Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhiprakAza saMpAdaka nagInadAsa pArekha pustaka 102 [ ] jUna : 1955 [ aMka 6 ThTho jIvana pravAha ahamavatIrIyate saMrabhadhvam uttiSThata prataratA sakhAyaH / atrA jahAma ye asannazevAH ttivAna vayam 3ttarakAma vAjJAna + Rveda, 10--8 patharALa nadI vahe jAya che, sAthe cAle, mAthuM UMcuM rAkhe, ane oLa"gI jAo, mitra; jeo sanA virodhI che temane ApaNe ahIM ja choDI daI eka ane je zaktio kalyANakArI che tenA tarapha ApaNe UtarI jaI e. gujarAta vidhA sabhA : a ma dAvA da in Education Interational
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSoM 102 jI : aMka 1 ho 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. prAsaMgika noMdha zrI rAmadAsa gulAMTI vAdAnuM lekhaka mizana gRha ane presa kamizana be sArA samAcAra sAne gurujInI nAmanA buddhitra kA za vArSika 4-chUTaka 0-8-0 a nu krU ma Ni kA mArI kahANI dIkSAnta pravacanamAMthI gurjarI nATayano AsvAda mANAvadaranI grAvikAsa yeAjanA sATa dezanA leA vize eka prAcIna rasika ullekha rAjakIya noMdha jIvana pravAha tA zA camatkAra na thAya na na. na na na becaradAsa jIvarAja dAzI zrI rAdhASyana kAkA kAlelakara sumanta mahetA umAkAnta premAnanda cAha devagana nAnubhAI pAka 1 For Personal & Private Use Only jUna 1955 ' 162 fa 164 14 " 102 105 179 14 190 pUDA upara pUDA pAchaLa prakAzaka: jeThAlAla cha. gAMdhI, si sekreTarI, gujarAta vidyAsabhA, bhadra, amadAvAda, suka haiM. maSTibhAI pu. mistrI, zyAditya mudrAlaya, rAyakha, amadAvAda,
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bu di prakAza pustaka 102 jI ] jUna : 1955 [ aMka 6 che prAsaMgika noMdha zrI rAmadAsa gulAtI kAma karyuM. chuTA thayA tyAre emane pagAra rUA. gaI tA. 29-4-55 ne roja dhULiyA mukAme 700 jeTalo thayo hate. pitAnA nAnAbhAIne tyAM zrI rAmadAsa gulaTInuM e pachI emane vairAgya Upaje, ane emaNe avasAna thayuM. keTalAka samayathI eo kensaranA nekarInuM rAjInAmuM ApI dIdhuM. eo sAdhu IthI pIDAtA hatA ane temAM ja 60 varSanI vaye vAsavANInA saMparkamAM AvyA. lonAvalAnA yogAzramamAM emaNe deha choDI. emanuM jIvana sAdAI, sevA- emaNe traNeka varSa gALyAM. arne tyAra pachI e parAyaNatA, namratA, sujanatA ane bhaktithI bharyuM gAMdhIjI pAse sevAgrAma gayA. tyAM doDha varSa rahyA te daramyAna sALa reTiyA vagere upara kAma karyuM. zrI bhAIlAlabhAI paTela pAsethI jANyuM te A ja arasAmAM gAMdhIjIne keMgresanA adhivezana gAmaDAmAM bharavAne vicAra Avyo ane jhipuranuM mujaba eo mULa vAyavya sarahada prAMtanA banuM adhivezana gAmaDAmAM bharAyuM. enI nagararacanA zaheranA vatanI hatA. emanA pitA lazkaramAM munazI karavAnuM kAma rAmadAsane sepiAyuM ane te emaNe hatA. bhaNAvavA uparAMta pheTogrAphInuM kAma paNa karatA eTalI saphaLatApUrvaka karyuM ke tyAra pachI hariparAnuM hatA. rAmadAsa maeNTrika thayA pachI lAheranI eMjIniyariMga kolejamAM joDAyA ane tyAMthI emaNe sivila kAma paNa emane ja mAthe AvyuM pachI te 1947 eMjIniyariMgano DiplomAM meLavyo. te vakhate tyAM sudhInI badhI ja mahAsabhAnA adhivezanonI nagararacanA emane sepiAI ane varasanA cha mahinA eo enI DigrIkesa nahe. 1915nA arasAmAM eo lazkaramAM saba evarasiyara tarIke mAsika rUpiyA pAchaLa mALavA lAgyA, ane bAkInA cha mahinA gAMdhIjI pAse jaIne rahetA. A badho vakhata e kanA pagAre dAkhala thayA. 1914-18nA pahelA vizvayuddhamAM sArI kAmagIrI bajAvI tenI kadaramAM jAhera sevAmAM ja rokAyelA hatA chatAM pitAnI emane cAMdIne kesare hiMda caMdraka ApavAmAM Avyo. khorAkInuM kharca mAsika rUpiyA 30-35 pote ja 1919mAM eo vadhu abhyAsa mATe igleMDa gayA. pahelAMnI bacatamAMthI ApatA. 'e kevaLa meTrika ja thayA hatA chatAM maeNcesTara - meraThanI keMgresa pachI eo dilhInA harijana yunivarsiTIe emane dAkhala karyA. A apavAda AzramamAM jaIne zrI ThakakarabApA sAthe rahevA lAgyA. A pahele ja hatA. traNa varSamAM emaNe bI. 1947mAM Thakkara bApA vallabha vidyAnagaranI mulAkAte esasI. eMjIniyariMganI padavI meLavI ane AvelA tyAre eMjIniyariMga koleja kholavAne dara AvI banArasa hiMdu vizvavidyAlayamAM 1922mAM vicAra cAlatuM hatuM ane te mATe zrI bhAIlAlabhAIe zivila eMjIniyariMganA lekacarara nimAyA. 1924 pitAnI lAkSaNika Dhabe Thakkara bApA pAse zrI rAmadAsa mAM sakara barAjamAM AsisTanTa ekijhakayuTIva gulATInI mAgaNI karIH "bApA, tame lavaMga vATavA eMjIniyara tarIke mAsika 450-5-75 zAligrAma vApare che. mane Apa." bApA hasyA. pagArathI joDAyA ane TheTha 1930 sudhI tyAM saradAra ane gAMdhIjInA AzIrvAda sAthe gulATI For Personal & Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 : : buddhiprakAza eMjIniyariMga koleja zarU thAya tenA cha mahinA nirdoSa nirbhIkatA dhyAnapAtra hatI. jo ke carcA kaMIka pahelAM ANaMda AvyA. e upAcArya hatA, paNa vicitra rIte navalakathAnI vartamAna dazA ane bhAvi pagAra letA nahi. kadAca mAMdesAje kAma Ave ema upara kendrita thaI gaI hatI. pramukhanA upasaMhAra karI emane khUba Agraha karI emane nAme rUpiyA pachI sau sva. ba. ka. ThAkaranA putrae vaDodarA 300 dara mahine jamA karavA mAMDyA, paNa eo vizvavidyAlayane sepele svargasthane graMthabhaMDAra jovA kadI ene aDyA nahi. chevaTanA bhAgamAM kensaranuM gayA hatA. I khUba vadhI gayuM ane pathArI vaza thaI gayA bhojana pachI cAreka vAgye bIjI beThaka maLI, tyAre kAma baMdha karyuM. tyAM sudhI divasanA bAra bAra temAM zarUAtamAM zrI caMdravadana mahetAnA pramukha paNa kalAka kAma karyuM. chevaTanA cha mahinA potAnA nAnA heThaLa sarva lekhaka paricayavidhi thayo. A vidhine bhAI je DAkaTara ane heltha oNphisara che, temane jhAjho artha nathI evuM A vakhate ghaNAne lAgyuM. tyAM dhULiyAmAM mAnyA. e pachI zrI viSNuprasAda trivedInA pramukhapade 9-6-55 '42 pachInA sAhityanAM paribaLo'nI cArcA thaI. vaDodarAnuM lekhaka milana emAM sarvazrI saMtaprasAda bhaTTa, jayaMtI dalAla, - cAlu mAsanI 11, 12 ane 13 mI tArIkhe gulAbadAsa brokara, dhIrubhAI ThAkara, sundarama, aMbubhAI vaDodarA mukAme gujarAta lekhaka milananuM pAMcamuM purANI vageree bhAga lIdho hato. A carcA paNa adhivezana maLyuM hatuM. gujarAtanA badhA bhAgomAMthI '42 nI krAMtinI ApaNuM sAhitya upara asara lekhakoe moTI saMkhyAmAM hAjarI ApI hatI ane sAthI na thaI e eka ja praznanI carcAmAM gUMcavAI prauDha ane navA lekhakanA A milanamAM prema, jatI lAgatI hatI. samAropa karatI vakhate zrI nikhAlasatA, madhuratA ane jijJAsA sarvopari hatA. viSNubhAIe jaNAvyuM hatuM ke '42 nI krAMti ane pahele divase vaDodarA vizvavidyAlayanA graMthAlayanA tyAra pachInI ghaTanAonI sAhitya upara asara prAMgaNamAM vizALa ghanachAya vaDalA heThaLa prathama beThaka na thavAnA kAraNomAM lekhakemAM niSThAne abhAva maLI hatI. sthAnika samitinA pramukha Do. majama- e mukhya che. ene lIdhe ja kAvyamAM kRtrima ApyAdAranA svAgata vyAkhyAna pachI zrI haMsAbahena tmikatA ane premanI vevalAza pravezelI jovAmAM mahetAe maMgala pravacana karyuM hatuM ane temAM temaNe Ave che. lekhakene dezanA navasarjananI javAbadArInI yAda e ja divase rAte nava vAgyA pachI lekhakamilanaApI hatI. ane sArA vivecananA tathA jada jada nAM kArya ane kArya paddhatine aMge vicAraNuM karavAmAM vijJAnane lagatAM pustakonA abhAva pratye dhyAna AvI hatI ane temAM navA lekhakane potAnI lekhana dorI koI paNa jAtanI AbhaDacheTa rAkhyA vagara pravRttimAM joItI madada maLI rahe evI kaMIka upayogI zabado a5nAvI bhASAne bane eTalI sahelI jogavAI thAya to sAruM evI sAmAnya lAgaNI rAkhavAno anurodha karyo hato. vyakta thaI hatI. paNa e zI rIte karavuM ene koI e pachI "saratathI vaDodarA--be lekhaka milana cokkasa kAryakrama TharAvI zakAya nahe. vaccenA samayagALAnuM sAhitya" e viSaya upara zrI bIje divase savAre zrI rAmanArAyaNa pAThakanA umAzaMkara jozInA pramukhapaNA heThaLa carcA thaI hatI. pramukhapade "sAhityanuM mUlyAMkana' e viSaya upara carcA emAM sarvazrI niraMjana bhagata, cunIlAla maDiyA, thaI hatI. emAM sarvazrI umAzaMkara jozI, anaMtarAya pItAMbara paTela, ramaNalAla jozI vageree bhAga lIdhe rAvaLa, manasukhalAla jhaverI, uSanasU ane aMbAlAla hatuM. A carcAmAM pragaTa thatI nirdaza nikhAlasatA ane purANI vageree bhAga lIdho hato. AkhI carcA khUba For Personal & Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasika ane tattvAbhinivezayukta thaI hatI, ane pramukhanA upasa'hAre ene kaLaza caDAvyeA hatA. apeAranA adhivezanamAM milananA mukhya mahemAna zrI krAkA sAheba kAlelakaranuM pravacana thayuM. emaNe dezamAM hajI sAmAjika krAMti karavI bAkI che, jIvananAM badhAM kSetrAmAM anyAya ane asamAnatA pravarte che, te tarapha dhyAna DhArI sAhitye badhA bheTThAne tADIne vizALa samanvaya sAdhatuM navasarjana karavAnI taiyArI karavAnI che ema jaNuAvyuM. vaLI peAtAnI samRddhi dharAvavA mATe jema aMgrejI, phreMca, raziyana vagere bhASAe ApaNe zIkhIe chIe tema ApaNe jene ApavAnuM che, jenI sevA karavAnI che, temanI bhASA paNa zIkhavI joIe e vAta upara bhAra mUkayo hatA. ane sAhityanA mUlyAMkananI bAbatamAM jaNAvyuM hatuM ke je sAhitya mArA vyaktitvane samRddha kare tene huM sAruM' sAhitya karyuM. kAkA sAhebanA pravacana pachI mahArASTranA jANItA kavi zro mArakara je atyAre mahAtmAjInA jIvana vize ' mahAtmAyana' nAme graMtha lakhI rahyA che, temaNe te gra MthanI prAraMbhanI zAradAstutinI ceADI evI peAtAnA sumadhura ane bhAvavAhI kaThe gAI batAvI hatI. e ja divase sAMje nyAyamadiramAM zrI kAkA sAhebanA pramukhapada heThaLa jAhera sabhA rAkhavAmAM AvI hatI, ane temAM 'mAruM priyapAtra' e viSaya upara sarva zrI vinAdinI nIlakaDa, izvara peTalIkara, bakula tripAThI, hIrAbahena pAThaka, suMdarama ane jyAtIndra dave khAyA hatA. upasaMhAramAM zrI kAkA sAhebe jaNAvyuM hatuM ke je pAtraneA prabhAva jIvana upara paDe ene ja mahattvanuM gaNavuM joie. rAte dasa vAgye DiyA upara visa*melana yeAjAyuM hatuM ane temAM sarvazrI rAmanArAyaNu pAThaka, niraMjana bhagata, uSanasa, suMdaram, manasukhalAla jhaverI, umAzaMkara jozI, caMdravadana mahetA, pinAkina hAkAra ema ATha kavioe bhAga lIdhe| hatA. prAsa'gika noMdha : : 163 trIje divase savAre saMgrahasthAna jovAnuM goThavyuM hatuM ane tyAra pachI navI kArAbArInI cU TaNI thaI hatI, temAM nIcenA sabhyA sarvAnumate cUMTAyA hatAH 1. zro viSNuprasAda trivedI 2. zrI umAza'kara jozI 3. zrI mehanalAla mahetA (seApAna) 4. prA. anaMtarAya rAvaLa 5. zrI gulAbadAsa breAkara 6. zrI Izvara peTalIkara 7. zrI krisanasiMha cAvaDA 8. prA. upendra paDathA 9. preA. manasukhalAla jhaverI 10. zrI jayaMtI dalAla 11. zrI pItAMbara paTela ma'trIo sa'melanamAM thayelI carcAe ane sthAnika samitie karelI uttama sarabharAne kAraNe Akhu adhivezana badhI rIte tRptikara nIvaDyuM hatuM. 15-}-'15 rASTravyUha ane presa kamizana madhyastha sarakAra zabdavyUhai| upara niya'traNA mUkavAnA vicAra calAve che, te vakhate presa kamizane A badI vize peAtAnA hevAlamAM zuM kaheluM che, te jANavuM rasaprada thaI paDaze dhArI tene sAra nIce ApyA cheH chApAMo peAtAnA phelAvA vadhAravA mATe harIphAI enAM pravezapatrA chApe che. e harIphAie sAmAnya rIte zabdaracanAnI athavA ene maLatI buddhinI *seATInI athavA nasIba upara AdhAra rAkhatI hoya che. ame joyelA dAkhalAomAM te mATe bhAge A pAThThuM tattva ja vadhAre hatuM. eka prakAzake amane kahyuM hatuM ke InAma jIte evA ukela meLavavAmAM eTalI badhI muzkela hAya che ke dareka harIphAImAMthI mane sAru vaLatara maLI rahe che. dezI bhASAnI harIphAIomAM ghaNe bhAge uDDalamAM khArathI vIsa praznonA babbe uttarAmAMthI eka eka pasada karI For Personal & Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 : buddhiprakAza ApavAnuM hoya che. emAM bhAga lenAranI dazA saMsthA Ape enuM ame samarthana karIe chIe. kaTabala pulamAM bhAga lenAra karatAM paNa kharAba hoya [ presa kamizananA hevAla, khaMDa 1, pR. 67 che, kAraNa ke tyAM te inAma kuTabelanI mecanA 15-6-55 jAhera thayelA pariNAma uparathI nakkI thAya che, be sArA samAcAra jyAre ahIM "sAco ukela' harIphAInA saMcAlake e ApaNA jANItA ane lokapriya vArtAkAra zrI pasaMda karelA ukela uparathI nakkI thAya che. A dhUmaketu zabdaracanA harIphAInI ukela samitimAM harIkAIo lauTarI che ke kema e praznanI carcAmAM lAMbA samayathI kAma karatA AvyA hatA. e ame UtaravA mAgatA nathI. ene nirNaya te jaNAve che ke pote have ukela samitimAM kAma adAlatAe karavo ghaTe. paNa ame amAro spaSTa karavAnA nathI. abhiprAya jaNAvavA mAgIe chIe ke chApAMomAM e ja rIte suratathI zarU thayelI eka zabdaane sAmayikomAM pravezapatro chApavAM e vRttavive. racanA harIphAIno ukela samitimAM kAma karavA mATe canane na chAje evI pravRtti che, ane amArI evI navacetana'nA taMtrI zrI cAMpazI vi. udezIne AmaMtraNa bhalAmaNuM che ke chApAM ane sAmayikonA mudraNa ane maLeluM paNa temaNe "harIphAI ane huM prajA mATe prakAzanuM niyamana karatA dhArAmAM eka kalama dAkhala ISTa lekha nathI" ema jaNAvI eno asvIkAra karI harIkAIo ane InAmI yojanAonA pravezapatra karyo hato evuM temanA taraphathI jANavA maLyuM che. chApavAnI baMdI pharamAvavI joIe. AvI badhI 14-6-'15 harIphAI o upara pratibaMdha mUkavAmAM Ave e paNa amane yogya lAge che, paNa evI bhalAmaNa karIe sAne gurujInI sAdhanA te amArI kAryamaryAdAnuM ulaMdhana thAya. je harI thAya . sAne gurujInA avasAnane 11 mI jane pAMca phAIomAM praveza phI levAmAM Ave che ane jemAM varSa pUrAM thayAM. emanI pAchaLa emanuM sAptAhika jItanArAone mAtabara rakamanA inAmo ApavAmAM sAdhanA, chApakhAnuM ane prakAzane cAlu rahe Ave che ene vize ame A kahIe chIe. enI vyavasthA mATe eka TrasTI maMDaLa racyuM hatuM. vAcakanA kevaLa manoraMjane khAtara zabdabhUhe chapAya te atyAra sudhI A kAma saMbhALatuM AvyuM che. emAM amane vAMdho nathI. zaha bautika vinodanI sAdhanAnA taMtrIoe ke bIjA lekhakoe e kAma kevaLa premathI ane vagara vetane karyuM che. chApakhAnAnA bAbatamAM paNa amane khabara che ke nAnI rakamanAM ja InAmathI ukelavAno utsAha vadhe che, ane jenA vyavasthApaka ane kArIgaree sudhdhAM rAta divasa akhabArI dhoraNe UMcAM che evAM ghaNuM sAmayika jIvoDa mahenata karI paNa sAdhanAnI Arthika sthiti paNa evAM InAma Ape che. paNa AvAM InAmo eka che sudharavAne badale bagaDatI ja gaI ane have e beTa mAsamAM rU. 500) thI vadhu na hoya e amAro sahana thAya ema na rahetAM 11 mI junathI sAdhanA mata che. A TIkA sAhityika ke vRttanivedanane lagatAM baMdha karavAno nirNaya TrasTI maMDaLe jAhera karyo hato. lakhA mATenI harIphAIo ke InAmone lAgu paDatI sAdhanAnA ghaNA mitroe 15 mI oNgasTa sudhI e nathI. jema ke koI chApuM ke sAmayika uttama TakI vArtA. nirNayanI amalabajAvaNI pAchI ThelavA vinaMtI lekha, nibaMdha ke samAlocanA mATe harIphAI je karI tene TrasTI maMDaLe Agrahavaza thaI svIkAra athavA uttama vRttanivedana athavA koI jAhera praznano karyo che ane have ene jivADavAnA chevaTanA prayatna sabaLa rajuAta ke arthaghaTana mATe inAma jAhera Ata ke AIsa ) pratApa no cAle che. 15 mI oNgasTa sudhImAM 8 thI 10 hajAra kare te tene amane vAMdho nathI, balake AvuM uttejana rUpiyA bhegA thavA joIe ane sAdhanAnA grAhakemAM ame.sUcavela presa insTiTayUTa jevI koI madhyastha (anusaMdhAna pR. 178), For Personal & Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI kahANuM becaradAsa chavarAja dozI (gatAMkathI cAlu) 13. Agamo vAgyA pahelA pAThazALAmAM huM digaMbaranA bhedane vicAra, kathAomAM atizayepahelA naMbarane gurabhakta, dhamaparAyaNa kahevAto te tivALA phalAdezonuM vana-vagere aneka viSayo have te vAMcyA pachI tadana badalAI gayo. pahelAM vize khUba maMthana thayuM ane te mATe meM mArI jAte guruvaMdana vakhate huM sauthI mokhare raheta: have taddana je kAMI samajAya tevuM samajI amuka vicAro bAMdhyA. pAchaLa rahevA lAgyA ane mAtra zistane pALavA muMbaImAM jyAre bhagavatIsUtranA anuvAdanuM kAma khAtara A vaMdana karavAnuM mAnavA lAgyA. mahA- karato hato tyAre e vicAro khUba khUba ghoLAtA rAjazrI tarakano mArA gurabhAva mAtra cAlyo gaye, hatA. koI mitrane e viSe vAta karuM te teone paraMtu temane mArA para je upakAra che te te kadI keTaleka aMze vAjabI lAge, paraMtu mane sAMbhaLanAra paNa huM bhUlI zakuM tema nathI. gurubhAva judI vAta dareka mitra e vicArone jAheramAM carcavAnI nA ja che ane upakArIpaNuM svIkAravuM e taddana judI vAta pADe. huM paNa jANI joIne evuM na karate, paraMtu che. pahelA huM mahArAjazrInI niyamita pagacaMpI jyAre evI eka sabhAmAM bolavAnI taka maLI karatA te have tadana chADI dIdhI. hA, teo mAMdA tyAre zrI motIcaMdabhAIne adhyakSapaNuM nIce meM hAya yA rogagrasta hoya te jarUra sevA karate, mArA manamAM ghoLAtA ane uchALA mArI bahAra paraMtu kevaLa eka zuddha guru mAnIne je je pravRtti nIkaLavA mathatA e vicArone mAMgaroLa jenathatI hatI te badhI ja have thaMbhI gaI. mahArAjazrI sabhAnA helamAM spaSTapaNe vistArathI jAhera karI 5Na mAro A pheraphAra barAbara joI zakyA. dIdhA. lagabhaga deDheka kalAka bolyo hoIza. temAM zrI teoe mane samajAvavA koziza karI, paNa huM pArzvanAtha bhagavAnathI mAMDI mahAvIra svAmI sudhI calita na thaI zakayo. ane te pachI zrI haribhadrasUri sudhI mArI jANumAM 14. jyAre huM banArasamAM nyAyatIrtha ane Avele evo ItihAsa kahI saMbhaLAvyo ane vyAkaraNatIrtha thaI gayo tyAre meM mahAmahopAdhyAya caityavAsa, caitya vagerenI vAta paNa jAheramAM carcA zrI gaMgAdhara zAstrIjIe lakheluM "alivilAsisa. tathA devadravya caityavAsanuM pariNAma che ema jaNAvI lApa" nAmanuM eka saMskRta kAvya joyuM hatuM. te tene sAte kSetramAM upayoga thaI zake evuM zrI hari vAyuM to mAluma paDyuM ke temAM jaina dharmanuM a- bhadranuM vacana TAMkI batAvI te bAbata carcA paNa prAmANika rIte khaMDana karela che. atyAre te huM karI dIdhI. ekaMdara jaina sAhityamAM prathama zuM hatuM tene javAba mArI judI rIte ja lakhuM, paNa te ane pachI temAM vikAra thavAthI saMghane keTalI badhI vakhate tene javAba " gaMgAdhara zAstrIjI ke asatya hAni thaI che ane e hAni haju paNa cAlu ja che AkSepe ke uttara' nAme eka copaDI hiMdImAM e hakIkata savistara nirbhayapaNe kahI dIdhI. jyAre lakhIne vALe ane enA lekhakanA nAma tarIke meM A bhASaNa kareluM tyAre huM bhagavatInA kAmathI meM mAruM takhalusa " saccidAnaMda bhikSa' rAkheluM. aMgata kAraNane lIdhe To thaI gayo hato ane zrI e copaDI pAThazALAnA vyavasthApake banArasamAM mahAvIra jaina vidyAlayamAM taravArtha sUtranAM TipaNo sArI rIte phelAvelI e mane barAbara yAda che. lakhavAnuM kAma karato hato. A mAru bhASaNe te 15. jayAre meM mULa Agamo vAMcyA tyAre vakhatanA muMbaInAM tamAma suprasiddha dainikamAM meTAM mArA manamAM mUrtipUjAnI vartamAna AbaravALI moTAM mathALAM sAthe chapAyuM. temAM meM kahyA karatAM paddhati, devadravyanI vartamAna rakSaNa paddhati, vetAMbara- vadhaghaTa thayelI paNa meM joI jaina samAja je tadana For Personal & Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 : : buddhiprakAza zAMta hatA te AthI bhAre khaLabhaLI UThayo ane mane sajA karavA sudhInI vAta AvI paheAMcI. mArI pAse zAstrakhaLa hatuM eTale huM jarAya gabharAtA na hatA tema DaratA paNuM na hateA. amadAvAdanI guruzAhI dvArA prerAyelA nagarazeThe mane neATIse| meAkalI; eka nahI' che. mAre kazo javAba ApavApaNuM ja nahetuM. chatAM meM te vakhate 'hiMdustAna' patramAM * samAjanI lAla AMkhA' evA mathALA nIce eka lekha lakhyA ane AgevAnane jaNAvyuM ke 'mAruM' Akhuya bhASaNa huM mArI jAte tamAre lakhI Apu', pachI tenI saccAI vA jUThAI khAkhata ni karavA tame eka taTastha paMca nImA ane pachI je sajA mane thavAnI hAya te huM hasate mukhe sahevA taiyAra chuM, eTaluM ja nahI' paNa meM ema paNa kaheluM ke huM teA eka vidyArthI abhyAsI chuM. meM mArI rIte AgamA vAMcyA che ane emAMthI je vicArA mate udbhavyA te me' tamArI sAme mUkayA che. te vicAra| kharA ja hAya vA pUNu ja hAya evA mArA dAvA nathI. paraMtu guruzAhIe mArI A ekake vAta kAne na dharI ane ghaNA yuvAnA virodha vacce amadAvAdanA nagarazeThe mane sadha bahAra jAhera karyo. ya AdarelA, mane prasArakasabhAmAM melAnyA ane aneka praznA pUchyA. eTale me* tA huM jANuM chuM tema te praznanA javAba ApelA ane vaLate ja divase jaina chApAmAM " jaina samAjanuM tamastaraNu " nAmanA eka lekha rUpakAtmaka kalpIne chApavA mAkalI dIdheA. e lekha chapAyA eTale teA mArA upara samAja tUTI ja paDayo. mane nAtabahAra mUkavAnA prayatne gatimAna thayA ane mane aneka rIte kema herAna karavA e ja jaina samAje niSNuya karyAM hoya ema mane lAgyuM, mAruM dhyAna tA A vakhate mArA kuTuMbanA nirvAha tarapha kendrita thayeluM eTale A samAjika vipattinI mane eTalI badhI asara na thaI. huM te vakhate ratalAma eka jaina graMthanA sa`pAdana mATe paheoMcI gayele, paNa tyAMnuM vAtAvaraNu dhaNuM ja dUSita lAMgavAthI mArA jIvanane hAni thavAnA sa bhava joI e kAma meM choDI dIdhuM ane pharI pAchuM bhagavatInA anuvAdanuM kAma prAraMbhyuM ane te chevaTa rAjakATamAM rahIne pUruM karyuM. mAruM kuTuMba bhAvanagara hatuM ane huM ekalA ja ratalAma gayelA, paNu pachI pUnAmAM ane rAjakATamAM kuTuMba sAthe ja rahelA. jyAre mArA upara vipattinI nAkhatA vAgatI hatI tyAre mArA sagA kAkAnA dIkarA bhAI lagavAnadAsane ema lAgeluM ke kadAca khecaradAsa nAtabahAra mukAya tA emanA ane mArA saMbaMdha na rahI zake. eTale mane samajAvavA temaNe paMDita sukhalAlajI sAthe brATakAparamAM sa MdezA meAlelA ane toDa karI levAnI vAta kahevarAvelI, paNu mane e na ja gamyuM ane huM ekalA ja je AvI paDe te sahI levA taiyAra thayA. mArAM mAtAjI jarUra rASe bharAyAM, paNa mArAM patnI zrI ajavALIe mane 'tame kharA-sAcA hai| te leza paNa na Daraze' ema bhAra daIne kaheluM e barAbara mane yAda che. 17. prAkRtabhASA zIkhyA pachI mane ane bhAI haragovidadAsane kalakattAvALA prephesara ane presi DensI kaeNAleja (kalakattA)nA prinsipAla zrI zatIzacaMdra vidyAbhUSaNanI sAthe pAlI bhASA ane bauddha AgasA zIkhavA sAru mahArAjazrI dharmavijayajIe kAla 16. mArI mahAvIra jaina vidyAlayanI tArI chUTI gaI. e vakhate mArA nAnA bhAI mAMdA hatA eTale ThIka ThIka vipattinuM vAdaLa AvI gayuM. muMbaImAM bhASaNa karI huM kAI kauTuMbika prasaMge bhAvanagara gayelA tA tyAMnI te samayanI rRDha saMsthA jainadharma - prasAraka sabhAnA AgevAnA mArA upara ciDAyelA. khAsa tA mArA bhASaNamAM zrI meAtIca'dabhAI e adhyakSapaNuM kareluM ane mArA bhASaNa vize ema kaheluM ke " A vakatA aMgrejI muddala jANutA nathI ane abhyAsI che. bhASaNamAM eNe AgamAnA thAbaMdha pADAnAM je pramANeA ApelAM che te jarUra vicAravA jevAM che. ane AjakAla svapnAnI je pUjA thAya che tene huM paNu lakAttara mithyAtva. mAnuM chuM '' ityAdi temanuM kathana sAMbhaLI amadA- vAdanI te vakhatanI guruzAhI temanA upara ciDAyelI. temane bacAvI levA prasAraka sabhAe kAMIka prayatna For Personal & Private Use Only dd
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI kahANa :: 167 mokalelA ane ame bane tyAM ATheka mAsa rahI munio virodha kare che ane mArI pAse bhagavatIpAlI bhASA ane majhimanikAya graMtha zIkhI AvyA. satrane vAMcatAM jarAya acakAtA nathI. mane ema kolaMbo, mAlegAkaDe roDa upara AvelA vidyodaya paNa lAgeluM ke samAja evabhAve aMdhaparaMparAe pariveNumAM ame bhaNavA rahelA. tyAMnA AcArya cAlatuM hatuM. tene amuka eka cokkasa dhyeyavALo zrI sumaMgala sthavire ane tyAMnA upAcArya zrIjJAnezvara kaI siddhAMta hoya evuM nahIM jaNAyeluM. pAlIsthavira amane ghaNA premapUrvaka pAlI bhASA ane mAravADamAM javAnuM ane tyAnI bhagavatIsUtrane vAMcapiTakagraMtha zIkhavyA. teo kadara bauddha hatA, chatAM vAnI nekarI karavAnuM khAsa kauTuMbika kAraNa hatuM. amArA tarapha temanI sahAnubhUti putravata hatI. meM AgaLa kahyuM che tema mahArAjazrInA niyana Aje paNa manamAMthI emanAM citro khasatAM nathI. pravacane sAbhaLI sAMbhaLIne mAruM mana mArAM mAtAjI kAlaMbAthI AvyA pachI pAchA' ame bane (bhAI taraka paNa bhAre arucivALuM thayeluM. mArAM mAtAharagoviMdadAsa ane huM) zrI yazovijaya jaina graMtha- jIe A jANyuM tyAre temaNe mane kIdhuM ke "bhAI, mALAnA kAmamAM lAgI gayA. temAM paMdara sattara tuM te paraNe tyAre kharo, ghaNuM A nAnAbhAIne graMtha ame baMnee sAthe rahIne saMpAdita karyA. vahelo paraNAvI de jethI mAruM ghara vahuvALuM thAya graMthamALA mATe mAre bAra bAra kalAka ane kayAreka ane mAre nirAMta thAya. " emanA e vacanane to aDhAra aDhAra kalAka kAma karavuM paDatuM. ahIM mAnya karIne meM bhAInA lagnanA kharca mATe e e yAda rAkhavuM jarUrI che ke pUrvokta bhASaNa vagerenI pAlIvALI nokarI svIkArelI ane nAnA bhAInA pravRtti meM tyAre ja karelI tyAre banArasa tadana cheDI vivAha karI dIdhA. paNa AgaLa lakhyuM tema e dIdheluM. janA pravacananI asara je mArAmAM thayelI te AgamonA vAcanathI tadana nAbUda thaI gaI ane meM tA. jyAre meM muMbaImAM "jaina sAhityamAM vikAra " thavAthI thayelI hAni " e vize bhASaNa kareluM tyAre upara kahyuM tevuM bhASaNa paNa ApyuM ane jayAre barAbara svAvalaMbI thayo tyAre pahelI vAra bhAvapUjaya gAMdhIjI muMbaImAM gAmadevImAM maNibhavanamAM hatA. bhASaNa pachI jana saMghe mArA upara che. nagaramI ja paraNyA. e lagna mAtra cha mAsa laga bhaga rahyuM. pachI ekAda varasa pachI pharI vAra huM AkramaNa kareluM te vize meM mahAtmAjIne vAta karI ja amarelImAM para chuM ane vartamAnamAM amadAte teoe spaSTa zabdomAM mane sUcavyuM ke tamArI ? vAdamAM rahuM chuM. vAta zAstranI daSTie tamane prAmANika lAgatI hoya 19. bhagavatIne anuvAda karate hato tyAM te game tema thAya te paNa Dagazo nahi ane kaI 1921mAM pUjya gAMdhIjIe gujarAta vidyApITha upara roSe paNa bharAze nahIM. tame mUMjhavaNamAM paNa sthApyuM. temAM saMzodhana saMpAdananA kAma mATe eka paDaze nahIM. navI vAta kahenArane mATe samAja mATe graMthasaMgraha karavAnI zarUAta karelI ane tene hameza Ama ja karato Avela che e jANItuM che. mATe zeTha puMjAbhAIe sAruM evuM dAna pU. gAMdhIjIne 18. prAkRta bhASA zIkhyA pachI meM ghaNuM ApeluM. zrI rAyacaMda graMthabhaMDArane nAme vartamAnamAM munione paNa e bhASA banArasamAM ja zIkhavI e saMgraha che. emAM sarvadharma samabhAvanI dRSTie dIdhI tathA bhagavatIsUtranA anuvAdane prasaMga bhAratIya tamAma dharmonuM sAhitya taiyAra karavuM evI Ubho thaye te pahelAM meM pAlI-mAravADamAM rahIne zrI gAMdhIjInI bhAvanA hatI. te mATe dharmAnaMda AkhuMya bhagavatIsUtra muni bhaktivijayajI (vartamAna kosaMbI, muni jinavijayajI, paMDita sukhalAlajI, vijayabhaktisUri)ne zIkhavI dIdheluM. mane e vakhate adhyApaka AThavale, harinArAyaNa AcArya vagere Azcarya thayeluM ke anuvAda karavAne te A lokonI eka maMDaLI pitapotAnA vibhAganuM kAma jUnA For Personal & Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 :: buddhiprakAza calAvatI. paMDita sukhalAlajI sanmatitakanuM saMpAdana takanA saMpAdananuM kAma pUruM thayA pachI meM be jaina karavA cAhatA hatA ane e mATe temaNe mArI sUtronA anuvAdanuM kAma paNa vidyApIThamAM ja rahIne mAgaNI karI tethI bhagavatInA be bhAganuM kAma pUruM kareluM. pachI to mahAtmAjInI pavitra dAMDIkUca AvI. karI huM gujarAta vidyApIThamAM joDAyo ane 1922 te vRkhate mahAtmAjIe mane roDAthI patra lakhIne thI amadAvAdamAM AvIne ja vasyA. vidyApIThanA khAsa jaNAveluM ke tamAre to pUjAbhAI graMthamALAnuM prasaMgane lIdhe pU. gAMdhIjIne prasaMga vaLe, saMta zrI ja kAma karavAnuM che. paNa mAruM mana na mAnyuM. kedAranAthajI, zrI mazarUvALA, zrI naraharibhAI vagerenA vAvRddha mahAtmAjI jevA saMtapuruSa jelamAM hoya paricayano paNa prasaMga paDato rahyo. AzramanA jIvana- tyAre mane bahAra rahIne kAma karavAnuM kAvatuM ja na ne paNa vAre vAre prasaMga AvavA lAgyA. eTale hatuM. tethI hastalikhita navajIvananuM taMtrIpaNuM e badhAnI mArA upara ThIka asara thaI ane ethI svIkAravA khUba heza taiyAra thayo. gharamAM patnI (zrI mAruM jIvana dhanya thayuM che ema huM mAnuM chuM. ajavALI)e paNa ghaNI rAjIkhuzIthI saMmati ApI. 20. jayAre baMgALAnA bhAgalA thayA tyAre huM te pitAnA bhAvI saMkaTane khyAla na karI kevaLa banArasamAM hatA. te vakhate rASTriya pravRtti kevI hAya mArI bhAvanAne poSavA taiyAra thaI e mAre mATe ane ApaNe rASTra sAthe kaI jAtane saMbaMdha che vizeSa AnaMdane viSaya banyuM. nava mahinA vIsAene leza paNa khyAla na hato. paraMtu jema puramAM jaI tapazcaryA karI AvyA ane pachI jyAre Agamo vAMcavAthI mArI dharmAdhi akhi khUlI gaI bahAra nIkaLyo ke tarata ja mArA upara DiporTa tema baMgabhaMgane lIdhe cAlelA zI A kolanane thavAne hukama bajavAthI bIjAM pAMca varasa meM bhAre lIdhe rASTra prati mArI zI pharaja che e barAbara rakhaDapATa karyo. e rakhapATa daramiyAna huM tIvarI, samajAI gayuM. te vakhate pAThazALAmAM meM svadezI kacerA, pAlI vagere mAravADamAM AvelAM sthaLoe khAMDanI pratijJA lIdhI. A pratijJAmAM bIjA paNa jaI sthAnakavAsI jaina sAdhuone bhaNAvato ane vidyArthIo sAthe hatA, paraMtu teo chevaTa sudhI mArA kuTuMbane nirvAha kareteM. mAre mATe e kapare nahIM TakI zakelA. pAThazALAmAM dareka terazane divase samaya hato te karatAM mArI patnI ane chokarAo miSTAnna thAya paNa te miSTAnna meM lagabhaga cha tathA mArA mAtAjI mATe bhAre kaparo samaya hato. mahinA sudhI harAma kareluM, eTale pAThazALAnA chatAM prabaLa rASTriya utsAhanA pUramAM e kapara vyavasthApaka mahArAjazrIe khAsa mArA mATe koThAra samaya AnaMda sAthe pasAra thaI gayA. e kaparA mAM svadezI khAMDa rAkhavAne hukama Ape ane samayamAM mArAM patnIne eka mAtra pitAnA AtmasvadezI kapaDAM mATe meM mArA mAmAne patra lakhIne baLanI ja hatI e hakIkata huM AnaMda sAthe bhAvadarI veja maMgAvI tenA kapaDAM sivaDAvelAM jaNAvuM chuM. ane betiyuM paNa te vejamAMthI ja banAveluM. e rA. banArasamAM rahIne jyAre yazovijayajI jaina vaja evAM pATiyAM jevAM sajajaDa hatAM ke keDa upara graMthamALAnuM saMpAdana karato hato tyAre e arasAmAM majabUta doro bAMdhyA vinA rahI ja na zake. arthAta e ja graMthamALAmAM meM prAkRtabhASA zIkhavavA mATe baMgabhaMganI caLavaLanA samayathI mArA manamAM rASTriya eka prAkatamArgopadezikA nAmanI nAnI paDI lakhI pharajane khyAla AvI gayela te jyAre mane | hatI. pachI jyAre vidyApIThamAM joDAyo tyAre eka gAMdhIjIno samAgama thaye tyAre zuddha ane pUrNa paNe moTuM prAkRta vyAkaraNa tathA apabhraMzanuM vyAkaraNa samajAI gayo. mArI maryAdA ane paristhiti pramANe paNa lakheluM, jene vidyApIThe prakAzita karela che. meM ane AcaraNamAM paNa Aryo che. vidyApIThamAM graMthamALAnuM kAma baMdha thatAM mArA upara "jaina lagabhaga agiyAra varasa rahyo te daramiyAna sanmati- zAsana' nAmanA eka pAkSika patranA saMpAdanane For Personal & Private Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI kahANI : : 169 bhAra AvI paDelo. e patramAM huM keTalAka zAstrIya carcA karI ane vigatathI yejanA karI. Ane pariNAme viSayo vAraMvAra carca. maryAdita dIkSAnI paddhati, prathama pahela mArA gherathI paryuSaNa vyAkhyAnamALAno dIkSA lIdhA pachI te na pALI zakAya evuM lAge AraMbha thayo. mArA mAtAjI, motIbahena ane gheDa to dIkSA choDI daIne siddhaputra thavAnI vA zrAvaka- jaina pADozI amArA sauthI pahelA zretA banyA. dharma AcaravAnI prAcIna rIta, upadhAna vagerenI paMDita sukhalAlajIe ane meM kalpasUtra upara je bhAre kharcALa ane jaDa paddhati vartamAnamAM cAle vartamAna saMzodhana paddhatine lakSyamAM rAkhIne che te bAbata paNa zAstrIya daSTie carcA karo. bhASaNo karyA. eno prathama saMgraha "suSA' nAmanA e patranuM saMpAdana mAre thoDA mahinA karavuM chApAe chapAvela. amArAM bIjAM paNa e paDyuM, pachI te huM matabhedane kAraNe temAMthI chUTo vyAkhyAnamALAne lagatAM bhASaNono saMgraha chapAyela thaI gayA. che ane pachI te kramekrame e vyAkhyAnamALAnuM 22. muMbaImAM bhagavatInuM kAma karato hato kuMDALuM vadhatuM gayuM. ame jayAM rahetA tyAM prItamanagara tyAre mane thayuM ke yunivarsiTImAM saMskRtane sthAne che, sosAyaTImAM AjubAju rahetA ghaNuM jene ane pAlIne sthAna che, te pachI jainazAstranI ardha- bIjAo paNa zrotA banavA lAgyA. A pachI te mAgadhI prAkRtane zA mATe sthAna nahIM ? A bAbata hAla jyAM mahAvIra vidyAlayanI zAkhA amadAvAdamAM meM jinAgama prakAzaka sabhAnA maMtrI zrI manasukha- che te zeTha bhoLAbhAInA makAnamAM bIjA bIjA lAla ravajIbhAI sAthe carcA karI ane e vizenA vidvAnone ame AmaMtraNa ApIne pravacana karAvavA mArA vicAre spaSTapaNe raju karyA. temaNe mane lAgyA e vyAkhyAnamALAmAM zrI narmadAzaMkara mahetA jaNAvyuM ke ardhamAgadhI prAkRtamAM je je prakAranuM jevA prauDha tattavo e A vyAkhyAne AI. ane je je viSayane lagatuM sAhitya hoya te vize ane Ama enI zarUAta nadInA mULa jevI baraara eka moTI nedha taiyAra karo ane e AchIpAtaLI hatI te vartamAnamAM ghaNI ja vyApaka sAhityano muMbaI yunivarsiTIne barobara khyAla banI gaI che ane have to muMbaI, amadAvAda, Ave e eka spaSTa bhASAmAM nibaMdha lakhe. temanI kalakattA ane pUnA sudhI te vyAkhyAnamALA pahoMcI sUcanA pramANenI nadhi ane nibaMdha taiyAra karI meM gaI che ane jaina samAjanuM mana AkarSI rahI che. temane ApyAM. te badhuM laI teo zrImAna dIvAnabahAdura kRSNalAla mohanalAla jhaverI pAse pahoMcyA. 24. mArI kAma karavAnI rIta kaI prakAre emaNe e carcA zrI narasiMharAvabhAI diveTiyA samayane apavyaya karavAnI nathI rahI. huM eka sAthe karI ane thoDA ja divasamAM meM sAMbhaLyuM ke kAma karato houM arthAta mArA upara koI niyAmaka saMskRtanI peThe ja hAIskUlamAM pAMcamI copaDIthI na hoya athavA samUhamAM kAma karato houM tyAM ardhamAgadhI bhASA paNa zarU karavAnuM muMbaI yuni- nirdhArita samayamAMthI pAMca miniTane paNa apavyaya 'varsiTIe jAhera karyuM che. AthI mane ghaNo ja kara mane kadI gamatuM nathI. eka e samaya AnaMda thaze ane A rIte mArAthI jaina aga- hatuM ke jyAre bhagavatInA anuvAdanuM kAma huM ekale ja monI bhASAnI sevAmAM yatakiMcita nimittarU5 thavAyuM karate ane je sthaLe besIne kAma karato te sthaLe tethI paNa mane dhanyatA lAgI. mArA sivAya bIjuM kaI paNa nahotuM. chatAMya e 23. amadAvAdamAM rahevAnuM banyuM tyAre mane kAma karatAM karatAM eka miniTa paNa bagaDe e sthiti thayA ja karatuM ke ame je kAMI jANIe chIe te mane asahya lAgatI. atyAra sudhImAM mArA hAthe amadAvAdanA leke paNa jANe evI kaI yejanA je je saMpAdana saMzodhana vA svataMtra lekhananAM kAma | thAya to sAruM. A vize paMDita sukhalAjI sAthe meM thayAM che temAM huM Akho ja reDAI gayo chuM ane For Personal & Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 :: buddhiprakAza e mATe meM kadI mArI bIjI kaI sagavaDa vA hatA ane jayAre pachI huM satyAgraha nimite jelamAM anukaLatA tarapha lakSya karyuM nathI. Ape A5 je gayo tyAre teo pAchaLathI zAMtiniketana gayelA. je bane te bane. bIjA ghaNu DAhyA lokone mana mArI sAdhu e mArI sAmenA pakSanA che temaNe bhaNavAnI A rIte kAma karavAnI prathA avyavahAru gaI che. sahAyatA mArI pAse jayAre mAgI che tyAre ghaNI emane mana A bAbata mArI jaDatA jaNAya che khuzIthI meM Apela che, eTaluM ja nahIM temane e ane mane paNa keTalIka vAra pratikULatA UbhI thAya jAtanI sahAyatA karavA temanA makAne jAte jaIne che. chatAM je kAmane svIkAryuM te tarapha satata huM vaMcAvI Avela chuM. amadAvAdamAM lagabhaga trIza vaphAdArI rAkhavI ane temAM jAtane reDI nAMkhavI batrIza varasathI rahuM chuM, keI upAzrayane mane e ja mane haMmezAM ucita lAgyuM che ane e ucitatA paricaya nathI tema prasaMga paNa nathI, chatAM koI mATe mAruM aMtaramana barAbara sAkSI pUre che ane jyAre mArI pAsethI bhaNavAnI vA kAMI samajavAnI sateSa anubhave che. vidyA dvArA jIvana calAvavuM IcachA kare tyAre huM taiyAra ja houM chuM ane mane pahelethI ja khaTakatuM AvyuM che ane ghaNI vAra te mATe bhaNanAranI anukuLatA upara mAruM dhyAna ema paNa thaI AvyuM che ke bIjo koI dhaMdhe vizeSa jAya che. mArI evI dhAraNuM che ke jyAM sudhI AvaDI gayo hota to te dvArA nirvAha sAdhana meLavI jAta barAbara cAle tyAM sudhI mArI paddhati akhaMDa vidyAdAna, vA sAhityika pravRtti kazA badalAnI. cAlatI rahevI joIe. apekSA vinA ja karato raheta. paraMtu e manoratha 26. jyAre huM mahArAjazrI dharmavijayajI sAthe phaLavAnI AzA have mudala rahI nathI eTale mArI mAMDaLathI pagapALA vihAra karatA karatA pethApura je pravRtti vartamAnamAM cAle che temAM ja jAtane paheryo tyAre mane rAtre raDavAnI Teva paDI gaI nIcovIne kAma karatA mayA rahevuM e ja mAre mana eTale huM UMghI gayo houM ane koI jagADe te hitAvaha che ane saMtoSaprada che. tarata ja raDavA lAgI jAuM ane beeka kalA e - 25. meM evo rivAja rAkhe che ke bhaNanArAM raDavAnuM baMdha na thAya. pachI ApoApa baMdha thaI bhAIbahenane bane' teTalA sahAyabhUta thatA rahevuM, jAya. A pachI mane kaI pUchatuM ke zA mATe raDatA temane bhaNAvavuM agara bhaNatara mATe je naDatara hoya hatA? te huM kahete huM jyAre raDato hato? arthAta te dUra karavA prayatna karo, te sAru je Arthika e raDavAnI mane khabara na rahetI. A Teva banArasa agavaDa hoya te paNa banI zake teTale prayAsa karIne AvyA tyAM sudhI pahoMcI ane pachI acAnaka dhanI mitroThArA dara karavI. A rIte huM ghaNuM enI meLe ja cAlI gaI. e ja rIte mArI bIvAnI vidyAthIonA saMparkamAM Avela chuM. jyAre huM mAravADa Teva paNa ghaNA lAMbA samaya sudhI cAlI. jyAre tarapha rahe tyAre mArA sahRdaya snehI zrI durlabhajIbhAI kalaMbe gayo ane tyAM rAtre ekalo UThavAno prasaMga jhaverInA nimaMtraNane mAna ApI khyAvara gayela paDavA lAge tyAre e Teva paNa chUTI gaI. ane tyAMnI sthAnakvAsI TreniMga kaoNlejanA badhA 27. dezavaTAna rakhaDapATa jyAre maTI gayo vidyAthIone meM nyAyatIrthanI parIkSA mATe taiyArI ane koI prakAranI agavaDa vagara amadAvAda pahoMcI karAvI hatI. temAM bhAI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, zakayo tyAre muMbaI yunivarsiTI saMcAlita Thakkara zAMtilAla zeTha, bhAI dalAla, sajajanasiMha, vasanajI mAdhavajI vyAkhyAnamALAmAM "gujarAtI khuzAladAsa karagaThaLA, harakhacaMda dozI vagere aneka bhASAnI utkrAMti' e viSaya upara pAMca vyAkhyAne vidyAthIo hatA. bhAI dalasukhabhAI ane zAMtilAla ApavAnuM muMbaI yunivarsiTI taraphathI mane nimaMtraNa zeTha e bane vidyAthIo te amadAvAdamAM maLela. e vyAkhyAnonuM eka moTuM pustaka muMbaI prItamanagaramAM mAre ghare rahIne paNa adhyayana karatA yunivarsiTie prakAzita karyuM che. kayAM vaLAmAM jInamAM For Personal & Private Use Only www jainelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUbhaDAM vINutA huM ane karyA yunivarsiTinA hAlamAM bhASAnI utkrAMti vize vyAkhyAna Apato huM ! ghaNI vAra ema lAge che ke A e huM eka nathI, paNa dhaNA ja judA judA che. tema chatAMya jyAre e ane huM mAM huM pAte saLaMga parAvAyelA huM enuM bhAna thAya che tyAre mane AnaMda thAya che, dhanyatA lAge che ane eka prakAranA sASa thAya che. tyAra pachI huM amadAvAdanI esa. ela. DI. Asa kaoNlejamAM adha mAgadhI bhASAnA adhyApakapade niyukta thayela chuM, te Aja sudhI e ja sthaLe rahIne mAru' kAma karyA karuM chuM. ane vacce vacce maLatAM saMpAdana, sazAdhana ane vyAkhyAna vagerenAM tathA lekhana vagerenAM kAmeA paNa yathAbuddhi ane yathAzakti karatA rahuM chuM. A rIte bahAranI dRSTie mArA jIvanamAM mane sASa thAya tevuM banyuM che, chatAM mArI AdhyAtmika jIvananI dhAraNAo ghaNI ochI pAra paDI che. te mATe mArA prayatna cAlu ja che ane mArI bahAranI pravRttio temAM sahAyabhUta thatI rahe che. AdhyAtmika jIvananI dhAraNAomAMya mAruM citta sa'tASa anubhavI zake evI pragati karavAnA paMthamAM mAre have jhapATAbaMdha cAlavAnuM che enuM mane satata bhAna che, mArI tamAma nabaLAie mArA khyAlamAM che ane e nabaLAIone mULathI bhU'sI nAkhavAnA prayatnA pazu cAlatA rahe che. A AzA vadhAre paDatI nathI ke bhagavAna mahAvIra, pU. mahAtmA gAMdhI ane pU. vineSThA bhAvenA Ada' sAme rAkhI mArI te tamAma nabaLAIone dUra karavAnA prayatnamAM krama phattehamaMda thaI na zakuM ? 28. mArAM mAtAjI tejasvI hatAM, kaDaka hatAM. huM temanI nava aMge "pUjA karyAM pachI ja derAsaramAM bhagavAnanI pUjA karatA. mArI patnI zrI ajavALI peAtAnA tejovadha jarAya sahI zake evI nathI, chatAMya teNIe aDaga rahIne mAre nimitte je je Apatti sahI che, kauTubika prasa Mge peAtAnI AzAone asAdhAraNa bhAga Apela che, huM jela gayA ane tyAra pachI cAra pAMca jyAre varasa mArI kahANI : : 191 rakhaDapATamAM gALyA tyAre paNa dhIraja rAkhIne mAra mAtAjI tathA saMtAneAnI sa'bhALa rAkhavA sAthe je aneka agavaDAne veThI che, e vakhate peAtAnuM teja kAyama rAkhI, krAInI apekSA rAkhyA vinA je javalaMta jIvana jIvI batAvyuM che, sAdAI, svAzraya, satAnA pratinuM vAtsalya ane AdhAta pratyAdhAtAne sahana karavAnuM sAmarthya --e badhuM tenAmAM eka sAthe AvI maLela che ane tethI ja mArA avyavahArutA A Azrama kAMI zeAbhA pAmela che. nAnapaNamAM garIbImAM rahelA ane tethI ja icchAe ke anicchAe duHkha sahana karavAnI Teva paDelI che. mArI prAthamika avasthAmAM paNa huM duHkhI thayA nathI. atyAranI dRSTie vicAruM chuM tyAre ja te prAthamika avasthA duHkharUpa jaNAya che. ema tA ame jyAre page cAlatA ane te paNa rAja dasathI khAra mAila, mukAma para paheAMcyA pachI hAthe ja raseAI paNa banAvatA ane lagabhaga bethI traNa vAgye khAvA pAmavAnuM ane rAja A rIte lagabhaga che. ATha mahinA cAleluM. rAja ATaluM ATaluM cAlIe chatAM rastAmAM karyAMya khAvAnI jogavAI nahAtI tema chatAM ame ullAsamaya rahetA. vamAnamAM teA keTalAye samayathI huM icchApUrvaka sahanazakti keLavI rahyo chuM. dhArA ke basamAM meThA hAu tA jarA vadhu saMkADAIne besuM ane bIjo kAI bhAI Ave teA tene mArI pAse besADI dau' athavA jagyA khAlI thaI hoya ane bIjo kAi besavA jAya teA tene ja esADI u' ane mane UbhA UbhA ja majA paDe. A rIte jIvananAM ghaNAM kSetramAM icchApUrvaka A vRtti keLavavA mathuM chuM. hajI tene pUrNa paNe paheoMcyA nathI, chatAM jeTaluM paheAMcyA chuM teTalAne mane sArI rIte AnaMda ane sa MtoSa che. 29. jayAre huM eka vAra byAvaranA jaina gurukuLanA sacAlanabhAra vaMhetA hatA tyAre me tyAM sthAnakavAsI, tapAgacchI ane kharataragacchI e traNe prakAranA vidyAthI one bhegA besADI temane traNa para'parAnA paDikamaNAM eka eka jude jude divase arthAt traNa For Personal & Private Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 : : buddhiprakAza divasa sudhI karAvelAM ane temAM khAlA' traNe paraparAnAM sUtreAnI samajutI ApelI. tyAre vidyAthI oe kaheluM ke A tA badhuM ekasarakhuM' che. AmAM kathiya. kazo bheda nathI. A rIte mArkA maLatA tyAre huM paraspara samanvayanA ane virAdha eche thAya tevA prayatna Aja lagI paNa karatA rahyo chuM ane bhAvImAM paNa te ja prayatna cAlu rAkhavAne chuM. mArA jIvananI zuddhi mATe svAdhyAya ane satyavRtti mane hamezAM uttama lAgyAM che. huM paNa sAdhAraNu mANusa chuM, doSa ane guNunA mizraNasama mAnava chuM. mArAM cAra satAneA che : ci. lalitA jI. e. pI. e. ane bI. TI.; ci. DA. prAdha paDita dIkSAnta pravacanamAMthI yahUdI dhama-graMthAmAM eka prasiddha vacana che ke jerUsalemanA vinAza thayA, kAraNa ke tyAM zikSakAnuM saMmAna thatuM nahotuM. e kaMI navI vAta nathI. prAcIna kALathI ApaNe e satyane sAMbhaLatA AvyA chIe. jyAre zikAnuM saMmAna thatuM na heAya ane gurujanonI zikhAmaNu zraddhApUrNAMka sAMbhaLavAmAM AvatI na hoya, tyAre samajI levuM ke dezanuM patana najIka che. jo gurunA peAtAnuM sa'mAna icchatA hoya te temaNe ziSyAnA nikaTa saparkamAM AvavuM joIe. temaNe vidyArthIo sAthe maitrI bAMdhavI joie. guruziSyanI e maitrI ane sAnidhya jAhera pravacana karavA mAtrathI nathI pedA thatAM, maitrI ane samAnanI bhAvanA mATe guruziSyane nikaTa saMparka hovA jarUrI che. * prazna thAya che ke guru ane ziSya vacce kevA sabaMdha hAvA joIe ? A bAbatamAM ucca manISIonA abhiprAya evA che ke ziSyane peAtAnA vikAsa jAte sAdhavA devA. tene jAte ja potAnA ema. e. pI. eca. DI. (la Dana); ci. lAvaNyavatI meTrika ane meTiseI niSNAtaH ci. zirISa hajI bhaNe che. mArI A kahANImAM mArI ghaNI kharI khAkha AvI gayela che. saMbhAruM chuM teA bIjI paNa cha keTalIka bAbateA bAkI rahI jAya che. chatAM je kAMI jAheramAM upayeAgI hatuM te badhu... lagabhaga AmAM AvI gayuM che. bAkI rahevAmAM mArA mitrA aMgenA keTalAka mArA aMgata prasa Mgo, sthAnakavAsI ane 'dimAga munienI sAthenA mArA aMgata prasa'gA, ane keTalIka jaina sasthAo sAthenA mArA aMgata prasaMgA e badhuM Ave che. enA paNu ahIM vizeSa upayAga dekhAyA nahIM eTale me ene jatuM karyuM' che. (saMpUrNa ) zrI rAdhAkRSNana vyaktitvanuM nirmANa karavA devuM. A bAbatamAM keTalATa vicArA vyaktinA mAnasa dhaDatarane mATe kula mukhtyArazAhI paddhatine apanAvavAnA Agraha rAkhe che. teo kahe che ke jevI rIte peAtAnA hastakauzalathI ApaNe eka mATInA piDAne dhAyu rUpa ApI zakIe chIe, tevI rIte vyaktinu paNu Datara thaI zake che. paNa ApaNA dezanI para parA A bAbatamAM e leAkeA karatAM judI che. ApaNe vyaktinuM saMmAna karIe chIe. ApaNe vyaktinu gaurava samajIe chIe. zrI kRSNe gItAmAM arjunane sArAmAM sArA upadeza ApyA pachI paNa kahe che ke thacetti tathA duhA tArI icchA pramANe kara. tee peAtAnA vicArAte aju nanA. mana upara lAdavAnA prayatna nathI karatA. teo kahe che, mane satyanI jevI pratIti thaI che, tevI tArI AgaLa rajU karI che. paNa mAruM kAma e nathI ke huM mAruM dRSTibiMdu tArA upara ThokI besADuM peAtAnA aMtarAtmAnI sahAyathI satyane tAre pAte zodhI kADhavuM joIe. e pachI For Personal & Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSAnta pravacanamAMthI ? 173 pitAnI ja nyAyabuddhithI tAre e nirNaya kare tyAM keTalAka vicAro evA che jeo kahe che joIe ke tAre mATe sAco mArga kayo che? ApaNuM ke AdhyAtmika muktinA lokamAM mAnava bhAvanAonI deze A paraMparAne akhaMDa rAkhI che, ke vyaktinuM upekSA thAya che, je mAnavajIvananI ahika bAju saMmAna karo, kaI paNa viSaya upara je kaMI zreSTha che. paNa temanuM A kathana barAbara nathI. vicAro karavAmAM AvyA che te vyakti AgaLa rajU jyAre e prazna pUchavAmAM Avyo ke amRta karo, ane tene vize nirNaya karavAno pUro adhikAra zuM che, tyAre trASie javAba Apyo ketene sepiI do. kahevAne abhiprAya e che ke vyaktitvanI prANAnAm ArAmaH / pavitratA ane zreSThatAne Adara ApaNe tyAM thato manasaH AnandaH / Avyo che. guru ane ziSyanA vahevAranuM niyamana zAntiH samRddhiA karanArI paddhati A ja hovI joIe. gurujanee arthAta, prANo(zarIra)no vizrAma, manano AnaMda kadApi e vicAra na karavo joIe ke badhI ane AtmAnI zAMti paramazAMti-mAM amRta samAyeluM manamAM potAnA vicAra haDAnA ghA mArI mArIne che. mANasa traNa tane bane che; zarIra, mana ThAMsI devA. ane AtmA. mAnava prakRtinAM A traNa tane - ziSya pratye evI bhAvanAthI jovuM joIe ke je vikasita ane samRddha karavAvALA zikSaNane je ApaNe e AtmArUpI kamaLa kaLIo puparUpe vikasita sarvAgINa zikSaNa kahI zakIe. vyaktionA thavAno prayatna karI rahI che. gurujanone ApaNe ema na samajavuM joIe ke vidyAnI sAco bhAva e che joIe. Apale ane AvaDatane hAthabadale thAya enuM ja nAma zikSaNa. e vastunI paNa khUba jarUra che. dareka - raziyA, IMgleMDa, amerikA, grIsa ane roma mANasamAM eTalI yogyatA hovI joIe ke te vagere judAjudA dezoe zikSaNanA dhyeyanI bAbatamAM pitAnI jANakArI ane kAryakuzaLatAthI pitAnuM judA judA mate svIkArelA che. ApaNu bhAratIyone yogakSema calAvI zake, emAM te zaMkA ja nathI. kahyuM zikSaNanA svarUpanI bAbatamAM eka sarvathA navIna paNa che ke arthArI vicA. paNa emAM ja badhuM dRSTikoNa rahyo che. bhAratIya manISIoe jaNAvyuM samAI jatuM nathI. jo tame vaijJAnika dRSTie nipuNa che ke zikSaNa mAnava AtmAnI mukti mATe hovuM banI jAo, je tame pitAnA AtmAnI bIjI joIe - sa vidyA yA vimukyA bAjuone vikAsa nahi karo, ane jo tame ema - zikSaNane hetu e hovo joIe ke te AtmAmAM na mAne ke vidyA ane prajJA sivAya paNa kaIka evuM sAmarthya utpanna kare ke ene navuM jIvana, na udAtta tava tamArA jIvanamAM mojuda che, to tame janma, dvitIya leka (svAdhInatA ane AdhyAtmikatAne pitAnA jIvananA svAmI banavAne badale kevaLa rAkSasa leka) prApta thAya. banI jaze. koIke sAcuM ja kahyuM che ke tad dvitIyaM janma, mAtA sAvitrI sAkSaro viparItatve rAkSaso bhavati dhruvam / pitA AcAryaH / arthAta je ApaNe ApaNA jIvananI AdhyAtmika je ke ApaNA badhAno janma prAkRtika pari. bAjunI upekSA karIzuM te jarUra rAkSasa banI jaIzuM. sthitimAMthI janmelA ane bhautika AvazyaktAothI eTale je ApaNe AjanI duniyAnI vipabharelA A saMsAramAM thayA kare che, tema chatAM mANasane ttiothI ane duHkhathI bacavA mAgatA hoIe to bhautika zaktionI pratikriyA mAtra na samajI levo ApaNane kevaLa vijJAnanI pragatinI ja jarUra nathI, joIe. tenI potAnI eka prakRti hoya che. ApaNe balake sAhitya, kalA, vidyAvida ane prajJAnI. For Personal & Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 :: buddhiprakAza pragatimAM paNa ApaNe AgaLa vadhavuM joIze. jyAM sudhI aneka AcaraNAne apanAvyAM che je kharu' jetA ApaNe mAnava prakRtinI A bAjane vikasAvIzuM nahi adhama che. badhI jAtanA jAtapAtanA bheda ane ane enI unnati karIzuM nahi, tyAM sudhI vijJAnanI jenA vaDe ApaNe abalA nArI ane nIcalA varganA . A trAsadAyaka siddhi vinAzakara sAbita thaze, lokanuM damana ane zoSaNa karyuM che te badhA AcAre koI paNa rIte upakAraka banavAnI nathI. A badhAne ApaNe vinAzanAM kAraNe siddha thayAM che. AdhAra jemaNe vaijJAnika zodhane pitAne vazavatI yajJane nAme vRkSone kApIne, pazuonI hatyA banAvI che, temanA upara che. ApaNe agnino zo karIne, temanA lehIthI dharaNI kAdavavALI banAvIne upayoga kare ene AdhAra agninI prakRti upara je svarge javAnuM hoya te naraka kaye mArge javAya? nathI, paNuM agnine upayoga karanAra vyaktino svabhAva naikSatriA dutvA javA rudhira - mam | upara che. agnithI ApaNe ApaNI sagaDI garama yadyevaM gamyate svargaH narakaH kena gamyate // karI zakIe chIe, rasoI karI zakIe chIe, ane enA vaDe ApaNe ApaNA paDozInA gharane Aga Aje mANasa sarjaka pravRttinI udAtta siddhio paNa lagADI zakIe chIe. e ja rIte aNuzakti mATe jhaMkhI rahyo che. ene mATe mArI samaja pramANe paNa eka sAdhana che. Aje e mANasanA hAthamAM dhyAnanI, cittane ekAgra karavAnI khUba jarUra che. pakaDAvI devAmAM AvyuM che. ApaNe ene upayoga A jagatamAM je mANaso tucacha vastuonI pAchaLa mAnavatA, saudarya ane jIvananA utkarSa mATe karIe potAnI zakti veDaphI nAkhe che, teo jIvanamAM koI chIe ke vinAza mATe? mAnava jIvanane AdhAra paNa mahAna siddhine prApta karI zakatA nathI. aNuzakti upara nathI paNa je vyaktioe e Aja A vizvavidyAmAMthI bahAra paDatA navazakti zedhI kADhI che temanI prakRti upara che. sthAnanI yuvakanuM e kartavya che ke teo AkhA jIvanamAM daSTie jagata sAMkaDuM thatuM jAya che. jema jema e svAdhyAya ane pravacanane pitAnuM vrata banAve-tamArA nAnuM thatuM jAya che tema tema ApaNuM hRdaya vizALa AcAryazrIe paNa tamane e ja upadeza Apyo chethatAM javAM joIe. svAdhyAyapravacanAbhyAM na pramaditavyam / hamaNuM tamane upadeza ApatA AcAryazrIe eka vastunI atara ane bAhya bAjuno ullekha AjakAla evA vidyArthIo bahu ochA jovA karyo. e tatvanA atara bhAgane "satya" kahe che. e ja maLe che je koI eka pustakane pUra-pahelethI chelle tava jyAre vyavahAramAM mUrta rUpa dhAra kare chesudhI vAMcatA hoya. pitAnA zikSakanA vyAkhyAnanI tyAre te dharma kahevAya che. nadhi lakhI le che, parIkSA vakhate e nadhi uttarastyaann pramaditavyam / vahIomAM ekI kADhe che, ane tyAra pachI tene dharmAna pramaditavyam / hamezane mATe bhUlI jAya che. itihAsakAra bibane kuzalAnna pramaditavyam // kahyuM che ke "bhAratanI samRddhi maLe to paNa huM dharma e che je mAnavajAtane eka kare che. adharma adhyayanane AnaMda choDavA taiyAra nathI." dareka mAnavajAtane vibhakta kare che. dharma e che je vizvavidyAlaye pitAnA taruNonA manamAM A bhAvanA samAjanuM dhAraNa kare che - eka sUtramAM parovI rAkhe daDha mULa karavI joIe. che. adharma ApaNane veravikhera karI nAkhe che. dharma priya navayuvake, tame A vidyAbhavanamAM bhAratIya ApaNuM AlaMbana che. adharmathI ApaNuM patana thAya saMskRtinI bhAvanAne hRdayaMgama karI che. huM AzA che. dharmane nAme ApaNe ApaNA dezamAM evAM rAkhuM chuM ke tame enA prabhAva ane teja upara For Personal & Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurjarI nATayane AsvAda : : 175 vizvAsa rAkhaze. yAda rAkho ke satyathI e ane enI vRddhi karajo. jo tame e pramANe karaze saMskRti abhinna che. e dvArA ja tame lekanAM hRdaye te tame kevaLa pitAnA dezanI ja nahi paNa AkhI ane mana para vijaya meLavI zakaze. huM tamane e duniyAnI kaMIka sevA karI zakazo. huM AzA rAkhuM paNa kahI devA mAguM chuM ke e bhAratIya saMskRtinuM chuM ke tame A vidyAmaMdiramAM je zikSaNa meLavyuM jene satya sAthe abheda che - temAM enI AgavI che, te tamArI AkAMkSAone saphaLa banAvavAmAM madada addabhuta zakti rahelI che. rUpa thaI paDaze.* tamAre e saMskRtinA vArasadAra banavuM joIe. gurukula kAMgaDI vizvavidyAlayanA padavIdAna samAraMbha ene mATe tamAre abhimAna levuM joIe. tame e (10-4-55) vakhate ApelA bhASaNanA hiMdI anuvAda saMskRtinA mahattvane tamArA hRdayamAM sthApana karajo uparathI. - na. gurjarI nATacano AsvAda kAkA kAlelakara priya jeThAlAla, ' divaso yAda Ave che tyAre tyAre smRtimAM rasikabhAI hAjara hoya ja che. zrI rasikabhAI parIkha vidyApIThanI sthApanA te vakhate paNa rasikabhAInA manamAM nATaya vakhatanA mArA sAthI. te vakhate ame keTalAMye svapna sAhitya pratye vizeSa pakSapAta hatuM. pote saMskRta sAthe upajAvI kADhelAM athavA sevelAM. AryavidyA nATaka sAhityane ocho rasika nathI. paNa te athavA bhAratIya saMskRtinuM adhyayana ApaNA dezamAM jamAnAmAM je jalanI ekAgra svarAja sAdhanA vadhavuM joIe ane e rIte svarAjyanI bhAvanA karavAnI hatI enI sAthe nATayapravRtti baMdha bese paripuSTa thavI joIe e amAro samAna Adarza nahi evI zakAthI rasikabhAIne A bAbatamAM meM hata. Arya saMskRtimAM badhuMye AvI jatuM hatuM. meM vizeSa sAtha na Apo. chatAM teo mRchakaTika "upaniSa pAThAvalI taiyAra karavAnuM mAthe lIdhuM te nATakane potAne anuvAda athavA bhAvAnuvAda mane rasikabhAIe vaidika pAThAvalI taiyAra karI ApavAnI saMbhaLAvyA vagara rahetA nahi. hAma bhIDI. paMDita sukhalAlajI, muni jinavijayajI tyAra pachI te amArA jIvanakrama nekhA ane paMDita becaradAsa - AvA AvA paMDitene paDavA. pU. bApujIne nArAja karIne paNa gujarAta sahayoga meLavI ame keTaluMka sAhitya taiyAra karAvI. choDavAnuM meM pasaMda karyuM. jyAre rasikabhAIe zakyA. pachI to mArI vinaMtIne mAna ApI dharmAnaMda pitAnI saMskRtiupAsanA kAyama rAkhI. emane kosaMbI amArI sAthe AvIne bhaLyA. temaNe bauddha vAtAvaraNa anukULa maLyuM eTale teo ekadhArI, dhamanI keTalIye copaDIo lakhI ApI ane jAte akhaMDa pragati karI zakayA. amArI vacce patrajainadharmane UMDe abhyAsa paNa karyo; te eTale sudhI vyavahAra paNa vizeSa na cAlyo. chatAM bane ke jIvanamAM chellAM varSomAM teo pArzvanAthanA vaccenuM AkarSaNa hajI evuM ne evuM ja kAyama che. cAturyAma dharmanA ane maraNatika sallekhanAnA paNuM eTale jyAre tamArI pAsethI jANyuM ke rasikahimAyatI ane pracAraka banyA. jyAre jyAre e bhAIe "menAM gurjarI' karIne eka nATikA lakhI * tA. 20-5-55 nA roja muMbaImAM "menA gurjarI' che tyAre te kevI haze e jANavAnuM kutuhala manamAM nATikA joyA pachI lakhelo patra, enI meLe jAgyuM. For Personal & Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaka. 176 :: buddhiprakAza Arya saMskRtinA anuyAyI tarIke rasikabhAI nArI gurjara dezanI manadhAryuM karanAra, pAsethI junA-navAnA samanvayanI apekSA hamezAM vahu ke sAsu ho bhale raste eka janAra. 2khAya. A nATakamAM emaNe gujarAtanI loka- gujarI strImAM jIvanAnaMda pUrepUro bharela hoya kathAo, lokasAhitya khIlavelA garabAo ane che. manuSya svabhAvane e pArakhe che. enI sAthe gujarAtanA jIvana viziSTathanA aMga jevI bhavAIe- laDavA besatI nathI, paNa ene oLakhIne ene mAMthI A nATikA upajAvI che ema jayAre kema vALo ane svIkRta paristhitimAM potAno sAMbhaLyuM tyAre AnaMda thavA chatAM Azcarya na thayuM. jIvanAnaMda kema mANave e kaLA e jANe che. e nATikA mAre jovI e jAtane Agraha tame tamArA sAmAjika vidhiniSedha, Adarzo ane mane Aja sudhI karatA rahyA hatA. amadAvAdamAM niyama badhA kala, paNa jIvana jIvavAnI adamya athavA dilhImAM e nATikA, joI zakuM evI preraNAne e rokI na zake, pachI bhalene bAdazAhanI jAtanI janAo paNa ghaDAI. paNa nirmANa evuM AvI paDelI chAvaNI jovAnuM e svAbhAvika hatuM ke bilakula acAnakapaNe muMbaImAM e nRtya kutUhala ja hoya. nATikA huM jouM. nATikAnA digdarzaka zrI jaya je jAtie jIvanakaLA keLavI che tenA jIvazaMkarabhAI ane zrI dInAbahena rItasara AmaMtraNa namAM saMyama ane pramANabaddhatA hovAnI ja. saMyama ApavA AvyAM, tyAre paNa khAtarI na hatI ke A eTale cittavRttine gUMgaLAvanArI tapasyA nahi, paNa prasaMga A vakhate huM sAdhI zakIza. DokaTaronI mananA vegane avakAza ApavA chatAM enAthI kRpAthI ja e vastu banI zakI e vAta svIkAryo aniSTa na nIpaje eTalA mATe ochAvatta rAkhela ja Dhake. meM jyAre DokaTarane kahyuM ke oNparezana aMkuze. AvA saMyama mAraphate ja jIvanarasa vadhumAM * mATe A kSaNe paNa huM taiyAra chuM tyAre DokaTare te vadhu sevI zakAya che. A peTe kahyuM, 'e kharuM! paNa huM taiyAra nathI. AvA saMyama nATakanA saMbhASaNamAM ane ghaTanAcamatkRtimAM jema vyakta karI zakAya che e ja tApamAM tamAruM oparezana karavAnuM mane game nahi. rIte athavA tethIye vizeSa rasika saMyama vyakta ane tamaneya cha aThavADiyAM AvA parasevAvALA karavAnAM sAdhane mukhya be che - saMgIta ane nRtya. tApamAM pathArIvaza rahevuM posAya nahi.' jIvananI tamAma preraNAo, AkAMkSAo, bhAvanAAvA vicitra saMjogomAM "menA gurjarI'nuM o (ane vAsanAo paNa) pUrNa rIte khIlavatAM nATaka huM gaI kAle joI zako. emAM je saMyamanuM tattva dAkhala karavAnuM hoya che | nATyakaLAkevidAnI dRSTi ke AvaData meM te ApaNuM saMgIta ane nRtya dvArA vadhumAM vadhu keLavI nathI. paNa eka mArI viziSTa ane aMgata spaSTa rIte pragaTa thAya che. eTale nATakane badhe daSTithI ja huM dareka vastune jouM chuM ane ene AdhAra abhinaya tema ja vezabhUSA upara ke saMvidhAnaviSe mArA abhiprAya bAMdhuM chuM. cAturya upara na rAkhatAM nATaka je saMgItamaya ane menA gujarI'nI kathA pAchaLa etihAsika nRtyamaya banAvyuM hoya te saMyama-prAthita abhitavya che ke nahi enI sAthe ApaNe levA-devA rucinA vikAsane eka navuM sAdhana maLe che. nathI. A nATakamAM gujara samAjanuM ane gujarI ' menA gurjarI' nATakanuM kathAvastu bilakula nArIne je svabhAva cItaryo che te koI paNa sAdu' ane pAtaLuM che. islAmI saMskRti ane kALanA gujarAtIo sAthe baMdha bese che ke nahi jUnI bhAratIya saMskRti vacceno taphAvata ke e ja kharo savAla che. nATakakAra sUtradhAranI virodha AgaLa ANavAne ahIM prayatna nathI - prastAvanAmAM kahe che : jo ke bane Adarza vaccene eka taphAvata ane For Personal & Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurjarI nATyane AsvAda :: 177 emanI islAmanI zreSThatA AmAM sahejasAja pragaTa asahAya banIne potAne deha choDe paDe, e badhuM thayA vagara rahI nathI. zAnuM lakSaNa che? ApaNA samAje strI jAtine islAmamAM bhale paDadA jevI khetI prathA hAya, mATInA ghaDA jevI mAnI. puruSa te sone, strI te puruSane eka karatAM vadhu ane cAra sudhI patnIe lAkha, e jAtanI mAnyatA upajAvI ane pitAnI karavAnI IslAma bhale chUTa Apato hoya, chatAM AkhI jIvanadaSTi bhraSTa karI nAMkhI. IslAmamAM nArIpratiSThAne pUrato avakAza che. ApaNuM loke mANasane jIvatAM nyAya na zarIpha musalamAna koI strIne svIkAre te ene ApI zake, marI gayA pachI e ja mANasane rakhAta tarIke nathI rAkhate, enI sAthe paraNIne devakeTimAM pahoMcADI ene phakta jayajayakAra ene patnI banAve che ane patnInI pratiSThA ene karI zake, e kRtrimatA ApaNuM jIvanamAMthI Ape che. islAmanI daSTie strI patita ke bhraSTa hajIye nIkaLI nathI. ApaNe samAjamAM strIne thatI nathI. jyAre ApaNe tyAM strIne koya gune je mAnabhera rahevuM hoya to eNe strIne na hoya chatAM keIe enA upara nAnAmoTe avatAra pUro karI yogamAyA-bhadrakALI thavuM joIe. baLAtkAra karyo hoya to e tarata bhraSTa gaNAya che. ane pachI AdivAsIothI mAMDIne putrAbhilASI eMThI patarALa para jamavA besAya nahi' evA leke taraphathI maLatAM maraghAM ane bakarAMnA balidAna vicAre strIne te ApaNo samAja kAyamanI bhraSTa upara pitAnuM gujarAna calAvavuM joIe ! gaNe che. - prastuta nATikAmAM mena:gujarIne ane enI ApaNA sAmAjika Adarzo pADavAmAM je sAhelIone choDAvavA mATe nava lAkha gujara jthe sauthI agatyane bhAga bhajavyo che te rAmA- kapAI maravA mATe taiyAra thAya che, menani diyara yaNamAM paNa sItAnI zuddhi agniparIkSA dvArA hIrAjI e gujarAnI AgevAnI kare che, paNa e paNa pUrepUrI thatI nathI. rAvaNa sItAne laI gayo nava lAkha gujarAmAMthI eka paNa vyakti menane emAM rAmanuM apamAna thayuM; e joI kADhavA rAme enI sAsunA maheNumAMthI bacAvI na zakI, e mahA yuddha AdaryuM, addabhuta parAkrama karI rAvaNa ApaNI saMskRtinI durdazA che. ane AvA Adarzo - sarakhAne vadha karyo, sItAne mukta karI, ane pachI jyAM sudhI cAle che tyAM sudhI ApaNe bIjI koI paNa rAma ThaMDe peTe kahe che ke meM mAruM apamAna I saMskRti sAme nAka-bhavAM caDAvI na zakIe. kADhayuM; luMTAyelI patnI pAchI meLavI zatrune nAza pazcimanA lokoe madhyakALamAM Chivalry, karyo. ahIM mAruM kartavya pUruM thAya che. have 5- strI - dAkSiNyane eka Adarza khIlavyo. strIgharamAM rahelI te mArA kAmanI nathI. tAre jyAM jAtinI vahAre dhAvA mATe puruSa game te jAtanuM javuM hoya tyAM jA. jokhama kheDe lekettara parAkrama kare ane pachI e sItAnuM jIvana niSpApa, pavitra ane agni- strI potAnA e rakSaNakartAne "nAtha' tarIke svIkAre, dIpta che enI senAe so TakA khAtarI hovA chatAM rAma e jAtane Adarza madhyakAlIna chavanamAM ane AvuM valaNa dAkhavI zake, bebInI TIkAne kAraNe tyAranA sAhityamAM anaMta rUpe vistare che. AmAM bhale hoya, paNa prajAne anunaya karavA mATe sItAne zrIdAkSiNya to utkaTa hoya che, paNa enI sAthe tyAga karI zake, lakSmaNa emAM sAtha ApI zake; strI-puruSanuM vAsanAtmaka AkarSaNa paNa eTaluM ja vasiSTha, vAmadeva Adi RSimunio ane dharma- kAma kare che. None but the brave deserve kAra ene maka saMmati Ape ane aMte sItAne the fair e tyanei Adarza che. e Adarza strI bhUmimAtAnuM zaraNu zodhavuM paDe, ane rAmane paNa jAtine bhale game teTale AkarSaka hoya paNa e strI For Personal & Private Use Only www.lainelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 :": buddhiprakAza jAtinI anAtha sthitinuM sUcana karyA vagara rahetA nathI. ApaNe tyAM bhAIbahenanA sabaMdha atyaMta pavitra ane utkaTa gaNAyA che. emAMthI ja diyara bhAjAInA vizeSa saMbaMdha khIyeA. kevaLa ajANyAM strIpuruSanA saMbaMdha Ave tyAM vAsanAne TALavI saheluM nathI ane jyAM mAjaNyAM bhAIbahenanA saMbaMdha che tyAM utkaTatA game teTalI DhAya paNa emAM romance :utpanna thatuM nathI. diyara-bheAjAInA saMbaMdhamAM e deSA TaLAya che ane guNAnA utkaSa' thAya che. nAnA diyara bhAjAinA bhAI paNa che, dIkarA paNu che ane mitra paNa che. patinA bhAI eTale enA pratye amuka romance tA hovAnuM ja ane chatAM svAbhAvika maryAdAnuM uladhana thavAnA saMbhava ja nahi. A vizeSa prakAranI Chivalry ApaNA madhyayugIya jIvanamAM ane sAhityamAM. adbhuta rIte khIlelI che. AmAMthI samAjanA netAoe 'zakhaDIbaMdhu'nA Adaza upajAvI kADhayo che. sa`kraTamAM AvelI strI kAI paNa dhIrAdAtta puruSane 'rAkhaDI 'meAkalIne madada mAge teA puruSa e saMbaMdhane ane e lAgaNInA inkAra na karI zake. peAtAnI zaktisarvasva ane prANu ApIne paNa mAnelI bahenanI sattvarakSA karyAnA dAkhalA ApaNe tyAM ghaNA paDyA che. paradezathI AvelA musalamAne paNu A AdazanA inkAra karI zakayA nathI. strIe mAlelI rAkhaDI ane karelI yAcanA eTalI ucca bhUmikA parathI thayelI hoya che ke e bahena pAtAnA banAvelA bhAIne gaurava ApIne enA ja uddhAra karatI hoya evuM vAtAvaraNu emAMthI janme che. banne khAjIne unnata karanArA A saMbadha duniyAmAM ajoDa che. prastuta nATikAmAM menAM gujarInA pati kAMya dekhAtA nathI. nATakane enI garaja paNa nathI. menAM peAtAnA diyarane oLakhe che, ene kaLave che, enA upara peAtAnA bhAra nAMkhIne ene jIvananI eka amUlya taka Ape che. diyarabhAjAIne A Adaza ane emAMthI utpanna thatA prasaMga e A nATakanuM bIjuM AkarSaka tattva che. nATakanuM trIjuM AkaSaka tattva e gujarI srInI mokaLAza, jIvana taddana khulluM, AnaMda, TIkhaLa, vinAda ane ArAgyathI bharapUra. maujIvananuM AvuM ane ATaluM meAkaLu' vAtAvaraNa jovAne maLe e ja eka moTA lahAvA che. nATathataMtranI kaI kaI khUbIo A nATakamAM sacavAI che vagere tarapha dhyAna ApavAnuM mAruM kAma nahi. AkhI nRtyanATikAmAMthI je cAra tattvA mane jaDyAM tenA ullekha karI satoSa mAnu huM ane sAthe sAthe rasikabhAIne A ja kAgaLa dvArA mAru' abhinaMdana paNu pAThavuM chuM. li. muMbaI 21-5-'55 bALAnA saprema vademAtarama ( anusa dhAna pR. 164thI cAlu ) lagabhaga 5'darasAnA umerA thavA joIe--eTaluM thAya teA e cAlu rahI zake. sAdhanA sAptAhika haMmezAM pakSanirapekSa bhAve dezanA rAjakIya, Arthika, sAmAjika ane sAMskRtika praznonI carcA karatuM AvyuM che. eNe AMtarabhAratInI dRSTinA phelAvA karavAnA ekaniSTha prayatna karyAM che, enuM akhabArI dhAraNu satata U McuM rahyuM che, 17-6-'55 enI pAchaLa tyAga ane sevAnI ni*La ujjavaLa paraparA che. A badhuM jotAM e sAptAhika cAlu rahe e iSTa che ane jemane jemane AvI sAMskRtika pravRttimAM rasa hoya te eka yA bIjI rIte ene madada kare evI vinaMtI che. saranAmuM: For Personal & Private Use Only 'sAdhanA', Arthara zeDa, muMbaI-11 eo
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANAvadaranI grAmavikAsa ejanA sumaMta mahetA mANAvadara tAlukAnA eka gAmaDAnAM gAmapaMcAyata adharI rahI. A praznanI tapAsa huM prejekaTa kAryAlayanA khullA cekamAM, 5Na eka ThIka meTA ophisarane ropI dauM chuM. jhADanI chAyAmAM ame beThAM hatAM. A gAmaDAmAM amArA paramamitra che. mahendra bhaTTa je saurASTra vastI te pacaraMgI hatI paNa vizeSa saMkhyA AyasarakAramAM ArogyakhAtAmAM eka moTA amaladAra ranI hatI ane grAmasarapaMca paNu Ayara hatA. che temanA he9thasenTaranuM tathA bIjA grAmavikAsanuM Ayara prajA rUpALI hoya che, ane strIo sArI kAma jovA mATe ame mANAvadara gayAM hatAM ane rIte gArI hoya che, ane temanAM nAka akhi suMdara tyAM be divasa ne eka rAta gALIne mANAvadaranuM hoya che. sarapaMca zarIre majabUta ane moTI chAtIvALA Arogya kendra tathA DAM gAmaDAMonuM kAma joyuM. hatA paNa jarA beThA ghATanA hatA. meM pUchayuM ke te uparAMta amane maLavA mATe gAmaDAMomAM pracAra "paTela, A gAmamAM cA keTalI pIvAtI haze?" paTele tathA samajAvaTanuM kAma karatA aneka khAtAnA vIseka tarata uttara Apyo ke "Avakane trIjo bhAga.." kAryakaro (phIDa varkarsa) maLyA hatA. ane be traNa he hasI paDazo ane kahyuM ke "ema te kAMI hAya !anabhavI gAmaDAnA bAhoza AgevAne jemAMthI tyAra pachI lAMbI carcA cAlI. jyAre koI paNa eka saurASTra dhArAsabhAnA sabhya che te saunI sAthe mahemAna Ave tyAre cA mUkavI paDe, ane jeTalA carcA karavAnI amUlya taka maLI hatI, ame bahu hAjara hoya tene ApavI paDe. cAnI dukAne baMdha TUMka samaya e gAmaDAMomAM gALyo hato te vAta karavAne lIdhe thoDe ghaNo lAbha thAya che ja, vagere, sAcI che, paNa mAre eka khulAso karavA ja joIe vagere. eTalAmAM amane eka sacoTa purAvo maLe. ke huM lagabhaga 88 varSathI gAmaDAonA nikaTa braka bonDanI cAne eka vepArI moTara TekasImAM saMparkamAM chuM ane gAmaDAMnA praznothI vAkepha chuM. besIne AvyA, ane A 180 gharanA gAmaDAmAM sarakArI amaladAra tarIke paNa gAmaDAMnuM ja mukhya rU. 250 nI cAnAM paDIkAM mUkato gayo. A gAmanI kAma seniTarI kamizanara tarIke pAMca varSa sudhI vastI 1100 mANasanI che, eTale eka eka ya" hatuM. lAgalagATa pAMca varSa, gAmaDAmAM kuTuMbadITha 6 mANasanI vastI thAya che. (hiMda dezanI rahIne grAmasevakone tAlIma ApavA mATenA eka sarerAza eka kuTuMbe pAMca manuSyanI che.) A Azramane huM mukhya saMcAlaka hatA. saurASTranA gAmaDAmAM dara aThavADiye vepArI AvIne cA vecI gAmaDAno paNa anubhava puSkaLa che. amarelI, jAya che. bairAMchokarAM sau cA pIe che ane strI dhArI, keDInAra, khabhA ane okhAmaMDaLa (dvArakA)nA pitAnA patine mATe bhAthuM laI jAya che temAM paNa tAlukanAM ghaNu gAmaDAM meM joyAM che. coravADa cA hoya che. sagA kAne sAMbhaLelI A hakIkata che (soraTha)mAM sva. zrI gokaLadAsa rAyacurAnI pADozamAM sAcI hoya te te bhayaMkara kahevAya. cAra mahinA rahIne meM aneka gAmaDAmAM jaIne pachI vAta nIkaLI bIDI pIvAnI. A tarapha grAmajano sAthe carcA karI che. temanA meLAke pIvAne rivAja nathI. badhI bIDIo vecAtI emAM bhAga lIdho che. bhAvanagarathI 10 mAIla dUra ja Ave che. pahelA pahelA thoDI dhoLA kAgaLanI thaMbhalI gAmaDe grAma praznonA ukela mATe 20 bIDIo dAkhala thaI hatI, pachI kALI bIDIo divasa satata rahyo hato. A badhuM purANa AvI paNa e badhI meM(ghI paDe che. ghara dITha bIDI lakhavAnuM kAraNa eTaluM ja che ke amerikane sAta pAchaLa zuM kharca thatuM haze tenI vAta thatI hatI divasa bhArata dezamAM AvIne pustaka lakhatA hoya eTalAmAM pilI cAvALI meTara AvI ane A vAta che tevuM meM karyuM nathI. ame mANAvadara gayAM tenI For Personal & Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 : : buddhiprakAza pahelAM cAra divasa sudhI amane A grAmavikAsanI eka strI jaIne bese ane kAravAImAM bhAga janAo vizenuM jeTaluM sAhitya maLyuM te (ane le e Ajane mATe agharuM che. chatAM ApaNe te thekaDAbaMdha hatuM) ane "vikAsa' mAsikanA ghaNuM zarUAta te karavAnI ja che. zAradAbahene sUcavyuM ke, aMke ame vAMcI kADhayA hatA, ane gAmaDe jaIne ema karo ke eka puruSa rAjInAmuM Ape ane bIjI kayA prazno pUchavA tenI yAdI karI rAkhI hatI. eka strIne cUMTI kADhe te ekalI bAIne sAtha maLaze. pelI strIpaMca ekadama bolI UThI ke huM amAro sAmAnya (janarala) abhiprAya evo thayo che ke je mahAna prayatna thaI rahyo che te ja rAjInAmuM ApI dauM chuM. mAre paMcamAM rahevuM AzAspada che. tyAMnI eka mulAkAtavahImAM meM nathI. trIjA gAmamAM zrIpaMca AvI nahIM tyAre lakhyuM che te paNa ahIM nevuiM chuM ke cheka pAMtrIsa zAradAbahena tene ghera gayAM. strIpaMcanuM vaya pAMtrIsanI varSa pahelAM je svapno meM sevyAM hatAM, te Aje AsapAsa haze. teNe kahyuM ke ame kAmamAMthI paravAvAstavamAM AvatAM jouM chuM, je ke e pAMtrIsa ratAM ja nathI. e bAIne 10 chokarAM jIvatAM hatAM. varSo cheka niSphaLa gayAM nahotAM; Aje varasAdanI tenA eka chokarAne ane eka chokarIne chokaruM hatuM. jema nANAM ane niSNAta salAha maLyA kare che. pitAnuM aDhI varSanuM chokaruM ghoDiyAmAM sUtuM hatuM. bAIe thAkelA avAje kahyuM ke huM Izvara pAse ame pahele gAmaDe gayAM tyAM zikSaka utsAhI prArthanA karuM chuM ke have chokarI na Ape. zAradAbahene hatA. projekaTanA amaladAra sAthe hatA tethI amane kahyuM ke Izvarane prArthanA karavAne badale tamArA saMtoSa thAya evI hakIkato kahevAno cheDo prayatna dhaNIne prArthanA kare. bAI kahe ke mAne che kayAM ? thato hato, te chatAM ame zodhI kADhayuM ke zALAmAM zAradAbahene kahyuM ke tame judA sthaLe sUo. bAInI mAtra be chokarIo ja hAjarI ApatI hatI. ThIka AMkhamAM AMsu hatAM. ame UDyAM. osarImAM ghaDiyuM carcA thayA pachI paMcanA sabhyoe vacana ApyuM ke hatuM te joI meM aMgrejImAM kahyuM ke jarA chokarAne ame jAte pharIne saMkhyA vadhArIzuM. paMcAyatamAM je juo. zAradAbahenane ema lAgyuM ke bALakanA me strI sabhAsada hatI te bAheza hatI. teNe kahyuM ke para kALo pATo bAMdhyo che. pAse gayAM tyAre jAyuM huM eka ja paDI bhaNI chuM te chatAM huM nAnAM ke bALakanA meM para Azare so mAkhIo beThI hatI. pustaka vAMcuM chuM ane mane keLavaNInI kiMmata che zAradAbahenane te sAcesAce AghAta lAgyo. pelI tethI mArI dIkarIone sAro abhyAsa karAvavAne paMcabahenanuM lakSa deratAM teNe uttara Ape ke meM nizcaya karyo che. "gAmaDAmAM bIja thAya zuM ?" A uttara A A bAI jAte bAvA (gosaI) hatI. "vikAsa" rASTramAM sAMbhaLI sAMbhaLIne huM kaMTALI gaye chuM. mAsikamAM eka paMcAyatanI chabImAM meM eka zaherI aspRzyatAnivAraNanI bAbatamAM eka kheDUte strIonAM jevAM kapaDAM paherelI ane tevI rIte mAthuM mane kahyuM ke jyAre kapAsanI mosamamAM jIniMga ane oLelI strI joI tyAre mArA manamAM zaMkA uddabha- presiMganuM kAma cAlatuM hoya che tyAre ame harivelI. sAdhu bAIne te lAimalAjo kADhavAno hoya jananI sAthe besIe chIe, sAthe besIne jamIe nahIM. bIje gAmaDe ame vadhAre pUchaparacha karI tyAre chIe, ane akekanA bhANAne aDakIe paNa chIe. jANyuM ke moTI vayanI ane gAmanI vahu nahIM paNa A vAta sau koI jANe che te chatAM amArAthI dIkarI hoya tevI strIone ja paMca tarIke cUMTI khullI rIte jAhera karAtuM nathI ke ame harijananI kADhavAmAM Ave che. evI strIo kAM te mITiMgamAM AbhaDacheTane sadaMtara tyAga karyo che. ghaNuMkharAM jatI nathI, jatI haze te kAmamAM temane rasa nathI. gAmaDAomAM sArvajanika kUvAmAMthI pANI saurASTranA gAmaDAmAM paMcanA bhAyaDAonI vacce bharavAnI chUTa harijanane maLI che. eka amaladAre For Personal & Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANAvadaranI grAmavikAsa ejanA : 181 bIjI vAta kahI te noMdhavA jevI che, eka gAmaDAmAM mATe harIphAI jAmavAnI che. AjanI "cUMTaNI' cUMTaNI camAra (ahIM "raMgATI' kahevAya che) mATInA kuMDanuM nahIM paNa nimaNuka hovAno saMbhava che. tyAre prazna e sthAna badalone camAranA vasavATanI pAse mUkavAnI khaDe thAya che ke projekaTanAM gAmaDAomAM sAcI hilacAla cAlI rahI hatI. amaladAre kahyuM ke juo, jAgRti keTalI che ane lokazAhInA siddhAMtanI khilavaNI jo A kuMDa tamArA gharanI pAse Avaze te tamane keTalI thaI rahI che? vadhAre sugamatA, sagavaDa thaze. eka vRddha camAre pUchayuM mArA mana para be traNa chApa paDI che ke sAheba! kyA dhArA ke baMdhAraNamAM lakhyuM che ke te acakAtAM acakAtAM lakhuM chuM kAraNa ke AvuM A kAma harahameza amArA lekene ja karavAnuM che? sarvasAmAnya vidhAna (janaralAijhezana) nI pAchaLa bIcAro amaladAra niruttara rahyo. banavAjoga che khUba pratyakSa anubhava have joIe te mane saurASTramAM ke AvuM kAma havethI nAnAM moTAM kArakhAnAomAM maLyo nathI. yo . saurASTranAM gAmaDAMomAM paMcAyate sthapAyAne | pahelI vAta e che ke muMbaI ane bIjA rAjyomAM bahu ja TUMka samaya thayo che. bhAvanagara rAjyamAM pradhAna ane prajAjane vacce je aMtara che te A thaDI paMcAyate kAma karatI hatI kharI. A be traNa nAnA rAjayamAM nathI. bIjI vAta, prajA ane amalavarSanI aMdara A rASTranAM 456 gAmaDAMmAMthI dAro vacce paNa aMtara ochuM che. gAmaDAMnI amuka 1894 gAmaDAMmAM (1954nI sAlane aMte) paMcAyata kemerAmAM svamAnanI lAgaNI jabarI che ane tethI che. A siddhi Azrayajanaka kahevAya; paNa prazna te grAmaprajA ane zaherI prajAnI vaccenuM aMtara paNa e che ke A paMcAyatomAM chava keTalo che? daphatare ochuM che, ane chevaTe gharadhaNI ane nekaro vaccenuM paMcAyata nAMdhAya temAM zuM thaI gayuM? "vikAsa" aMtara paNa ochuM che. A badhuM lakhatAM huM acakAuM mAsikamAM vAMcyuM ke paMcAyata sthApavAne mATe AkhA temAM navAI pAmavA jevuM che kharuM ? te chatAM mArA gAme sarvAnumate paMca cUMTI kADhIne sarakArane arajI anubhavI mana para AvI spaSTa chApa che. bIjI vAtamAM karavI joIe. e lekhamAM "sarvAnumatanI cUMTaNI' mane bahu zAMkA nathI. saurASTramAM 1948 pahelAM nAM vakhANa karavAmAM AvyAM che. A lokazAhInA prajAkIya jAgRti ochI hatI kAraNa ke temanA yugamAM, ane jyAre keMgresa tema ja hAlanI sarakAra mAthA para 202 rAjAo ke darabAro hatA-saurASTra lekazAhI taMtra mATe Agra kare che tyAre bahumatI sivAyanA gujarAtamAM vahelI jAgRti AvelI ane cUMTaNI taraphane avizvAsa ane vicitra ane ThIka ThIka pragati thaI hatI mATe te hamezAM mokhare ajugatuM lAge che. jyAM prajAmAM jAgRti che tyAM raheze evuM mAnavAne kAraNa nathI. ema te AkhA matabheda na thAya te sAruM, paNa matabheda thAya tethI bhAratanI ke cIna ke raziyAnI prajAoe chellA nAkhuza thavA jevuM jarAya nathI. huM matabhedane AvakAruM ceDAM varSomAM eTalI badhI pragati karI che ke je chuM. lekazAhImAM sarakAranI sAme eka spaSTa vicAra karatAM yuropane sadIo vItI gaI hatI. briTiza saraNI tathA spaSTa kAryakramavALA bIjA pakSa heya pArlAmeMTanI pAchaLa 80 varSane ItihAsa haze. ene mukhya pradhAna neharu tema ja spIkara mAvaLaMkara A5Ne sAta varSamAM tene ThIka rIte apanAvI lIdhI banane AvakAre che. cInamAM ane raziyAmAM eka che. tevI rIte saurASTranI prajAmAM vadhAre jabaruM mate badhuM thAya che, te ApaNane khUMcatuM nathI ? cetana AvyuM haze te te TUMka samayamAM AgaLa Ajane "sarvAnumata' matanI kiMmata na samajavAne gaNAtI prajAonI hAroLamAM AvIne UbhuM raheze, lIdhe paNa hoI zake. mane eka gAma AgevAne ja ane vakhate zA mATe AgaLa paNa ne jatuM rahe? kahyuM ke have thoDA vakhata pachI sarapaMcanI cUMTaNI tenI sAthe eka cetavaNI paNu AryuM che. saurASTramAM For Personal & Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 H : buddhiprakAza navI navI pragati camakadAra ane bhabhakadAra lAge che. (3) maraghAM batakAnA ucherane prazna saheluM nathI gujarAtamAM Aje je beThI pragati thaI rahI che tene kAraNa ke tene sahelAIthI cepI roga lAgu paDe che. bhabhakAnI ke AtmaprazaMsAnI jarUra rahetI nathI. tethI te roga aTakAvavAnI goThavaNa karyA pachI ja te tene pracAra karavAnuM hoya. A traNe bAbatanI trIjI hakIkata lakhatAM paNa huM acakAuM chuM.' rakhe ne te kheTAM anumAne para racAyelI hoya. pUchaparacha ame sArI rIte karI zakyAM nahotAM.. saurASTranI prajA vadhAre mahenatu che. prajAmAM Atma grAmajIvanamAM ArogyanI dRSTie traNa moTA vizvAsa che. Avo vizvAsa vadhAre paDate paNa hAI prazno che. (1) sAruM khAtara thAya ane mAkhI jIvAta zake. prajAmAM navI hesa, navo utsAha che, eka pAke nahIM evA ukaraDAnI yojanA. A kAma strIonuM vakhata pAchaLa hatA mATe AgaLa vadhI javAnI hovAne lIdhe temAM sArI pragati thaI hoya evuM mane dhagaza che. A vAta kharI hoya te pragatine mATe lAgyuM nahIM. mAkhI maccharo pAkatAM hoya te AzAspada che. A bAbatamAM paNa eka cetavaNI gAmaDAmAM ArogyanuM rakSaNa thavAnuM nathI. (2) bIje ApavA jevuM che. jyAre koI paraprAMtIya ke pararASTrIya prazna che manuSyamaLane. hajI loko jaMgalamAM ja jAya manuSya temanA kAmanAM vakhANa kare che tyAre temane che. A sthiti sudharI nathI. kheDUta manuSyamaLanA saMteSa te thAya ja paNa jarA kulAI jAya che, ane khAtaranI kiMmata sArI rIte samaje che. (ka) lokone je kAMI TIkA kare che te tenA tarapha bhAre asahiSNutA bAMdhelA jAjarUmAM javuM pasaMda nathI. temane A batAve che. TIkAmAM je satya hoya te ApaNane vyavasthA gaMdI lAge che. (ba) pANI baMdha eTale sthiti sudhArI levAnI taka maLe che, je TIkA khoTI voTara sIDa" jAjarUne upayoga amalamAM AvatAM hoya to te manathI hasI kADhavAnI zakti dareka pukhta varSo vahI javAnA che evI mane bIka che. pisaleInane anubhavane mANasa keLave che. lokazAhInA yugamAM TIkA badale simeMTanAM jAjarU atyaMta sevA thAya che, ane vize ALAM rahevuM yogya nathI, ane tema karavuM sepTika TaMka varSo sudhI cAle che. mane A jAjarU pAlave paNa nahIM. gamyAM. (ka) khADAnAM pharatAM jAjarU dareka jAtanI grAmavikAsamAM eka mahattavane viSaya khetI- mATImAM kAma lAgatI nathI. haripurAnI koMgresa vakhate sudhAraNane che. mANAvadaramAM tema ja anya sthaLe tyAMnI cIkaNI kALI mATInA Dhepha jarAya kAma kheDUtanA chokarAone khetI sudhAraNuM mATenI tAlIma lAgyAM nahIM ane haripurA gayelA mANasone ekadama ApavAmAM Ave che. gujarAta saurASTrane kheDUta nAsI javuM paDayuM. phaijhapuramAM paNa tevuM ja thayuM hatuM. abUdha nathI. pitAnuM hita sudharatuM hoya te yogya yogya mATImAM e ghaNuM upayogI che. (1) bora prayogo karavA te Atura hoya che. jyAre jAmanagaranA eTale UMDA khADAnAM dadaNa jAjarU sArI paDe che bAjarAnI vAta pragaTa thaI tyAre mahesANA jillAmAM paNa tenuM khAtara kAma lAgatuM nathI. mane Dara che ke eka ratala bAne eka rUpio ApIne bI maMgAvyuM A praznanA ukelamAM sArI pragati thaI nathI. ane hatuM. surata jillAnA kheDUtanI bAhozI jANItI che. trIjo prazna che. gAmaThANanA vistArane. mane lAge che saurASTramAM nahera vATe pANI maLaze tyAre pAka ke A praznananuM mahattva ane agatya projekaTavALA puSkaLa Utaraze. pazuucheranuM kAma paNa sudharatuM jAya pUrepUruM samajyo nathI. huM mANAvadara mATe nathI, lakhato che. traNa nAnI bAbato tarapha lakSa deruM chuM. (1) mArI zaMkA dilInI mukhya kacerI vize che. mArI bakara tathA gheTAMnI olAda sudhAravA mATenI yojanA bhUla thatI hoya te te sudhArI levAne huM taiyAra chuM. vahelI amalamAM mUkavI joIe. (2) mAchalInA vastI dara varSe vadhatI jAya che. dasa varSamAM 10 Taka uchera pAlanane paNa vadhAre pracAra karavAnuM che, ane vadhe che, paNa gAmaDAnuM gAmaThANa vadhatuM nathI. For Personal & Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANAvadarathI grAmavikAsa yeAjanA : : 183 che ane karI zake che. varSo pahelAM (1) me' saurASTramAM evA cUlA joyA hatA ke jemAM baLataNu mUkavA mATe lekha`DanA saLiyA hatA; tenI nIce khulluM peAlANu, hatuM (peAlANu athavA khAnuM), temAM rAkha paNa paDe ane pavananu' khecANa (DrAphaTa) paNa thai zake. mANuAvadaramAM mATIthI bAMdhelA evA cUlA joyA ke jemAM pavana Ave ane dhumADA na thAya. temAM eka be traNa heAlA rAkhavAmAM Ave che. nAvA mATe garama pANI paNa maLe; ane eka cImanI dhArA dhumADA chAparAnI upara kADhavAmAM Ave che. AvA cUlA mUkavAnA kha pUrA pAMca rUpi paNa nathI, ane kahe che ke baLataNu ochuM baLe che. (2) gAMdhIjI yareADAnI jelamAM reMTiyAmAM sudhArA karavAnA prayogA karatA hatA tyAre eka videzI kadIe temane bAla-meri`ga mUkavAnI ane spriMga mUkavAnI sUcanA karI hatI. AmAMthI ApaNuM rADAcakra ane khAraDAlIcakra janma pAmyAM. mANAvadaranAM gAmaDAMmAM jUnA reTiyA para kaMtAya che. have jo temAM bAlaeriMga vagere mUkavAmAM Ave teA vadhAre jhaDapI ane sAruM kAma thAya. (3) varSo pahelAM meM amarelImAM evA hIMcakA joyA hatA ke jemAM bAla-meraga mUkavAmAM AvyAM hatAM. A sudhAre| AkhA bhAratadezamAM [ hIMcakA vaparAtA hoya tyAM zA mATe na thAya ? (4) thADA divasa pahelAM aliyAbADAmAM meM jAjaru joyAM. beThaka aa mAmUlI hatI, besina pAsa lAInanI hatI. tene sIla eTale baMdha karavA mATe yU-AkAranI vaLAMkavALI pAipa hatI, ane jAjarU jaIne temAM mAtra aDadhI DAla pANI nAkhavuM paDatuM. pAchaLa nAnuM sepTika TaeNka jamInamAM hatuM. mANAvadaranA dAktara kAkare have simeMTanAM khesIna ane pAIpa karyo che, ghaNuM ja seAiM che. e niSphaLa javAnu` kAMi ja ApaNA kArIgarAne tAlIma ApavAnI ceAjanA kAraNu jaNAtuM nathI. (5) gAmakUvA para hAthapaMpa che, te vizenA eka anubhavano vAta ahIM lakhuM chuM. mUkIne kUvAne baMdha karavAmAM Ave che te vyavasthA ApaNA kArIgarAnI bAheAzI prakhyAta che. A jarUra sArI che, paNa e tUTe te vakhata tAtkALika khAkhatamAM anubhavI evA eka Ijanera mitra mane samArakAma thAya te mATenI vyavasthA (sarviCsa) pahekahetA hatA ke sArA mikenikala ijanerane na sUjhelethI ja karavI joIe. tarata samArakAma na thAya tA evuM samArakAma gujarAta saurASTranA kArIgarA sUcave leAkAne hadapArane trAsa thAya e zaherI lokee samajI vAdarA rAjyanA anubhavathI huM lakhuM chuM ke gAmaThANanI pAsenI jamIna paisAdAra ane vagadAra kheDUtAnI hAya che, ane e jamIna grAmavistAra mATe maLI zakatI nathI. khIjI rIta nAM parAM vasAvavAnI che. A bAbatamAM chevaTe zuM vyavasthA thAya che te jovA huM utsuka chuM. preAjekaTa amaladA rAe grAmavistArane agrasthAna ApavuM joie. mANAvadaramAM je AreAgyakendra che te joIne mane AnaMda thayA. vidyArthIone svacchatAnI Teva pADavA mATenI yAjanA pasa'da paDI. hajI te| hamAM ja zarUAta thaI che. gAmaDAMnI dAyaNAne tAlIma ApavAnI tathA temane svacchatA jALavavAnAM sAdhanA ApavAnI yeAjanA sArI che. yurUpa ke amerikAmAM bhaNelA (chatAM a`dagdha) hiMdI dAktaro A yAjanAnI sAme paDe che. A yeAjanA me' kastUrabA smAraka phreMDanA saMcAlakAne paNa mAkalI ApI hatI. hu varSothI pracAra karatA AvyeA huM ke jo ApaNe uttamAttama dAktarA, narso ane dAyaNA meLavavAnA AAgraha rAkhIzuM teA 100 varSamAM paNa bhAratadezanI mAMgane paheAMcI zakavAnA nathI. 1918 mAM ame jyAre grAmaauSadhAlayA kADhayAM tyAre dAktAe tenA para kaDavI TIkAo karI, kAraNa ke sAmAnya regene maTADavAnuM' tAtkALika kAma kAI parIkSA pAsa karyAM vinAnA mANasAte ja sekaMpavAnI vAta hatI. have tA AvAM auSadhAlaye AkhA bhAratadezamAM phelAI gayAM che. hajI huM mAnuM chuM ke dAktAnA, narsInA ane dAyaNunA abhyAsakrame Tra'kAvI devA joie. niSNAtonI jarUra tA rahevAnI ja che. A sUcanA karatAM eka aMgata vAta lakhuM chuM ke me vaidyakIya upAdhie iMgleMDamAM meLavI che, paNa mane gAmaDAMonI jarUriyAtanuM sAruM' bhAna che. For Personal & Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 : : buddhiprakAza levuM joIe. (6) vaDodarA yunivarsiTInI kaLAnI (8) amarelImAM varSo pahelAM meM ghaMTIo joI hatI vazepamAM meM eka kuMbhArane cAkaDe ja hatA, temAM paNa khIle sTIlane hoya che ane ghaMTI bAla tenA pitAne jAnA reMTiyAnA jevA pharatA eka beriMgane lIdhe ghaNI sahelAIthI karI zake che. ghaTI cakrathI pheravavAnI yojanA hatI. Ama karavAne lIdhe kasarata karavA mATenuM sAdhana nathI. ghaMTI pheravavAmAM cAkaDe sIdhe ane saraLa rIte karI zake ane tethI ke valavaNuM karavAmAM zrama uThAvavo paDe che te ocho riNAma jarUra sAruM Ave. (7) hamaNAM zrI thatuM hoya te jarUra tevI tarakIba karavI joIe akabarabhAI nAgorIe dUdha, zAkabhAjI, vagere tApathI ane huM IcchuM chuM ke (9) chAza lAvavA mATe ane bagaDI jAya tevI vastuone ThaMDakamAM rAkhavA mATe mAkhaNa kADhavA mATe yaMtro vAparavAmAM Ave. evAM je vAsaNa banAvyuM te avagaNanA karavA jevuM nathI. yaMtro tUTe nahIM evA ane sAMdhAM hovAM joIe. tene rephrijareTara kahIne leke bhale mazkarI karatA AvAM jarA meTAM yaMtro mArA jovAmAM AvyAM nathI. heya. huM AvI tarakIbene vadhAvI lauM chuM. ( apUrNa) lATa dezanA loke viSe eka prAcIna rasika ullekha umAkAnta premAnanda zAha kAzmIrI kavi bihaNe gujarAtIo viSe karele bharatAcAryuM nATayazAstramAM ApeluM bhANunuM svarUpa, kaTAkSa te sahune jANu che. paNa ethI jUnA eka saMskRta sAhityamAM upalabdha bhANuM ane prahasane bIjA uttara hindanA kavie paNa lATanI prajA vagerenI carcA mATe ja che. esa. ke. dene lekha, viSe kaTAkSamaya ullekha karelA che te nadhipAtra che. janala eka dha yala eziATika sosAyaTI saMskRta nATakane eka viziSTa prakAra 'bhANunA (laMDana), I. sa. 1926, pR. 6490. nAmathI oLakhAya che. mAnamAM bhavAInuM tattva che. naramaLI nAmanuM eka pustaka I. sa. 1922mAM AmAM raMgamaMca upara eka ja pAtra Ave che ane zrI rAmakabarA kavi ane zrI ramAnAtha zAstrIe dAM judAM pAtro vatI pote ja bole che, judI judI chapAveluM. Aje te A pustaka maLavuM kaThina che. vyaktio sAthe ghaNuM kharuM e ja vAtolApa kare che, AmAM judA judA lekhakanAM cAra bhANa chApelA ane sAmenI vyaktio sAthenA vArtAlApamAM temanI hovAthI e pustakane vALI nAma ApavAmAM AvyuM vatI paNa e ja bole che, e rIte e Monologue che. emAM (1) zudrakanuM raceluM pawtrAmRtam (2) play che. chatAMya, AkhuMya vastu prekSakane sarasa rIte Izvaradattane racele dhUrtavisaMvAvA (3) vararucikRta samajAya che. AmAM mukhya pAtra eka viTa' eTale samayamita ane (4) svAmilaka viracita ke vezyAgAmI-kAmuka jana hoya che. enI sAthe dhUta utAratam ema cAra bhANuM chApelAM che. A cAra paNa mukhya pAtra tarIke Ave che. prahasanane maLatA bhANu-kAre eTalA prakhyAta thayA ke emane viSe bhANamAM mazkarI, kaTAkSa ane azlIla kaTAkSa khAsa eka subhASita cheH - hoya che. vezyAvADa ane gaNikAo tathA viTa- vanirIzvaraH rAmavatha rAvatha avArA jana emAM khAsa dekhA de che. sArI sArI vyakti ne mAna camay: rAziH vAsTiAraNya ! one paNa viTa athavA dhUrto tarIke rajU karI e cAre bhANunA kartAnA samaya aMge ThIka ThIka emanI "bhavAI' karavAmAM Ave che. bhANanA matabheda che. vararuci ane zudraka te ThIka ThIka jANItA zAstrIya svarUpanI carcA ahIM nahi karIe. saMskRta sAhityakAro che. AmAMnA pahelA bhAmAM For Personal & Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ lATa dezanA leAkeA viSe eka prAcIna rasika ullekha : : 185 rAjadhAnImAM, A nagaranI prasiddha ane darabArI vyaktione, 'viTa' tarIke, vezyAgAmI tarIke rajU karI temanI maMna uDAvI che. jANe ke samakAlIna kavie samrATanA ane darabAranA maneArajana mATe darabAramAM amuka cUMTelA prekSakA samakSa bhajavavA mATe A bhANu--bhavAInI racanA karI hoya evI kalpanA karI zakAya che. A badhAnI vigatavAra carcA (caurazAstranA kartA kA~suta) mUladevanu pAtra Ave che. khIjA bhANAmAM paNu evA ullekhA Ave che je aitihAsika vyaktinA hAya ema jaNAI Ave che. khAsa karI pAdatADitam' nAmanA chellA bhANamAM tA evAM dhAM pAtrA che je smRti hAsika vyaktie mAnavAne spaSTa kAraNeA che. vaLI emAM ane deza ane jAtinI prajAenA ullekhA che je sUcaka che. A bhANu kayA samayamAM racAyuM...karavI ahIM zakaya nathI. haro athavA enu vastu kayA samayanI bhAratIya samAjasthitinu daCna karAve che e samajavAmAM A badhu' madadagAra thaI paDe che. zakeA ane kUNA, bAlhIkA, khasA, kAruza-malade vagerenA eka sAthe ullekhA vagerenA vicAra karatAM Do. epha. Dablyu. thAmasa evA niya upara AvyA hatA ke 'pAdatADitakam' e prA. kItha kahe che tema dazamA saikAmAM racAyeluM nahiM paNa ethI dhaNu' jUnuM, IsvIsananA sAtamA saikAmAM athavA tethI paNa pahelAM eTale ke guptasAmrAjyanA aMtasamayamAM racAyeluM hovuM joIe. A 'pAdatADita ka'mAM jAAcana: mitra pezAnanandri:vindra; " Ave che. anya ullekhA vagerenA vicAra karatAM A vyakti te carakanA TIkAkAra haricandra hAya ema lAge che. A TIkAnA thoDAka ja bhAga upalabdha che. eka kAzakAranA ullekha mujaba sAhasAka ( vikramAditya )ne rAjavaidya haricaMdra hatA. A bhANumAMnA haricaMdrane vikramAdityanA haricaMdra tema ja carakanA prAcIna TIkAkAra haricaMdra tarIke oLakhavAne vidhA nathI. AkhAye 'pAtADitaMkama'mAM keTalIka evI vyaktie Ave che jene ApaNe barAbara pichAnI zakatA nathI, paNu bhANutA jhINavaTathI abhyAsa karatAM e phalita thAya che ke je sAvabhauma nagaramAM A 'pAdatAtikrama'nuM vastu banatuM batAvyuM che te ujjaina nagarI che, je cusonI, vikramAdityanI, rAjadhAnI hatI. zrI. esa. ke. de ane DaeN. thAmase vikalpe ujjaina ke kusumapura ( pATaliputra ) hovAnuM dhAyuM hatuM paNa judA judA dezanI vyaktie ane vezyAonA ullekhA je rIte AvyA che' te jotAM e nagara ujjaina ja hAI zake. ane A 4 'pAdatADitakama'mAM eka bhadrAyudha mahApratIhAra nAmanA vIrayeAhA ane adhikArInI ThekaDI karavAmAM AvI che. A amaladArane rAjyanI uttarIya sarahadanI prajAe -- mAhIkA ane kAza-maladdo -- upara prAntIya adhikArI tarIke nImavAmAM Avela che. e adhikArIne eka rAmadAsI nAmanI mULa zUrpArakanI vatanI evI gaNikAnA bhavanamAMthI nIkaLatA cIta che. enA sAthIdArAne lANDi kahevAmAM AvyA che. je rIte A pAtranI rajUAta thAya che te batAve che H A bhadrAyudha nAmaneA mahAparAkramI laDavaiyA ane adhikArI, mULa lATane ja vatanI hAvA joIe. e prasa`ga jarA vistArathI nIce utAruM' chuMH--( raMgamaMca uparanA viTa khole cheH--) ( parikramya ) aye ko nu khalveSaH zaurparikAyAH rAmadAsyA bhavanAnniSpatya DiNDigaNaparivRto vezamAviSkaroti / ( vilokya ) // etajjaGgamaM viTatIrthamudIcyAnAM bAhUlIkAnAM kArUzamaladAnAM vezvaro mahApratIhAro bhadrAyudhaH eSaH // viracita kuntalamauliH zravaNArpitakASThavipulasitakalazaH / janamAlapaJjakArairunnAyyatIva lATAnAm // 11 // kA ca tAvadasya lATeSu sAdhudRSTiH etAvat / sarvo hi lATaHsaMveSTaya dvAvuttarIyeNa bAhU rajvA madhyaM vAsasA sannibadhya / pratyudgacchan saMmukhInaH (naM) zakAraiH pAdApAtairaMsakubjaH prayAti // 52 // api ca urasi kRtakapotakaH karAbhyAM For Personal & Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ chebAMdhI muLa paLa mAthI 186 : : buddhiprakAza vadati jajeti yakArahInamuccaH / api ca, samayugalanibaddha madhyadezo / velAnilairmRdubhirAkulitAlakAntA - pragati ra paziva kRpA karI gAyanti yasya caritAnyaparAntakAntAH / vAtAditam (rAmaft) g0 20-21 utkaNThitAH samavalambya latAstarUNAM uparanA ullekhamAM lATanA lake beu khabhA * dittAtramADhipu tapu mArI IS DhaMkAya evI rIte uttarIya oDhatA ane madhyamAM ki tadgItama, (ka) vastrane rajajuthI bAMdhatA tene ullekha, tathA uhi mANusotti bhaTTAuhe Na Na viLiccai Auhe kaMIka khUMdhA ane jANe "hAthanA agrabhAgavaDe aso NNAritassa kammasiddhi viSa sukhaLu dhULane aDatA"-dekhAya evI cAla cAlatA batAvyA mugaMti sorasiddhi IPrUti che. varNanamAM atizayokti hovA chatAM ahIM A bhadrAyudha mahApratIhAra, jene bhAratanI uttara tatkAlIna lATa-prajAnA vastraparidhAna ane cAla ane vAyavya sarahada upara AvelA pradezane "Izvara" vagerenuM sAcuM varNana che. bihaNe jaNAvyuM hatuM athavA sarvopari adhikArI nImavAmAM Ave che, tema gujarAtIo kAchaDI vinA luMgI mAphaka dhetiyuM tene lATaprajA pratyene pakSapAta rajU karavAmAM lapeTatA e hakIkata Aje akoTAthI maLelI Avyo che ane eNe pitAnA vALane mastaka upara dhAtupratimAone veza paridhAna uparathI pUravAra karI mauli-AkAre bAMdhI, kAne " jANe lAkaDAnA moTA zakAya che. e ja rIte sthAmilake karela kaTAkSa ke takalaza heya evAM kuMDaLa paheryA che," e takalaza hoya evI kuDaLa pahathI che atizayoktinA mULamAM tatkAlIna vAstavika hakIkata vaLuMbhyA pachI, lekhaka bhadrAyudhanI kIti gAya che. rahelI che.. A pAtranuM A viziSTa varNana A pAtranI keTalI badhI mahattA hatI te batAve che. e bhadrAyudha mahAA khAsa agatyane nedhapAtra ulekha te je rIte pratIhAre aparAntanA zake ane mAlava rAjAonAM hAtha joDI lATa pradezIya prajA "jayajaya ne ThekANe mastake potAnA caraNa nIce cAMpyAM ane samaya jaja' bolatI te che, "cane ThekANe '' vAparavAnI prApta thaye (pitAnI) mAtAnI ane jananI gaMgAnI A khAsiyata yajurvedIya vaidikamAM jANItI che. samIpa jaI magadharAja kulanI lakSmIne AviSkAra gujarAta ane pazcima hiMdamAM Aje paNa ghaNuM karyuM. yAdI che jeo "nAma"ne badale "nAma" AthI spaSTa thAya che ke A vAta gupta rAjAnA e pAThoccAra kare che. bhASAzAstrIo mATe, eka mahAna senApati viSe che. pazcima hindanA lATa dezanI prajA aMgene A ulekha khUba ja zakAno parAjaya karanAra caMdragupta bIjA-vikramAdityane mahatvane che. e senApati hovo joIe ane caMdraguptane vijaya have A, pachI AgaLa viTa zuM kahe che te apAvanAra senApati A bhadrAyudha mahApratIhAra joIe- ghaNuMkharuM lATane ke pazcima hindane vatanI haze e sarvathA nApirAgaaizvargama athavA alaiAhya bhAsa thAya che. e anumAnane vadhAre piSaNa maLe che kemake lekhaka AgaLa kahe che ke enI (bhadrAyudhanI) herAntaravidyAre purA sutaH ? - caritragAthA (yazogAna) aparAntanI strIo, utkayenaapraantshkmaalvbhuuptiinaaN Thita thaIne, mahAsamudrane kinAre jyAM hintAlavRkSo che - kRtvA zirassu caraNau caratA yatheSTam / / tyAM latAone avalaMbIne gAya che. e aparAnta kAle'bhyupetya jananI jananI ca gaGgA pradezanI (bhAratanA pazcima kinArAnI) kAminIonuM mAvitA mAdhavanavueI 4mIH 14nA prAkRta-bhASAnuM gIta paNa ApyuM che. For Personal & Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ lATa dezanA loke viSe eka prAcIna rasika ullekha : : 187 mULa bhANunI eka ja hastalikhita prata maLelI gaMgA hatuM?)ne caraNe jaI name che e hakIkata che, tema ja te azuddha hovAthI ghaNuM saMskRta ane uparathI DaoN. motIcandra je anumAna tArave che ene prAkRta pATho zuddha karavA kaThina thaI paDayA che eTale javAba karI zakAya che - zakeAnI gulAmI sAme baMDa A gIta upara ApyuM che paNa tene barAbara artha jagAvanAra bhadrAyudha ane tenAM mAtApitA magadhanA samajatA nathI. rAjyAzraye jaI vasyAM hoya, athavA zako taraphathI A bhadrAyudhanI yazogAthA aparAntanI strIe apamAnita thayelAM, ke emanA anyAyathI pIDita kema gAya che? enA vIratvanI, parAkramanI vAta A pitAnAM mAtApitAne vera leI e magadhamAM te pradezamAM lokagIta jevI khUba phelAI gaI enuM zuM samaye vasatI potAnI mAtAne caraNe gayo hoya, kAraNa? paradezI zaka rAjAonI traNa traNa saikAonI AvuM kAMI paNa zakya hoI zake; jyAre bIjI bAju gulAmImAMthI A pradezane mukta karavAno mukhya yaza bhadrAyudhanI ThekaDI karanAra viTa ene lATa DiDio bhadrAyudha pratIhArane phALe jAya che eTale enI e sAthe pharate batAve che vagere upara noMdhelI hakIkata zauryagAthA-enAM parAkrama varNavatA rAsa-A bhadrAyudhane mULe lATane gaNavA mATe vadhu joradAra pazcima kinAre gavAya che. paNa sAthe sAthe bhadrAyudhane lAge che. eTale huM ene pazcima hiMda-gujarAta lATanA leka tarapha pakSapAta che, lATaDiDio joDe ke lATane vatanI dhAravAnuM vadhu pasaMda karuM, A te ene pharate batAvavAmAM Avyo che, lATanA leke anumAna ja che, AkharI nirNaya mATe vadhu sAdhanenI mAphaka kAne meTAM kuMDala dhArato batAvyA che, e jarUra rahe kharI. badhI hakIkatano samanvaya karatAM e ghaNuM saMbhavita - A pahelAM, zrI epha. Dabalyu eNmase, che ke bhadrAyudha mULe lATa ke aparAntane vatanI hoya athavA mAtA ke pitA pakSe eno uparanA pradeza Centenary Supplement to the Journal 1 jeDe najIkana sambandha hoya. of the Royal Asiatic Society, pR. 123 zrI. TI. bara nAmanA vidvAne uparanA senApatti - ane jarnala opha dha oNyala eziATika ra0 i. ane trAnirmama e be padyo noMdhI sosAyaTI, I. sa. 1924 (pR. 262thI)mAM A jarnala opha rela eziyATika sosAyaTI (laMDana bhANonI carcA karI hatI. temAM "pAdatADitakama'mAMnAM 1947 nA aMkamAM eka lekhamAM batAvyuM hatuM ke pAtronI yAdI tathA judI judI jAtiono ullekha A bhANa prAcIna ane caMdragupta bIjA athavA Ave che tenI noMdha raju karI hatI. Do. thomasano kumAragupta pahelAnA samayanI kati che. mArA mitra mata evo thayo hato ke A bhANu kanojanA rAjA che. motIcaMdrajIe A bhANa pratye sau prathama mAruM harSanA samayamAM (I. sa. sAtamA saikAmAM) athavA tathA mArA mitronuM dhyAna kheMcyuM. eoe A ethI paNa pahelAM guptakAlanA aMtima bhAgamAM (eTale cAreya bhANune hindI anuvAda karyo che te vigatavAra ke chaThThA saikAmAM) racAyelAM hoI zake. uddaghAta sAthe chapAya che). teone khyAla mujaba De. esa. ke. dee saMskRta sAhityanA anya A bhadrAyudha uttara pradeza-gaMgA jamunA daAba- bhANa sAthe sarakhAvI e badhAMyathI judA paDatAM (madhya pradeza)nA vatanI haze. e anumAna mATe ane janAM A cAra bhANa che e samajAvI bhANanA temano mukhya AdhAra vADavuya nanana nananI 2 svarUpa vagerenI carcA karI uparanA nirNayane puSTi e lITI upara che. gupta rAjAe gaMgA jamunAne ApI hatI. (juo, jarnala opha dha raeNyala mAM khUba mahatvanuM sthAna Ape che, e mULa eziATika sosAyaTI, laMDana, I. sa. 1926, magadhanA e hakIkata ane zavijaya pachI bhadrAyudha pR. 60-90) A pachI zrI TI. bano upara maMgAdevI ane pitAnI mA (enuM nAma paNa zuM darzAvela mata rajU thaye je mujaba A pAdatADitakama' For Personal & Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 : : buddhiprakA bhANa chevaTe kamAragupta pahelAnA samayanuM athavA Avyo che, e sUcaka che ane gujarAtamAM lakalI.' caMdragasa bIjAnA rAjyakAlanA aMtima bhAgamAM racAyeluM pAzupata saMpradAyanuM khUba jora hatuM ene khyAla mAnI zakAya e spaSTa thayuM. rAkhIe to A saMpradAyanA sAdhue paNa kAne paNa zrI TI. baro ane zremasa bhadrAyadhanA moTA kuMDala dhAraNa karatA e hakIkata ane A pAtrane barobara samajI zakyA nathI. dA. ta. hakIkatane sabaMdha joDavAnuM mana thaI jAya che. di cAdarathI zarU karI lATa dezanA lokonI uccAraNa IDara-zAmaLAjIthI guptayuganI maLelI keTalIka strIviSayaka viziSTatA darzAvatA padyane bhadrAyudhane lAga AkRtio ane mahuDInI mAtA ane zizunI pADI jaNAvyuM che ke bhadrAyudha lATanA lekonA AkRtimAM A jovA maLe che. A mATe A lekhake anukaraNamAM 5 ne badale 4 ane 5 ne badale 4 "kumAra" Disembara, 1954 aMka 37ra tathA kumAra'. bele che. ahIM bhadrAyudha AvuM anukaraNa kare che phebruArI 1955 aMka 374 ane mArca 1955, e vani dekhAtA nathI. ahIM to bhadrAyudhanA aMka 375 mAM rajU karelI gujarAtanI judI judI pAtrane raju karI e jANe lATa-lene Aptajana zilpAkRtiomAM jaNAtAM moTAM kuMDale jevA khAsa hoya ema emanAthI vIMTaLAyele, ane aparAnta bhalAmaNa che. "pAdatADitakama'mAMne eka bIjo utAro -kAntAne lADIle-vIra hoya ema raju karyo che. A kuMDaLa aMge noMdhavA jevuM che - , * De. bhogIlAla sAMDesarAe "buddhiprakAza'mAM zakya haQyamadULo dULamadanamaTito kAryavoTa; eka vAra "vinie" zabdanA arthanI carcA karI triputriyAH puSpAsyAH, mavanadrAmAviSyoti Dandy zabda hAla je arthamAM vaparAya che e : A nAma che ( nirce) mA rAtaM pumiridAvatavaISRvitrasita 11 arthasUcaka hiNi zabda caturbhANImAM Ave che e povezatarasajhanamagralakajhamiti gaDhi samajAvyuM che. vasudevahiDimAM paNa A prayoga ane prativAvivAiimaTijidima sujitaH senA che paNa ene vadhu khulAso vitaritaH nAmanA sena sthApatyaratna maTTi maghavamaf mavizvati | bhANamAMthI thAya che e eee batAvyuM che. -ejana, pR. 15 lATanI prajA ane tene kiMDio aMge A ja lATI-lAdezanI strI athavA vezyAnuM varNana bhANumAM AgaLa eka ulekha che - paNa jovA jevuM che:--- lATaDiNDino nAmaite nAtibhinnA pizAcebhyaH / iyamaparA kaakutaH ? sa di cATa - karNadvayAvanatakAJcanatAlapatrA namaHsnAti mahAjane'mbhasi sadA nenekti vAsaH svayaM veNyantalamamaNimauktikahemagucchA / kezAnAkulayatyadhautacaraNaH zayyAM samAkrAmati / kUrpAsako kavacitastanabAhumUlA yattadbhakSayati brajannapi pathA dhatte paTaM pATitaM lATI nitampabarivRttadazAntanIvI // 103 / / chidre cApi sakRtprahRtya sahasA lATa (lola)zcire (vicArya) bhavatu vijJAtam / eSA hi sA rAkA katthate // 39 // rAjJaH syAlamAbhIlakaM mayUrakumAra mayUramiva nRtyantamA-pAdatADitakam (catubhANI) pR. 16 / liGgantI candrazAlAgre vezavIthyAmAtmanaH saubhAgya anyatra A ja bhANamAM uttaranuM lakSaNa paNa karAyati che. ramaka zailImAM ApyuM che te vistArabhaye choDI dauM chuM. ahIM rAjAne sALo AbhIrajAtine mayurakumAra lATanA leke kAne moTAM (lAkaDAna? ke hAthIdAMtanI che ane te lATadezIya vezyAne pasaMda kare che e yA zaMkhanAM utArelA ?) kuMDale paheratA e vastu nedhavA jevuM che. . upara bhANumAM ekathI vadhu vakhata bhAra devAmAM A bhANumAMnAM pAtramAMnAM lagabhaga badhAM ja For Personal & Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika vyakti che-- nidAna puruSa pAtrA mATe tA evuM lAge che. emAM rAjyanA eka khInna kAi adhikArI, zakakumAra jayantakanI mazkarI karI che. jayantaka saurASTraneA vatanI ane zaka-kumAra eTale ke zaka rAjavaMzI che e hakIkata khAsa sUcaka che. A bhANunA samaya samajavA mATe e eka navuM sabala pramANu che ema huM mAnu chuM. jueH-- lATa dezanA leAkeA viSe eka prAcIna rasika ullekha : : 189 kAMkAyana bhiSaka harizcandra (jene IzAnacaMdranA putra tarIke oLakhAvAmAM AvyA che, te AgaLa jaNAvyuM che tema carakanA TIkAkAra vikramAdityanA rAjavaidya harizcandra che), AbhIkumAra mayUrakumAra athavA mayUradatta, mRda MganiSNuAta sthANu-gAndhava senaka, upAya nirantakatha, pArvatIya (dhAvika anantakatha-A kANu che te samajAtuM nathI) aparAntanA prathama Izvara indravarmA, Anandapura ( hAlanA vaDanagara )nA rAjakumAra mukhavA~, saurASTranA zakumAra jayantaka, senApati maudgazya yitaviSNu, bhAvakrIti, tausikAki viSNunAga [e A bhANunuM mukhya pAtra che. eka vezyAne tyAM e gayela paNa pote A vezyAnI kAmanA pUrI nahi karavAthI saurASTranI sadara vanitAe ciDAi enA mAthA upara pAda-prahAra (pAdatADitakam nAma e uparathI ja che) karyAM ane A zrotriya brAhmaNe peAtAnI jAtane bhraSTa thayelI mAnI tethI prAyazcitta zeAdhavA nIkaLe che ! ! brAhmaNAmAMthI kAi mazkarAe ene viTa-vezyAgAmIenI pariSadU pAsethI prAyazcittanA niSNu'ya prApta karavA kahyuM jethI A bhANunAM puruSapAtrAne viTa tarIke cItarI emAMnA keTalAkane A pariSad ni ya ApatA khatAvyA che. A tauRsikaeNAki viSNunAga e pazu paMcataMtranA kartA viSNuzarmA hoi zake, kemake A AkhuMce bhAjI pratyeka vyaktinI mukhya mukhya khAsiyata para kaTAkSa kare che ane e khAsiyatane zleSa ke vyaMjanAthI rajU kare che. dA. ta., AgaLa zivadattanA putra zivasvAmInuM pAtra Ave che je peAtAnA zarIranA medanA nAza aMge gujhulu-gUgaLathaI jAya che. A eka ja vastuthI, e pAtra gungulunA nuM sevana kare che paNa medakSaya karavA jatAM vIya kSaya medakSaya karanAra kAI vaidyakIya prayAganA kartA che, ema samajI levAnuM che. ane tapAsa karatAM eka dhanvantariguggalanA prayAga maLe che. saMbhava che ke dhanvantari nAmathI jANItA guptakAlIna vaidyarAja (vikramanA navaratnAmAMnA eka) e ja A zivasvAmI hAya. ] A uparAMta nIcenAM pAtrA paNa che : eSa saurASTrakaH zakakumAro jayantaka imAM ghaTadAsIM barbarikAyAmanuraktaH / kiJca tAvadanenaitasmAt sarvavezyApattanAzavadveza barbaryA guNavatvamavalokitam / kiJca tAvat -- adhidevateva tamasaH kRSNAzuklA dvijeSu cAkSNozca asakalazazAGkalekhneva zarvarI barbarI bhAti // 101 // athavA saurASTrakA vAnarA barbarA ityeko rAziH mitrazcaryam // tathA Tvi-- dhavalapratimAyAmapi 'barbayAM raktacakSuSo hyasya / arusataSAya dRSTa goTnApIya tamileva ||101|| tadalamayamasya panthAH / A ja bhANumAM aparAntanA eka indrasvAmInuM pAtra paNa sUcaka che. paNa lagabhaga badhAM ja puruSa pAtrAnAM nAma (vezyAnAM pAtrAne ApaNe choDI daie kema ke sadaMbhava che ke te nAma A bhavAI aMge upajAvI kADhelAM hAya) ahIM teAMdhavAM ThIka thaI paDaze. krAmacAra bhAnu, guptaleAmaza (athavA rAmaza) ane tenA mitra mahezvaradatta, prAvivAka (nyAyAdhIza) ane amAtya viSNudAsa (A vyakti saMbhava che ke patrataMtranA kartA athavA kauTilyanA arthazAstranA va"mAna svarUpanA kartA hAya), zaikhya Aya rakSita nAmanA kavi je peAtAnI kavitAo kAzI ane kAzalamAM tema ja gaga ane niSAda leAkeAmAM vece che, ( zaikhya=ziSThajanapadanA ). dAzeraka avarmA ( A sAhityakAra, kavi, saMbhava che ke kAlidAsa heya kAlidAsanA dazAra athavA dazANu sAthenA ghaniSTa saMbaMdhanuM anumAna DaoN. haraprasAda zAstrI vageree kareluM ja che). Avantika skandasvAmI, bAlhIka For Personal & Private Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 : : buddhiprakAza bApa bAlhIka putra, kauzika siMhavarmA je rAjAne hasti ane badhA vinA saradAra bhaTi jImUta jenA sAvake bhAI che, AryadhaTaka je pote dUNa nathI pramukhapade viTanI pariSada bharavAmAM Ave che, ane A paNuM dUNa je veba pahere che, senApati senakane zArdUlavarmAne putra varAhadAha jenI priyatamA yAvanI putra bhadi madhavarmA, bhadrAyudha mahApratIhAra (jenA gaNikA kapUratUriSThA che ane je pite mAlavane viSe AgaLa carcA karI che), eka bauddha DiDi hoya ema lAge che. (Dandy athavA dAMDa) nirapekSa, dazeraka yuvarAja A bhANanA antabhAgamAM kavine phakta ATalo gusakala (upagupta?) citrakalAvida zivasvAmI ja paricaya maLe che-"ti rIvyarca vizvezvarapratIhAra vanapAla, Irakane taukiki () sUryanAga, phattaputrI kAryakrayAvihya kRtiH tAratam nAma baladarzika skandakIrti, maudUgala pArazava haridanta, mAna: samApta . vidarbhanA talavara hariza je eka addhi kArNAyasa - A cAre bhANa phakta eka ja hastalikhita pahere che, ane dAkSiNathI vaTalAyelA kare che, grantha uparathI chapAyelAM che, enI bIjI pratAnI vezyAdhyakSa pratIhAra draulika, lATane vikhyAta viTa hayAtI viSe kaI mAhitI nathI. gujarAtanA bhadi ravidatta, dakSiNane kavi Aryaka, gAdhArane bhaMDAramAM jaDI Ave te bahu agatyanI thaI paDaze. rAjakIya nedha devavrata nAnubhAI pAThaka briTananI cUMTaNI karavAnA hetuthI e sarakAre te aMge hiMmatabharyuM" - briTananI chelalA cUMTaNInuM pariNAma dhAryA pagaluM bharyuM ane prajAne maphata davAdArU ane dAtarI pramANe AvyuM che. rUDhicustoe bahumatI meLavI che, salAha ApavAnI yojanA hAtha dharI. ekaMdare eTaluM ja nahi paNa temanI saMkhyAmAM pahelAM karatAM briTananA udyogomAMthI 20%, jeTalA udyogone vadhAro thayo che ane majura pakSa nabaLo paDyo che. rASTrIyakaraNa karavAmAM AvyuM ane bAkInA khAnagI rUDhicustonI saMkhyA 344 jeTalI che ane majura lekone hastaka rahyA. pAMca varSanA A gALA bAda pakSe 277 beThako meLavI che. banne pakSo vacce majura pakSe cUMTaNIne nirNaya karyo tyAre tenI bahumatI A takAvata sArI peThe mATe che. e batAve che ke thoDI ochI thaI ane tyAra pachI 1951mAM rUDhibriTananI prajAe chellA cAra-pAMca varSo daramiyAna custa cUMTAI AvyA. prajAmAM priya thaI paDe tevI rUDhicustoe apanAvelI nItine Teko Ape che. nIti anusaravA chatAM majura pakSa Ama uttarottara 1945mAM je prajAe moTI bahumatIthI majara nabaLo paDato gayo tenuM kAraNa zuM? A pakSane pakSane sattA upara cUMTelo te ja prajA Aje eka uttara e che ke majura pakSe tenI samAjavAdanI rUDhicustane cUMTe che e saheja navAI jevuM lAge nIti anusaravAmAM pUrI hiMmata batAvI nahi. che. rUDhicustanI A chatanAM kAraNo tapAsavAne 1950mAM tenI pAse samAjavAdane bIjI koI thaDe prayatna karIe. kAryakrama hato nahi. te sAthe tenI paradezanItimAM te - sau prathama te e ke 1945 thI 1950 nA uttarottara amerikAnI netAgIrI svIkArate gaye. gALAmAM majara pakSa sattA upara rahyo te daramiyAna majura pakSanI paradezanIti keTalAka prasaMgoe to teNe tenI jAhera karelI nIti pramANe keTalAka udyo. rUDhicustone paNa zaramAve tevI hatI. AphrikA, gAnuM rASTrIyakaraNa karyuM. prajAnI taMdurastImAM sudhArA malAyA, jarmanI vagere praznomAM teNe mane kamane paNa Jain Education Intomational For Personal Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ amerikAnI nIti apanAvI. paeNlesTAinamAM paNa e ja nItinuM punarAvataCna thayuM. uttara ATalAnTika karArA, yuropIya karArA vagere majUra pakSanA ja nicA hatA. briTananI Arthika samasyA paNa eTalI ja vikaTa rahI. khAsa karIne zastrIkaraNanA prazna upara majura pakSamAM gaMbhIra phATaphUTa paDI ane pakSa vadhAre nabaLA paDyo. A paristhitimAM rUDhicustA sattA upara AvyA ane temaNe majUra pakSanI meATA bhAganI nIti svIkArI. majUra pakSanA rASTrIyakaraNanA kAryakramamAM temaNe eka ja pheraphAra karyAM. lAkhaDanA udyoganuM temaNe binarASTrIyakaraNa karyuM'' ane dAktarI yojanAmAM thADA paisA levAnuM TharAvyuM, A sivAya temaNe majUra pakSe svIkArelI nIti ja apanAvI. paradezanItimAM paNa temane pheraphAra karavAnI jarUra rahI nahi. Arthika dRSTie briTananI sthiti thADIghaNI sudharelI ane rUDhicustAnA amala daramiyAna temAM khAsa noMdhapAtra pheraphAra thayA nahi. majUra pakSe lehitecchu rAjyanA siddhAnta svIkArelA ane te pramANe tenI nIti dhaDelo. rUDhicustoe A nItinA asvIkAra karyAM hAta tA te leAkeAmAM apriya thaI paData; paNa tema na karatAM temaNe majUra pakSe karelA sudhArA svIkArI lIdhA ane leAkeAnAM mana jItyAM. custa pakSanI chatamAM sauthI moTA bhAga" bhajavyA che. kadAca ema kahI zakAya ke rUDhicustAnI chata temanI lAkapriyatAmAM vadhArA na sUcavatI hoya teA te majUra pakSanI nabaLAI tA jarUrI sUcave che ane rAjakIya noMdha : : 191 majUra pakSanI nabaLAInuM mukhya kAraNa tenI cAsa nItinA abhAva che. rUDhicustoe prajAne je vacanA ApyAM, zAnti sthApavAnI je vAte karI tenAthI AgaLa jaI rASTrIyakaraNa karavAnI ke niHzastrIkaraNamAM hiMmatapUrvaka pagalAM bharatrAnI jAherAta majUra pakSa karI zakayo niha. kahevuM muzkela che paNa majUra pakSa che tenAthI vadhAre samAjavAdI' banavAnI hiMmata batAvI zakayo hota teA kadAca prajAnA mAnasane sparzI zakayo hota. 1945mAM yuddha pUruM thayuM tene Aje barAbara dasa vaSa~ thayuM. A dasa varSa' daramiyAna rAjakAraNuMmAM aneka palaTA AvI gayA che, jemAM keTalIka vAra tA yudghanI zakayatA paNa khUba vadhelI. yuddha pachInAM varSoMnI taMgadilI kAriyAnA yuddha daramiyAna tenI parAkASThAe pahoMcelI paNa temAM yuddhavirAma AvyA pachInAM varSomAM vAtAvaraNamAM haLavAza AvI che. khAsa karIne 1954mAM jInivA pariSada maLI te pachIthI zAntinI sthApanA thaI che ane taMgadilI dUra thaI che. chellAM eka be varSa daramiyAna majura pakSamAM jarmanInA zastrIkaraNa aMge mATI phATaphUTa paDI ane pakSanA sabhyA eNTalI ane mevAnanA jUthamAM vaheMcAI gayA. A phATaphUTa majUra pakSane AkarI paDI che. A ja divaseA daramiyAna ane pachI pUrva ane pazcimanA cAra mAMdhAtAonI pariSadanI vAta kaMIka cokkasa banI. zAnti icchatI briTiza prajA upara A vAtanI asara thaI ane rUDhicusta pakSanI lAkapriyatA vadhI. A eka hakIkate ja kradAca rUDhi-asara zAntine dRDha banAvavAmAM khUba upakAraka nIvaDI che. tATasthyane siddhAnta hindu tenI paradeza nItinA mukhya sthaMbha tarIke svIkAryAM tyAra pachI eziyAnA anya dezeAe paNa tene svIkAryAM. kAlammA pariSada, eziyA pariSada, bArnDaMga pariSada ane A taMgadilI dUra thaI tenI pAchaLa e kAraNeAe bhAga bhajavyeA che. eka che sahaastitvanA siddhAnta ane bIjo che vistRta banatA jatA tATasthyane pradeza. A banne siddhAntA Ama ekakhIjAthI svataMtra lAge che paraMtu rAjakAraNamAM temanI saMyukta A cUMTaNI pachI eka AzvAsana rahetuM hoya to e ke bahumatIthI sattA upara AvyA chatAM rUDhicusta majUra pakSe karelA pheraphAro ne aDakavAnI hi'mata karI zake tema nathI. tyAMnA samAjamAM ane prajAmAnasamAM te dhara karI gayA che ane temAM have pheraphAranI zakayatA nathI. AMtararASTrIya rAjakAraNa (1955-1955) For Personal & Private Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 : : buddhiprakAza eziyAI netAonI aMdaraaMdaranI maMtraNAone Aje 1955 mAM paristhitimAM khUba sAre palaTe pariNAme tATasthane vistAra vadhato gayo. pUrva AvyuM hoya tema lAge che. saMyukta rASTra saMghane dasa ane pazcimanA dezanI lazkarI samajatIo sAme varSa pUrAM thAya che ane pharIne badhA sabhyarASTra tenI eziyAno A pratikAra hate. pUrva ke pazcimamathI ujavaNI karI rahyAM che. pazcima ane pUrva yuropa koInI paNa sAthe joDAyA sivAyanI svataMtra nItinA vaccenA prazno, cInane prazna, dUra pUrvanA prazno vagerene mULamAM zAntipriyatA hatI. yuddhottara varSomAM sthita ukela zakya banato jAya che, cInane saMyukta rASTraeziyAne yuddha kaI rIte mAnya nahotuM. tenA pitAnA saMdhamAM thoDA vakhatamAM sthAna maLaze tema lAge che; navasarjanamAM tene zAntinI jarUra hatI. hida uparAMta raziyA ane yugoslAviyA vaccenA matabhedo dUra thayA brahmadeza, laMkA ane madhyapUrvanA dezo sahelAIthI che; jApAna ane raziyAe samajutI karavAno nirNaya lazkarI karAra karavA taiyAra nahatA. saMyukta rASTranA lIdhe che. A rIte yuddhanI bIka khUba ghaTI che ane saMdhamAM paNa eziyA ane AphrikAnA dezoe pitAnuM rAjakAraNamAM eka jAtanI prasannatA AvavI zarU svataMtra jutha racyuM je dareka praznane pitAnI thaI che. daSTie jotuM. pUrva ane pazcima vacce yuddha anivArya nathI paryugIjha vasAhato e vicAra upara sahaastitvane siddhAnta racAya che. A vasAhatomAM cAlI rahelI damananIti jotAM parva ane pazcimanI vacce taTastha rahevAne nirNaya lAge che ke have ApaNI dhIrajane paNa hada AvavI yA deza mATe sahaastitva sahelAIthI svIkAryuM joIe. mAtra e vasAhatonA ja rahIze satyAgrahamAM banyuM. kAraNa ke tenAthI zAnti vadhAre daDha banI joDAI zake ane hindIe nahi e ApaNI zake tema hatuM. A rIte sahaastitvanA siddhAnta saMvALa nIti suMvALI nItine ApaNe have tyAga karavo joIe. che te taTastha rahevA icachatA deza upara sauthI vadhAre asara govA, dIva ane damaNuM svataMtra thaze tyAre hinda karI. paMcazIlanA siddhAnto paNa e ja vicAra sAthe joDAvAnA che temAM kaMI zaMkA nathI, te mAMthI udabhavyA. A rIte chellAM be varSa daramiyAna hindanAM ja avibhAjaya aMge che e je svIkArazAnti mATenA Agrahe vadhu cokkasa rU5 lIdhuM, cIna, vAmAM Ave te pachI temAM hindIo bhAga le to hinDa brahmadeza, yugoslAviyA, madhyapUrvanA keTalAka temAM zI navAI? ApaNe lazkarI pagalAM bhale na deza ane chevaTe raziyAe A siddhAntone svIkAravAnI laIe paNa nyAya ApaNu pakSe che enI duniyAne taiyArI batAvI. pUrI khAtarI karAvIne hindIone satyAgrahamAM bhAga * chellAM dasa varSamAM taMgadilI, yuddha (kariyA, levAnI chuTa apAya te ISTa che.' atyAranI parididhIcIna vageremAM) ane chevaTe zAnti ane sthitine aMta Avo ja joIe. sahaastitva ema uttarottara palaTA AvyA che. 12-6-'55 For Personal & Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ akhabArI yAdI janA bhAvanagara samiti rAjayanA vakhatathI zarU thayela graMthetejaka phaMDa'nI vyavasthA saurASTra sarakAra taraphathI niyukta thayela samiti dvArA karavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che. AthI saurASTrane lagatA, athavA saMbaMdha dharAvatA ItihAsa, purAtatva, bhUstara vidyA, jIvanacaritro, sAhitya, lalitakaLA, vijJAna ane tene lagatA bIjA viSayanA pragaTa ane apragaTa graMtha mATe Arthika sahAya levA IcchatA hoya tevA lekhakoe pitAnAM pustako apragaTa thayela hoya te tenI be hastalikhita prate ane je pragaTa thayela hoya to chApela pustakonI pIca no arajI sAthe vidyAdhikArI, saurASTra rAjya, rAjakeTanA saranAme rajisTarDa posTathI moDAmAM moDI tA. 22-10-55 sudhI maLe tema mokalavI. koI paNa dhaMdhAdArI prakAzaka, maMDaLa ke saMsthAne A phaMDamAMthI madada maLI zakaze nahi. sahI : dAdaralAla zarmA vidyAdhikArI, saurASTra rAjya sAbhAra svIkAra 100. bekiratAra: 101. zIla ane sadAcAraH sahakArI prakAzana li. muMbaI kiM. 1-0-0. 113. leTa, mukulabhAI kalAthI 102. amUhajIvana ane akhila bhArata khAdI aura grAmodyoga maMDala chAtrAlaya : le. zivAbhAI gokaLabhAI paTela, 103. | vArSika vila 153-54 pra. sTeTasa pIpala gAMdhIjInA pAvana prasaMge : le lalubhAI makanajI ! presa-muMbaI ki. 1-0-0, 114, gujarAtI geya kavitA prakAzaka-gujarAta vidyApITha- amadAvAda kiM0 anukrame le. ramaNalAla choTAlAla mahetA; pra, gajAnana vi. 1-0-0, 0-6-0, 1-0-0 ane 0-6-0. 104, joSI-amadAvAda-4 ki. 3-0-0. 115. reDiyo Journal of the M. N. College Feb. 1955; saMcAlana: saM. guNavaMta ma. joSI; pra. zizuvihAra by G. N. Dike, Visnagar. 105. vasanta-vu kRSNanagara, bhAvanagara, kiM. 0-8-0, 116. samAdhAna ejyukezana hAIskUla vArSika-15 amadAvAda. (zrIkRSNaviSTi): le. umeza kavi pra. lekhaka-1763 106. zrI harirAya vAGmuktAvalI mA 1: / kRSNanagara-bhAvanagara kiM. nathI. 117, ajabakumArI saM. ke. kA. zAstrI ane nA kA. bAMbhaNiyA; ba. ka. | lera mULazaMkara harinaMda mULANI; 118, gujarAtI puSTimArgIya pustakAlaya 2 8-0., 107. mahA nATayazatAbdI mahotsava amArakagraMtha 119. paccIsI : le, dinubhAI jevI; 108. magarUra gujarAtI nATayanI phAIla pu. 1luM: bheTa ApanAra maMdAkinI : lezrI. ramaNalAla nAnAlAla zAha; 109. gujarAtI nATaka maMDaLa-muMbaI. darekanI 1-4-0, nathI sUraja bajAve: le. zrI. mAhitIcaMdra; pra. anaDA ane 10-0-0. 120. jI. bakRSNalAla ma. jhaverI buka pe, amadAvAda; kiM. anukrame 1-12-0, 0-8-0 lekhasaMgraha bhA. 2 : saM. zaMkara prasAda chaganalAla rAvaLa, ane 1-5-0. 10. vArasadAra : le. bha. hI. pra ka. phArbasa gujarAtI sabhA-muMbaI 4; ki.4-0-0 bhUkhaNavALA; 1. sva. sara lalubhAI zAmaLadAsa 12. A tmakathA - jIvana vikAsa bhA. 1: le. indulAla ledhanasukhalAla ka. mahetA; pra. ena. ema. kanaiyAlAla yAjJika, pra. lekhaka, vAtraka kheDUta vidhAlayatripAThI li. muMbaI 1-0 -0 ane 2-0-0 12. mahemadAvAda. kiM. 4-0-0 122. jhumakhaDuM: le. De. All India Khadi and village Industries ema. e. suraiyA-muMbaI ki. 5-0-00 Board Annual Report 1953-54. pra. | For Personal & Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji0 naM. bI. pa734 zo camatkAra na thAya ? 'isunuM anukaraNa ' e graMthamAM eka atyaMta arthavAhI vacana che ? " mANasamAtra zAMti Icche che, paNa je vastuo zAMti sthApavAmAM madadagAra che te te koI viralA ja irache che.'' sa mrAjyanA tyAga, Arthika rASTravAdanI nItine ya ga, jAtIya samAnatA ne svata tratA tathA vizva kuTuMba pratyenI niSThAnA pAyA para jamatanI punardhaTanA, eTaluM thAya to ja zAMtinI sthApanA zakanya bane. paNa zAMtinI e kiMmata ApavA ApaNe taiyAra nathI. upara kahI te vAta sAva sAdIsutarI che, paNuM samagra mAnave jAtine gaLe te UtaravA mATe mAnasika ane natika krAMti jarUranI che. zAMti mAge che krAMtikArI dhagaza navI sAdAI, ne navo tyAgamAga. mANasa potAnI anargaLa vAsanAone jIte te A mane vijaya tenA bIjA saMbaMdhamAM paNa dekhAI Ave. IsavI sana pUrve trIjA saikAmAM azokane vArasAmAM je sAmrAjaya maLeluM te AjanA briTiza hiMda karatAMye vizALa hatuM juvAnImAM ja teNe zurA subhaTa ane senApati tarIke nAmanA meLavI hatI. yuddhathI thatI khuvArI ane prANahAni joIne tene hRdaya pazcAttApathI prajaLI UThayuM', te pachI teNe ahiMsAno mAga* lIdhe ne te buddhinA utsAhI upAsaka banyA. tenA hRdayapalaTAnuM varNana tenA potAnA zabdomAM ApI zakAya ema che, kemake e varNana teNe potAnA vizALa sAmrAjayamAM aneka ThekANe khaDako ne staMbhe para kotarAvyuM che. kaliMga deza para teNe karelI caDAImAM hajAro mANasane saMhAra thayo ane niHzastra prajAne pArAvAra hAni veThavI paDI, te joi potAne thayelA mama bhedI duHkhanuM varNana teNe eka zilAlekhamAM karyuM che : AnA sAmA ke hajAra mA bhAga jeTalA mANasonI paNa evI ja dazA have pachI thaze te tethI devanA priya priyadarzIne pArAvAra duHkha thaze. te have mAne che ke koI mANasa tene IjA kare to paNa teNe dhIraja rAkhIne sahana karI zakAya eTalI hada sudhI, te sahana karI levI joIe.' ahIM A paNe evA eka samrATanuM darzana karIe chIe jeNe potAnA sAmrAjayabhane mATe pazcAttApa karyo hatA; eTaluM ja nahi paNa bhAvI prajAne bodha maLe te mATe e pazcAttA panI bhAvanAne pASANa mAM ketarAvI rAkhI hatI. vijJAna ane yaMtra laDAyaka sIjharo ane julamagAra taimUronA hAthamAM che tene badale bIjA ja mANasonA hAthamAM Ave, ane dareka samAjamAM evAM strIpuruSe puratI saMkhyAmAM nIkaLI Ave, jeo dharma ane rAjakAjanA AMdhaLat jhanUna vinAnAM hoya, jeo dareka prakAranA mAnasika ne naitika julamano sAmano karavA kaTibaddha hoya, ane jeo saMkucita rASTrIya bhAvanAne badale vizALa vizvakuTuMbanI bhAvanA khIlave - A sudina Uge to jagatamAM zA camatkAra thave bAkI rahe ? 'hiMdu dharma' mAMthI]. - zrI rAdhAkRSathuna in Education Interational For Personal only