA lI thii| jItamalajI mahArAja asAdhAraNa vidvAn aura pratibhAzAlI kavi the / kevala gyAraha varSakI avasthA se hI unhoMne kavitAe~ racanA karanI zurU kara dI thii| unakI kavitAoMkI saMkhyA tIna lAkha gAthAoM ke lagabhaga hai / inakA zAstrIya jJAna agAdha aura AzcaryakArI thaa| aisA koI bhI AdhyAtmika viSaya na thA jisa para ve likha na gaye haiM / svataMtra racanAoM ke atirikta unhoMne jaina sUtroMkA padyAnuvAda bhI kiyA thaa| unake anuvAda meM bhASAkI saralatA, arthakI spaSTatA, mUla bhAvoMkI rakSA tathA vyakta karanekI saralatA se AzcaryakArI pAMDitya jhalaka rahA hai| bhagavatI sUtra jaise vizAla tathA sUkSma rahasyapUrNa pranthakA anuvAda karanA kama vidvattAkA kAma nahIM ho sakatA / isI prakAra uttarAdhyayana, dazavaikAlika sUtra Adi zAstroMkA bhI uttamatA pUrvaka anuvAda kiyA hai| ye anuvAda unakI asAdhAraNa vidvattAat cirasthAyI kIrtiyA~ haiM / ina anuvAdoM ke atirikta unakI mUla racanAe~ bhI kama nahIM haiN| 'bhrama vidhvaMsanam', 'jina zrAjJAmukha maNDanam', 'praznottara tattvavodha', Adi grantha tAttvika viSayoMkI baDI uttama pustakeM haiN| . eka eka viSayake sAre zAstrIya vicAra aura pramANako eka jagaha ekatrita karane meM unhoMne jo athAha parizrama kiyA hai vaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) kisI bhI niSpakSa vidvAnakI prazaMsA prApta kiye binA nahIM raha sakatA / inakI phuTakara racanAe~ bhI kama nahIM haiN| jIvana caritra likhane meM to Apa aura bhI adhika siddhahasta the / 'bhikSuyaza rasAyana' tathA 'hema nava raso' nAmaka jIvana caritrameM Apane apanI pratibhAkA apUrva paricaya diyA hai / yadyapi ye pustakeM mAravAr3I bhASA meM hai phira bhI yaha kahe binA nahIM rahA jAtA ki hindI sAhitya meM hI nahIM para dUsarI bhASAoM ke sAhitya meM bhI aise kalApUrNa jIvana caritra kama hI mileNge| zrI jayAcAryane dharmakA acchA pracAra kiyA thA / unake zAsana kAlameM 105 sAdhU aura 224 sAdhviyAM dIkSita huI thIM / ApakA dehAvasAna 78 varSakI avasthA meM bhAdra badI 12 saM0 1638 ko jayapura meM huaa| Apane sarvathA yogya samajha svAmIjI zrI magharAjajIko pATavI cuna liyA thA / paMcama AcArya -- pAMcaveM AcArya zrI zrI 1008 zrI zrI magharAjajI svAmIkA janma bIkAnera riyAsata ke bidAsara gAMvameM caita sudI 11 saM0 1867 ko huA thaa| unakI dIkSA bhI bAlya kAlameM hI lADanU meM huI thI / jayapura meM ve zrAcArya pada para AsIna hue the / unake pitAkA nAma pUraNamalajI begavANI aura mAtAkA nAma vannAMjI thA / unakA dehAnta 53 varSa kI avasthA meM caita vadI 5 saM0 1646 meM saradArazahara meM huaa| unhoMne 36 sAdhU aura 83 sAdhviyoMko pravarjita kiyA / Apane apane paTTalAyaka svAmIjI zrImANakalAlajIko nirvAcita kiyA thA / SaSTha zrAcArya -- chaTThe AcArya zrI zrI 1008 zrI zrI mAnikalAlajI svAmIkA janma jayapurameM saM0 1612 kI bhAdavA badI 4 ko huA thaa| unakI dIkSA lADanUM meM choTI umra meM hI huI thI aura ve saradArazahara meM AcArya banAye gaye the / unakI mAtAkA nAma choTAMjI aura pitAkA nAma hukamacandajI bharar3a zrImAla thA / unhoMne kevala 16 sAdhU aura 24 sAdhviyoM ko hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 ) dIkSA dI thii| unakA dehAvasAna 42 varSakI apekSAkRta kama avasthAmeM hI ho gayA thaa| unakA dehAvasAna saM0 1654 kI kArtika badI 3 ko sujAnagar3hameM huA thaa| Apa koI pATavI nahIM cuna gaye the isaliye prAyaH 2 / / mahInA taka AcArya pada para koI bhI na rhe| parantu zAsana kA saMgaThana aura maryAdAyeM itanI sundara thI ki jahA~bhI sAdhusaMta the ve apanemeM jo bar3e dIkSita the unakI AjJA mUjava calate rhe| comAseke bAda jaba adhikAMza sAdhu lADanUMmeM ekatrita hue taba sarvasammatise svAmIjI DAlacandajIko AcArya padavI dii| ___ saptama AcAryasAtaveM AcArya zrI zrI 1008 zrI zrI DAlacandajI svAmIkA janma ujjaina (mAlavA ) meM mitI ASAr3ha sudI 4 saM0 1606 ko huA thaa| inakI dIkSA bhI bAlyAvasthAmeM indorameM huI thI tathA lADanUmeM ve prAcArya pada para avasthita hue the| unake pitAkA nAma kAnIrAmajI pIpAr3A aura mAtAkA nAma jar3AvAMjI thaa| inakA dehAvasAna 57 varSakI avasthAmeM saM0 1966 ke bhAdra mAsameM lADanUM meM huaa| unhoMne 36 sAdhu aura 225 sAdhviyAM dIkSita kii| aSTama AcAryaAThaveM prAcArya, zrI zrI 1008 zrI zrI prAtaHsmaraNIya zrI kAlurAmajI mahArAjakA janma mitI phAlguna zuklA 2 saM0 1933 ko chApara (bIkAnera) meM huA thaa| Apake pitAjI kA nAma mUlacandajI koThArI aura mAtAkA nAma chogAMjI thaa| ApakI dIkSA saM0 1944 mitI Asoja sudI 3 ko ApakI mAtAjI satI chogAMjIke sAthahI bidAsarameM huI thii| dIkSA saMskAra pAMcaveM AcArya svAmI magharAjajI mahArAjake hAthase huA thaa| pUjyajI mahArAja svAmI DAlacandajIke dehAvasAnake bAda Apako pATa gaddI milii| pApako saM0 1636 mitI bhAdavA sudI 15 ko prAcArya pada milA thaa| ApakI mAtA satI Shree Sudhaimaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) chogAMjI lagabhaga 66 sAla kI umra meM svarga padhAra gaI / nAnA prakAra ke kaThina tapa aura vratoMko karate rahane se inakA zarIra kSINa ho gayA thA / deha durbalatA aura A~khoMkI jyoti cale jAnese Apako vidAsara (bIkAnera) meM kucha varSa taka sthAnAtha kara diyA gayA thA / aSTama AcArya mahArAja ke zAsana kAlameM dharmakA bahuta pracAra huaa| Apane 155 sAdhu aura 255 sAdhviyAM dIkSita kI thI / zrAvaka tathA zrAvikAoM kI saMkhyA bhI kAphI bar3hI hai| thalI, duDhADa, mAravAr3a, mevAr3a, mAlavA, paMjAba, hariyAnA, Adi dezoM ke atirikta bambaI, gujarAta dakSiNa Adi dUra dUra prAMtoM meM Apane sAdhuoM ke caumAse karavAye jisase dharmakA adhika pracAra huA hai| aSTama AcArya zrIkAlUrAmajI kA zAstrIya adhyayana bar3A hI gambhIra thA / ve saMskRtake agAdha paNDita the / apane sampradAya ke sAdhu aura sAdhviyoM meM Apa saMskRta bhASAkA vizeSa rUpa se adhyayana adhyApanA karAte rahe / ApakA asAdhAraNa zAstra jJAna, prabhAvotpAdaka dharma upadeza, gambhIra mukha-mudrA, pavitra brahmacaryakA teja aura vyaktitvakI asAdhAraNatA, hRdaya para jAdUkA sA asara DAlatI thI / unake saMsarga meM jo Ate the unakI bhakti unake prati sahaja hI ho jAtI thI / jaina zAstroMke rahasya aura sacce arthako batalAne meM Apane bhAratake dArzanikoM ko hI nahIM pAzcAtya dezake vidvAnoM kI bhI prazaMsA prApta kI thI / * jaina sAhitya saMsAra prasiddha vidvAna: jarmana dezavAsI DA0 haramana (cikAgo ( amarikA ) yunivarsiTIke dharmake adhyApaka) jaikobIne jo ki kaI varSa taka kalakattA vizvavidyAlaya meM jaina darzanake adhyApaka the, Apake darzana kiye the aura zAstroMke kaI rahasyoMko samajhA thA / cikAgo ( amarikA ) yunivarsiTIke dharmake adhyApaka DA0 cArlsa DablU gilakI bhI Apake darzana kara prabhAvita huye the / apane bhASaNa meM unhoMne terApanthI dharmake siddhAnta aura sAdhvAcAra sambandhI niyamoMko bhArata, yUropa aura amerikA ke apane mitroMke sAmane rakhanekA vicAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 prakaTa kiyA thaa| kauMsila oNpha sTeTa ke mAnanIya sadasya sukhabIrasiMha jI (mujaphpharanagara nivAsI) ne nAbAliga velA rajiSTrI kAnUna ke viSaya meM do bAra zrI pUjyajIke darzana kiye aura terApaMthI dIkSA- nItiko pUrNa rUpa se anukaraNIya batAyA / udayapura ke mahArANAjI, bAvake rANAjI Adi bar3e bar3e nareza Apake darzana kara kRtakRtya hue| Apa saM0 1663 bhAdra zuklA 6 ke dina gaMgApura meM svargadhAma padhAre / navama AcArya zrI zrI 1008 zrI tulasIrAmajI mahArAja - ApakA janma lADanUMMmeM samvat 1671 miti kArtika zukla 2 ko huA | Apake pitAkA nAma bhUmaramalajI khaTer3a tathA mAtAkA nAma vadanAjI thA / ApakI dIkSA samvat 1682 kI mitI pauSa kRSNa 5 ko huii| Apako aSTama AcArya mahodaya ne samvat 1663 bhAdra zukla 3 ke dina apanA bhAvI paTTa ghara ghoSita kiyA / bAIsa varSakI yuvAvasthA meM vizAla saMghakA bhAra Apa para pdd'aa| parantu Apa aSTamAcArya mahodaya ke yatna va ceSTA asAdhAraNa vidvattA, pAMDitya, vairAgya evaM tyAgakI pratimUrti bana cuke the / Apa sambat 2000 kI caita badI 15 taka 76 sAdhu evaM 166 sAdhviyoM ko dIkSita kara cuke haiN| vikrama samvat 2000 ke anta taka ApakI AjJA meM 170 santa va 424 satiyAMjI maujUda haiM / samvat 1664 sAlameM Apane svahasta se apanI janmadAtrI mAtuzrI vadanAMjIko dIkSita kara mAtAke prati santAnake vAstavika kartavya kA pAlana kiyaa| Apake apraja svAmIjI zrI campAlAlajIkI dIkSA samvat 1681 sAlameM huii| ApakI bhaginI zrI lADoMjI kI dIkSA ApahI ke sAtha sambat 1682 meM huI thii| eka hI parivArake 4 mumukSu jIva isa saMsArako asAra samajha zrI vItarAga bhagavAna prarUpita zuddha saMyama mArga grahaNa kara Aja jagata ke sAmane eka jvalanta udAharaNa dikhA rahe haiN| aise ekahI parivArake ekAdhika pIkSita, pitA putra kanyA, mAtA putra, pati patnI Adi jaina zvetAmbara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) terApaMthI sampradAya ke itihAsa meM bahuta mileMge / jo saba mAyA mohAchana manuSya dIkSA ko sAMsArika unnati ke antarAya bhUta samajhate haiM ve jarA gahana vicAra karake dekheM ki dIkSA manuSya ko kitane uccastara meM lejA sakatI hai| navamAcAryya eka yogya guruke yogya ziSya haiM / asA dhAraNa dUra dRSTi sampanna aSTamAcArya - svahasta dIkSita, svahasta zikSita, svahasta nirvAcita navamAcAryako jisa pada para sthApita karane kI vyavasthA kara gaye vaha Aja unake svargArohaNa ke sAta varSake bhItara hI guNa prAhakatAkI yatheSTa paricAyaka bana sabako mAlUma par3a rahI hai| vartamAna zrAcAryakA guNa varNana kahAM taka kiyA jaay| vaha to dekhane evaM anubhava karanekA viSaya hai / zrapakA saMskRta vyAkaraNa, kAvya koSa, nyAya AdikA jJAna agAdha hai / Apa eka pratibhAzAlI advitIya kavi bhI haiN| hAla meM Apane dIkSAguru aSTamAcArya kI kathAmaya jIvanI 106 DhAla - SaT khaMDameM racI hai| " zrI kAlUyazo vilAza" nAmaka isa - pUrva pranthakI jo racanA Apane kI hai vaha rAjasthAnI bhASA va hindI sAhityakI eka anupama sampada hai / hama pratyeka hindI bhASA bhASI vidvAnoM se yahI nivedana karate haiM ki Apa loga isa anupama kAvyakA sudhA svAda kareM aura dekheM ki itihAsa, jIvanI, dharmatatva, samAjatatva, deza vaNana Adi AdikA kitanA sundara samanvaya isameM kiyA gayA hai| ApakI guNagAthA zravaNa kara zrImAn bIkAnera nareza mahArAjadhirAja zrI sAdulasiMhajI mahArAjane ApakA darzana kiyA evaM laMDana yUnIvarsiTI ke saMskRta adhyApaka DA0 thAmasana bhI Apake darzanArtha Aye / terApanthiyoMke saiddhAntika matabAda zrI jaina zvetAmbara terApanthIdharmake anuyAyI mUrtipUjA nahIM karate aura na mUrtipUjA karanA mokSakA sAdhana hI mAnate haiN| ve tIrthakaroM kI bhAva pUjA yA dhyAna karate haiN| jinhoMne mokSa prApta kara liyA hai, yA jinhoMne saMsAra tyAgakara sAdhu-mArga svIkAra kiyA hai, evaM sAdhvAcArakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13 ) yathA rIti pAlana karate haiM ve hI terApanthiyoMke bandanIya aura namasya haiN| isa prakAra mUrti pUjA na kara kebala guNa-pUjA karanA hI terApanthiyoMke siddhAntakI vizeSatA hai / terApanthI sAdhu laukika aura pAralaukika upakArameM rAta dinakA antara samajhate haiN| laukika upakArakI ora kiMcita bhI dhyAna na dekara Atmika utthAna dvArA naitika unnati aura pAralaukika kalyANa siddha karanekA rAstA dikhalAte haiN| sAMsArika kAryoMke sAtha ve koI saMsarga nahIM rakhate aura na usa sambandhameM koI upadeza hI karate haiM / unake sAre upadeza dhArmika hote haiM aura kevala dharma pracArake liye hI unakA jIvana utsarga rahatA hai / dIkSA lene ke bAda se dehAvasAna taka terApaMthI sAdhutroMko nimnalikhita zAtrokta vrata aura niyamoM kA pAlana karanA par3atA hai| (ka) sAdhuoM ko pAMca mahAvrata kA pAlana karanA par3atA hai| ( 1 ) prANAtipAta viramaNa vrata: - isa vratake anusAra sAdhuko sampUrNa zrahiMsaka bananA par3atA hai / sAdhu banane ke sAtha hI unheM yaha pratijJA yA vrata lenA par3atA hai ki maiM jIvana paryanta sUkSma yA bAdara, sa yA sthAvara kisI prakArake prANIkI hiMsA mana, bacana yA kAyase nahIM karUMgA, na karAUMgA aura na karane bAlekA anumodana hI karUMgA / aura ve kevala pratijJA karake hI nahIM raha jAte parantu apane jIvanako isa prakAra saMcAlana karate haiM ki jisase ve isa niyama va vratako sampUrNa rUpa se pAlana kara skeN| garmI se garmI meM bhI ve paMkhese havA nahIM lete; ThaNDa se ThaNDa par3ane para bhI tapaneke liye AgIkA sahArA nahIM lete, bhUkhase prANa nikalate hoM taba bhI sacitta vastu nahIM khAte / phUlako nahIM tor3ate, ghAma para nahIM calate, sacitta pAnI kA sparza nahIM karate, isa prakAra apane jIvanako hara prakAra se saMyamI aura ahiMsaka banAne ke lie asAdhAraNa tyAga karate haiN| jaina sAdhu, sacce jaina-sAdhu, ahiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) sAko sampUrNa rUpa se pAlana karane ke lie hara prakArakA tyAga karate haiN| yahA~ taka ki apane prANoM ko bhI usakI sAdhanA meM niyojita kara dete haiM / yahI kAraNa hai ki saMsAra meM rahate hue bhI ve sampUrNa ahiMsAkA pAlana kara sakate haiM / nIce jaina sAdhvAcAra ke kucha aise niyama diye jAte haiM jinase pAThaka samajha sakeMge ki jaina sAdhu hiMsAse, sUkSma se sUkSma hiMsA se bacanekA kisa prakAra prayatna karate haiM: . - ( 1 ) hiMsA se bacane ke lie jaina sAdhu khuda bhojana nahIM banAte, na unake lie banAye hue, kharIde hue, deneke lie lAe hue bhojanako lete haiM / bhikSA meM cita, prAzuka aura nirdoSa AhAra pAnIkA saMyoga milatA hai to use grahaNa karate haiM anyathA binA AhAra pAnIke hI . santoSa karate haiN| koI unake lie bhojanAdi na banA leM isake lie ve pahalese kahate bhI nahIM ki ve kisake yahA~ gocarI ( bhikSArtha gamana ) kareMge | (2) jaina sAdhu mAdhukarI vRttise bhikSA karate haiM arthAt binA kisI ekake Upara bhAra svarUpa bane ve thor3I thor3I aneka gharoM se mikSA grahaNa karate haiM / ( 3 ) koI bhikhArI yA anya yAcaka kisI ghara para bhikSA mAMga rahA ho to sAdhu bhikSA mAMgane ke lie vahA~ nahIM jaate| kyoMki aisA karane se dUsareke antarAya pahu~ce / ( 4 ) harI dUba, ghAsa, rAkhase DhakI huI AgI, jala Adi para se hokara sAdhu vihAra nahIM karate / (5) yadi koI duSTa, sAdhuko mArane ke lie Ave to sAdhu pratyAkramaNa nahIM karate balki samabhAva pUrvaka use samajhAte haiM aura usake na samajhane se samabhAva se AkramaNako sahana karate haiM aura vicAra karate haiM ki merI AtmA kA koI nAza nahIM kara sakatA / (6) sAdhu khAna pAna, svacchatA tathA mala-visarjanake aise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 21 ) niyamoMkA pAlana karate haiM ki jisase unake nimittise jIva jantuoM kI hatpatti yA vinAza na ho ! ( 7 ) kisIke kaThora bacanoMko sunakara jaina sAdhu cupacApa usakI upekSA karate haiM aura manameM kisI prakArakA vicAra nahIM lAte, mAre jAne para bhI manameM dveSa lAnA jaina sAdhuke lie manA hai / aise avasara para pUrNa sahanazIlatA rakhanA hI sAdhukA AcAra hai / isa prakAra jaina dharma ke sabhI niyamoM meM ahiMsAko sthAna diyA gayA hai aura sacce jaina sAdhu samyak prakArase usakA pAlana karate haiM / terApaMthI sAdhu ina niyamoMko yathArUpa pAlate haiM / dUsaroM kI bhAMti zithilAcArI banakara vrata bhaGga nahIM karate / (2) mRSAvAda viramaNa vrata: - isa vrata ke anusAra sAdhu pratijJA karate haiM ki vaha kisI prakArakA asatya bhASaNa nahIM kreNge| unakI pratijJA hotI hai ki maiM mana vacana yA kAyAse na jhUTha bolUMgA, na bulAU~gA, na jo bolegA usakA anumodana karU~gA / isa prakAra asatya bhASaNakA tyAga kara lene aura sampUrNa satya vratako aGgIkAra kara lene para bhI sAdhuko bolate samaya bahuta sAvadhAnI aura upayogase kAma lenA par3atA hai / satya hone para bhI sAdhu sAvadya pApayukta kaThora bhASA nahIM bola skte| unheM sadA asaMdigdha, amizrita aura mRdu bhASA bolanI par3atI hai / jisa satya bhASaNa se kisIko kaSTa ho yA kisI para vipatti A par3e vaimA satya bolanA bhI sAdhuke lie manA hai / isaliye koI bhI terA paMthI sAdhu kisIke pakSa yA viruddha sAkSI nahIM de sakate aura na sAdhu kisI bhI hAlata meM mithyAkA zrAzraya hI le sakate haiM / jahAM satyavAda sAdhuke liye prayuktikara ho vahAM ve mauna avalambana karate haiM / ( 3 ) adattAdAna vigmaraNa vrata: - isa vrata ke anusAra binA diye eka tRNa bhI lenA sAdhuke lie mahApApa hai / sAdhuko pratijJA karanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 22 ) par3atI hai ki gA~va ho yA jaGgalameM choTI ho yA baDI, koI bhI binA dI huI vastu vaha na legA, na dUsarese lirAyagA, na lete huoMkA anumodana kregaa| isa vratake hI kAraNa jaina sAdhu binA mAtA pitA svAmI yA strI yA anya sambandhiyoMkI AjJAke, dIkSAke lie taiyAra hone para bhI, kisI vyaktiko dIkSA nahIM dete| yaha vrata bhI anya vratoMkI taraha mana vacana aura kAyAse grahaNa karanA par3atA hai| (4) maithuna viramaNa vrata: - isa vrata ke anusAra sAdhuko pUrNa brahmacarya pAlana karanA par3atA hai| sAdhuko mana vacana aura kAyAse pUrNa brahmacarya pAlanakI pratijJA lenI par3atI hai / vaha deva, manuSya yA tiryacca koI sambandhI maithuna nahIM kara sakatA, na karA sakatA aura na maithuna saMbhoga vAlAkA anumodanA kara sakatA hai| strI mAtrako sparza karanA sAdhuke lie aura puruSa mAtrakA sparza karanA sAdhviyoMke lie pApa hai / jisa makAna meM sAdhviyAM yA anya striyAM rahatI hoM vahAM sAdhu rAtri vAsa nahIM kara sakate aura na eka strIke pAsa dina meM hI ve Thahara sakate haiN| ( 5 ) aparigraha vrata: - isa vrata ke anusAra sAdhuoM ko saba prakArake dhanadhAnyAdi parigraha kA tyAgI honA par3atA hai| ve kisI prakAra kI jAyadAda nahIM rakha sakate, na dhana jevara, dAsa dAsI Adi hI rakha sakate haiM / aparigraha vratakA mana vacana aura kAyAse pAlana karanA par3atA hai aura jisa prakAra ve svayaM parigraha nahIM rakha sakate usI prakAra dUsaroM se bhI parigraha nahIM rakhavA sakate aura na jo dUsare rakhate haiM unakA anumodana kara sakate haiM / uparokta pA~ca vratoMke atirikta eka chaTTA rAtribhojanatyAga vrata bhI sAdhuoMko pAlana karanA par3atA hai| isa vrata ke anusAra sAdhu kisI prakArakA AhAra pAnI rAtri meM - sUryAstase sUryodaya taka nahIM - karate / mana vacana aura kAyAse unheM isa vratakA pAlana karanA par3atA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) hai| jisa prakAra sAdha svayaM sUryAstake bAda kisI prakArakA AhAra nahIM karate usI prakAra na dUsaroMse AhAra karavAte haiM aura na karane vAlekA anumodana karate haiN| yaha chaTThA brata ahiMsAvratakAho aMga hai| (kha) uparokta chaH vratoMke atirikta sAdhuko nimnalikhita pAMca samitiyoMko pAlana karanA par3atA hai: (1) iryAH-isa samitike anusAra mArgameM calate samaya sAdhuko upayoga pUrvaka AgekA mArga dekha kara calanA par3atA hai| sAdhu rAtameM malamUtrake tyAgako choDa dUsare kAryake liye achAyAmeM nahIM jA sakate / Dhake hue sthAnameM bhI vizeSa yana pUrvaka jayanAke sAtha calanA par3atA hai| unmArgako chor3akara sIdhe sarala mArga para hI cala sakate haiN| gamanAgamana karate samaya bahuta upayoga aura saMbhAlapUrvaka gamana karanA par3atA hai| jisase ki sUkSmase sUkSma prANIko bhI ijA (kaSTa) na phuNce| (2) bhASA-vicArapUrvaka satya, sarala, nirdoSa aura upayogIvacana bolanA, apane vacanoMse kisIko kaSTa na pahu~cAnA isa samitikA uddezya hai| jisa vacanase avizvAsa utpanna ho, dUsarA zIghra kupita ho, dUsare kA ahita ho vaisI bhASA bolanA sAdhuke lie sarvathA varjanIya hai| (3) eSaNA-isa samitike anusAra sAdhuko zrAhAra pAnI, vastra, pAtrAdi upakaraNa tathA pATa bAjoTAdi vastue~ leneke pUrva sAvadhAnIse kAma lenA hotA hai| unakI bhikSA karane, unase svIkAra karane tathA unako upabhogameM lAnemeM saMyamako kisI prakArase ApAta na pahu~ce isa prakAra upayoga yA sAvadhAnI rakhanI par3atI hai| nidoSa tathA parimita bhikSA, alpa kalpAnusAra upakaraNa Adi grahaNa karanA isa samitike bhItara pA jAtA hai| kisI vastuko prahaNa karaneke pUrva sAdhuko isa SAtakI pUrI khojakara lenI par3atI hai ki kahIM sAdhuko uddeza karake hI to vaha vastu nahIM kharIdI, lAyI yA banAyI gayI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) (4) zrAdAna bhaMDa nikSepaNa-vana pAtrAdi upakaraNoMko upayoga pUrvaka uThAnA aura rakhanA jisase ki kisI jIvako koI ijA (kaSTa) na phuNce| cIjako acchI tarahase dekha pUcha kara hI rakhanA uThAnA sAdhake lie karttavya hai| (5) uccArAdi pratiSThApana-mala, mUtra, zleSma yA anya parihArya vastuko, kisI jIvako duHkha na pahu~ce aise sthAnameM upayoga pUrvaka visajana karanA isa samitikA uddezya hai| jaina sAdhu mala, mUtra zleSmAdi jIva-utpanna karane vAlI tyAjya vastu tathA gaMdagI, rogAdi phalAne vAlI parihArya cIjoMko jahAM tahAM nahIM pheMka sakate / apathya AhAra, na pahare jAne yogya phaTe kapar3e tathA anya visarjanayogya cIjoMko jIva rahita ekAnta sthAnameM utsarga karate haiN| (ga) tIna gupti-mana, vacana tathA kAyA guptike samyak pAlanameM sAdhuko sadA sarvadA saceSTa rahanA par3atA hai| (1) mana-manake duSTa vyApAroMko rokanA / saraMbha, samAraMbha tathA prArambhase manako rokakara zuddha kriyAmeM pravRtta krnaa| (2) vacana-vANIke azubha vyApArako rokanA arthAt vANIkA saMyama krnaa| (3) kAyAko-bure kAryoM se rokanA arthAt dehako saMyama meM rkhnaa| samitiyA~ sAdhu jIvanakI pravRttiyoMko niSpApa banAtI hai| arthAt zrAvazyaka kriyAe~ karate hue bhI sAdhu samitiyoM ke pAlanake kAraNa pApake bhAgI nahIM banate tathA guptiyA~ azubha vyApArase nivRta hone meM sahAyatA karatI haiN| isa prakAra sAdhukA jIvana sampUrNa saMyamI hotA hai / ve itane vyavahAra kuzala hote haiM ki saMyamI jIvanakI sArI kriyAoMko karate hue bhI apanI sAvadhAnI yA upayogake kAraNa pApa karma kA upArjana nahIM krte| jaina zvetAmbara terApanthI sAdhu ukta niyamoMko saMpUrNatayA pAlate haiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) aura inake pAjaneke viSayameM jo saba kaThora niyamAdi samaya samaya para anubhavI bahudarzI prAcAryoM ne banAye haiM una para pUrNa dhyAna rakhate hue ve apanA saMyama jIvitavya nirvAha karate haiN| jaina zvetAmbara terApanthI mata koI nayA sampradAya nahIM hai| parantu vaha zrAdi athavA mUla jainadharma hI hai ! jainadharmakA jo Adi svarUpa thA vaha hajAroM varSoM ke par3osI dharmoM ke saMsarga yA prabhAvake kAraNa itanA badala gayA thA ki Aja jaba usakA asalI svarUpa sAmane lAyA jAtA hai to loga use anokhA dharma samajha kara usakA manamAnA anucita virodha karane lagate haiM / parantu yaha koI AzcaryakI bAta nahIM hai| jainadharmameM samaya tathA vAtAvaraNa ke prabhAvase jo vikAra pAyA loga dhIre-dhIre usase itane paricita evaM abhyAsI ho gaye ki Aja unake lie jainadharmake asalI aura vikRta rUpameM bheda karanA bhI muzkila ho gyaa| jaba dharma apane ucca sthAnase giranA zurU huA aura anya par3osI dharmo ne jora pakar3A to kucha jaina lekhaka yA vyAkhyAkAroMne jaina sUtroMke pAThoMkA artha badalanA zurU kiyA aura unakA aisA artha duniyAke sAmane rakhA jo ki jainadharmase khilApha aura anya dharmoM ke siddhAntoMse milatA julatA thA / isa prakAra saikar3oM varSoMke parivartanase Ate Ate itanA vikAra pAyA ki jainadharmake asalI svarUpa aura bAdake svarUpameM kosoMkA antara par3a gyaa| aneka mahAmanA dharmadhurandharoMne jainadharmake satya svarUpake khojameM apanA hAtha lagAyA aura AMzika saphalatA bhI prApta kI / saMta bhIkhaNajI bhI inhIM mahAna puruSoM meMse eka the / ve sabase bAdameM hue parantu sabase adhika parizrama inhoMne kiyA aura pUrNa saphalatA bhI inhIMko milI / inakA mata koI nayA dharma nahIM hai balki zAstrokta jainadharmase pUrNa samanvaya yA ekarUpatA rakhatA hai| isa prakAra jainadharmake sanAtana svarUpase usakA pArthakya na hote hue bhI jainadharmake jo anya sampradAya haiM aura jinakA astitva isase prAcIna hai unake sAtha kaI khAsa bAtoMmeM isakA matabheda ho jAtA Shree Sydharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) | hama thor3e meM ina matabhedoMkA digdarzana karA denA ucita samajhate haiN| 1 - tIrthaMkara bhagavAn kevala niravadya karaNI kI zrAjJA dete haiM, sAvadha karaNI kI AjJA nahIM dete| niravadya karaNI se jIva ko mokSa pada prApta hotA hai parantu sAvadya karaNI se naye karma kA baMdha hokara jIvakI durgati hotI hai| jo karma rokane aura kATane ke kArya haiM bhagavAna unheM karane kI AjJA dete haiN| para isake atirikta dUsare sAre kArya sAvaya haiM, pApAsrava ke kAraNa haiM ataH prabhu AjJA nahIM dete / terApaMthI sampradAya kI yaha mAnyatA hai ki niravadya kArya yAne bhagavAnakA anumodita kArya koI bhI matAvalamvI kyoM na kare vaha AjJA meM hai| jainake dUsare sampradAyavAle jainetarakI zuddha karaNIko bhI AjJA bAhira samajhate haiM / * 2- terApanthI sampradAya ke anusAra jahA~ tIrthakara bhagavAn kI AjJA hai vahA~ dharma aura jahA~ prabhu ( bItarAga deva ) kI AjJA nahIM vahA~ dharma nahIM hai / jaise ki zrAhArAdiko samAnadharmI sAdhuoM meM vitaraNa kara khAnA AjJAmeM hai, ataH sAdhuke liye dharma hai / parantu kisI sAdhuko kisI duSTake AkramaNa karane para usa sAdhu kI pakSa lekara kisI bhI sAdhuke liye usa atyAcArI ko daMDa denA, tAr3anA Adi bala prakAza karanA AjJAke bAhira hai arthAt manA hai / sAdhu eka dUsare kI vyAvaca kare isameM prabhu AjJA se dharma hai parantu eka sAdhuke liye eka zrAvaka kI * doya karaNI saMsAra meM sAvaya niravadya jANa / nirvadya meM jiNa AganyAM, viNa syuM pAmai pada nirvANa | sAvadha karaNI saMsAra nI, tiNa meM jina zrAganyAM nahIM hoya / karma baMdhe che teha thI, dharma ma jAeyo koya // karma rUke tiNa karaNI meM AganyAM, karma kaTai tie karaNI meM jAe re / yAM doyAM karaNI vinA navi AganyAM, ve sagalI sAvadya pichANa re // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanibhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 27 ) vyAvaca karanA karavAnA va anumodanA pApa mUlaka hai / kAraNa yaha prabhukI AjJA ke sarvathA khilApha hai |+ (3) prabhune jahAM mauna rakhA hai vahAM pApa-kevala pApa hI haidharma aura pApa mile hue nahIM haiN| jahA~ prabhune hA~ aura nA donoMmeM pApa samajhA vahIM unheM mauna dhAraNa karanA par3A hai / udAharaNasvarUpa kuA~ khudAne meM lage hue kisI manuSyane bhagavAn se prazna kiyA ki prabhu ! kuAM khudAnemeM mujhe pApa hogA yA puNya / prabhune isa praznakA koI pratyuttara na diyA balki mauna dhAraNa kiyaa| yahAM kuA~ khudAnese jIva hiMsA ho rahI thI isaliye yadi bhagavAn yaha kahate ki yaha puNya kA kArya hai to jhUTha bolanese mohanIya karmakA baMdha karate aura yadi satya bolate hue yaha kaha dete ki isameM puNya nahIM pApa hai to zAyada kuA~ khodanA banda ho jAnese jIvoMko pAnIkA lAbha na hotA / isa prakAra jIvoMke sukhameM antarAya pahu~cAnese unheM antarAya karmakA baMdha hotA / eka ora mohanIya karmakA baMdha aura dUsarI ora antarAya karma kA baMdha thA isaliye bhagavAnane praznakA koI uttara na diyA / kucha sampradAya vAle maunako sammatikA lakSaNa bhalehI ThaharAte hoM parantu + je je kAraja jina AjJA sahita che, te upayoga sahita kare koya / se kAraja karatAM ghAta hoveM jIvAMrI, tiNaro sAdhane pApa na hoya re / / nadI mAMhI bahatI sAdhvI ne sAdhu rAkheM hAtha tiNa mAMhI piga hai jie jI rI AjJA, tiNameM kuraNa pApa iryAsamiti cAlatAM sAdhu syu, kadA jIva taNI hove te jIva mutra se pApa sAdhu ne, lAge nahIM aMza mAta re / jo iryA samiti binA sAdhu cAle, kadA jIva marai nahIM koya / topi sAdhu ne hinsA chau~ kAyarI lAgeM, karma to baMdha hoyare // jIva mumA tihA~ pApa na lAgyo, na mudrA tihA~ lAgo pApa / ghAta / jiNa AjJA saMbhAlo jiNa bhAjJA jovo, jiNa AjJAmeM pApa ma thApore | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com sambhAvai / batAvaire / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) gahana vicAra karanese aisI mAnyatA bhrAnta mAlUma ho jaaygii| nItividoMne "maunaM sammati lakSaNam" avazya batAyA hai| kintu "nIti" aura "dharma" ke kSetrameM bahuta antara hai / nItikI mAnyatAke anusAra bhI hama mauna bhAvako sadA sarvadAke liye sammatikA lakSaNa pramANa nahIM kara sakate, aura jaina-dharmake anusAra to "mauna" kA artha sammati kisI prakArase aura kisI aMzameM nahIM ho sktaa| (4) bratameM dharma, avratameM adharma hai| jaina dharma, sAdhakoMke do bheda karatA hai| eka aNuvratiyoMkA jo gRhastha jIvanameM raha kara Atma.. kalyANa sAdhana karanekA prayAsa karate haiM aura dUsarA mahAvratiyoMkA jo sarva vratI sAdhu hote haiN| ina donoM prakArake sAdhakoMkA Adarza to samAna hI rahatA hai parantu ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aparigraha ina prAtmakalyANa ke sAdhanoMko donoM samAna rUpase nahIM apanA skte| zrAvaka gRhasthAzramI hai ataH apanI gAIsthika AvazyakatAoMke kAraNa ina vratoMko AMzika rUpameM hI svIkAra kara sakatA hai arthAt vaha maryAdita dharmakA pAlana karatA hai / parantu sAdhu sampUrNa rUpase ina bratoM ko aGgIkAra karate haiM / kahane kA tAtparya yaha hai ki gRhastha apane liye chUTa-zrAgAra rakha letA hai parantu sAdhu koI chUTa prAgAra nahIM rakhate haiN| zrAvaka AgAra-dharmI sAdhu anAgAra-dharmI hote haiN| zrAvaka jitane aMzameM ina bratoMko apanAtA hai utane aMzameM vaha dharma pakSakA sevana karatA hai aura jitanI chUTeM rakha letA hai utane aMzameM adharma pakSakA / sAdhu sampUrNa aMzameM ina vratoMko apanAte haiM ataH ve kevala dharma pakSakA hI sevana karate haiN| jaina zvetAmbara terApanthI matake anusAra zrAvaka jitanA AgAra rakhatA hai usake liye use pApa hI hotA hai| udAharaNa svarUpa yadi koI zrAvaka yaha pratijJA kare ki-"maiM apanI mIla ghaNTA hI calAU~gA adhika nahIM" to use 8 ghaNTA mIla calAnekA pApa to avazya hI lagegA evaM bAkI 16 ghaNTeke liye, jaba ki vaha pAsAnIse mIla calA sakatA thA, tyAga karatA hai, vaha dharmakA kAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) hai| isI prakAra yadi koI madyapAyI, sAdhu samAgamake kAraNa, madyapAnake dukhada pariNAmoMko samajha, tyAga.bhAvanAse, kintu abhyAsake vazIbhUta hone ke kAraNa sampUrNatayA madyapAna tyAga karanemeM asamartha ho, yaha pratijJA karatA hai ki "maiM pAjase 2 pyAlese adhika madirA pAnakA tyAga karatA hU~" to kyA use isa pratijJAke kAraNa 2 pyAlA madirA pAnakA doSa na lagegA ? usa madyapAyIne 2 pyAlese adhika madyapAnakA tyAga kiyA yaha usakA vrata hai, AjJAmeM hai, sarAhanIya hai na kI 2 pyAloMkI chUTa-zrAgAra jo ki usane apanI kamajorIke kAraNa rakhA hai / vaha to pApa hI hai| tyAgakA vAstavika marma na samajhane vAle ise ThIka taura para nahIM samajhate evaM zrAgArako bhI dharma mAna baiThate haiN| isa prakAra zrAvakakA khAnA pInA, calanA phiranA Adi sArI bAteM avratameM haiM / ataH ina sabake kAraNa usake nirantara karma bandhate rahate haiM parastu sAdhu anAgArI honese unheM kisI prakArake pApa nahIM lagate / jo na to sAvukI taraha sarvavratI hai aura na zrAvakakI taraha aNuvratI, vaha sampUrNa asaMyatI hai, usake liye pApakA rAstA cAroM tarapha khulA hai| jo jitane aMzameM bratoMko aGgIkAra karatA hai vaha utane hI aMzoMmeM pApa karmase bacA rahatA hai-usake naye kA~kA saMcAra nahIM hotaa| jo jitanI adhika chUTeM rakhatA hai-apanI icchAoMko jitanA kama saMyamameM rakhatA-vaha utanA hI adhika pApopArjana karatA hai| kucha jainanAmadhArI kahate haiM ki zrAvakakI chUToMke liye bhI use dharma hI hotA hai kyoMki gAhasthika jIvana ke nirvAha ke liye una chUToMkI nitAnta AvazyakatA rahatI hai, kintu terApanthI to ise mithyA batalAte haiN| bhagavAnane sAdhuoMko jo chUTeM dI haiM ye chUTeM unake saMyamI jIvanakA aGga haiM isaliye dharma haiN| zrAvakakI chUTeM usakI apanI banAI chUTeM haiMusake gArhasthika jIvanakI aGga haiM, usake asaMyama vRddhi evaM poSaNake kAraNa haiM ataH pApa haiN| ekakI chUTe dharmake yathocita pAlanake liye pAvazyaka haiM, dUsarekI chUTeM gRhasthImeM adhikAdhika mugdha evaM lipta honeke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) liye hI haiM isalie donoMmeM AkAza pAtAlakA antara hai| sAdhuko dI huI chUTeM dharmakI poSaka haiM-unameM saMyama-rakSAkA gammIra hetu rahA hutrA hai, parantu zrAvakakI rakhI huI chUTeM saMyama dharmakI bAdhaka aura isalie Atma ghAtaka haiN| jo jo kriyAe~ saMyamI jIvanakI bAdhaka haiM unakA bhagavAnane pUrNa niSedha kiyA hai aura isaliye zrAvakakI chUToMmeM pApa hI ThaharatA hai| anya sampradAya vAloMse terApaMthiyoMkA mata-pArthakya isa viSayameM bhI hai, para nyAya dRSTise dekhanese satyAsatyakA nirNaya hogaa| (5)jIva jIve te dayA nahIM, mare te ho hiMsA mata jANa / mAraNavAlAne hiMsA kahI, nahIM mAre te dayA guNakhAna ho / koI jIva jIvita rahatA hai yaha dayA yA anukampA nahIM hai| jIva apane adhikAra yA svopArjita karmake bala para hI jIvita rahatA hai| jaba taka Ayu samApta nahIM hotI kimIkI tAkata nahIM ki kisI jIvako mAra de yA usakA jInA baMda kara de / isaliye koI jIva jIvita rahatA hai to usameM kisIkA ahasAna nhiiN| isI prakAra kisI jIvakA marajAnA hI hiMsA nahIM hai kyoMki jIva apane 2 karmodayase marate hI rahate haiM / jIvana aura maraNa to isa saMsAra kI nitya vastue~ haiN| hiMsAkA pApa tabhI lagatA hai jaba manuSya khuda kisI jIvakA ghAta karatA hai yA ghAta karanekA nimitta yA sahAyaka kAraNa hotA hai| apanese mAre yA ghAta kiye gaye jIvoMke liye hI koI uttaradAyo Thahara sakatA hai| kisI jIvako sarvathA sarva prakArase na mAranekA tyAga karanA hI sabase bar3I dayA hai| ahiMsAko hI bhagavAnane pUrI dayA batalAyA hai| jaise hI manuSya ahiMsAkA vrata aGgIkAra karatA hai aura usakA pUrNa pAlana karane lagatA hai vaise hI vaha saMsArake samasta jIvoMke lie abhaya dAtA ho jAtA hai / jIvoMko usase kisI prakArake bhayakI AzaMkA nahIM raha jAtI / mana, vANI aura zarIrameM ahiMsAkA pAlana karanA, dUsaroMse hiMsA na karAnA aura hiMsA karane vAlekA anumodana, Shree Sudhalmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.Com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31 ) sahayoga na karanA-yahI sabase bar3I dayA hai| abhayadAna sabase bar3I dayA hai| isase bar3hakara dayAkI kalpanA nahIM kI jA sktii| saba jIva sukhake liye lAlAyita haiM, duHkha sabako apriya hai, mRtyuse saba koI bhaya khAte haiN| isalie jaba koI nahIM mAranekI pratijJA karatA hai to vaha jIvoMke sabase bar3e bhayako dUra karatA hai / apanI orase koI bhayakI AzaGkA unake lie nahIM rahane detaa| isase bar3hakara dayAkA zrAdarza aura kyA hogA? jaina matake anusAra saba jIva samAna haiN| inakI dRSTimeM ekendriyase lekara paMcendriya takake jIvoMmeM koI pharaka nhiiN| ekake sukhake liye dUsare ko duHkha pahu~cAnA inakI dRSTimeM anucita aura pApa janaka hai| sukhecchA kI dRSTise sabhI jIva sadRza haiM / isalie paMcendriyake sukhake liye ekendriyakI ghAta karanA, rAga dveSake atirikta aura kucha nhiiN| isIlie sAdhu sacitta vastuoMke dAnakA upadeza nahIM de sakate aura na anumodana hI kara sakate / jahAM eka jIva dUsare jIva para jhapaTa rahA ho yahA~ sAdhu nirvikAra cittase taTastha rahate haiM / ve ekako DarAkara dUsareko bacAnekI ceSTA nahIM kara sakate / billI cUhe para jhapaTa rahI ho to sAdhU billIko DarA kara bhagAnekI ceSTA nahIM kareMge na ve yaha cAheMge ki cahA hI mArA jAya / aise avasara para vaha dhyAnastha hokara nirviphAra cittase baiThe rheNge| nyAyakI dRSTise bhI aisA hI karanA ucita hai / eka jIvako jabaravastI se bhUkhA rakhakara, dUsare jIvako bacAnA nyAyakI dRSTi se masaMgata hai| yaha to ThIka vaisA hI hai jaisA ki ekako capata lagAmA bhAra dUsare kA upadrava dUra krnaa| aise rAga dveSake kAryoM se sAdhu kosoM dUra rahate haiN| jahAM do jIvoMmeM ApasameM kalaha ho rahA ho vahAM sAdhu yadi upadeza dvArA kucha kArya kara sakate haiM to hI karate haiN| dharma upadezakA hai, na kI jbrdstiikaa| jahAM upadeza nahIM diyA jA sakatA yA usakA masara honA asambhava mAlUma hotA hai vahAM sAdha rAga zeSa rahita ho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) mauna dhAraNa karate haiM yA vahAMse uThakara cale jAte haiN| jaina dharma nahIM cAhatA ki kisIke durguNoMko bhI jora jabaradastIse haTAyA jaay| svAmI bhISagAjane ThIka hI kahA hai:__ "mUlA gAjara ne kAco pAnI, koI jorI dAve le khosI re| je koI vastu chur3Ave bina mana, iNa vidhi dharma na hosI re // bhogI nA koI bhogaja rUMdha, bale pADai antarAyo re / mahA mohanI karma ju bA~dha, dazAzrutakhandhameM batAyo re / " harI vanaspati aura sacitta pAnI pInemeM ekendriya nIvakI hatyA hotI hai ataH pApa hai| parantu agara koI harI vanaspati aura sacita pAnI pItA ho to use jabaradastI chIna lenA jaina dRSTise dharma nahIM hai| isI prakAra ahiMsAkA siddhAnta hai-ahiMsA mAne yaha nahIM ki hiMsApremiyoMkI hiMsA ko hiMsA dvArA arthAt balapUrvaka rokA jAya / isa prakArakI jabaradastI yA balaprayogameM to hRdayakA parivartana nahIM hai / binA mana koI kAma karA lenemeM dharma nahIM hai| vaise to. yaha saMsAra hI hiMsAmaya hai, jagaha jagaha hiMsAe~ ho rahI haiN| parantu unheM rokanA asaM. bhava hai| manuSyako svayaM mana vacana aura kAyAse ahiMsaka honA cAhie yadi vaha svayaM ahiMsaka haiM to usake sAmane hiMsAe~ hotI raheM usakA pApa use nahIM hai / hiMsA karane vAle, karAne vAle va anumodana pAleko hI hiMsAkA pApa hotA hai na ki dekhane vaaleko| yadi dekhane vAlako hI hiMsA ho to ananta jhAna, ananta darzana, ananta cAritra aura ananta bala sampanna arihanta bhagavAn evaM trikAladarzI kevalI kaise ahiMsaka bana skte| ataH sAdhu hiMsA ke kAryoM ko dekha kara calacitta nahIM hote, parantu viveka pUrvaka taTasthatA dhAraNa kiye rahate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) haiN| bala kA prayoga kara jIva ghAta ko rokanA unake liye pApa ho jAtA hai| jaina zAstroM meM to yahAM taka kahA hai ki kisI bhogI ko bhI bhogoM se jabaradastI baJcita karanA mahA balavAna mohanI karma ko bAMdhanA hai| isI nyAyase sAdhu jIva mAtra kA zrApasI kalaha, mAra kATa bhAdi meM bala prayoga kara vAdhA nahIM dete, upadeza dvArA samajhA kara use nivRtta karanA hI unakA dharma va kartavya hai| nyAyakI dRSTise bhI aisA hI ucita pratIta hogaa| anucita pakSapAta yA rAga-dveSa samasta karmoM kA mUla hai| kucha loga isa bAtakA rahasya na samajha anya dharmiyoMke dekhAdekha dayAkA svarUpa hI dUsarA batalAte haiN| unakI yaha bhUla, zAsakI dRSTise spaSTa pratIyamAna hai| isa prakAra bala yA javaradastIse kAma lenese jahA~ rakSakako koI nAma nahIM hotA ulTA antarAya upasthita karanese pApakarma lagatA hai, yahAM AtatAyIkA bhI koI sudhAra nahIM hotaa| binA mana dharma pAlana karavA lenese hI pApa dUra nahIM hotaa| (6) supAtra dAnase dharma hotA hai / kupAtra dAnameM saMsAra kIrti bhale ho ho dharma puNya nahIM hai / jaina zAstroMmeM daza dAnoMkA varNana pAyA hai| parantu una sabhImeM dharma na samajhanA cAhiye / praha upagrahAdiko zAntike lie jo dhana dhAnyAdi diyA jAtA hai vaha bhI dAna hai aura vivAhazAdIke avasarapara daheja, mukalAvAdi diyA jAtA hai vaha bhI dAna hai, parantu ina donoMmeM koI dharma nahIM hai| dene mAtrahI meM dharma samajhanA bhUla hai| dAnase dharma lAma karanA ho to vivekakA sahArA lenA caahie| dAna satpAtrake lie hI hai / kupAtra ko dAna denA dharmake sthAnameM pApopArjana karanA hai| jo jIva sarvathA hiMsA nahIM karatA, sarvathA jhUTha nahIM bolatA, sarvathA corI nahIM karatA, saMpUrNa zIlakI rakSA karatA hai. aura bilakula paripraha nahIM rakhatA vahI supAtra hai / aise supAtrako dAna denA sukSetrameM bIja DAlanekI taraha hai ki jisakA phala bar3A acchA hotA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) hai| jinameM ye guNa nahIM ve kadApi supAtra nhiiN| unheM dAna denA dharmakA kAraNa nahIM ho sktaa| sAMsArika karttavya bhalehIho para sAMsArika lAbhAlAbhase dhArmika lAbhAlAbha vibhinna hai| dAna dene meM dayAkA ullaMghana na ho isakA bhI pUrA khyAla rakhanA cAhiye / jisa dAnase dayAkA ullaMghana hotA ho vaha dAna saccA dAna nahIM hai| sva0 dArzanika kavi zrImad rAjacandrane eka jagaha ThIka hI kahA hai: satya, zIlane, saghalAM dAna, dayA hoi ne rahyAM pramANa / dayA nahIM to e nahIM eka, binA sUrya kiraNa nahIM dekha // ataH dayAkI rakSA karate hue hI dAna denA caahie| jisa dAnameM jIvoMkI hiMsA rahI huI ho usa dAnako na karanA caahie| isalie sajIva dhAnyAdikA dAna karanA hiMsAkA kArya honese pApa mUlaka hai / sAdhu aise dAnako svayaM grahaNa nahIM karate aura na aise dAnakI prazaMsA yA sarAhanA karate haiN| bhagavAnane aise sAvadya dAnakI jagaha jagaha nindA kI hai aura ise AtmaghAtaka batalAyA hai| jisa dAnase Atmika kalyANa yA dharma, puNya honA batalAyA gayA hai vaha dAna dUsarA hI hai| sacce jaina dharmake rahasyoMko batalA kara kisIko sanmArga para lAnA-use samyaktIta-sacce darzanako mAnane vAlA, tathA sat cAritrI banAnA yahI dharma-dAna hai| sacce sAdhu munirAjako unake tapasvI jIvanake yogya zuddha kalpa vastuoMkA dAna denA yaha bhI zuddha dAna hai| aise dAnase navIna karmoMkA AnA rukatA hai, karmoM kI nirjarA honese dharma puNyakA saMcAra hotA hai| aisA dAna sampUrNa nirvadya hotA hai| bhagavAna khuda aise dAnakI zrAjJA karate haiM, isake atirikta jo sAkdya dAna haiM jinameM asaMyati jIvoMkA poSaNa hotA hai yA jinameM asaMyati jIvoMkI ghAta hotI hai yA dUsare pApa bar3hate haiM vaise dAna dhArmika dRSTise sarvadA prakaraNIya haiM sAMsArika dRSTise koI kare to vaha dUsarI bAta hai| Shree Sudharmaswami Syanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 35 ) terApaMthI sAdhutroMkI tapasyAkA digdarzana | terApaMthI sAdhu bahuta ugra tapasyAe~ karate haiN| zrI mukhAMjI nAmakI eka sAdhvIne nirantara 267 dinoMkA upavAsa kiyA thaa| isa lambe upavAsameM unhoMne ubAlI chuI chAchake Uparake pAnIke atirikta koI AhAra nahIM liyaa| kaI sAdhuoMne kevala jala para hI 108 dina nikAle haiN| eka sAdhvI prAcAryAne 22 dina binA anna jalake nikAle the / terApanthI sAdhuoMkA AcAra, niSThA, saMgaThana va niyamAnuvartitA tathA unake tapasyA maya jIvanako jo dekhate haiM, ve saba mugdha ho jAte haiN| terApanthI sampradAyake sAdhu sAdhviyoMmeM bahutasI mahatvapUrNa tapa. syAe~ huI haiN| yahAM to dRSTAnta svarUpa kevala thor3IsI hI tapasyAoMkA varNana diyA jAtA hai / rAtrimeM jaina sAdhu sAdhviyoM koI bhI cIja nahIM 'khAte yaha pahile kaha cuke haiN| upavAsakA pAraNa ve sUryodayake bAda hI karate haiN| upavAsa karate hue dinake samaya garamajala yA chAcha ke uparakA jala hI le sakate haiM, aura kucha nhiiN| prathama do AcAryoM ke zAsanakAlameM chaH mahIne takakI nirantara tapasyA nahIM huI thii| tRtIya zrAcArya mahArAja zrI rAyacandajIke zAsanakAla meM pahale pahala chaH mahInekA nirantara upavAsa svAmI pRthvIrAjajI mahArAjane kiyaa| ve mAravAr3a riyAsatake bAjoliyA prAmake rahanevAle the| unakI dIkSA saM0 1866 meM mahArAja zrI hemarAjajI ke hAthase huI thii| ve vivAhita the aura strIko parityAga kara unhoMne dIkSA lI thii| dIkSAke bAda pahile chaH varSoM meM to ve bIca bIcameM upavAsa kiyA karate the| parantu saM0 1873 se pratyeka cAtu. mAsake samaya unhoMne bar3I-bar3I tapasyAe~ karanI zurU kii| unakI tapasyAoM kI sUcI nIce dI jAtI hai: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 36 ) sambat cAturmAsa jagaha nirantara upavAsa siriyArI gogundA pAlI devagar3ha 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1876 1580 1891 pura AmeTa pAlI pAlI 75,21 " 1892 pAlI 101 // 186 , 1853 kAMkarolI antima 186 dinoMkA upavAsa saM0 1883 ke jeTha badI meM prArambha kiyA thaa| prathama dinake upavAsameM hI unhoMne prAcArya zrI rAyacandajI mahArAjake sAmane chaH mahInekA nirantara upavAsa eka sAtha pratyAkhyAna kara liyaa| do anya sAdhuoMne bhI aise hI upavAsa pckhe| inameM ekakA nAma zrI vartamAnajI mahArAja aura dUsarekA nAma bhI hIrAlAlajI mahArAja thA isa lambe upavAsake samApta hone ke eka mahIne bAda hI svAmI pRthvIrAjajI mahArAjakA svargArohaNa ho gyaa| svAmI pRthvIrAjajIke samasAmayika sAdhu zrI zivajI mahArAja bhI bar3e ugra tapasvI the| ve bAphanA vaMzake zrosavAla the| unakA janma mevAr3ake lava prAmameM huA thaa| unake upavAsoMkA vivaraNa nimna * prakAra hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upavAsa dina saMkhyA | upavAsa dina saMkhyA 414 h h m h m s s s s s s s sm ina tapasvI sAdhukA dehAvasAna caita sudI 7, saM0 1611 meM huaa| eka sau varSa pahile kie hue upavAsoMmeM se ye kucha namUne haiN| hAlake tapasviyoMmeM zrI cunnIlAlajI mahArAja, zrI raNajItamalajI mahArAja tathA bhI AzArAmajI mahArAjake nAma pramukha tapasviyoMmeM se haiN| __svAmI zrI cunnIlAlajI mahArAja saradAra sahara (bIkAnera) ke the| ve nAhaTA vaMzake posavAla the| saM0. 1940 meM unakI dIkSA huI thii| saM0 1944 se unhoMne ekAntara (eka dinake bAda eka dina) tapasyA karanI zurU kii| chaH varSoM taka yaha ekAntara tapasyA jArI rhii| saM0 1950 se unhoMne bele 2 tapasya zurU kii| do dinakI tapasyAke pAra pAraNA karate aura phira do dina upavAsa krte| isa prakAra eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) mAsa ke samaya meM dasa dina AhAra lete bAkI 20 dina do do dinakA nirantara upavAsa karate / isa prakArakI tapasyA ve nirantara 23 varSoM taka karate rahe arthAta saM0 1672 taka yaha tapasyA krama jArI rahA / isake bAda se unhoMne tele tele tapasyA karanA zurU kiyA arthAta tIna dina lagAtAra upavAsake bAda eka dina AhAra karate | yaha tapasyA unhoMne 3|| varSoM taka kI / ina tapasyAoM ke sivA unhoMne aura bhI tapasyAe~ kI thIM / unakA vivaraNa nimna prakAra hai : 1 upavAsa dina saMkhyA upavAsa dina 4 5 6 U & 200 36 36 44 25 1 1 10 11 12 13 14 15 16 17 18 saMkhyA 1 2 1 1 svAmI cunnIlAlajIne ina tapasyAoM ke atirikta 'laghu saMghakI' tapasyA bhI kii| isa tapasyAkI cAra zreNiyA~ hotI haiN| pratyeka zreNIke 187 dinoM meM 154 dina upavAsa aura 33 dina AhAra grahaNa ke rahate haiM / prathama zreNI meM pAraNeke dina tapasvIne bigaha liyA thaa| dUsarI zreNI meM vigaha nahIM liyA, tIsarI zreNImeM pAraNeke dina unhoMne lepakA prayoga nahIM kiyA / 'laghu saMgha' tapasyA bar3I hI kaThina tapasyA hai; isameM upavAsa se Arambha kara kramazaH 6 dinake nirantara upavAsa karane taka pahu~ca jAnA par3atA hai / upavAsa, bele, tele Adi pratyekake bAda eka dina pAraNa karanA par3atA hai / nirantara 6 dinakI tapasyA kara cukane para tapasvIko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) tapasyA-krama badalanA par3atA hai aura phira ulTe calakara antameM eka upavAsa taka Akara tapasyAkA anta karanA hotA hai| jo isa tapasyAko cAra bAra kara cukatA hai vaha bahuta hI umra tapasvI samajhA jAtA hai| tIna zreNiyoMkA varNana Upara A cukA hai| cauthI zreNImeM pAraNake dina sirpha ur3adake bAkale aura jala lenA par3atA hai| svAmI cunnIlAlajIne tIna zreNiyoM taka isa tapasyAko pUrA kara liyA, parantu cauthI zreNIko pUrA karaneke pahile hI unakA dehAnta ho gayA / terApaMthiyoMke eka anya sAdhu hulAsamalajI mahArAja ne caturtha, prathama tathA tRtIya zreNI taka isa tapasyAko pUrA kiyA parantu dvitIya zreNIkA tapa prArambha na kara ske| 35 varSake sAdhu jIvanameM sAdhu cunnIlAlajI ke 8000 dina upavAsa ke arthAt lagabhaga 22 varSa tapasyAke rhe| aba svAmI raNajItamalajI tathA AzArAmajIko tapasyAoMkA varNana dekara isa prakaraNako samApta kreNge| __svAmI raNajItamalajI kA janma saM0 1618 meM huA thaa| ve mevAr3ake pura prAmameM janme the aura cauthamalajI banauliyAke putra the| cauthamalajIne prAcArya zrI magharAjajI svAmIke hAthase dIkSA lI thii| khuda cauthamalajI bhI ugra tapasvI the| unhoMne 1955 meM chaH mahInoM takakI tapasyA kii| unakA svargArohaNa saM0 1656 meM huaa| sAdhu raNajItamala jI bhI yogya tapasvI nikle| saM0 1674 se prArambha kara unhoMne kabhI lagAtAra do dina AhAra nahIM liyaa| ve bar3e hI vinaya. zIla tapasvI the| unakA antima upavAsa nirantara 60 dinakA thaa| ASAr3ha sudI 2 saM0 1989 ke dina vartamAna prAcArya zrI zrI kAlu. rAmajI mahArAja jaba saradAra zahara pahu~ce usa samaya raNajItamalajIne pAraNa kiyA thA, evaM usI pAraNeke dina hI prAcArya mahArAja se saMthArA karanekI bhAzA dene kI vinatI kii| parantu pUjyajI mahArAjane unheM saMthArekI pAzA na dii| nirAza na hokara svAmI raNajItamalajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasyA karate rahe, aura jaba kabhI maukA AyA saMthAreke liye anumati mA~gate rahe / bhAdra sudI 2 ko unakI 60 dinakI tapasyA samApta huii| ina 60 dinoMmeM unhoMne 21 dina taka to jala bhI grahaNa na kiyA thaa| bhAdra sudI 2 ko lagabhaga 7 // baje subaha unheM saMthArekI AjJA dI gayI aura // ghaMTeke bAda unakI AtmA isa nazvara zarIrako chor3akara svarga sidhAra gyii| unake upavAsoMkA vivaraNa isa prakAra hai:- . upavAsake dina saMkhyA upavAsake dina saMkhyA 2675 2 2 " 22 . ~ 101 ( goguMdAmeM) 182 ( rAjanagarameM) 1 sAdhu AzArAmajIkA janmasthAna mAravAr3a rAjyakA bAlotarA mAma thA / ve osavAla jAtike the aura unake pitAkA nAma sUrajamala jI bhaMDArI thA / inakA vivAha ho cukA thA, parantu eka balavAna prAtmA ke liye sAMsArika bandhana tor3anA koI kaThina kAma nhiiN| ApakI dIkSA saM0 1670 kI zrAvaNa sudI 7 ke dina huI thii| ApakI tapasyAkA vivaraNa isa prakAra hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upavAsa dina X 3 6 U m 10 ( 41 ) saMkhyA 1367 630 111 14 25 1 1 upavAsa dina 11 12 13 15 25 30 31 35 41 saMkhyA 1 1 1 1 1 isake atirikta unhoMne 6 varSoM taka ekAntarakI tapasyA kI aura 6 varSoM taka bele 2 kI tapasyA / 73 dinakI lagAtAra tapasyA / 73 dinakI lagAtAra tapasyA kara cukane para saM0 1660 mitI caita vadI 7 ke dina cADavAsameM ApakA svargArohaNa ho gyaa| tapasyAke 56 meM dinase unhoMne jalako chor3a aura saba cIjoMke khAne pIne kA tyAga kara diyA thA / antima 7 dinoM meM to unhoMne jala takakA bhI tyAga kara diyA / gRhasthAzrama meM bhI unhoMne 30 dinakI tapasyA tathA anya phuTakara tapasyAeM kI thIM / Upara meM jaina zvetAmbara terApanthI sampradAyake sAdhuoM kI tapasyAkA sAmAnya mAtra varNana diyA gayA hai / yahAM yaha bhI batalA denA Avazyaka hogA ki ina tapasyAoM kA uddezya eka mAtra zrAtmika kalyANa hI hai| pAThaka ! sAmAjika, rAjanaitika tathA aise hI anya uddezyoMse kie gaye upavAsoMse avazya pari cita hoMge, parantu jainetara janatAko zAyada yaha mAlUma na hogA ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) jainiyoMke upavAsa inase kahIM U~ce uddezya ke lie kiye jAte haiM / Atma kalyANa aura karmoM se chuTakArA pAneke liye hI unake upavAsa haiM / jIvAtmAkA karmoM ke sAtha jo saMyoga rahA huA hai usa saMyogameM se Atma-tatvako usake asalI rUpa meM alaga karanekA kAma tapasyA hI karatI hai / jainI loga sAMsArika, sAmAjika yA rAjanaitika uddezyako saphala karaneke lie upavAsa nahIM krte| jaina zAstroM ke anusAra aise upavAsa AtmAko Atmika kalyANa kI ora bar3hanemeM, hAnike atirikta koI lAbha nahIM phuNcaate| aisI tapasyAoM meM jo kaSTa uThAnA par3atA hai yadyapi vaha sampUrNa vyartha nahIM jAtA tathApi usase jitanA lAbha milanA cAhie usakA sahasrAMza bhI nahIM miltaa| vaha to hIre ko kaur3iyoM ke mola becanA hai / pAThako ! aisI tapasyAeM kevala sAdhu hI nahIM karate parantu isa sampradAya ke zrAvaka aura zrAvikAoMmeM bhI pracalita haiM / cAturmAsameM jahAM jahAM terApanthI sAdhu sAdhviyAM rahatI haiM va zrAvaka zrAvikAoM meM bar3e umaMga evaM Anandase kaThora va duHsAdhya tapasyA hotI hai / terApanthI sAdhuoMkI niyamAnuvartitA I terApanthI saMpradAya meM niyamAnuvartitA va saMgaThana para pUrNa dhyAna diyA jAtA hai / samasta sAdhusAdhviyoM ko nirdiSTa niyamoMkA samyakU pAlana karanA par3atA hai / zithilAcArako prazraya nahIM diyA jAtA / sAdhukA uddezya AtmakalyANa hai / ve apanI saMyamamaya jIvanayAtrAke nirvAhArtha sarvathA zAstrokta rIti se calate haiN| terApanthI sampradAya, sAdhusamAjako unake guNoM ke kAraNa hI pUjanIya evaM vandanIya samajhatA hai / ataH unake guNoM meM koI pharaka na par3e isaliye sAdhu va zrAvaka samAja sarva prakAra se sAdhu samAja ke pratyeka kArya-kalApa para tIkSNa dRSTi rakhatA hai| jinake caraNoM para zrAvakoM kA mastaka svataH bhakti bhAvase nata hogA unakA Adarza, unakA caritra, unakA AcAra usa ucca padake yogya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 43 ) banA rahe yahI bhAvanA balavatI rahatI hai| inake aise hI kucha niyamoMkA paricaya nIce diyA jAtA hai| (1) sAdhu, sAdhvI apane dainika kAryake liye, sAdhu sAdhvIke atirikta kisI bhI zrAvaka yA anya janakI sahAyatA nahIM lete| terApanthI sAdhu paidala tathA nagna paira calate haiM, koI yAna vAhanakA upayoga nahIM krte| apanA bojha bhAra bhI svayaM hI le jAte haiM / svayaM paisA dekara yA dUsaroMse dilAkara rela, moTara Adi yAnavAhanakA sahArA lenA parigrahatyAga vrata evaM ahiMsA vratakA bhaGga karanA haiIryA samitikA bAdhaka hai / isa taraha nAnA prakArake doSa isa yAnavAhanako upayogameM lAnese hote haiN| tIrthakara devane aisA karanekI AjJA nahIM dI hai| (2) terApanthI sAdhu sAdhvI kisI bhI gRhasthase patra vyavahAra nahIM krte| DAka, tAra, dUta yA AdamI mAraphata koI patra kisIko nahIM bhejate / DAka, tAra, havAI jahAja athavA anya sAdhanoM dvArA patrAdi denA, vyaya evaM hiMsA janaka hai| (3) terApanthI sAdhu kisI eka jagaha sAdhAraNatayA eka mAsase adhika nahIM rahate aura varSA RtumeM (cAturmAsameM ) cAra mAsa (zrAvaNase kArtika pUrNimA ) taka eka jagaha Thaharate haiN| jahAM eka mAsa rahanA hotA hai vahA~ phira do mAsake bAda hI pA sakate hai, pahile nhiiN| jahAM eka cAturmAsa raha cuke haiM. vahAM do cAturmAsake anantara hI cAturmAsameM raha sakate haiN| kintu prAmAnugrAma vicarate hue aise kSetroMmeM eka rAta rahanekI zAstroMkI AjJA hai aura vaisA hI terApanthI sAdhu karate haiN| (4) terApanthI sAdhu apane pustakAdi upakaraNa jahAM jAte haiM vahAM svayaM sAtha le jAte haiM, dUsare gRhasthake supurda nahIM chor3ate / zAstrAnusAra pratyeka jaina sAdhu ko apane upakaraNa, vastra, pAtra, kaMbala pustakAdikI pratidina dekhabhAla karanI cAhiye jisase yaha mAlUma ho jAya ki una Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 ) upakaraNoM se koI jIvajantukI virAdhanA na huI ho / yadi sAdhu sAdhvI kisI bhaNDAra yA godAmameM pustakAdi rakhate raheM to dainika paDilehanA ( nirIkSaNa ) nahIM ho sakatI evaM yaha zithilatA zAstra maryAdAkA ullaMghana karanA hai| (5) sAdhuke liye parigraha rakhanA manA hai| jaina matAnusAra kAca bhI parigraha hai / isalie terApanthI sAdhu cazmA, ainaka, ( Spectacles) nahIM rakhate, anyAnya dhAtu nirmita vastuyoMkI to bAta hI dUra rahI / sAdhuke liye zAstra meM vastra viSayameM bhI vidhi niyama hai / sAdhu sapheda aant hI yathA-parimANa vyavahAra karate haiM / nirdiSTa mUlya se adhika mUlyake vastrAdikA dAna grahaNa nahIM karate / apane liye koI khAdya evaM pAnIya vastu, vastra, pustaka, kAgaja taiyAra nahIM karAte, mola nahIM svarIdAte yA apane yahAM lAkara diyA huA bhI padArtha nahIM lete| (6) terApanthI sAdhu apane zirake keza tathA dAr3hI mUcheM usture yA kaiMcI se nahIM utarAte | unheM sAla meM do bAra kezoMkA loca karanA par3atA hai / locakA parISaha kitanA kaThora haiM yaha pAThaka anumAna se hI samajha sakate haiN| (7) terApanthI sAdhu jUtI, moje, slipara, pAdukA Adi kucha nahIM pahinate / kar3I garamI meM bhI uttapta bAlU yA pahAr3I jamIna para aura bhayAnaka zItake samaya ThaMDI jamIna para naMge paira hI ve vicaraNa karate haiN| (8) terApanthI sAdhu dAtavya auSadhAlayase auSadha nahIM lAte / koI zraddhAlu vaidya yA DAkTara apanI davAiyoM meM se koI davA svecchA se dAna kare to sAdhu le sakate haiN| AvazyakatA honese kisI DAkTarase akhAdi mAMgakara yadi sambhava ho to sAdhu dvArA hI astropacAra karAte haiN| kisI DAkTara ke dvArA yA aspatAla meM jAkara dUsarese astropacAra nahIM karAte / (6) ahiMsAmaya jainadharmake upAsaka terApaMthI sAdhu bijalIkA paMkhA yA hAtha paMkhA, bijalIkI rozanI, lAlaTena kI rozanI yA kisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) anya prakArakI prAkRtika rozanI yA havAko vyavahArameM nahIM lAte / sardIke samaya na to agni yA sigar3I gharameM rakhate aura na agni tApa hI lete haiM / nadI, kutrA, tAlAvaAdikA jala sacitta sajIva honeke kAraNa sAdhu nahIM le skte| hiMsA mUlaka koI bhI kArya karanA, karAnA va anumodana karanA bilakula manA hai| (10) kisI bhI sAmAjika, rAjanaitika, Arthika, sAMsArika yA kAnUnI vyApArameM sAdhu bhAga nahIM lete| naitika evaM Atmika unnati. janaka kAryameM hI ve apanA samaya bitAte haiN| yadi koI manuSya, sAdhuoMko koI prakArakA kaSTa pahu~cAtA ho to sAdhu usake viruddha yA nijakI rakSAke liye rAja-darabAra, thAnA, kacaharI, pulisameM ittalA nahIM dete| svayaM kisI mAmale meM sAkSI nahIM de sakate aura na dUsarese isa tarahake kisI kArya meM sahayoga le sakate haiM / (11) terApaMthI sAdhuoMke koI maTha, mandira, sthAna Adi nahIM haiN| ve to gRhasthoM ke gharoM meM unakI ijAjatase rahate haiN| (12) terApaMthI sAdhu sAdhvI sAdhAraNatayA ucca kulake mahAjana sampradAyase hI dIkSita hote haiN| unheM AjIvana prAcAyyakI prAjJAnusAra cananA par3atA hai| pratyeka kaniSTha sAdhuko unake jyeSTha sAdhakI bhI AjJA mAnanI par3atI hai / kaniSThatA va jyeSThatA umrake anusAra nahIM kintu dIkSA kramake anusAra hI mAnI jAtI hai| (13) terApaMthI sampradAya kI dIkSA praNAlI: (ka) nava varSase kama umra vAloM ko dIkSA nahIM dI jaatii| (kha) nava varSase UrddhavayaH ke dIkSArthI ko bhI tIna vairAgya bhAva dekhakara dIkSA dI jAtI hai| (ga) tIvra vairAgya bhAva hone parabhI jaba taka navatattvakA jAna paNa dIkSArthI meM nahIM hotA tabataka dIkSA nahIM hotii| (gha) uparokta samasta bAteM hone para bhI dIkSArthIkI saMyama pAlana zaktikI jAMca kara pIle dIkSA dI jAtI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) pUrNa anusaMdhAna aura bahuta nivedana karane para eka mAtra prAcArya mahArAja hI dIkSArthIkI yogyatA dekhakara dIkSA dete haiN| (ca) jisa dIkSArthIke mAtA pitA maujUda hoM ( cAhe dIkSArthIkI umra kitanI hI kyoM na ho) unakI dIkSA mAtA pitA ke bAra-bAra araja karane para va likhita anumatise jisa gAMvakA dIkSArthI ho vahAM ke pAMca pratiSThita sajanoMkI likhita sAkSIse hI dIkSA hotI hai| (ch| vivAhita dIkSArthI honese pati yA patrIkI likhita anumati binA dIkSA nahIM hotii| (ja) prakAzya sthAna meM janasAdhAraNake samakSa, pUrva sUcita tithi meM dIkSA dI jAtI hai| uparokta niyamoMke kAraNa isa saMpradAyakI dIkSA zrAdarza dIkSA rUpameM saba koI svIkAra karate haiN| (24) uparokta niyamoMke atirikta prAcAryoM kI banAI huI maryAdA va niyamoMkA pAlana samasta terApaMthI sAdhu sAdhviyoMko karanA par3atA hai| kisI sAdhu sAdhvIke niyama bhaGga karanepara prAcArya mahArAja use upayukta daNDa prAyazcita dete haiN| daNDa svIkAra na karanese. use saMghameM sAmila nahIM rakhA jaataa| niyamAnuvartitAke prabhAvase hI prAyaH 6.0 sAdhu sAdhvI paMjAbase dAkSiNatya taka va kaccha gujarAtase madhyaprAnta taka vibhinna sthAnoMmeM eka sUtrase, eka zAsanameM, nirvivAda, eka AcAryakI AjJAnusAra vicara rahe haiN| jaina zvetAmbara terApanthI sAdhuoMkI saMkhyA terApaMthI sampradAyameM samvat 2000 ke aMta taka 170 sAdhu va 424 sAdhviyA~ maujUda haiN| unameM caturthazrAcAryake samayameM dIkSita 1 sAdhu va 1 sAdhvI vidyamAna haiN| paMcama AcAryake samayameM dIkSita 1 sAdhu va 4 sAdhviyA~ vidyamAna haiN| SaSThaprAcAryake samayameM dIkSita - sAdhu va 4 sAdhviyoM vidyamAna haiM / saptama zrAcAryake samayameM dIkSita : sAdhu va 54 sAdhdhiyA~ vidyamAna haiN| aSTama AcAryakai samayameM dIkSita 86.sAghu va . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) 204 sAdhviyoM vidyamAna haiN| navama AcAryake samayameM dIkSita 73 sAdhu va 957 sAvidhayA~ vidyamAna haiM / inameM thI prAntake sAdhu 66 sAdhviyA~ 26 mAravAr3a mevAr3a mAlavA hariyANA paMjAba 33 3 5 36 36 " "" 99 " 284 64 48 3 4 du DhADa 2 14 39 ku~vAre sAdhu 134, vipatnIka 16 sajor3e 16 strI chor3a 1 kumArI sAdhviyA~ 174 vidhavA 162 sajor3e 20 pati chor3a 38 yaha saba sAdhu sAdhviyA~ eka AcAryakI AjJAmeM cala rahI haiM / gata cAturmAsa meM vibhinna prAntoMke 67 zaharoM meM inakA cAturmAsa huA / ina sabako apane dainika kRtyoMkA likhita hisAba AcArya mahArAja ko denA par3atA hai / svayaM dharmameM vicarate hue bhavya jIvoMke Atmika uddhArake nimitta dharmopadeza denA hI inake jIvanakA eka mAtra lakSya hai| mAgha mahotsava yaha AcAyoMkI dUradarzitA kA hI phala hai ki pratyeka varSe samasta sAdhu sAdhviyoM ke kAryakalApa, AcAra-vyavahAra, yogyatA Adike nirIkSaNa ke liye cAturmAsa ke bAda mAgha mahIne meM jahA~ zrAcAryyaM mahArAja virAjate hoM vahA~ samasta sAdhu satiyA~jI Akara zrI pUjya zrAcAryyajI mahArAja ke darzana kara unako apane 2 dharma-pracAra kAryya kA paricaya dete haiN| mAgha mahotsava mAgha sudI 7 ko hotA hai| jo sAdhu satiyA~ zArIrika azaktatA ke kAraNa yA pracAra kAyyaMke liye sudUra pradeza vizeSameM AcArya mahArAjakI AjJAse vicara rahane ke kAraNa isa utsava meM sAmila hone meM asamartha hoM, unako chor3a bAkI saba sAdhu sAdhviyoM mAgha sudI 7 taka A pahu~cate haiM / usI dina yA Shree Sudhammaswami Gyanbhandar Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usake lagabhaga hI, bhAvI cAturmAsameM kahA~ kahA~, kina-kina sAdha, satiyoM ko pracArArtha bhejA jAyagA yaha prAcArya mahArAja zrAvakoMkI araja tathA anyAnya bAtoMko vicAra kara sthira karate haiN| isa mauke para bahuta zrAvaka-zrAvikAe~ jagaha jagahase AtI haiN| eka hI jagaha saikar3oM sAdhu munirAjoMkA darzana kara unake saMgaThanakA evaM parasparake vinamra bhAvakA prakRSTa pradarzana dekha hRdaya svataH bhakti va vairAgya rasase plAvita ho jAtA haiN| jahA~ Aja bhAI-bhAImeM kalaha, pitA-putrameM kalaha, svajana-jJAtimeM kalaha, vahA~ bhinna-bhinna sthAnake bhinna-bhinna vayasake, bhinna-bhinna parivArake 500 / 600 sAdhu sAdhvI kaise eka sUtra meM, eka prAcAryakI prAjJAmeM, eka bhagavadbhASita dharmakI chatracchAyA meM, mukti kAmanAko ekamAtra lakSya banAkara jJAna, darzana, caritrake AdhAra para evaM dAna, zIla, tapa, bhAvanAke balase apanI Atmonnati kara rahe haiM evaM sAtha sAtha bhavyajIvoMko sadupadeza dekara bhava-samudrase tAra rahe haiM yaha dekhane aura manana karanekA viSaya hai| aise punIta ava. sara para itane pavitra mUrti mahAtmAoMke darzanase hRdayake pAtaka dUrIbhUta hote haiN| aise mahApuruSoMkI vANI suna kara bhavyajIva kRtArtha hote haiN| bharata-kSetrameM, tritApadagdha saMsArI jIvoMke kalyANakAmI terApaMthI sAdha. sAdhviyA~ dezake, samAjake, rASTrake, va vizvake gaurava-rUpa haiN| terApaMthI sAdhu samAjameM vidyA pracAra / Aja kala vidvAnoMkA samAdara sarvatra hai| zAstroMkA adhyayana, adhyApana, vyAkhyAna Adike liye vidyA carcAkI bahuta jarUrata hai| paramapUjya pUjyajI mahArAjAdhirAja sakalaguNanidhAna bAlabrahmacArI zrI zrI 1008 zrI kAlurAmajI svAmIke samayameM terApaMthI sAdha sampradAyameM acche acche vidvAna evaM paNDita munirAjoMkA prAdurbhAva huA hai / 10 / 12 varSakI umrameM dIkSita sAdhagaNa alpa samayake bhItara saMskRtake itane jJAtA ho jAte haiM ki dekhanese pAzcarya hotA hai| kama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 82 ) umra ke sAdhu munirAjoM dvArA praNIta 'bhaktAmara' va 'kalyANamandira' jaise stotroM ke pAda pUrtirUpa, 'kAlu bhaktAmara stotra' evaM 'kAlu- kalyANa mandira' Adi kAvyoM ko avalokana kara bahuta se vidvAna mugdha hue haiM / zrI pUjyajI mahArAjakI dekha rekha meM sAdhuoM ke zikSArtha do saMskRta vyAkaraNakI racanA huI hai, jo ki apUrva grantha hai, eka to bRhat hai aura eka choTA / baDe vyAkaraNa kA nAma hai zrI bhikSu zabdAnuzAsana aura choTekA zrI kAlu kaumudI / vaijJAnika zailIse samasta vyAkaraNoMkA sAra lekara vyAkaraNa-sUtra va vRtti banAnA kama pAMDityakA kAma nahIM / saMskRta sAhitya ke vidvAnoMse anurodha hai ki ve ina granthoMkA avalo kana kareM / Y hama samasta jaina evaM jainetara vidvAnoMse, dArzanika evaM dhArmika tatvoMke jijJAsu evaM khAsakara jaina- zAstra va sAhitya ke anusandhAna premI sajjanoMse anurodha karate haiM ki ve jaina zvetAmbara terApanthI sampradAya ke AcArya mahArAja aura unake sAdhu sAdhvIvargakA darzana kareM evaM unake saMyama, tyAga, vairAgya tathA tapasyA maya jIvana meM eka navIna jyoti, navIna Adarza, aura navIna saMgaThanakA Adarza sammelana dekhakara kRtakRtya hoveM / dAnadayA ke sambandha meM phale hue bhrama kA nirAkaraNaM ( 1 ) loka bahakAna heta bAta yU~ banAya kahe, terA paMthI dAna dayA mUla se ukhAra dI / unako bAr3o tAme Aga ko lagAI nIca, tAko koU khole tAmeM manAhI pukAra dI || bhUkhe aru pyAse dIna dukhiyoM ko deve dAna, tAko mata devo aisI aMtarAya DAra dI / tulasI bhanaMta tAko terApaMtha matahUkI vAkaiphIna pUrI yoMhI kUrI gappa mAra dI / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-mara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 ) bhikSA lena heta gRhastha ghara jAta bhikSu, Age koU roka bhikSA levata dikhAta hai| tAhI ko ulaMgha nahIM gRha meM praveza kare, madhyajAta tAko citta aMtara dukhAta hai| etI aMtarAya bhI na kare munirAja tAke, manAhI karanA to eka moTIkasI bAta hai| tulasI bhanaMta aMta taMta ko vicAra aise, sohI iNa kAla prabhu terApaMtha pAta hai| aisI aisI vyartha bAta tAna mata pakSapAta, karate hameza tAkI buddhi jo bigdd'gii| tAkI suna vAca nahIM sA~ca kUr3a jA~ca kare, lokana meM eka lahatAna prAna bdd'gii| eka bheDa bole bhyAM dUjI piNa bole bhyAM, tIjI aru cauthI saba bhAja bhAja bhdd'gii| tulasI anaMta samajhAve aba kAko kAko, sAre jihAna Ato kue bhAMga par3agI // bAr3o koU khole tAmeM karata manAhI koI, vaha sAdhu nA kasAI se bhI nIca kahalAta hai / svecchA nija geha lUTAve saba lokana ko, tAke koI terApaMthI prADo nahIM pAta hai| pAtra vo kupAtra eka mAtra tona kare tAmeM, khetara aru usara so aMtara batAta hai| tulasI bhanaMta aMta taMta ko vicAre aise, sohI iNa kAla prabhu terA paMtha pAta hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat terApaMthA samAja meM dIkSita sAdhu sAdhviyoM kA vivaraNa vikrama samvat 1817 se lekara vikrama sambat 2000 ke anta taka / moTa dIkSA naavaalig| | sAbAliga gaNa bAhara | gaNa bAhara dIkSAdAtA [ nAbAliga sAvAliga prAcArya nAma saMta | satI saMta | saMtI / saMta / satI saMta | satI| saMta | satI / 46 0 20 0 0 0 ( 1 ) 105 bhIkhaNajI bhArImAlajA rAyacaMdajI jItamalajI madharAjajI mANakalAlajI DAlacaMdajI kAlUrAmajI tulasIrAmajI ( vartamAna prAcArya) moTa Aja taka - // deg we d' 0 0 | 0 0 2 0 0 0 0 km 36 155 0 0 - 255 166 0 - www.umaragyanbhandar.com -- - - 0 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 52 ) uparokta vivaraNI ke vizleSaNa se labdha AMkar3e moTa 184 varSa meM dIkSA saMta 561 satiyAM 1145 moTa 1736 ukta samaya meM nAbAliga saMta dIkSita 130 nAbAliga satiyAM 230 moTa 360 ukta samaya meM sAbAliga saMta dIkSita 461 sAbAliga satiyA~ 615 moTa 1376 154 varSa meM nAbAliga avasthA meM dIkSita saMta gaNa bAhara 16 satiyAM 4 moTa 20 184 varSa meM sAbAliga avasthA meM dIkSita saMta gaNa bAhara 131 satiyAM 40 moTa 171 184 varSa meM sarva saMta satiyAM dIkSita meM sarva gaNa bAhara moTa 161 1-sarva dIkSA ke anupAta meM nAbAliga saMtasatI dIkSita pratizata karIba 21 2-sarva dIkSA ke anupAta meM sAbAliga saMtasatI diikssit| pratizata karIba 76 3-sarva saMta dIkSita ke hisAba se nAbAliga saMta dIkSita saikar3e meM 22 4-sarva saMta dIkSita ke hisAba se sAbAliga saMta dIkSita saikar3e meM 7 5-sarva satI dIkSita ke hisAba se nAbaliga satI dIkSita saikar3e meM 20 6-sarva satI dIkSita ke hisAba se sAbAliga satI dIkSita saikar3e meM 80 7-184 varSa meM samasta dIkSita saMtasatiyoM meM moTa gaNabAhara saMtasatiyoM kA ausata pratizata 11 8- 184 varSa meM samasta saMtasatiyAM dIkSita meM nAbAliga saMtasatI dIkSita gaNa bAhara pratizata 1 1-184 varSa meM samasta saMtasatiyAM dIkSita meM sAbAliga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-pakSita saMtasatI gaNa bAhara pratizata 10 www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 53 ) 10 - 184 varSa meM samasta dIkSita sirpha saMtoM meM moTagaNa bAharaM ausata pratizata 25 11 - 184 varSa meM samasta dIkSita saMtoM ke hisAba se nAbAliga dIkSita saMta pratizata gaNabAhara 3 se kama 12 - 184 varSa meM samasta dIkSita saMtoM ke hisAba se gaNabAhara sAbAliga docita saMta pratizata 22 13 - nAbAliga saMta dIkSita ke hisAba se nAbAliga saMta sAbAliga hone para gaNa bAhara pratizata 13 se kama 14 - sAbAliga saMta dIkSita ke hisAba se sAbAliga saMta gaNa bAhara pratizata 26 15 - 184 varSa meM samasta satiyA~ dIkSita meM moTa gaNa bAhara satiyA~ pratizata 4 se kama 16-184 varSa meM samasta satiyA~ dIkSita meM nAbAliga satiyA~ sAbAliga hokara gaNabAhara pratizata 1 se kama 17 - 184 varSa meM samasta satiyA~ dIkSita meM sAbAliga dIkSita satiyA~ gaNabAhara pratizata 4 se kama 18 - nAbAliga satI dIkSita ke hisAba se nAbAliga satI sAbAliga hone para gaNabAhara pratizata 2 se kama 16 - sAbAliga satI dIkSita ke hisAba se sAbAliga satI gaNa bAhara pratizata 5 se kama 20 - 184 varSa meM nAbAliga dIkSita saMtasatI meM nAbAliga saMtasatI pIche gaNabAhara pratizata 5 21 - 184 varSa meM sAbAliga dIkSita saMtasatI meM sAbAliga saMtasatI pratizata garaNabAhara 13 uparokta vivaraNa meM 16 varSa kI Ayu se Upara vAle sAbAliga samajhe gaye haiM / mudraka--gulAbacanda agravAla, bI. kaoNma., agravAla presa, vitapAr3A-prAgarA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApti sthAna(1) zrI jaina zvetAmbara terApaMthI sabhA, 201 harIsana roDa, kalakattA (2)"" " " , zAkhA kAryAlaya, po0 gaMgA zahara (bIkAnera zrI jaina zvetAmbara terApaMthI sabhA ___201 harIsana roDa, kalakattA / sabhAse prakAzita nimnalikhita pustakeM bikrayArtha maujUda haiM :jainatattva prakAza bhAga 1 / 2 (hindI ) pratyekakA // ) kAlu bhaktAmara (saMskRta, hindI anuvAda sahita) jJAna prakAza (gujarAtI) bhikSu yaza rasAyana paMca mahAvratakI aola khAna, dAnadayA kI aola khAna , thokar3A saMgraha bhAga 1 thokar3A saMgraha bhAga 2 zrAvaka vrata dhAraNa vidhi|) The Jain Swetambar Terapanthi Sabha 201, Harrison Road, Calcutta. Branch, Gangashahr P.O. (Bikaner). jAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com