Book Title: Buddhiprabha 1914 08 SrNo 05
Author(s): Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Publisher: Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/522065/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSe huM huM] buddhiprabhA. ( The Light of Reason ) brahmAnandavidhAna ke paTutaraM zAntigrahadyotakam / satyAsatyavivekadaM bhavabhaya bhrAntivyavacchedakam // mithyAmArganivartakaM vijayatAM syAdvAdadharmamadam / loke sUryasamaprakAzakamidaM 'buddhimabhA' mAsikam // tA. 15 agasTa sane 1914, [ka dha me, vakhatano vyaya kevI rIte karavo. lekhaka: jainAcArya buddhisAgarasUri nanuSyanuM jIvana atyaMta durlabha che. svargIyadeve manuSya bhavane icche che. manuSyanA lava prApta karIne vakhatanI kimmata samajavI joie. je manuSya vakhatanI kimmata AMkI zakatA nathI te vakhatanA vyaya kevI rIte karavA tee te paNa samajI zakatA nathI. lAkho ane karADe rUpaiyA punaH pAchA maLI zake paNa manuSpAyuSyane eka kSAra je game te puna: pAche AvI zakato nathI. vakhatane je bAbatamAM gALavA hoya te bAbatamAM gALIne pUrNa karI zakAya che. vizvamAM janmelA sarve prANIenAM AyuSyano game te bhAmatamAM vyaya thAya che ne thAya cheMja, prANI mAtrane AhAra, bhaya, maithuna ane parima e cAramAM vizeSa vakhata vIte che. manuSya AhAra, bhaya, maithuna ane pacipa sattAmAM ghaNA kALa vyatIta kare che. A cAra sattAo vaDe vakhatano vyaya karIne karoDA anukhe mare che paNa tethI teo kai kharA sukhanA mArga prApta karI zakatA nathI. prAyaH jIMdagIne ardhabhAga te dudhamAM vAta che. dhAro ke eka manuSya sAvarSanuM Ayudhdha che, tenAM pacyAza varSe dhAMbAda karIe to bAkI paccAsa raheze. temAMthI bAlya phALanAM sAta varSa khAtala karavAmAM Ave to bAkI tetAlIza rahI zake. temAMthI tera varSa vidhA prApta karavAnAM varSa mAtala karIe teA trIza varSa bAkI raheze. temAMthI vIza varSa vyApAra vagere karavAmAM gALavAmAM Ave te! bAkI tera varSa che. temAMthI ramata, gamata, putra putrIone pANi grahaNa karAvavuM, vAtacitane vakhata, mAMdagIne vakhata vagere gatAM dharma mATe vakhata maLe vA na maLe evI sthiti prApta thaI zake. jethI A bhavamAM ane paramavamAM kharUM sukha prApta karI zakAya evA mArge vakhatanA vyaya karavAnI jarUra che. ApaNA AtmA ApaNane koi kAI vakhate antaramAM jaNAve che ke "are ATalI badhI jIMdagI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. gaI paraMtu hajI kaMI karI zakAyuM na"i A pramANe attaramAM zuM thAya che. manuSyA, e ApaNane moTAmAM meTI muMDI maLelI che tene jema bane tema sarvottama sukha prAmA vyaya karavo e kharekhara viveka che. vyAvahArika AjIvikAdi kAraNomAM vakhatane thaya karavAmAM AvatAM e svAbhAvika prazna udbhave che ke zuM e satya sukhanAM vAstavika kAraNa che? Ane uttara nakAramAM Avaze. vizvamAM aneka anya viSaya saMbaMdhI AyuSya vyaya karavo e vivekagamya ane anubhavagamya thatuM hoya evo nizcaya thatuM nathI. je je kAryomAM mana vacana ane kArya pUrvaka pravRtti karavAmAM Ave ane te kAryonI kSaNikatAthI AbhAne midhyAyAsa, duHkha, kheda ane karmabaMdha phaLa pariNAme dari gocara thAya tyAM vakhatane vyaya kara e uttama viveka daSTimAM zI rIte satya mantavya tarIke nirNaya karI zakAya ? alabata pratyuttaramAM satya kathya tarIke kaThe eja gAze ke te satya vivekamAM satya kartavya ane sahaja sukhaprada vakhatane vyaya karyo ema te nahi ja. manuSya jema jema anubhava nAna pradezamAM acaprayANa kare che tema tema te pUrve je je bAbatomAM vakhato vyaya karyo hato temAM deva nirIkSe che ane kathe che ke uttama rIte vakhatane ya nahi. jema jema-anubhavajJAna pradezamAM agrima caMkramaNa karavAmAM Avaze tema tema pUrva vakhatano uttama vyaya thaye nahi ema avabodhAvAnuM. jyAre AvI sthiti che tyAre zuM karavuM. pratyeka manuSyane bhinna bina anubhava hoya che. pratyeka manuSyanI draSTimAM vakhatano vyaya kevI rIte kare te bAbata bhinna bhinna anubhava hoya che. sarva manunA anubhavane eka satyAnubhava karavo e sAmAnya manuSyanI AkhI jIMdagInuM kArya nathI. A sarca bAbatonA khulAsAo mATe zrI vIraprabhunA AgamonuM avalaMbana levAnI jarUra che. zrI vIspabunA AgamanuM upAdeya dRSTithI dehana karatAM potAnI manuSya jIMdagIne ya kevI rIte karavuM teno khulAso maLI zake che. zrI vIraprabhue jevI rIte je mArge vakhatano vyaya karIne anaMta sukhamaya paramAtma dazA prApta karI teja rIte manuSya vakhata te baya karavA dhAre te te ananta sukhane mArga ane tenuM sthAna te dekhI zake ane prApta paNa karI zake. zrI jinezvare vakhatano vyaya kevI rIte karavA tatsaMbaMdhI sAdhuo ane gRhasthane samyaga upadeza dIdho che. dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra varganI kevI rIte ArAdhanA karIne vakhatanA e jIMdagInI unnati karavI tatsaMbaMdhI zAstromAM saMpa varNana karavAmAM AvyuM che. rAgadeSanI parikSINatAnI sAthe AtmAnA jJAnadarzana ane cAritraguNane AvirbhAva thAya evI rIte sAdhu jIvana gALavAno zrI jinezvare upadeza dIdho che. gRhastha jIvana karatAM sAdhujIvana ananta guNa uca darzAvavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa e che ke gRhasthajIvana karatAM sAdhujIvana khAsa mokSa tatvanI ArAdhanAmAM jaya che. sAdhunA AyuSyane kALa dharma ane mokSanI ArAdhanAmAM jAya che. A uparathI samajI zakAya che ke vakhata vyaya kevaLa dharma mArgamAM karanArA hoya che tethI temanuM jIvana parama pavitra gaNAya che ane tene vizvanA sarva gRhastha jIve namaskAra kare che. sAdhunAM paMca mahAvrata aMgIkAra karanArAoe rAganI kSINatA thAya ane AtmAnA guNonI vRddhi thAya tevI rIte vakhatane vyaya kare joIe. mana vacana ane kAmA vaDe rAgadevane karavA anyo pAse karAvavA ane jeo rAgadepa karatA hoya teonI anumodanAmAM sAdhune AyuSakAla nakAme na ja joIe. sAdhune viSa ane sAdhunA AcAromAM AmAnA guNonuM pariNamana thAya ane tethI anya Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakhatanA vyaya kevI rIte karavA. 135 manuSyA sAdhujIvana gALavAne utsAhita thAya evI rIte sAdhuoe vakhatane vyaya kara te e. sAdhuonA AcAra ane vicArA phelAvavAne iMglIza sarakAranA zAnta rAjyanA pratApe sAnerI taka maLI che tene paraspara kleza, nindA, svAkarSa ane parApakarSamAM byartha. na gumAvavI joie. sAdhujIvanano kALa vizva manuSyone AdarzanI peThe dRSTAntabhUta thavA neie. sAdhujIvanane aneka guNa bhaDArabhUta banAvavA mATe jeonA manamAM vakhatanI kharekharI kImata samajAya che te kapAyAthI pAchA haoN che ane AtmAnA guNA taraka lakSa rAkhe che ane tarthe pravRtti karIne AtmAnnatimAM AgaLa vadhe che. sAdhumAM kSamA nAmane guNu khIlavo joie. sAdhumAM kSamA hoya che ane tethI te kSamAzramaNu kahevAya che. mATe AkhI duniyA kharekhara sAdhu pAsethI kSamAguNane zikhI zake. te te pramANe sAdhu pAsethI kSAmAguNu na zikhI zakAya ane zItaladAsa khAvAnI peTe sAdhu peAtAnI IMdagI kSamAguNa vaDe na sudhAre te AmAguNu vadhe. teo ucca thayA ema koI vighna manuSya te svIkArI zarka nahi. sAdhumAM dharma kSamA hevI bleie. temanI AMkhamAM zAnta rasa vahevA joie. mArkavatA ane saralatAM tAM khAsa dararoja sAdhunA hRdayamAM vasatI ee. koInI nindA thAya vA koinI helanA thAya te pramANe sAdhue vartavuM na joie. sarva jIvone potAnA AtmA samAna mAnanAra sAdhunuM vartana kA paNa manuSyanI lAgaNI du:khAvanAra to na hovuM nee. pharyAM ane nindA jyAM hoya che tyAM anya jIvonI pariNAme hIMsA thAya che tethI ahiMsA vrata vaDe sAdhunu jIvana zaiAlI zakatuM nathI. sAmAnya gRhasthe manuSya karatAM kSamA, dayA, gaMbhIratA, vairAgya, tyAga, sahiSNutA, niSkapaTatA, anindA, adreSa vagere guNo vizeSa pramANamAM pragaTelA dekhavAne mATe vizva manuSyo mRDA kare ane uttama veNAvA AdarzanI peThe tee gRhastha manuSyAne dAnabhUta thavA naiie. duniyAnA sakaLa gRhastha manuSyone sAdhujIvana AdarzanI peThe banI rahe e rIte zrI vItarAga devanI AjJA pramANe sAdhue guNujIvana vRddhi arthe vakhatane vyaya karavA joie. gRhastha dharma pramANe aneka guNa prakaTa thAya te pramANe gRhasthe vakhatanA vyaya karavA joie. prathama te gurusthamAM mArgAnusAri guNa prakaTavA joie ane pazcAt tenAmAM anya dharmAyArA prakaTavA joie. gRhasthadhanarUpa mahelanA pAyA samAna mArgAnusAripaNAnA guNo che. je gRhasthamAM mArgAnusArita guNI na khImAA hoya ane te gRhastha dharma mahela banAvavA mATe cAhe te te mUTanI keDhimAM gaNI zakAya che. lAkhA upAyA karA vA kATI upAye karA tApaNa grahastha dharmano pAyA samAna nyAyasaMpanna vaibhavAdi mArgAnusAri guNa prakaTAvyA sivAya gRhastha dharmane pALI zakato nathI, gRhastha manuSya sadguNI gRhastha purUSanI jIMdagI gALavAne mATe prathama nItinA guNenI mUrti banavuM teie. je manuSyamAM nItinA guNe nathI tenI dharmakriyA anya manuSyane hAMsI karavAlAyaka ane che. nItinA guNo jemAM khIlyA che evA gRhasthanI dharmAcaraNAone anya manuSyeA sevI zake che. dharmarUpa raneAnI vRddhi kharekhara nItinA guNa vinA thai zakatI nathI. gRhasthAvAsamAM rahenAra manuSyamAM prathama nIti hatI teI e. dhana vidhA ane sattAdivaDe nIti vinA sasAra zobhI zakato nathI. manuSyone prathama nItinI keLavaNI ApIne dharmayogya banAvavA e e nItinA guNothI je gRhastha manuSya ala'kRta hoya che te potAno dharma zobhAvI zake che. dharmazAstrAmAM pravINa gaNAtA manuSyeAmAM paNa te nItinA sadguNI hAtA nathI te tenI jagata vyavahAramAM pratiSThA paDatI nathI. dharmanI ArAdhanA karanArA pratyeka gRstra manuSye prathama peAtA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13, buddhiprabhA. nAmAM nItinA sadguNo prakaTayA che vA nahi tene nirNaya kare ane nItinA guNe na prakaTa hoya to prathama te prakaTAvavA ke jethI dharmanI AcaraNa zobhI zake ane anya manuSya dharmAcaraNAo anumodanA vaDe badhibIjanI prApti karI zake evI yogyatA saMpAdana kare. dharmi tarIke gaNAtA ane dharma kriyA karanArA paNa nIti mArgathI bhraSTa evA keTalAka manuSya dhanAdika sAthe amuka tIrthaMkaranA zapatha (saganna) khAya che. dharmanA saganna khAIne jUThuM bole che. dharmanAM mandira, gharma karavAnA sthAnabhUta upAzraya vageremAM cArIo kare che. vyAkhyAna zravaNa karavA AvanAra manuSyonI chatrIo ane khAsaDAM vagere laI jAya che ane jayAre pakaDAya che tyAre kapALamAM cAMllo (tilaka) vagere dharmanA viSe alaMkRta thaelA mAluma paDe che. dhImo tarIke gaNAtA manuSyomAM nItinA guNa vinA teo bagabhagatIyA vagere upanAmathI oLakhAya che. nItinA guNone AcAramAM mUkIne vartanAra manu dharmanA pAtrabhUta banelA hoya che ane tethI teo dharmane dhAraNa karavAne samartha bane che. je satya vacana bolato na hoya, vizvAsabhaMga karanAra hoya, hRdayane gaMbhIra na hoya, gharDamAM belIne ghaDImAM pharI janAra hoya, jADI sAkSIone pUranAra hoya, lAMca lenAra hoya, jUThA lekha lakhanAra hoya, anItinA dhaMdhA karanAra hoya tevo manuSya nItinA mArgathI bhraSTa hAya che. te ke dharmanA mArgamAM pravRtta thAya che te paNa nItinA guNe vinA tenI dharmakriyAothI zvAtmakalyANa karI zakato nathI. mArgAnusArinA guNo vaDe alaMkRta thaela manuSya vizvamAM vyAvahArika nIti gu vaDe yukta hovAthI te dharmane adhikArI banI zake che ane tenI dharmakriyAo guNavaDe yukata hovAthI AtmakalyANa karanArI banI zake che. bIlADInA kaThe dharmanI kaMThI bAMdhavAthI jethI te dayALu tarIke zAlI zake teTalo ja anIti vaDe yukta manuSya, bAhyadharmakriyAo vaDe zobhI zake che. dharma manuSya prathamanI nItimAM daDha, hoya che te tenA vacanane lokamAM vizvAsa paDe che ane tethI teNe AdarelI dharmakriyAo jagamAM AyabhUta gaNAya che. gRhastha manuSyane nItiguNemAM sthira rahevuM e bolyA karatAM, lakhyA karatAM ane vicAryA karatAM ananta gaNuM durlabha kArya che. vyAvahArika bhASAonI keLavaNI prApta karI eTale nItinA guNe sarva prApta thaI gayA ema kadI mAnavuM nahi. kaI jAtanI sattA prApta thai vA rAyamAnya amuka upAdhi prApta thaI teTalAthI nItinA guNa amaka prApta thaI gayA ema kadi mAnI levuM nahi. amuka amuka jAtanA vyApAro karavAthI lakSmI prApta karI ane tethI vizvamAM dhanika gaNAyA, teTalA mAtrathI nItinA guNe AvI gayA ema kadi mAnI levuM nahi. gRhastha manuSyo lAkhe maLe temAMthI AMgaLInA TeravA para gaNI zakAya eTalA manuSya kharekharI rIte nItinA guNe vaDe alaMkRta hoya ema jaNAya to sAruM. nhAnA vAMsamAM nhAnuM pila hoya che ane moTA vAMsamAM moTuM pila ema lakSmI Adi vaDe moTA gaNAtA manuSyamAM nItinI bAbatamAM dekhAya che emAM kAMI Azcarya nathI. aeva gRhastha manuSyoe prathama nItinA guNonI prApti karavAmAM vakhatano vyaya karavo joIe. dharmI tarIke gaNAtA manuSyamAM paNa nItinA guNe vaDe alaMkRta evA manuSyo te alpa maLI zake che. alpavidhA, alpasattA, ane a5 lakSmIvALA manuSyamAM paNa jo nItinA guNo vizeSa pramANamAM khIlyA hoya che to teo jagatamAM je dharma kAryo karavAne zaktimAna thAya che teTaluM anya koI thaI zakatuM nathI. sAMsArika vyavahAra sthita gRhastha manue nIti guNamaya jIvana karavAne vakhatano vyaya kara joIe. rit a fig Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyamika keLavaNI. 136 pUjyante nahi na = thaya: nItinA guNothI krame krame AtmonnatinI vRddhi karI zakAya che ane tethI chevaTe paramAtma padanI prApti karI zakAya che. gRhastha manuSyae nItinA sadguNAnI prAptipUrvaka dharma, artha kAma ane mekSa e cAra varganI ArAdhanAmAM vakhatana vyaya karave oie. peAtAnA AyuSyane eka kSaNa mAtra paNa guNApArjana vinA gayA te te punaH pazcAta prApta thanAra nathI ema gRhasthoe avabAdhIne guNAnI prAptinAM svAyuSya vahe evI icchA rAkhavI joie. >> zAMnta: 3 mAdhyamika keLavaNI. ( anusa'dhAna gatAMka pRSTa 114 thI.) ( lekhaka:--mAstara bhAgIlAla maganalAla zAha. godhAvI. } vAcanathI zarU thaI bhASAntarathI pAH pUrNa thatA dRSTigocara thAya che. prasiddha vidrAna kriya kahe che keH-- No lesson in Frnech which is confined to translation and reading is worth much, if it is not followed up by actual conversation. " bhASAMtara ane vAcanamAM rasamApta thatA hoya tevA phreMca bApAnA koI paNa pADe e vAstavika vAtacIta vaDe anusarAtA na hoya te te vizeSa kImatI thaI zakato nathI. sAdAmAM sAduM affirmative svIkAravAcaka vAkya praznArtha vAkyamAM pheravI zakAya che, agara te vAkya kAI paNa prakAranA praznAttara mATe hakIkata pUrI pADe che; ke je hakIkata vAyanuM rUpa jarA badalAtAM vidyArthIne zabdonA artha upayAga samajavAnI ja paDe che. vidhAryAM jyAM sudhI zabdane yathArtha samaje nahi ane vAkyamAM tenA vAstavika upayega karI zake nahiM tyAM sudhI tenI pragati saMtoSakAraka thatI nathI. kalIka kahe che keH Half the knowledge with twice the power of applying it, is better than twice the knowledge with half the power of application. OM ardhA zabdonu jJAna ane tene upayeAga karavAnI bamaNI zaktie bamaNA zabdonu jJAna ane temanA upayoga karavAnI ardhI zakti karatAM vadhAre sArUM che. sAdAmAM sAdA vAya para praznA karavAthI vidhArthI tenA dareka bhAga-zabdane judA judA sabaMdhamAM jaladI samajI zake che ane tenA upayoga saralatAthI karI zake che. prastuta ane anya udAharaNu vaDe viSayanA jJAna uparAMta paddhatinI agatya siddha thAya che, chatAM keTalAka zikSA zikSaNu paddhati ke niyamAnA jJAnanI agatya svIkAratA nathI. te zikhavavAnA viSayane taiyAra karavAnI ke tene vicAra karavAnI agatya dhAratA nathI. AnuM pariNAma e thAya che ke viSayanuM jJAna hovA chatAM asarakAraka zikSaNu ApavAmAM te niSphaLa thAya che. vyavahAramAM zikSakane kAMi jJAnanA jatthAno upayoga karavAnA hotA nathI. ghaNuMkharUM AsapAsanA sAgAnA pramANamAM sAmAnya ane jarUrI bAbatenuM jJAna tene vizeSa upayegI thaI paDe che. vyavahAramAM ApaNe neie chIe ke jyAre koi manuSyane TrAmavenu bhADuM ApavAnuM hoya tyAre enDaneTa ke senAnI lagaDI vizeSa upayogI thaI paDatI nathI. paraMtu chuTaka-paracuraNu paisAja vizeSa upayAgI thAya che. zikSaNanA dhadhAmAM pazu tevIja Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabha rIte jJAnanA jaththA karatAM lAgu paDe tevA viSayanA sAmAnya jJAnanI ane tenI zikSa paddhatinI vize agatya che. bhUmiti ke trikoNa mitinuM jJAna havAthI kAMi vyAvahArika ke dazAMza apRNAka evAja khInna dAkhalAnI rIte ane kAraNa jANyA vinA te viSaya sArI rIte zIkhavI zakAto nathI. alabata bhUmiti ane triNa mitinuM jJAna tarkazaktine baLavAna kare che ane prastuta viSayanA jJAna vinAnA zikSako karatAM tene adhRNAka ke tevA viSayanI zikSaNa paddhati ane rIte jAvAne samajavAne sArI rIte lAyaka kare che. tAM AthA paddhatinA jJAnanI agatya kAMI ochI thatI nathI AthI spaSTa thAya che ke vizvanuM jJAna yeAgya ke puratA pramANamAM hovuM teIe eTaluMja nahi paNa tene lagatI hukIkata paikI kai kai ane keTalIka bAbatenI AvazyakatA che tevuM tathA te kevA rUpamAM raju karavI joie tene teNe nirNaya kara joie. vaLI A uparAMta amuka viSayanA zikSaNa mATe cAyelI jANItI paddhatio paikI kaI kaI uttama che ane te viSe keLavaNInA sudhArakone aa abhiprAya che te teNe navuM ee. DeskArTIsa kar3e che keH "Drawing a bow at random is not a good practice for a teacher." amuka uddezanA nirNaya vinA zikSaNa ApyA karavuM e zikSaka mATe yogya paddhati nathI. AvuM chatAM paNa ApaNu sarvene jema viti che tema ApaNe AvIja rIte uddezane nirdeza karyA vinA zikSaNa ApIe chIe. zikSaNa ApavAnI agAu bhAgyeja ApaNe viSaya matter ane tenI paddhati mthodnA nirNaya karIe chIe. paraMtu A eka gaMbhIra bhUla che. vAstave paddhatinuM jJAna hovA uparAMta, dinapratidina keLavaNInA viSayamAM je je pragati ane sudhArA vadhArA thatA hoya tethI zikSake enazIla rahevuM na oie. jamAnAnI rALamAM rahevAne mATe teNe keLavaNInA zAstra ane phIlasUrInuM adhyayana karavu oieN. peTI kahe che ke jene amuka dhaMdhAnI ke viSayanI pragati' karavI hoya temaNe paraspara jJAnanI Apale" karavI jee. te kahe che ke lokonI buddhi ane yanA chuTA chavAyA jJAnanI cIkhuMgArI jevA che; ke je ekatratA vinA jaladI olavAI jAya che, paraMtu temane ekatra karavAmAM Ave te te puSkaLa prakAza ane garamI ApI zake che. A rUpaka baLa keLavaNInA viSayane sArI rIte lAgu paDI zake che. te AgaLa vadhatAM jaNAve che ke hAlanI manuSyanI sthiti alpa samayapara yuddha thayuM hoya tenA eka rakSetra jevI che; ke jyAM hAtha paga Adi avayavo ahiM taddhi verAyelA dRSTie paDe che, paraMtu te ekatratA vinA ke temane sajIvana rAkhanAra vavinA niSphaLa thAya che ane ulaTA havAne vikRta kare che. A pramANe ghaNI buddhi ane caturAI dunIAmAM ahiM tahiM prasarAelI ApaNane dRSTiAcara thAya che ke je buddhimAMnI ghaNIkharI agAuthI je siddha thayuM heya tene punaH sAdhita karavAmAM zakAI hAya che, agara jenI roAdha thaI hoya tenI punaH zaidha karavAnA guMcavADAmAM paDelI hAya che. A sivAyanI keTalIka zaktie te anya manuSya saDelAIthI je ApI zake tevI sucanAnA abhAve muzkelIemAM sajjaDa dabAi gai hoya che. te jaNAve che ke mane aya e lAge che ke AvIja rIte keTalAka juvAna zikSake temane ane temanA vidyArthIne samaya AvI vicitra ane muzkelI barelI sthitimAM niSphaLa gumAve che. paraMparAgata jJAnanA saMgrahamAM lAbha leve e hitakAraka che. jee A pramANe upalabdha thatAM jJAnanA lAbha letA nathI teo eka upayogI sAdhana gumAve che. A pramANe jotAM e spaSTa thAya che ke dareka zikSake .. 138 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAnAM vizvavidhAlayA. keLavaNInI jhIlasuphInuM adhyayana karavuM ekae. jekaTATa kahe che ke: Teachers like every cne else who undertakes skilled labour, should be trained before they seek an engagement. -Jocotol. je kAI nanuSya caturAi bharelA kAryanI jokhamArI mAthe le che tene te kAryamAM jo. DAtAM pahelAM tAlIma levAnI jarUra paDe che tema zikSake paNa kAryamAM joDAtAM pahelAM tAlIma levI joie. mI. kavIka paNa tevIja rIte zikSako mATe keLavaNInI agatya svIkAre che ane kahe che ke peTIe darzAvelA vicAro te jamAnAmAMja nahi paraMtu cAlu jamAnAmAM paNa sArI rIte lAgu paDe che -Business of education should not be con:mitted to the worst and unworthiest of men, but that it be seriously studied and practised by the best and ablest persons. keMLavaNInA dhaMdhA sAdhI kharAba ane sAthI nAlAyaka mANasane seAMpavAmAM AvavA na joie. paraMtu uttama ane sarvathI vizeSa zaktimAna manuSyoe tenA u| abhyAsa karI. mahAvarA pADavA joie. prasiddha vidvAna praca kahe che ke 139 amerikAnA vizvavidyAlayo. vidhA e purUSanI anupama kIrti che, bhAgyanA kSaya vakhate kAmadhenuMrUpa che, virahamAM rati samAna che, trantu netra che, satkAranu maMdira che, kulane mahimA che, te ratna vinAnuM AbhUSaNa che, mATe bIjI sarva tyAsI vidhA meLavo! zArdula--vidyA veDine, vicAra jaLathI, siMcI sadAkALamAM, zAkhA pAna samAna jJAna prasaryuM, AkAza pAtALamAM; phulyAM phUla kaLAkuzaLa phaLa tA, phAlyAM bhalI bhAtanAM, agninA ratha, AgamAra, alanA, jaMtro judI jAtanAM rAhurA--vidyA bIja vigatavaDe, vADI vinaya vavAya; AvI re udyogajaLa, tA dhananA tarU thAya. kAI paNa rASTranI unnanAvasthA tyAMnI zikSaNa paddhati para avalakhe che, ema kahevAmAM kai atizayekti thatI nathI. ekAda dezanI unnatAvasthA jema jema bIjA dezanA jovAmAM Ave che, tema tema tenu lakSya deza zikSaNa paddhati, rItarIvAja, ane vyApAra tarapha vaLe che. te dezanI A unnati ne gRhaNIya ane zreSTa darajAnI hAya, aa khIjA deza dhIme dhIme te sarvanuM anukaraNa karavA lAge che; paNa badhAMja anukaraNa hamezAM sArAM nIvaDe che ema kAMI nathI kAraNa ke keTalIka vAra e anukaraNa adhazraddhAthI karavAmAM Ave che ane bIjuM e ke te dezanI unnati taraphathI utkrAntinA vega eTale badhA nada hAya che ke, je pramANe keTalAka tArA AkAzamAMthI adrazya thai javA chatAM paNa tenI mada teogatine lIdhe kaeNlAka divasa paryaMta te A pRthvI parathI draSTigocara thAya che, teja pramANe te dezanI unnatAvasthA je vakhate ApaNA kapathapara Ave sthiti vAstavika unnata na paNa hoya. che, te vakhate te dezanI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA, A pramANeja zikSaNu paddhatinI bAbatamAM paNa che. koI paNuM dezanA vizvavidyAlayanI kIrti parathI tyAMnI uccatama zikSaNa paddhatinI kalpanA karI zakAya nahi. aThThu janasamAja mAtra sArI kIrti agara nAmathIja mAhita thaI jaI te tyAM doDI jAya che. kAi paNa dezane, bIjA dezanA mAtra nAma parathIja tyAM deADI javA karatAM, tyAMnI kharI sthiti-atargata sthiti avalokana karIne, temAMnI kevaLa uttama bAbatanuM anukaraNa karavAthIja kharA kAyade thAya che. kembrIja yAtA okasapharDatAM vidyAlayo eka vakhate atyaMta prasiddha thayAM hatAM, eTale te hamaNAM paNa tene teja sthitipara haze ema kahI zakAya nahi, agara te jemanAM nAmanA kArtikA adyApi ApaNA karNapatha para nathI AvyA te vidhAlaye paNa kharekhara atyuttama hA bhu zake. 140 AvI sthiti amerikAnAM vizvavidhAlayenI che. A vizvavidyAlayA, kAI paNa dezanAM vizvavidyAlayeA karatAM zraghra pratinAM che, ema kArya paNa manuSyane sukSma avaleAkana parathI kahevuMja paDaze, tenI kIrti jo ke hajI akhila vizvamAM prasarI nathI, paNa e tenA doSa nathI. je pramANe ogaNIzamA saikAmAM iMgleMDa ane jarmanI, teja pramANe A vIzamA saikAmAM amerikAnuM nAma vizvanA hRdayapaTa para katarAtuM jAya che, ane AgaLa upara vadhAre te vadhAre kAtarAtuM jaze e ni:saya vArtA che. hAla amerikana rASTra bharajuvAnImAM che, ane tenI vRddhi jhapATAbaMdha cAluja che, ane A dRddhine kAraNabhuta evI zikSaNapaddhatinuM avalokana karavAno--karAvavAnA sakalpa che. ahinAM ne tyAMnAM badhAMya vizvavidhAlaye sarakhAMja hovAM joie, eve sarasa Teka niyama bAMdhave! e adUra draSTino jaNAya che. judA judA dezamAM vizvavidhAlayA, te te dezanI jarUrIyAta pramANe judA judA tattvo para avalakhIte sthapAyelAM hoya che e kharuM, te paNa jagatanA sarva dezanAM vizvavidhAlayonI nIce pramANe cAra vibhAgamAM vaheMcaNI karI zakAze. (1) je vizvavidhAlayanI sthApanA kevaLa satyAnveSaNA mATeja che. (2) jenI sthApanA zIlasavardhana-sartana arthe ane vidvatA mATeja che. (3) jenI sthApanA susaMskRta manuSyo ( Cultured man or gentleman ) nirmANa karavA mATe che. (4) jenI sthApanA lokone rATalA raLI khAvA jevu zikSaNa ApavA mATe che. prasiddha zikSaNa zAstrI spriMga kahe che ke, pahelA vargamAM jarmanIne mukI zakAze. amerikana vizvavidyAlayeyane pahelA ane bhInna vargamAM mukI zakAze. trIjA vargamAM iMglIza vizvavidyAlayane mukI zakAze ane cothA vargamAM jApAnIjha vizvavidhAlayane mukI zakIzuM. kharUM joIzuM to koI paNa vizvavidyAlayane uparanA cAre vargamAM mukI zakAze, paNa je je vizvavidyAlayAnI zikSaNa paddhatimAM je je vizeSa tattvanuM avalaMbana karavAmAM AvyuM haze te te anusAre upara lakhyA pramANe bhAga paDI zake che. pre. sviMga memane amerikA taraphathI e cAra varSa pahelAM jaganAM judAM judAM vizvavidyAlayeAnu sUkSma avaleoNkana karavA mATe mokalavAmAM AvyA hatA, temaNe jamanA pratyeka dezanA vizvavidhAlayA jone The Universities of the world "6 " Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAnAM vizvavidyAla. 141 nAmanuM pustaka lakhyuM che, je pustakamAM te lakhe che ke-jagatanAM sarva vizvavidyAlayomAM jarmanInAM vizvavidyAlaye utkRSTa hovAthI ghaNAja amerikana vidyArthIo dara sAla jarmanI jatA hatA, paraMtu amerikana vizvavidyAlayo A ja jarmana vizvavidyAlayanI barAbarI karI zakatA lAgyA hovAthI have amerikana vidyArthIone jarmanI javAnI jarUra rahI nathI. saMpatti ane suprasiddha purUSane mATe hajI paNa barlina ane perisanAM vizvavidyAlaya, yuropamAM che gaNAya che paraMtu amerikana vizvavidyAlo che ke suprasiddha purUSonI chAzane khAtara jarA kamI darajananAM jaNAve che, te paNa saMpatti-upakara (equipinent) ane zikSaNa paddhatinI bAbatamAM te jagatamAM sarva zreSTha che. yuropamAM atyaMta zrImaMta vizvavidyAlaya perisa ane barlinamAM che. tenuM utpanna sarAsarI pItALIsa lAkha rUpiyA che, ne amerikAnAM keTalAMka vizvavidhAlaye ethI paNa vadhu saMpattivAna che. amerikana vizvavidyAlayonI sthApanA prathama jarmana vizvavidyAlayonA tane anulakSine karavAmAM AvI, paraMtu dezanI ane lokonI jarUrIyAta tarapha laya ApatAM AgaLa jatAM e tamAM eTale badhe pheraphAra karavAmAM Avyo ke have amerikana vizvavidyAlaya eTale prathamanA karatAM taddana judI ja DhabanuM vizvavidyAlaya. jarmana vizvavidyAlanuM mukhya tattva jene chAvaraNa (ccctive system) kahe che te che. IkSiA vizvavidyAlayamAM sakhtAI (compulsory system) vadhAre hoya che, te ghaNe bhAge zikSaNa ApavA karatAM parikSA levAnuM ( examining universities ) kAma kare che. tethI ulaTuja jarmana vizvavidyAlaya zikSaNa ApavAnuM pavitra kartavya banAve che, amerikana vizvavidyAlayamAM jamanInI pekeja, zikSaNa ApavAnuM kAma karavA uparAMta temAM chAvaraNa paddhati ghaNI unnatAvasthAe pahoMcelI che. yuropamAMnAM ghaNAMkharAM vizvavidyAlayo ghaNA bhAge garbha zrImaMto mATe ja che, ema kahIzuM to cAlaze. amerikana vizvavidyAlayo tyAMnI prajAsattAtmaka (Democratic) rAjya padanI upara heIne garIbo mATe paNa cheja. bIjA dezomAM zikSaNecchu lokone vizvavidhAlayamAM javuM paDe che, jyAre amerikana vizvavidyAlaye leke pAse jAya che, bIja dezomAM yunIvarsITIomAM lokonI savaDapara bIlakula lo apAnuM nathI tyAre amerikAmAM lekanI savA mATe prathama lakSa apAya che. amerikana vizvavidyAlayamAM paga mukatAMja, samatA ane ekyatAnuM sAmrAjya jaNAya che. (Campus) e zabda sAMbhaLatAMja amerikana vidhArthIne AnaMdano ubare Ave che. pitAnA vizvavidyAlayanuM bhoMyataLouM ( Campus che temane potAne badhI paNa adhika prIya hoya che. tenuM mukhya kAraNa e che ke vizvavidyAlayamAM, ezaArAmanI, vizrAMtInI ane sAmAjIka saMkhyAnI vizeSa savaDa tyAM hoya che, te eTalI badhI ke te vidyArthInuM eka chavanaja banI rahe che. keTalAka vidyArthI dareja sAthe ekaThA maLe temAM zuM majhA Ave che tenI hiMdustAnanA vidhAthIMone pharI kalpanA Ave? ahIMnA vizvavidyAlayamAM judI judI kolejo bhegI karelI hoya che. dAkhalA tarIke, muMbaI vizvavidyAlayanI badhI ArTa kaleje maLIne ekaja ArTa kaleja banI che. khetIvADI vaidhakIya ane ejayarIga vigere bIjI keleje paNa ekaja ThekANe che. sAtase ADase ekaranA eka gALAmAM AvI judI judI kolejo ekaThI karI che. AnI kalpanA karazo eTale tamane amerikana vizvavidyAlayanA vistAranI kalpanA sahaja Avaze. kolejanuM AvuM eka kendrasthAna thavAthI ghaNA phAyadA thAya che. eka to AvAM vizvavidyAlamAM kharca Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 buddhiprabhA. ochuM thAya che, ane bIjuM e ke vidyAlayanuM kava ( efficiency ) vadhAravAnuM ghaNuM saraLa paDe che. muMbai vizvavidyAlayanI, elIsTana, vIsana, seTalIyara, pharagyusana, Dekana ityAdi kaleje ekaja viye zIkhave che, A badhAnI maLIne eka koleja karavAthI ghaNA paisA bace ane uttama adhyApakanI nImaNuka karavI saraLa paDe, e khullu ja che. e sivAya ekaja vizvavidyAlayamAM judI judI kolejo hevAthI bIjAM paNa keTalAMka nukazAna che. judI judI kolejomAM zikSaNa paddhatI thoDI ghaDI pheraphAravALI hoya che ane tethI karIne ekaja vizvavidyAlayanA paNa judI judI kAle enA be vidyArthIonuM zikSaNa samatala hatuM ja nathI. eka ja rasIniyara reMgAra vAMjane kAyado ekaja vizvavidyAlayane maLavAthI bAjI kelenA vidhArthIone te koleja game- paNa temane te "pI" lAge che ne tethI-AvA pRthakkaraNane laIne vidyArthIone, potAnA vizvavidyAlaya saMbaMdhI vizeSa prema ke abhimAna rahetuM nathI. enuM eka mukhya kAraNa e che ke zikhavanAra adhyApaka judA ane padavI ApanAra saMsthA judI. kembrIjane padavIdhara potAnA vizvavidyAlaya karatAM pitAnI kolejanuM ja vadhAre abhimAna dharAve che, ane te seMTansa koleja agara te krAIsTa kolejanA nAmathI ja oLakhAya che. AthI ulaTu amerikana vivAthI kolejane bIlakula oLakhate ja nathI tene prema to potAnA vizvavidyAlaya uparaja hoya che. AthI judI judI kolejonA vidyArthIone bhedabhAva jaNAya che te A padavIthI judo rahe che. khetI-vaidhaka-IyarIMga vigere je bIjI Dholeje hoya che, tenA vidyArthIone keTalAka vighayo eka sarakhA ja zIkhavAnuM hoya che. dAkhalA tarIke, rasAyanazAstra, dizAstra, dhana spatizAstra, prANirAma, ItyAdi sAmAnya viSa khetInA, vaidhakana ane keTalAka ArTasanA vidhArthIone paNa sarakhAja zIkhavAnA hoya che. AnuM hovAthI, dareka kaeNlejane teja upakaraNa lAvavAmAM ane zALAo, kAryAlaye bAMdhavAmAM vyartha judA judA nAnA kharce karavA paDe che. punAnI phargyusana, khetIvADI, prajInIyarIMga ane Dekkana kolejanAM upakaraNalo ane prayogazALA mAM karyo hoya to keTale acAva thAya ? ane temAM keTaluM badhuM sAma ( efficiency) lAvavAmAM AvI zake? tenI kalpanA karo ! keTalI moTI rakama navina zodha karavA pAchaLa kharcI ane rokI zakAya? paNa Ama na thavAthI thayuM ema ke, vizvavidyAlayanA eka paNa upakaraNAlayamAM ekAda navina zAstrI zodha karavA lAyaka sAmartha rahyuM nahi. muMbAI vizvavidhAlayanI Ajapayena cALIsa-pacAsa varSanI hayAtI daramyAna keTalAka zodhamAM nIkaLyA-kahe ke vizvavidyAlaye keTalA zodha pedA karyA? A praznane zA uttara daI zakIe ? hiMdI adhyApakonI vAta bAjue muke ! paNa muMbaI yunivarsITInA keTalA iMgliza chephesaroe navina dhoLa karI ? jyAre vizvavidyAlayanuM A satyAnuM kAma, tenA taraphathI yathArthapaNe bajAvavAmAM na Ave to tene "vizvavidhAlaya" e nAma bhe kharuM ke amerikana vizvavidyAlayamAM, adhApara grastha zedhaka na hoya to tene prophesara tarIke kadI paNa nimavAmAM AvatA nathI. tenA nAma pachavADe padavIonAM game teTalAM puchaDAM hoya, paNa tene prathama Instructor (zikSaka), pachI tenI zodhakhoLa pramANe, upAbApaka, ane chevaTe adhyApaka tarIke nImavAmAM Ave che, kaoNlejonA AvA ekIkaraNathI amerikana vizvavidyAlaya eTale, jANe sAmarthanuM kendra na hoya ema lAge che. keda paNa sArA amerikana vizvavidyAlayamAM 1 College of Arts and Sciences, 2 Colleges of education, 3 College of Social Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAnAM vizvavidyAlaye. 43 Science, 4 College of Engineering, 5 College of mines. 6 College of Chemistry, 7 College of Agriculture, & College of Law, 9 College of Commerce. 19 College of Medicine, it College of Pharniacy, 12 College of Dentistry, 13 Graduate school, 14 Uni. versity Extension Dept. 15 College of Forestry, 16 Dept. of Biology and Geology, 27 School of Politics, 18 College of Phi. losophy vigere ghaNI kaleje hoya che, jyAre muMbAInI sarva kelene ekaThI karIe te ant 1-1 Arts College, 2 College of Medicines, 3 College of Agriculture 4 College of Engineering eTalAja vibhAga paDI zake. A parathI amerikana vizvavidyAlayane vistAra vAMcakonA layamAM barAbara utarazeja. judI judI kolejomAM " University studies" nAmanuM mAsika agara trimA. sika prasiddha thatuM hoya che. evuM niyatakAlina patraka bAda vizvavidyAlayamAMthI eka paNa nIkaLatuM jaNAtuM nathI. e patrako tyAMnA prophesara ane vidyArthIoe karelI zodha avalokana karIne prakAzamAM lAve che. tyAMnA judAM judAM vizvavidyAlaya taraphathI lagabhaga trIsathI eMsI AvAM patra bahAra paDe che. te uparAMta vidyArthIo taraphathI calAvavAmAM AvatAM ghaNAM patro, ekAda dainika ane pAMca sAta mAsika prasiddha thAya che te te judAMja vizvavidyAlayanA samAcAronuM eka dainika patra cAle che te uparathI tenA vistArnI kalpanA Avaze. eka vizvavidyAlayanA ( can pus) nA vIsathI pacAsa makAne je te vizvavidyA layanA AkAranA ( size) nA pramANamAM hoya che. adhyApaka, upAdhyApaka ane zikSA maLIne vidhArthIonI saMkhyAnA pramANamAM aDhIsethI sudhI hoya che. 6000 vidyArthI enA eka vizvavidyAlayamAM Azare 800 zikSaka hoya che. sarAsarI daza bAra vivAthI dITha eka mAstara hoya che. ema hoIne paNa tyAMnA prophesare hiMdustAnanA prophesaro karI kAma vadhAre kare che. amerikAne koI paNa prephesara aThavADIAmAM sarAsarI seLathI evI kalAka kAma kare che ne bAkIne vakhata zodhakhoLa karavAmAM mAne che. hiMdustAnanI kele jamAM ucca zikSaNanA prAra-rejanA phakata cAra kalAka khullAM hoya che. jyAre amerikAnA vizvavidyAlayanAM dvAra savAranA AThathI te rAtrInA daza vAgatA sudhI khulelAM ja hoya che tyAMnA vidyAlayamAM koI paNa prophesara savAranA ATha vAge pitAnA kAmapara Avyo ke te ghA karIne sAMjanA cha vAgatAM sudhI te ghera ja nathI, phakta bArathI eka sudhI bapore ghera jamavA jAya che, agara te tyAMja maMgAveluM jamaNu jamI le che. tyAMnA prophesarena pagAra paNa ahIMnA karatAM vadhAre hetA nathI. hiMdustAna ane amerikAnI raheNumAM lagabhaga chagaNe pharaka che. hiMdustAnamAM darekane jamavAnA tathA oraDI bhADAnA maLIne paMdara rUpIAthI vadhAre kharca AvatuM nathI tyAM sattarathI ochuM kharca AvatuM nathI. tyAM adhyApane (p incipal) ne moTAmAM moTe bhAre pagAra rUpIA 1250 thI adhika heta nathI jyAre ahiM prInsIpAlane be hajAra rUpI sudhI pagAra maLI zake che. ahiM sTeTa vizvavidyAlayanI phI vArSIka savA rUpIA hoya che, tyAre tyAM paMcANuM 3 pIAthI vadhAre hotI nathI, tyAM vizvavidyAlayamAM seMkaDe trIsathI cALIsa vidyArthI gharanI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 buddhiprabhA. koDI paNa khacya sivAya zikSaNa laI zake che, jyAre ahIM seMkaDe cAra pAMca vidhArthIone paNa te savaDa maLavI muzkela che. upara jaNAvelA (pa rUpIAmAM vidyArthIone tyAM vizvavidyAlayamAM ghaNI sArI suvaDa maLe che. ghaNuMkharAM meTAM vizvavidyAlayomAM " Social Club House' nAmanI ekAda saMsthA hoya che. tyAM vidyArthIone baporanuM jamaNa ane bIjA bhAIbaMdha vidyArthIo sAthe vArtAlApa karavAnuM ne vitI levAnuM maLe che. pratyeka makAnamAM " A5 nira" ( hygeianic fountains ), zocakUpa, hAtha dhovAnI naLIo, vagere savaDe bharapura hoya che. uttama sAbu ane hAtha meTuM luchavAnA TuvAla paNa e rakamamAMthIja purU pADavAmAM Ave che. lAyabrerImAMnA copAnIyAM ne pustako paNa maphataja vAMcavA maLe che. amerikAnA vizvavidyAlayanI lAyabrerI eTale be lAkhathI ATha lAkha bahu mUlya graMthane, pracaMDa samudAya samaje. nahi ke ahiMnA je kaMgAla samudAya ! vividha mAsika ane pa maLIne eka hajArathI cAra hajAra saMkhyA mahine Ave che. lAyabrerImAM pAMca sAtameM vidyArthIone besavAnI khurasI TebalanI savaDa hoya che. prAtaHkALathI rAtanA daza vAgatAM sudhI A jagyAne upayoga strIpuruSa vidyAthIe. chUTathI kare che. e sivAya ahiMnA vizvavidyAlayamAM (Seninor rooms) eTale paMdara vIza vidhArthI rahI zake tevI nAnA pustakAlayavALI kholIo hoya che te judIja, tene upayoga trIjA-cothA varganA padavIdhara vidyAthaone karavA devAmAM Ave che. A pramANe ghaNA kharA vidyArthIone abhyAsa karavAnI savaDa vizvavidyAlayamAM ja hoya che. vizvavidyAlayamAM svataMtra paNa ophisa hoIne dareka vidyA ne TapAla mATe alara TapAlapeTI letter box ApavAmAM Ave che. A peTImAM vidyArthIonA patrA, rajIsTara, rajIsTAra tarakana lekha patro vigere mukavAmAM Ave che. je surakSitapaNe vidyArthIne ja prApta thAya che kAraNa teo divasamAM be vAra pitAnI kuMcIthI pitAnAM svataMtra tALAM khAlI petAnI TapAla meLave che, arvAcIna upakaraNathI paripa sajAvelAM atyuttama tAlImakhAnAM vidhArthIone kaTamAMja vAparavA maLe che. A tAlImakhAnAomAM ane bIja makAne mAM, temAMnA vidhArthIone pahoMce eTalAM kabATa paNa tyAM hoya che. pratyeka varSanI zarUAtamAM A kabATamAMthI eka eka khAnuM dareka vidhArthIne ApavAmAM Ave che. jemAM te pitAnAM ghaDAM ghaNuM pustako kapaDAM vagere paracuraNa cIjo mukI rAkhe che. tAlIma lIdhA bAda snAna karavuM e uttama hovAthI tyAM snAna karavAnI paNa uttama seI che. eka sAmaTA so so vidyArthIo snAna karI zake evI ThaMDI ane garama "tuSAranalikA" (Spray Baths) pANInI bharelI naLIo dareka snAnagRhamAM hoya che. ahIM savAranA ATha vAgyAthI te saMdhyAkALe sAta vAgatAM sudhI garama ane ThaMDu pANI nhAvA maLI zake che. sAbu ane TuvAlanI vyavasthA paNa ghaNuM ja uttama hoya che. ATalA thaDA kharcamAM-85 rUpIAmAMja ATalI badhI savaDa zikSaNa uparAMta maLe che. taduparAMta ATalA thoDe kharcamAM vidhAthIonI davA vigere paNa kiTamAMja-maphata karavAmAM Ave che. temaja krIkeTa, TenIsa, phuTabela, beDamIMgaTana vigere sAdhane paNa tyAM teja kharcamAM purAM pADavAmAM Ave che. AvI rItanI dareka jAtanI uttamottama savaDa vizvavidyAlayamAM hovAthI-vizvavidyAlaya, vidyArthIne pitAnA ghara jevuM ja priya lAge temAM zI navAi? ( vadhAre jANavA lAyaka bAbate have pachI AgaLa cAlu. ) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaikika nyAya priyatA 145 alaukika nyAya priyatA. jema pRthvI ane AkAzanA hRdayamAM AkhuM jagata samAyuM che, tema satya ane pramANikapaNanA piTAmAM " nyAya" samAyale che. pAdarAkarami zaheranI gAdI para je chello rAjA che, tenuM nAma TAskiMdhana dhI prAuDa "garviSTa TArkiMdhana" hatuM. tene svabhAva atizaya garvida ane 60 hevAthI remana leka teno atizaya cheSa karatA ne tene dhikkAratA. azvina ane tenA chokarAnA dupaNuthI remana leka eTalA badhA trAsI gayA ke teoe chevaTe meTuM baMDa karyuM-ne TakiMvanane sahakuTuMba remamAMthI hAMkI kahA; ne leke e rAjakuTuMbanA koI paNa purUSane gAdI para nahi besADavAne nizcaya karyo. leDakoe romana saradAre paikI be zarIrane lAyaka saradAra cuMTI kahAyA ane temane "konsala" evI padavI, ane sarva rAjakArabhAra temane soMpI dIdhe. ane nakkI karyuM ke dara varSa navA "kensala" cuMTI kahADI temane nImavA ne temane rAjakArabhAra pa. A harAva mujaba roma zaheranA pahelA be "kensala" je cuMTI kahADyA temanAM nAma kalATInasa TAvinasa ane myunIsa buTasa evAM hatAM. TArTivana rAjA virUddha je lokoe baMDa uThAvyuM hatuM temanA A baMne AgevAne hatA. A baMne rAjAnA khAsa heIne rAjAe temane ghaNuM mAna ApyAM hatAM, paNa sAthe sAthe rAjAnA samAvaDIyA paNa te hatA. goviMda ravine jevI rIte yuziyana saradArane marAvI naMkhA tevIja rIte ke vAra pitAne paNa mArI naMkhAvaze evI dhAstIthI buTasa mAMDe hevAne ga ghaNuM varSothI ryA karato hato, ne tethI ja leke e tenuM nAma buTasa ( gAMDo-Mad) rAkhyuM hatuM. paNa jyAre romana loka rAjAnA trAsathI kaMTALI gayA ne tenA viruddha baMDa uDAvyuM, tyAre te pitAne gAMDapaNane janmyo kADhI nAkhIne lokone AgevAna banya, ane AvA kaTokaTInA mAmalAmAM tenA gharano tathA DahApaNane kone bahuja upayoga ne phAyado thaze. A pramANe A be konsone rAjya amala cAlu chatAM paNa rAjA Tarkivanane rAjyamAM pagapesAro karI punaH rAjyagAdI saMpAdana karavA prayatna cAluja hati. remanA tarUNa saradAro paikI keTalAka rAjaputranA vajana dete hatA. temanA manamAM tenA bApane ( rAjAne) pharI gAdI ApavI evuM ghaNI vAra lAgatuM. kAraNa temane loka svataMtratA karatAM rAjaputrane niHsima sneha vadhAre kImatI lAgatuM hatA. A tarUNa saradAre bhegA TAyarasa ane TAI berIyasa nAmanA buTasanA be juvAna chokarAo paNa sAmela hatA. A sarva tarUNa saradAre eka divase rAtrIe, A bAbata nakkI karavA bhegA thayA. ane ghaNuM takarArane aMte, game te jokhame rAjA Takivanane pitAnI gAdI pAchI meLavI ApavAnuM nakkI thayuM, ne tevA ane patra lakhI taiyAra karyo ane te pahoMcADavA mATe eka jAsusane svAdhina karyo. have kama dharma saMyoge evuM banyuM ke je divAnakhAnA sarva tarUNenI upara jaNAvyA pramANe-bhavati na bhavati cAlatI hatI. tyAM hinDisina nAmano eka gulAma hato. prathama to tene kaMI paNa saMzaya Avye nahi, paraMtu jyAre teNe ghaNuM mANasene cintAtura cahere Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. ane utAvaLA utAvaLA ghaNuM mANasone divAnakhAnAmAM pesatAM nIkaLatAM joyA, tyAre te ekadama camakyo, ane teNe eka meTA bAranI phATamAMthI chupAIne sarva kArasthAna jemAM ane jAyAM. masalata thaI rahyA bAda eka pachI eka tarUNa saradAra divAnakhAnAmAMthI bahAra paDayA ne cAlatA thayA. temanA jevA bAda te gulAma chupAvAne sthaLethI bahAra paDayo. tene have zuM karavuM tenI jarA paNa suja paDe nahi, ne tenI sthiti ekAda miSTa mANasa jevI banI rahI. je ekadama buTara pAse jaIne ema kahuM chuM ke keTalAka taraNa saradAra TAvina rAjAne punaH gAdI para besADavAno prayatna kare che, ne temAM tamArA baMne chokarA sAmela che" tApaNu paMcAta che, kadAca svastha esI rahuM topaNu paMcAta che kAraNu mArI pharaja bajAvyA sivAya khArAthI rahevAyaja kema? AvA dharmasaMkaTamAM bicAre te gulAma ku. chevaTe teNe " vahAlIrIyasa" nAmanA saradAra pAse javAno nizcaya karyo. A saradAra romana lokone mAnIta ne AgevAna saradAra hatA ne tethI teoe tene pikalIkolA" "kamitra" evuM upanAma tene ApyuM hatuM. bliDisiase hAlerIasa pAse jaIne, pite najare joyaleTAkiMvana rAjAne gAdI para lAvavAno tarUNa saradArono-prakAra tene nivedana karyo, te sAMbhakaLatAMja te lokahi teju saradAra atizaya Azcaryacakita ane kahe ke Aja banI gayo che ATalI ATalI mahenate meLaveluM prajAsattAka rAjya chepaNa keTalAka adhamane rUcanuM nadhI ema jANI te lokapriya saradArane atyaMta dhi caTake. teNe te gulAmane pitAne tyAM rAkhI lIdhe, ne pite bane teTalA sArA ane dIe ne gulAme laIne tAbaDatoba nIkaLe che je DekANe te taraNa saradAranI khaTapaTa cAlatI hatI tyAM Avyo ne te gharanA daravAjA teDIne sarva jaNa aMdara ghusyA. te sarvane jaNAvyuM ke huM keTalAka saradAre tathA te jAsusa tyAMja hatA ane hajI sudhI te patra rAjA Tarkivanane pahoMcyo nahe. A pramANe sarva prapaMca khulle paDe ne te "kamitra" saradAre pitAnA gula mAnI madadathI sarva saradAre tathA te patra sAthenA jAsusane keda karyA. te vakhate gunegArone nyAya kansala jAte piteja karatA, ne teTalA mATe teo phorama" eTale bajAramAM-bara vastImAM besatA hatA. temanI banne bAjue deha saMrakSaka ( Body Guards) ubhA rahetA. ne teo "liTarsa " kahevAtA. temanA darekanA hAthamAM lAkaDI, barachI, kuhADI vigere rahetAM hatAM, kensala jevI zikSA pharamAve ke turtaja "likaTarsa" gunehagArane pitAnI-lAkaDI agara cAbukathI zikSA karatA-athavA jene dehAMta daMDanI zikSA karavAmAM AvI hoya tene kuhADIthI mArI mArI purI karatA. tyAM koI-vakIlo-oTA kharA bacAvanA purAvA agara apavAda nahatA. gunehagAra ane dayA e be bAbatone te romamAM hamezAM zatrutAja hatI. mATe ja tyAM gunAha eAchA thatA. kAraNa gunehagArepara dayA e te gunAhane uttejana ApavA sarakhuM ja che. TAvina rAjAne pharIthI gAdI para lAvavAnA prapaMcamAM je tarUNa saradAro sAmela hatA te badhAne bhara bajAramAM, te bane kensale pAse nyAya mATe ubhA karavAmAM AvyA, ne temanA para dezanA bhayaMkara Aropa mukavAmAM Avya-lerIyase-te jAsusa tathA patra tyAM raju karyA, ane khinDisiyasa gulAmanI sAkSI raDu karavAmAM AvI. lakSAvadhi manuSyothI te nyAya karavAne ceka bharAI gayA hatA. tarUNa saradAroe bhale ne jenI tane darekanI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaikika nyAya priyatA. 19 sahI karavAmAM AvI hatI e te-bhayaMkara patra-moTethI sarvene vAMcI saMbhaLAvavAmAM Avyo. ATaluM thayA pachI te tarUNa saradAre potAno gunehu nAkabula zI rIte karI zake ? A taraNanI sAtheja buTasanA be yuvAna putreDa paNa hatAja ema upara jaNAvyuM che, ne te eno nyAya karavAnuM duHkha bhareluM kAma buTasanA ja hAthamAM AveluM hovAthI lokone ghaNuM ja kharAba lAgyuM. bIjA kensala kalATinasanI AMkhe te AMsuthI bharAI gaI. A prapaMca khulle karI denAra vAlerIyara paNa atyaMta pastAvA lAge. paraMtu buTasa pote potAnA zAMta, gaMbhira ane nyAyI caherA para koI paNa jAtane keraphAra ke vikAra na dekhADatAM, patAnuM kartavya banavavA taiyAra thaze. hAlanI potAne mAthe AvI paDelI pharaja game teTalI duHkhadAkhaka ane bhayaprada hoya, paNa te vikAravaza na thatAM avazya bajAvavIja joIe ema teNe nakkI karyuM. potAnI sAme ubhelA potAnA beu chokarAo tarapha atyaMta ugra mudrAthI joIne, temane saMbodhIne te beltha -" TAyasa ane prAiberiasa ! tamArA baMne jaNa upara mukAyelA Aropa kharA che ke khoTA? tame tamArA aparAdha mATe zuM kaho cho ? tamArA deza jevA ati bhayaMkara gunAha mATe tamane ghaTatI sajA kema na karavI tenuM kAraNa batAvI zake che ? bolo. eka ne eka ja prazna teNe traNa vAra pitAnA chokarAone pUchyA, paNa teo eka akSara paNa bolI zakyA nahi. javAba devAnI temanI mitaja cAlI nahi-are nyAyanA tejathI camakI raheluM buTasanuM mukha joI teo uMcuM joI zakyA nahi. te kharekhara aparAdhi che, tema teo khAtrIpUrvaka jANatA hatA. jyAre te baMne aparAdhio kaMi paNa bolI na zakyA tyAre buTase atizaya gabira ne zAMta mudrAthI "lIkae " tarapha je bolyA : " likarsa! A chokarAoe aparAdha karyo che, ema sAbita thAya che. vyaya hukama kahe che ke temane gardana mAravA. mATe tame amArI pharaja bajAvavA taiyAra thAo." A beu chokarAone bacAvavA kalATinasa tathA bIjA hajAre romanA lokoe buTasane vino paNa te daDha nizcayI tathA zuddha ne kaDakanyAthI chuTasa ! mAtra eTaluMja be ke nyAyanI najaramAM badhAMja sarakhAM che. pachI te bIje hoya ke hAre pitAne putra hoya. hArI pharajanA pavitra Asana parathI mane koI daLI pADavAno prayatna na karazo. nyAya karanAra mANasa che, paNa vAya jAta devI che. basa ! thaI cUkyuM. bruTasane hukama thatAM ja te beu tarUNene pakaDI, temanA hAtha pAchaLa bAMdhavAmAM AvyAM, ane buTasa jevA pitAnA dekhatAM ja tenA komaLa-gabharU dIkarAonI gardane-kuhADInA ghAthI dhaDathI judI karavAmAM AvI. basa buTasa vAMjhIo thaye. uparano prakAra khalAsa thayo tyAra bAda buTale tadana zAMtapaNe nyAyAsana cheDayuM ne pitAne ghera gaye. ghera jaIne putravatsala pitAe potAnA bALako para AMsu reDayAM haze ke nahi te ame jANutA nathI. nyAya te AnuM ja nAma ! prabhu amArA bhAratavarSamAM AvA satya nyAya karanAra nyAyAdhize ghaNA jajo. rasabAla, - - -- - Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 buddhiprabhA. kAvyakuMja. jinezvara megha-pratibhavya jIvarUpa cAtakanI vijJapti. vaDAlA re ama para karUNa dhArI. je te paNa tyAre gaNIne, aAramAM arajI svIkArI. hAlA. dIna dayALu dharmadhuraMdhara, tApa nivAraka trAtA; mahera karIne mArI najare, Ape nirbhaya vAtA. kAlA. 1 sarvottama je je dAtAre, te paNa yAcaka dvArA, AvI meTAi pAmIne, kara saMkeca na pyArA. vahAlA. 3 gAjavIja moTAI trIza, atizaya rUpa jagamAM, dAna mahattA sarva prANunA, vyApI che. giragamAM, hAlA. tApe tapiyA bahu akaLAyA, tApa have na sahAta; vATa joine beThA hArI, kaMI tuM me thAta. vhAlA. 4 kalikAlamAM sarva sarIkho, thA nahi tuM jaga rAjA; bhedabhAva rAkhyA va varSe, evI che tuja mAjhA. bAlA. 5 gaDagaDa gAje bhavya mayura, nAce harSollAse; hRdaya sarevara blakAI jaI sabhAthI vikAze. hAlA. da. camaka camaka upayoganI dhArA, vijaLI cakRdiza camake, zAnita vAyu sararara sarake, ghana nide ghamake. DAlA. che AtmA saMkhya pradeza kSetre, dharmaboja jana vAve; jJAna sUrya kiraNona: tApe, aMkura ddhi suhAve, hAlA. 8 mahera karIne parama prabhujI, varase jharamara dhAre; buddhisAgara bhavya vAta nI, caTaze rahelA hAre. hAlA. 4 raghaM. saMsAramAM dhana-dhAnya-vana-artha je dekhAya che ! jenA thakI aizvaryazALI jagata jana lekhAya che ! sAMdarya-sukha-lami-vibhavajeno are abhimAna che ! che nitya ! ke nazvara ! vicAro je sahu dhimAna che !! kalpelinA "Ata che A kALa zo vahI jAya che ! kaMI kaMI kaLAe-zAstra lupta thaI gayela jaNAya che ! kaMI kaMI dhanI-mAnI-mahodaya-vIravara jamyA ahiM ! zuM Aja tenI leza paNa smRti jagat janane che kahIM ? A ratnagarbhA bhUpare kaI kaI supupe avataryo ! dezI videzI jana kasame kaMIka pakva thaI kharyA ! Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaI prajAnI sabhyane guNavAnanI gaNanA thaI? kahe grIka-mana-bhAratI se zaktio kyAM kyAM gaI? hA ! tela mardana zirSa je para chava cAmara thAya che ! candana vilepana Adi-thI vaLI bhada viSe marI jAya che ! paNa hAya ! mRtyu mArga letAM sarva dhaLa maLI gayuM ! saMsparSa paNa karatuM na ko-hA ! hAya ! zuM bAkI rahyuM ? saghaLa vinAzI, eka avinAzI "sakhA' dekhAya che ! je "ba " hAye jagat sarane pArasadha pamAya che ! " sAthI" sadA Aleka ne paraloka sukha dAtAra che ! sadadharma kevaLa sAra che-saMsAra hA nisAra che ! ! * rasAla, 22 guru pratye ziSyanI vinaMti. (lekhaka-pAnAcaMda jecaMda, mANekapura) harigIta. paMthi nija paMtha bhUli gahana aTavimAM kare, muMjhAya pAmara prANuo paNa patha tene nava jaDe; dayALu te padhikAne paMtha zubha darzAvaje, laghu ziSyanI vAre gurUzrI Apa vahelA Avajo. saMtApa ke tApa Rtu grISmanI jANe khare, vaiizAkha jeTha tape arere cAmaDI caracara baLe; he nAtha te saMtApane mAMhi zAnta karAvajo, ladhu zIbanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avajo. 3 ravo e dizAmAM paNa paMtha savA nava maLe. bhUlA paDelA pathIDAne koI jana tyAM nava jaDe; thAkI gayo prabhu cAlatAM zramane prabhu bharAvajo, ladhu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avaje. chAyA maLe nahi besavAnI baMdhane mAyA taNAM, luTAya lakSmI mAharI maLiA jahAM taskara ghaNa; tyAM zuM karuM e sAhibA prabhu carathI mUkAvaje, laghu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avajo. prabhu kalpanAnAM mAtA pitA bahena dArA jANIe, nija sAsu sasarA suta putri kema teha vakhANIe; Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 0 buddhiprabhA. ---- -------- -- -- - .+ - --- - - - -- --- -- -- - ---- ---- - , -- - - - --- = * - * - - - - - - - - - - - ToLuM maLyuM je Dubavat mamatAtaNuM mUkAvajo, ladhu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avaje. prabhu hRdaya mAruM phelatI A vyaMtarI ciMtA vaLI, utpAta karatI kare. huM dhrujate kSaNa vaLI; manaDu na Ave kAma tehane baMdhane baMdhAvaje, ladhu ziSyanI vAre gurUzrI Apa vahelA Avaje. rUpa dharmA prabhu navanavAM nAyaka paNe nA khare, zaramAuM chuM huM sAhibA muja kheda thAe paLapaLe; nija rU5 sAcu sAhibA mujane have pakhAvajo, laghu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avaje. 8 koI saMbaMdha dharyA dharAvyA harSa zeka karAviyA, jaga jANuo jaMjALavat mahArUpaNe bharamAviyA; mAre tamAre koI nahi e bhedane darazAvajo, laghu zabdanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avajo. kIdhI dayA nemI prabhu pazuo vize paLa vAramAM, rAjematI tyAgI prabhujI jhaTa gayA gIranAramAM; tima huM paNuM chuM pAMjare te pIjarU teDAvajo, ladhu zISyanI vahAre gurUzrI A5 vahelA Avaje. 10 ukaTa IcchA thAya che kupathathI chUTA paDuM, dhAryuM na mAruM thAya vahAlA jaMgale huM raDava vikaTa jajaMgalamAhI chuM rakSaNa hamArUM karAvajo, laghu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avaje. cikitsA nidAnathI paripUrNa vaidha vakhANIe, tasa vadhethI mukta regI je kadI nava jANIe; zuM kAmanA e vaidha mArAM duHkha dUra karAvajo, laghu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avajo. 12 lAlaca batAvI lAlacu tuma pAchaLa lAgI rahyA, bhAgane bramaNa mahArI aphasosa muja hRdaye rahyA, 1 verA kADhanAra taragALA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaka ja. 151 madha bIMduAvata Aza kakarI tehane jhaTa kAvajo, ladhu zabdanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avaje. 13 dhogatA nava mujamAM prabhu te hRdayamAM ThAvajo, vivekahIne huM chuM tathApi bALavata mama bhAva; he tAta mArA bALa haTha pUraNa hamArI karAvajo, laghu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avaje. rakSaNa hamArU nahI karo te dAda myAM kara ame. zaraNa karavA yoga che ne chuTaze kyAMthI tame, AlaMbane jema nAvavata bhavadhimAMhi tarAvaje, ladhu zISyanI vahAre gurUzrI Apa vahelA Avajo dayAnA dhuraMdhara dhyAne pAke hRdaya mAMhi paThAvo, yANI acaLa sthItAmathI mana acaLa meva; jyoti bhalI tyAM dIpati e mujane dekhADo ladhu zISya pAnAcaMdanI vahAre gurUzrI Avaje. "jAvatA vino che." (lekhaka-jamanAdAsa ThaladAsa sarApha, mANasA) gajhala khile sAhitya udyAne, prasArI pUrNa sugaMdhI; maja ape mIThI sone, kavitA e kavinI che. karAve pAna sane, madhurAM zIta jharaNonuM; rahe sA tAnamAM DolI, kavitA e kavinI che. phikhAve aikyanA pATha, kAve bI kusaMpanAM; dile usAha bahu Ape. kavitA e kavinI che. na cAhe svArtha vANamAM rahe niHsvArtha lamImAM; vade nA vyartha vacanone, kavitA e kavinI che. kare stutI dhanIkenI, garIbo sAthamAM rAkhI; rahIne eka nizAe, kavitA e kavinI che. jagAve premanI dhunI, batAve premane mahimA; prakAzI sarvanA dile, kavitA e kavinI che. vaDe nA kadi junuM, vakhANe nAya nA sArUM; nIcove tatva bemAMthI, kavitA e kavinI che. vitaMDAvAdane choDI, vade vAto sudharmonI; tyaje rIti adhamatAnI kavitA e kavinI che. 1 kara karaje. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 buddhiprallA. raMgAraga satya niSThAnA, jamAve raMga khUbIthI; karAve. svAti kramathI, kavitA e kavinI che. na rAkhe . rAma ne deSA, vikAse ucca uddeza kare jAgrata jIvanamaLane, kavitA e kavinI che. prabhuprArthanA sAranI DumarI. jyAM dhAtI, jhuhuM jITuM vata kharuM jANumAMre--e laya. jaya jaya aMtara jAnI hRdaya maMdiramAM AvAre, jaya jaya mahAvIra svAmI zAnti sudhA varasAvatere; bhAve tama bhakti nathI thAtI vikaLa vRtti zAnti nathI sAhAti (e) lakSe lAvajore. vaLage che bahu AdhivyAdhi, sAdhI zake nahi ethI samAdhi; TALI AtmaupAdhi prita pragaTAvore, yamaniyamArdika yAga na jANuM, mithyA mAyAmAM huM mAryuM; ApI anubhava TANuM, bhajana karAvajo, paca viSayanAM chuM pakaDANA, jukI jALa viSe jhakaDANA; have praMza ! akaLANA sukha darzAvaire. sakaLa kare janmAro hAro, vhAlama ArI ajIta bALane prema dharIne nibhAvo. jaya jaya ra jaya janma. 3 ---- ramaNi yazogAna ! 1 satI senarANI ! ! ! 5 . | janma janma. ja vipata vidArI; jaya jaya. 5 ( sA. kumuda, mu. pAdarA. jenA haiyAmAM heta heAya, jenI AMkhamAM rAma hoya, jenI AmAM mIThArA hoya, jenA hAthamAM kAma oNya, jenA jIvanamAM uccatAM, saraLato, kAmaLatA, dayA, jJAna, ne paropakAra heya te svarganI sundarI che ! duhA. ya, zayyAe suvAya nahIM; hAya, sAna vIyege sAthI. x * x x sukhanI zayyA hulAmahune valaje sAna sujANu, huM sute chelle sAthare; pApI nathI tuM prANa ! adha ghaDIe ArAmatI. manahara tArUM mukha huM jANu ajANe joyuM nahiM, AzA rahI uramAMhya, ate pAmyA A gati. "" halAmaNa jeThavA. " Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramaNi yazagAna ! 153 mahA kavi zekasapIaranA karUNAjanaka " romIyo ane jyulIyeTa " nATakanA jevo premanI parisImAne eka apratima dAkhalo, kAThIAvADanA suprasiddha jeThavA rajaputenA kuTuMbamAM maLI Ave che, halAmaNa jeTha, ane satI senanA duhA kAThIAvADanA sAhityane eka apratima namune che. prAcIna vakhatanI vivi, prema ane kAkozalyane e sAre bhAsa karAve che, kAThIAvADamAM vasatA keTalAka bhATa, cAraNe te e duhA uparaja nirvAha calAve che. prAcIna sAhitya, satIono prema-aDaga nizcaya, satItva ane temanA guNanuM darzana karAvavAnA hetuthI A vana rekhA oLakhAya che. vIrabALA satI sena e bAlaMbhAnA rANA rAjasiMhanI kuMvarI thatI hatI. te umara lAyaka thatAM rANA rAjasiMhe tenuM lagna karavA vara zodhavA sArU rIvAja mujaba rAjagorane kahyuM. gora rANAnA pharamAna mujaba vara zodhavA javA taiyAra thayA. tene jatI vakhate rAjakumArIe eka samasyA lakhI ApI, ne kahyuM ke A samasyA pUrNa karaze tenI sAthe mahArAM lagna thaze e samasyA e hatI ke - ghaDavaNa ghaDyAM, eraNe aDayAM nahi ? (nAvArtha eraNe aDakayA sivAya, vagara haDe ghATa ghaDayo che-e cIja kaI?) uparanI samasyA laI rAjagera gaye dezadezAvara ghaNuM bharo paNa keIthI samasyA pUrNa thaI nahi. Akhara nIrAza thaI pAchA pharatAM bAkI rahI gayelA baraDAnA DuMgaramAM Ave lA dhumalInA samayamAM te bA ane darabAra bharI beThelA dhumalInA rANuM ziyALane teNe pitAnA AvavAnuM kAraNa jaNAvI dIdhuM. ziyAe zamasyA vAMcI, ane tene pUrNa karavA ghaNI yukti prayuktio karI, paNa saghaLI phokaTa gaI. eTalAmAM tenI pAse beThelA tenA bhatrIja halAmaNe te zamasyA jovA mAMgI. tene ApavAmAM AvatAM teNe te vAMcI, ne turta nIce pramANe pUrNa karI brAhmaNane ApI:-- saravara svAta taNuM maLe, te mogherA metI nIpaje." { bhAvArtha - (saravaramAM rahelI chIpanA mukhamAM) svAtI nakSatranAM (vadanAM) biMduo maLe te manI pedA thAya che-e vastu te che.) upara pramANe zamasyA pUrNa thatAM brAhmaNa dhaNaja khuzI tha, ane halAmaNa jeThavA sAthe rasenanAM lagna karavAno nizcaya karyo. jyabALAnA guNa, saida, ne caturAIthI lobhAyalA rANuM ziyALane A vAta gamI nahi, jethI brAhmaNane ekAMtamAM belAvI, game tema yukti karIne te zamazyA pUrNa karanAra halAmaNuM nahi paNa piteja che evuM kahe goThavavA tene samajAvyuM. kahyuM che ke sarvaM guNA kAMcanamAzrayaMti! (bhAvArtha-sarve guNe kAcana (senAmAM-lamamAM, Azraya le che.) A sUtra pramANe jaranA lobhamAM te brAhmaNa lobhAyo, ne lAlacanA mAryA zivAjIe kahyuM tema, zamasyA pUrNa karanArane ThekANe tenuM nAma goThavavA kabula thaye. thoDA divasa rAja mahemAna tarIke rahI vidAyagIrI laI rAjagora bAlaMbhA gayo, ane ziyAe senanI samasyA pUrNa karavAnuM sarvane vidIta karyuM. rAjabhuvanamAM rAjagora zamasyA pUrNa karI lAvavAthI AnaMda vartAI rahyA, ne mukarara karele divase rAjakuMvarIne laI dhumalI javA rAjagArane rAvane rAjasiMhe pharamAvyuM. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. lagna mATe nimele muhutaeN purohita rAjabALA sAthe dhumalI AvyA, ane darakhAra taraphathI ApavAmAM Avele utAre teo utaryAM. 154 .. lagna karavAnI khuzAlImAM magna thatA kumAra halAmaNane tenA eka vizvAsu khavAse jaNAvyuM ke sAna sAthe siyAjhanI paraNavAnI marajI che. " khavAsane meDethI AvA nahi dhArelA zabdo nIkaLavAthI halAmaNu kumAra Azcarya cakita thayo ane murabInA putravadhU para kuMdaSTi jANI ghaNA dilagIra thayA paNa pitR bhaktinA prabhAve tenI marajI ema hoya to ema karI " ema te khavAsane teNe jaNAvyuM. satya evI pusatkRSTa vastu che ke tene grahyu karanArane sAre vizrvanA aNudI' hAtha tene madada karavA sadAya tatparaja rahe che. evI rIte sattInuM satya sacavAvAnuM nirmANa thayeluM haze, tethI eka divase evA prasaMga Avyo ke saiAnane utArathI tenI dAsI panapara pANI bharavAne ga, tyAM ziyA"nI dAsI paNuM AvI hatI. eka khIjAne pANI bharatAM chAMTA uDatAM anya anyane hAMzAtarI thaI ane vAta vadhI paDatAM ekamekane meNAM TANAM para utarI paDI. eTale ziyALatI dAste melI:--- bAMdhI muDI lAkhanI, udhADI thA khAya; hulAmaNu dRA pArakhe, sAna ziyAne ya. ( bhAvArtha..huM dAsI ! bAMdhI muDIja rAkha, kAraNa te lAkha rUpIAnI amUlya che, te te ughADavAthI khInakImatI che. dulAneA pArakhanAra hulAmaNu che. tyAre sAna ziyA sAthe paraNe che mATe mApamAMja rahe ! " ) ziyAnI dAsIne mAMDhe A zabdo sAMbhaLI seAnanI AsI jakhavANI paDI gaI, ne JAna pAse jai raDI paDI ne kAraNa puchatAM te eTalI keH-- khAI ane bAMdI laDhI, eka vacanane kAraNe, nadIe bharatAM nIra; zeAsAyu. mAruM zarIra. ( bhAvArtha hai bAi! nadIe huM pANI bharavA gaI hatI, tyAM ziyAnI dAsI mArI sAthe vatI, te eka vacana kahyuM, te sAMbhaLI mArUM mana dukhAyu che. ) sAte puchyuM ke evuM zuM kaDavuM vacana teNe kahyuM ? tyAre seAnanI dAsIe panaghaTapara banelI hakIkata tene jaNAvI, maiM kahyuM ke tamArI zamA pUrNa karanAra ziyALa nahi paNa hulAmaNu che, ne tame purehitanA prapacamAM phasAyAM che. dAsIne mAMthI A zabde sAMbhaLatAMja meAnanI rageragamAM dha vyApAra gayA te te krodhe sAkSAta jagadaMbA svarUpa dhAraNa karyuM. teNe turtaja rAjagArane melAvI magAvyA, ne tene puchyuM ke " zamasyA pUrNa karanAra purUSa kANu che ? kuMvarInI dhAne hrasvarUpa e bhayathI DarI jaI-samazyA pUrNa karanAra ziyAcha nahi paNa halAmaNa kumAra che e satya vArtA kahI dIdhI. sAte lAlacamAM lapaTAyalA gALane dhIkkArI kADhI mukyA ne banelA banAvathI te zAkasamudramAM DubI gai, ziyAne tyAMthI rivAja mujaba sAnane mATe dAsIe pAka laI AvI, tenu sAne apamAna karI poSAka pheMkI dIdhA. dAsIone tema karavAnuM kAraNa puchtAM sAne kahyuM suDI bharyAM zaNagAra, ziyAnA be nahi, lAmaNa bharathAra, ziye hamArA sAsarA. -- Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramaNi yazogAna 155 (bhAvArtha-A chAba bharyo zaNagAra ziyA taraphane Avela mane nA zobhe kAraNe mAre bharathAra te halAmaNa che ne ziyo te mAre sAro che.) senane mATe A samAcAra sAMbhaLI dAsIo turtaja chAba laI pAchI pharI darabAramAM AvI, te senane tyAM banelI saghaLI hakIkata ziyAjIne kahI batAvI. sane mhAruM apamAna karyuM samajI ziyo gusse thayo ane ApaNe vAta kema khulI teno vicAra karato beTho. thoDI vakhate ene vicAra tho ke, A kAmamAM halAmaNano hAtha hovuM joIe. evuM anumAna karI teNe turtaja kumAra halAmaNane bolAvyo ne turataja deza cheDI javA hukama karyo. halAmaNa dezavaTe javA nIkaLe, tene senanI dAsI rastAmAM maLI. teNe jeThavAnI khabara puchatAM halAmaNe kahyuM ke - dezavaTe darAra, sAca dIdhe ziye jeThave; have jaIne bhaNaje juhAra, hAMbhe gayo halAmaNe. (bhAvArtha-ziyAe mane dezavaTo davAthI huM jAuM chuM. tArI bAIne mahArA juhAra kahI kaheje ke halAmaNa hAMbhA gAma gaye.) - dAsIe halAmaNane saMdeza sena kuMvarIne jaNAvyuM che tene eka va% samAna lAge ane elI ke -- utAre aMgAra mane lAge jAtAM jeThavo; | mArI uramAM mAra kyAM, hAlyo gaye halAmaNe ! ( bhAvArtha-jeDI javAthI mane A utAre ami samAna lAge che. arere ! mArA hadayano curo karIne halAmaNa kapa cA ?) eTaluM belatAM ja sena gharaNa para TI paDI mu.gata thaI. potAnuM apamAna sone karyAnuM dAsIone meM sAMbhaLI gusse thayele rANe riyAjI halAmaNane dezavaTo ApI sanane utAre Avyo. sonanI sulakSaNa dAsIoe A samAcAra senane pahocADI turata tene sAddha karI, ne sAvadha thatAM te aMdaranA oraDAmAM jaI beThI, ane bAraNe caka nAMkhyo. ziyAi dhasya dha aMdara javA lAgyuM. tene senanI dAsIoe rokavAthI te gusse thaI gayo, ane paDade toDI aMdara javA taiyAra thaye, eTale sene bhalAjhAthI bahAra AvI ziyAjIne kahyuM ke:-pitAcha putravadhU para kudaSTi na kare, tenuM pariNAma sArU Avaze nahi. sona kuMvarInA A zabdoccAra ziyAne vaju samAna lAgyA, ane te era gussAmAM Avyo ane uzkerAI jaI senane vaza karavAne tatpara thaye paNa sena jarA paNa na DagatAM pitAnuM "ziyaLa sAcavavA taiyAra rahI." ahA ! kudarata tArI gati nyArIja che. satya mArge cAlanArane saMkaTa se paDe che, paNa zuddha hRdayavALAne tuM sadA saMkaTamAM sahAya kare cheja. ziyA ane sena belacAla cAle che te daramyAna eka pravAse AvI ziyAne kahyuM ke - dezanI sarahada para siMdhI lokonuM jabara jasta ToLuM caDhI AvyuM che, ane tyAM javA mATe tamArI hAjarInI ghaNI jarUra che. " ziyAne A saMdeza eka ghA samAna lAge paNa zuM kare? gayA vinA chUTakoja nahi hovAthI atre purNa baMdobasta karI te tyAMthI cAlI gaye. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. senane samajAyuM ke sidhi sAme laDhavAne te sarahada para gayA eTale turta eka ratha lAvavA teNe dAMene darabAramAM mekalI, ane te AvatAMja yukti prayuktithI devadarzana karavA javAno nimitta, dAAsahasAna thamAM ersI bahAra nIkaLI paDI, ne gAmathI dura gayAM eTale ratha hAMkanArane svadhAma pahoMcADI, dAsIe jhaTapaTa 26 hAlA gAmane raste huMkArI melyuM. 15 dhumalIthI dezavaTeza pAmI halAmaNa kumAra siMdha dezamAM AvelA lAMbA gAme potAnI phAine tyAM ja rahyo. sAnane dusaaviyeAga atre tene cena paDavA nahi detA hovAthI te gAMDAnI mAphka ghaNI vakhata AkhAjInA jaMgalamAM bhaTakyA karate hate. prema cIja evI ajaba che ke, te jemAM care che te prANI dareka vastumAM Akhara - tAnA cittamAM coMTalI vastu dekhe che, pachI te laganI bhagavAnanI lAgI hoya agara manuSya prati hoya. evA ephatAra thavAneja ekata:ra thavu lakhyu che. sAnanA apratima premapAzamAM AkarSAyalA dukhI hulAmaNu senanI khakhkhara vRkSo Adine puchatA, jenA karUNAjanaka duhA ema gavAya che ke --~-- vAMsaprati. vhAlA viyAgI vAMsa ! ahiM ziye avagaNe AvI ? bhate mArI bhemanA, mane saMdezA kai senanA ( bhAvArtha:--he vhAlA viyogI vAMsa tune deza breDI ahiM kema Avavu paDayuM ? he mArI bhUmi eTale dhumalImAM vasanAra kaI seAnane sadaMze tu lAgye ku? hulAmaNu hatAM, kAtalIe kapAtI nahiM jevA natAM Aja, vana vana vikhANe vAMsaDA ? ( bhAvArthaH--OM vAMsa ! blAmaNu hato tyAre kAIthI tArU pAMdaDu paNa teDAtuM nahi te jevA dezavaTe javAthI tu paNa vana vana rakhaDe che! ) baraDAnI bharI bAtha, laI AMgaNIe re pAvu, dezAmAM dIThe vidhana harU huM vAMsano. ( bhAvArthaH--he vAMsa ! tane joi mArU vighna dUra thAya che. are tArUM du:kha dura karavA baraDA DuMgarane AthamAM lai AvI tene AMgaNIe tane ropAvu, ) kApyA lai kuhADIe, pachI jhIkayA akhubhAya, leTe levANI Aja, tethI zuddha na rahI seAnanI. ( bhAvArthaH--vAMsane upara pramANe puchatAM jANe vAMsa tene javAba ApatA haiAya tema kahe che. he hulAmaNu ! mane kahADI vaDe kApIne riAnAM nAMkhyA, riAnA uchaLatA mAAmAM huM bebhAna thavAthI mane Aje senanI zuddha rahI nathI. ) jALa nAMkhanAra prati nalIDA nAMkhane jALa, mIThA merAmaNa madhe, karama che kapAlake, kheterase kharaDe rahyAM ? Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rmaNi yazagAna ! 157 (bhAvArtha -he jALa nAkhanAra ! halAmaNanA nAmanI jALa A mIThAmerAmaNa (dariA) mAM nakha, ke mArAM karama pALe che, ke badhAM baraDe rahyAM te jaNAya.) jAlIDA nAkhane jALa, tArA namatanI neMdhIne, mAMhI Ave zuM zaMkhalA ne sevALa, kAM mAchalIyuM TeLe maLe? (bhAvArtha -he jALa nAMkhanAra ! have tArI nImItanI jALa nAMkha, mahI saMkhalA, sevALa, ke ToLe maLIne mAchalIo Ave che?) senAnA viyogathI halAmaNunuM zarIra divase divase sukAI jatuM joIne tenI phaIe tene bIjI strIo paraNavAne ghaNaya samajAvyuM. tyAre teNe kahyuM ke lAMbA pahere ghAgharA, peTe DamarIyuM; vArU senAnA upare, laI salase sumarIyuM. (bhAvArtha -atrenI sumarIyuM (strIo) lAMbA ghAgharA pahere che, ane piTapara DamarIyuM (eka jAtanAM kapaDAM) pahere che. siMdhanI selase sumarI sonanI uparanI utArI lauM. (selase sAthe laIe te paNa senanI barAbarI thAya nahi.) halAmaNa rAtra divasa becena rahe, koI divasa ghera suvA Ave na Ave e joIne tenI pheIe tenuM AzvAsana karI tene samajAvyuM, ne rAtre suvA nahi AvavAnuM kAraNa puchatAM teNe kahyuM ke - sukhanI zayyA na hoya, zayAe suvAya nahi, halAmaNane haya, sAna viyoge sAtha. (bhAvArtha-sukhanI zayyAe mArAthI suvAya nahi, kAraNa senanA vige halAmaNane to sAtharoja hevo joIe. ) eka divasa halAmaNa senanA saMbaMdhI vicAra karatA jaMgalamAM eka paththaranI zilA para beThA che. e zilA nIcethI eka jherI nAga nIkaLI tenA pagane aMguThe karaDI cAlyA gayo, sonanA samAgamanI AzAmAM ne AzAmAM sApanuM jhera caDhatAM caDhatAM te jamIna upara paDI taraphaDavA lAge. A vakhatanI tenI sthiti ghaNI dayAjanaka thaI paDI ! ne senanA vivegamAMja bharavAne vakhata vidhie A ! tenA kulhAta Akhu vana gajAvI mUkayuM. premanA jogIDAnA prema Ahaleke vanamAM karUNarasa relI mUke. te vakhatanA tenA karUNu upajAvanAra duhA nIce pramANe che - vaLaje sena sujANa, huM suto chelle sAtha pAmI nathI tuM prANa, adha ghaDIe ArAmanI, manahara tArU mukha, he jANu ajANe joyuM nahi, AzA rahI ura mAMhya, aMte pApe A gati. (bhAvArtha -he saguNI sona ! huM chelle sAthare sute ( maravAnI aNie) chuM. he! prANu! tuM ardhI ghaDI paNa ArAma mArA taraphathI pAmI nathI. arere ! tAruM manahara mukha jANIne to zuM ! paNa ajANatAM paNa heM joyuM nahi. mArI AzA hRdayamAM ja rahI gaI, ane are chevaTe e dazAe AvI paDa. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 buddhiprabhA. pelIgama dhumalIthI ghaNe dUra nIkaLI AvatAM tarasa ane zramathI piDita thayelI rAjakumArI sona A jaMgalamAM acAnaka AvI caDhI. vizrAMti mATe rathane thobhAvI, pANInI zodha mATe ghasIne meklI. dAsI pANInI tapAsa karatAM karatAM, jyAM halAmaNuM kumAra paDayo hato tyAM AvI. halAmaNane jotAM oLakhe, ane tenI A sthiti joI tenuM haiyuM bharAI AvyAdhI, te ekadama sona pAse doDI gaIne raDI paDI. sone kAraNa puchatAM draSTie diThelA samAcAra kahI batAvyA, sona ekadama tyAM AvIne halAmaNane nihALI tenI AvI stara sthitimAM aMta Avela joI tenA hRdayamAM kArI ghA lAgyuM. ne citta zrama thaI bhUmi para nati thaI paDI. dAsInA AzvAsanathI tene jarA zuddha AvatAM hRdaya phATa rUdanathI teNe AkhuM vana gajAvI mUkyuM. te belI:-- hAMbAnI hada mAMhya De, vhAlI vastu visArIyuM; heDe ke hAra, je hato halAmaNa jevo. - (bhAvArtha-hAMbAnI hadamAM mahuM hAlI vastu, je mArA haiyAne hAra halAmaNa jeDa gumAvyo che.) habA DuMgara heDa, he halAmaNuM hica nahi, AzAyuM rahI aneka, mane jeTha jevA taNI. (bhAvArtha-hAMbAnA DuMgara nIce he halAmaNane hiMcako nAMkhyo nahi, jeThavo jovAnI mArA dilamAM aneka AzAo rahI gaI.) Ama chAtI kATa rUdana karatAM karatAM dAsIne lAkaDAM ekaThAM karI lAvavA teNe pharamAvyuM. dAsae lAkaDAM ekaThAM karyA ne bannee maLI halAmaNane Depara suvA, ne pachI rUdana karatI belI - hAMbAnI hadavANuM, Aja pIThI bharyo pahADIo; mIMDhala chuTayAM mazANa, huM hArI beThI halAmaNe. " (bhAvArtha -kAMbAnI hadamAM Aje huM bha halAmaNane rahepara suvADa. hamArA mIMTala mazANamAM chUTayAM. arere ! huM halAmaNane khAI beThI.) halAmaNane haiye kheDaca khaDakIo, have karavA svargavAsa, mAre baLanuM baraDAnA dhaNI. (bhAvArtha -halAmaNanI chAtI upara lAkaDAM khaDakI have svarga sAthe karavA huM baraDAnA dhaNuM (halAmaNu sAthe baLI maruM chuM.) A vicAra karI sahagamana karavA dhAre che, eTalAmAM eka camatkAra banyA. ahA ! vidhi hArI zakti ne gati apAra che. sona tathA dArIne raDAkuTa bharyo kolAhala sAMbhaLI, jaMgalamAM sarpa pakaDavA pharI eka madArI tyAM AvI caDha. teNe dAsIne A kelAhalanI matalaba puchatAM teNe saghaLI hakIkata jaNAvI. madArIe halAmaNane tapAsI jevA sona pAse rajA mAMgI. te maLatAM barAbara, tene zvAsanI naLIe tapAsatAM jaNAyuM ke jIva brahmAMDe caDhI gayo che ne sApanuM jhera AkhA zarIramAM vyApI gayuM che, paNa jIva gayo nathI, jethI hajI kaMI upAya thaI zake te karavAnI madArInI IrachA thaI. teNe halAmaNanuM zaba cItA uparathI nIce utArI sApanuM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArI nodha. jhera utAravAne mAre je potAnI pAse hato te jyAM halAmaNane sarpa daMza thayo hate tyAM muko, ne tuja ceDA samayamAM tenA hAtha paga hAlatA jaNAvyA ane sarvane halAmaNuM jIvavAnI AzA jaNAI. eka prahara thaye tamAma jhera utaratAM halAmaNa uI beTho thayo. pAse senane joI Azcarya cakita thayo. sone sarva bInA tene jaNAvI. baMne jaNe madArone upakAra mAnyo ane sarve gAmamAM phaIne tyAM gayAM. sena sAthe halAmaNu Avelo joI koI ghaNAM ja khuza thayAM ne maMgala gItAnA mRduSyanI vacce halAmaNane sona kuvarInAM vidhirAra lagna thayAM. madArIne sare zarapAva maLe. je jevA halAmaNa tathA sanarANI sukhamAM phaLa vyatIta karavA lAgyAM. ati prayAse meLavelI cIja bahuja mIThAzavALI lAge che. ghumalImAM ziyALa TuMka vakhatamAMja maraNa pAmyA ane halAmaNa ghumalIno bAdIpati thaI tyAM rAjya karavA nI AjJA leI gayo. ati prema vacce A apratima daMpati ghaNA varSo sukhamAM gaLIjanmabhUmimAM pitAnAM nAma amara karI gayAM. dhanya che evI draDha nizcayavALI-akhaMDa premavALI-satI sanarANIne ! ke jeNe patitane khAtara vanavana rakhaDavAnuM pata karyuM ne roja rIddhine lAta mArI. ekavAra manathI varelA pani sAthe baLI mavA taiyAra thaI prAcIna mahilAo ziyaLane ja pitAnuM sarve jIvana samajatI hatI. bhUSaNa, alaMkAra, sarva tene ja jANatI ane riyaLa rUpI alaMkAre vibhUSita rahI teo dezanA gaiArava rUpa banI A jagatamAM akSaya karti mukI gaI che. jenA yogAna bhArata mahilAone ane mahArI bahenone smaraNiya che. sati sona rANanuM jIvana caritra vAMcI hArI Arya bhagInIo teNI kaMIka jhAMkhI pitAnA jIvanamAM karAvaze to mArI raMka lekhInInuM sArthaka thayuM mAnIza. dhanya che tevI prAtaHsmaraNiya sabhArIone ! amArI noMdha. havenI bInA che ke thoDA samayathI ghama vIra puruSonI jyatAo ujavavAnI zarUvAta thaI che te utsAhapUrvaka AgaLa vadhatI jAya che. prabhu mahAjayaMtIe vIranI jayaMtI A varSe adhIka sthaLe ujavAI che. tema gata ( jeTha ) mAsamAM traNa muni mahArAjAonI jayaMtI ujavAI che, jenAmAM adhika guNa hoya te jagatane viSe mAnanIya gaNAyaja che, pachI te game te vyakti che arthAt jenAM kAma-uttama guNovaDa-uttama thayelAM che-jagatane upakArakArI nIvaDelAM che. evA-jayavaMtA-mahatamAM munizvarenI jayaMtIe ujavAya ane te vaDe guNAnurAga pragaTAvAya tevA zubha kAryone dareka vyaktie harva pUrvaka AvakAra ApI guNAnurAgI thavuM ja joIe. gata (je) mAsamAM DA dazaka upara hayAta ane samakAlina evA judA judA vaNa ga7nA adhipati samartha jJAnI ane zAsana premI evA traNa munizvarenI jayaMtIe Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhAjudA judA sthaLe ujavAI che, e jaina panA vAMke pragaTa thatA ahevAlothI joi zakyA che. te ja rIte azADa mAsamAM pUjaya sukhasAgarajI mahArAjanI ujavAI che. zrImad vijayAnaMda surizvara ( vijayagaccha ), zrImad ravisAgarajI (sAgara ga9), panyAsa zrI dayAvimalajI ( vimala) ema traNe jema samakAlIna hatA tema garAdhipatI hatA. A mahAmAM zrIomAM pathamanA be mahAtmAonI jayaMtI teonA ziSya parivAranI hAjarI taLe ghaNuMja sArA rUpamAM aneka sthaLe ujavAI che ane temAM gRhastha bhakatoe ghaNoja utsAha bharyo bhAga lIdhe che. keTaleka sthaLe munijana vInA ekalA zrAvakee paNa yathAzakti guNAnuvAda gAI jayaMtIo karI che. khAsa noMdhavA yogya arasaparasa premane majabuta karanArI bInA te e che ke parama upagArI zAnta mUrti, cAritra cUDAmaNI kriye ddhAraka zrImad ravisAgarajI mahArAjazrInI pATaNa khAte sAgaranA upAye thayelI jayaMtImAM pravartaka muni mahArAjazrI kanIvijayajI Ade tathA mahesANAmAM ke jyAM zrImad kALadharma pAmyA che te gAmane upAzraye thayelI jayaMtImAM muni mahArAja kanakavijayajI ane lalitavijayajI Ade munirAje premapUrvaka utsAhi bhAga lIdhe che; ane anya premamAM vadhAre karanAra ane mahAtmA janenA guNa gAI svaguNu pragaTamAM vadhAro karavAnA sAdhana rUpa jayaMtIo ane tevA zubha kAryomAM A rIte arasaparasa bhAga leI jaina baMdhuo uparaja nahi paNa jenenara baMdhuo upara paNa uttama chApa pADavAne have pachI te te prasaMgoe jyAM jyAM je je munizva sthita hoya, teo avazya vadhu bhAga leze ema IcchIe chIe. doSa daSTi dhArakenI kaMI beTa nathI, ane tethI jagatane kaI rIte lAbha paNa nathI. balihArI guNa daSTi jananI che ke jeo sva ane pArane lAbhadAi bane che. dhanya che tevA uttama purUSone ke jeo paranA nAnA sarakhA paNa guNane mera tulya joI zake che. dharmavIrenI A rIte jayaMtIe jaina baMdhuoe ujavI che jyAre ApaNe nAmadAra vaiIsarAya ane samrA, nAmadAra zahenazAhanI janma tIthIonA janmesava, mahe paNa gata mAsamAM AkhI hIMdI prajAe karyA che. satya che ke brITIza rAjya amalamAM prajA AgalA samaya karatAM sArI zAnti bhagave che eTaluM ja nahi paNa Arthika unnati mATe keTalIka rIte jAgRta banI che. ApaNe IcchIzuM ke hAlanA nAmadAra zahenazAhanA rAjya amalamAM dayA dharmane vizeSa pracAra thAya ane sarve prajA Arthika, dhArmika, ane chevaTe AdhyAtmika lAbhe sArA pramANamAM meLave evI zakti prasare. pUjya munizvaranAM comAsAM have nakI thaI gayAM che ane jaina patranA ahevAlo upa rathI kayA kayA munirAje kayAM birAje che te ApaNe vAMcyuM cAturmAsa che. je pratye jaina baMdhuone AnAdi vaDe aneka lAbhe prApta karAvavA tathA guNanurAga vaDe zAnti prasarAvavAne je je sthAnethI vinaMtIo thai che tene tame anumodana ApavA sAthe umerIe chIe ke tema thavA mATe jana baMdhuoe paNa pitAnI pharaja adA karavI. eka hAthe tAlI paDatI nathI. dhya ne vA aMge prApta thAya che. te prakAranuM teo vartana karI jAya che; Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumArone dhArmika zikSaNa, 161 mATe munizvarAe sAmyatApUrvaka nirmaLa cAritra pALI guNI jatAnA guNe taraja dRSTi rAkhI mAdhyastha bhAve sarve prasagee zrAvaka vargamAM zAnti jaLavAya-kusapA dura thAya tema karavuM; teja rIte zrAvaka varge munimArga ane tenI jarUrIAta tathA uccarAtA vacanomAM raheluM gAMbhIrya jANyA vInA zAkya samAna anI nAnI sarakhI khInAne ajJAnatA vaDe maiTu rUpa ApI muniyA upara abhAva thavAnA kAraNIka na thatAM pUjya vrutti rAkhI teone vizeva zAntatA maLe tema karavuM. bhISTa sUcanA e che ke dharma kAryo aneka prakAre A cAtumAMsamAM paNa thaze ane aneka prakAre dravyano paNa vyaya thaze, paNa samaya anusAra sAta kSetrA paikI je kSetra vaDe sAte kSetrane puSTi maLe te kSetramAM vadhu sahAya ApavAne Adha apAya ane jaina badhu tenA amala kare ema thavuM joie che. satASakAraka che ke, munizvarA have judA judA sthaLe sArA pramANamAM vIcaravA lAgya che ane aparicIta evA sthaLeAnA jaina bane paNa lAbha maLavA lAgyA che. prArthanA che ke adhiAyaka jaina samAjamAM sarvatra zAnti phelAve ane jaina zAnasanI unnati arthe thatA kAryomAM sahAya Ape. rAjakumArone dhArmika zikSaNa. ( lekhakaHvakIla nadalAla lallubhAI vaDedarA, ) tArIkha 26 julAI 1914 nA muMbAnA gujarAtI saptAhika patramAM bhuja (kaccha) nuM khabarapatra tA. 197-14 nuM puSTa 1320~1 mAM pragaTa thayuM che, temAM nIce pramANe jaNAve che. bALa rAjakumAronA zikSaNanuM muhurto-bhujanI gAdI sthApanAra pahelA rAtra zrI kheMgArajIne bhaviSya kahenAra tathA rAja maLavAmAM madada ApanAra jaina yati upAdhyAya zrI mANekamerajInI ( meTI ) pozALamAM kacchanA rAjakumArI prAcInakALamAM zikSaNa letA; te jamAnA badalI javA chatAM vRddhi kAyama rahelI che. tadanusAra nAmadAra yuvarAja kumArazrI vijayarAjajInA e bALaka rAjakumArone zikSaNanuM muhurtta karavAnu hatuM, paraMtu keTalAka varSathI chellA upAdhyAya jayarAja mejI pacava pAmyA pachI lAyaka mANasane abhAve.gAdI khAlI hatI paraMtu kumAreAMte keLavaNI ApavAnI jarUrIAta ubhI thatAM vizanajI nAme ukta paizALA eka calAne upAdhyAya zrI vAsA merajI nAmathI azADa vide ne zukravArane rAja yatinI dikSA dada' gAdIe besADavAmAM Avyo che; ane vida 5 ne rivavAra rAja ALaka kumArA zrI megharAjajI ane naTavarane vidyA bhagavAnu majakura navIna upAdhyAya pAse muphta karAvavAmAM AvyuM che. upAdhyAyanI dIkSA vakhate yuvarAja kumArazrI vijayarAjajI ane kumArazrI manubhA sAhebe hAjarI ApI hatI, ane kuMvaronA zikSaNu muhurtta prasaMge khudAvaMda mahArAjA zrI havvura sAheba prazasta pALamAM padhAryAM hatA. A khabarapatrathI ApaNune jAya che ke kacchanA rAjakuTuMbamAM rAjakumArAnA zikSaNanI zarUvAta jaina gAdIpatI upAdhyAyanI pAsethI thAya che. gAdIpatI upAdhyAyanI jagyA khAlI hatI tethI te jagyAe upAdhyAyanI yojanA tenA mATe karavAmAM AvI, ane pachI te upAdhyAya pAse khALakumAranA za kSaNanI zarUvAta karavAmAM AvI che. Co 33 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. A rivAjathI ApaNA jaina bhAoe zuM dhyAnamAM levAnuM che, kaccha jevA pahelI patinA rAjakuTuMbamAM paNa jaina dharma gurU pAsethI zikSaNunI zarUvAta karavAnA je rivAja che, te rivAjane te A sudharelA jamAnAmAM vahema, yA kharAba rivAja che, ema kahI tyAga karatA nathI. chatAM ApaNA jevA bhAI potAnI prajAnI keLavaNInI zarUAta dhAAtmaka zikSaNudhI nahi karAvatAM vyavahArika keLavaNInI zarUvAta kare che; vAstavika te ApaNI prajAnI zarUvAta dhArmika zikSaNathI zarU karAvavAnI jaina nAma dharAvanArate khAsa ja che. paryuSaNa ane zrAvakonuM kartavya. ( lekhakaH--dhaDIALI sAkara mANekaya--subAI. ) thoDA vakhatamAM nenanA paryuSaNa parvanA tehavAre zarU thaze ane kahevAtA dayAnA kAryomAM lAkha rUpIA kharcAze. paryuSaNa parva viSe ame nathI dhAratA ke amArA vAMcakomAMnA koI ajANa hoya, chatAM jeone te viSe jANavAnI phacchiA hoya tene mATe ame kAMIke TuMka vigato ApIzuM, e parva zvetAmbarA zrAvaNu vada bArasa lagabhagathI te bhAdaravA zudI cotha----pAMcama sudhI gaNe che, jyAre digaMbarI bhAdaravA zudI pAMcamathI Azare nava divasa sudhI gaNe che. e vakhate dharmane lagatAM aneka kAryo thAya che ane strI temaja purUSo aneka prakAranA lADavA le che. zvetAmbarA e parvanA divase! daramAna maMdirAmAM dhRjA kare che, upAzraye jAya che, upavAsa kare che, vo Dare che, vyAkhyAna sAMbhaLe che ane vyavahAranA kAryoMmAMthI nivRtti le che. upAzraye lAMbe vakhata sudhI vyAkhyAne vaMcAya che, jemAM tIrthaMkara bhagavAnanAM caritrA mukhya karIne saMbhaLAvavAmAM Ave che. dIAnA uttama pustAmAM uttama gaNAtAM pustaka-kapatrane dhAmadhumathI vadheDe kADhI upAzraye laI jai tenI pRddha paNa karavAmAM Ave che. vaLI upavAsa karavAmAM Ave che. temAM paNa ahiMsAnA tatvane behada agrasthAna ApavAmAM Ave che. khAvA pIvAnI cIja uparI jeTalA meha ghaTADavAmAM Ave ane ciA uparanA mAne tyAga karavAmAM Ave te karma khape ane puNya vadhatAM meAkSanA mArga sulabha thaI zake evuM mAnIne hArA zrAvIkA ane zrAvakone, sAdhu ane sAdhvIe eka be, traNa traNu ane tethI vadhIne A, daza, paMdara, vIsa, pacIsa, trIsa divasanA upavAsa kare che, je daramyAna tee kAMI paNa khAtA nathI, ane kavacitaja pANIne upacAra kare che. chAzane upayoga karanAra-mukhya karIne sthAnakavAsI pRthanA heAya che, jee cha cha mahInAnA upavAsa kare che. paNa mRt pUjakomAM vadhumAM vadhu upavAsa dhaNuM kharU eka mahinA lagabhaganA hoya che, je daramyAna kAMI paNa khAI zakAtuM nathI ane pANI sIvAya kAMi pI zakAtuM nathI. traNu cAra divasanA upavAsa karanAra keTalAka te! pANI paNa pItA nathI, ane cha sAta varasanA mALako paNa upavAsa kare che. e sivAya ahiMsAne uttejana ApavA mATe gAya, bakarA vagere jAnavarone kasAI pAsethI DavavAmAM Ave che. mAchImArIne paisA ApI mAchalAM pakaDatA aTakAvavAmAM Ave che. pANI pheravatA ghAMcIene dhANI pheravavAnA kAmathI dUra rAkhI Adu divasa mATe amuka paisA ApavAmAM Ave che, gharamAM gu anAja vagere 62 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnI pharaja. i}; daravAmAM ke daLAvavamAM AvatuM nathI, masAlA vagere khAMDavAmAM AvatAM nathI, lIletarI zAka vagere khAvAmAM AvatAM nathI, ane darAja karelA pApanuM prAyazcitta pratikramaNa karI savAra sAMja levAmAM Ave che. chelle divase savatsarI pratikramaNa karavAmAM Ave che, je vakhate AkhA varSa daramyAna thayelA pApa mATe bhAvathI prAyazrita levAmAM Ave che, kIdhI tema niha karavA bhAva bhAvavAmAM Ave che, ane dharmane lagatAM aneka kAryo karavA taraph natAvRtti vALavA utkaMThA darzAvavAmAM Ave che. savatsarI pratikramaNu karavAne bIje divase jaina dharma pALanAra dareka bhAI temaja bahena eka kANe jame che ane peAtAnI bhAIcA rAnI lAgaNI darzAvavAmAM Ave che, je mATe meTA ramaNo thAya che, eTaluMja nahiM paNa AkhA varasa daramyAna arasaparasa je kAMI TaTA thayA hoya, laDAi thaI hoya, niMdA kara vAmAM AvI hoya ke pApanI bhAvanA bhAvavAmAM AvI hAya tenI mArI nAnA moTAnI aMtara gaLyA vagara mAMgavAmAM Ave che. jeneAnI pharaja. upara jaNAvelA paryuSaNa parva daramyAna kevAM kevAM kAmeryA karavAmAM Ave che tenI TuMka vigato uparathI eTaluM to bei zakAzeja ke te vakhate parasparanA ghera bhUlI javAmAM Ave che.-relA pApanI mArI mAMgavAmAM Ave che, ane dharma paMthe vaLavA aneka mArge utkaMThA darzAvavAmAM Ave che. te mATe je be sadhyAe be vakhata je kriyA darja karavAmAM Ave che tene pratikramaNa kahe che, ane te daramyAna nicalA klokanu mana, vacana, ane kAyAthI sevana karavAmAM Ave cheH khAnema! mug ve, sabve jIvA khamatume, mitime savva bhuesu, vermajhana kRSNa e zloka mAgadhI bhASAmAM che ane tenA vistArathI artha karIe te ghaNo lAMkhe thAya che, paNa TukamAM tenA bhAvArthe A pramANe che. huM sarva ne khamAvuM chuM; sarve jIvo ane mAchI Ape. mane sarva bhUtA sAthe trIbhAva che: bhAre kAi sAthe vairabhAva nathI. je uttama pue jaina dharmanA siddhAMtA rahyA che teoe A blokamAM keTalo uttama bhAva dAkhala karyAM che tenuM varNana thavuM muzkela che. " keI paNa jIva sAthe mane vaira nathI-dareka jIva sAthe mane maitrIbhAva che " e tatva temAM prAdhAnyapade beDavAmAM AvyuM che ane te siddhAMta upara jainadharmane pAtre racAya che. eja siddhAMtane anusarIte hArA pANIne kapAI jatA UDAvavAmAM Ave che, upavAsa karavAmAM Ave che, khAvAnI vastuone tyAga karavAmAM Ave che, ane jainadharmanA yavaidha dareka kANe saMbhaLAya che. paN asAsa ! je mahAna tIrthaMkaroe e siddhAMtane janma ApyA che. te upara hAlanA nAnuM bahu alakSa jovAmAM Ave che. te siddhAMtanI jarA paNa darAra pharavAmAM AvatI nathI. are ! khullA rAkhkhonAM phahIe te tene koi siddhAMta hoya te mAnI zakAya evuM vartana karavAmAM AvatuM nathI, ane mAtra vyAkhyAna sAMbhaLavAmAM ane upavAsa karavAmAM sarvenI pharaja pUrI thai jatI hoya ema vartavAmAM Ave che. A khAbata hAlanA jaino sArI rIte samaje che. Ajeja mArI bhAgavA chatAM re divase navA laDAI TaTA AgalA laDAI TaTAnA anusaMdhAnamAM karavAmAM Ave che. AgalA divase mAga Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 buddhiprabhA. vAmAM AvelI mAphI-karavAmAM AvelAM prAyazcita bhulI javAmAM Ave che. navA jhaghaDAnAM bI repavAmAM Ave che. junA jhaghaDAone pANI pAI ucheravAmAM Ave che. navA pAponI zarUAta karavAmAM Ave che, AgalA divase levAyelI pratijJA bhUlI javAmAM Ave che. zuM A sthAtimAM sudhArA karavAnI jarUra nathI ? jana vidvAne, keLavaNInA khAo, konsanA himAyatie, navAM navAM khAtAM e ubho karavAnI IcchA rAkhanArAo, bhAvaNe bhAraphate jana kemane uddhAra karavAmAM sArthaka mAnanAra saMsthA, vidvAna sAdhuvaye vageree jana dharmanA mukha siddhAMtane uthalAvI nAMkhanAra pravartakone savaLe raste vALavA bhagIratha prayatna karavAnI jarUra che, bIjuM kAryo karatAM e kArya tarapha teo lakSa Apaze to temAM teo pitAnA AtmAnuM kalyANa karatA gaNAze ema kahevAmAM ame kAMI paNa atizayekita karatA nathI ema ame mAnIe chIe. Atma dRSTi. (lekhaka:-zA. nAthAlAla cakubhAI amadAvAda) eka pazcAtApa. zrI vIra prabhunA dezanA samayane saMbhArI pazcAtApa mama AtmAnuM zrI vIra prabhune uddezIne kathana. ADa mahA pratihAryanI ThakurAIthI vibhUSita thaI trIza atizaya vaDe dedipyamAna ane pAMtrIza vANInA guNathI gAjata megha samAna, mahA vANIthI jagata mAtranuM Atma dariya TALatA hai viraprabhu ! AmAnI anaMta zakita pheravI ne kalyANI veLAe Apa samosaraNamAM bIrAjelA te vakhate huM pAmara pApI, te kyA pAtALamAM pizI gaya heza? athavA je tyAM hato te he devAdhI deva, ApanAM bhedI ane dIvya vacane mane evA te kayA aMtarAya vaDe asara karI zakayA nahi hoya? hA....... eka tiraskAra, pitAnI anaMta zaktimAM masta banelA svabhAva vilAsI AbhAnuM hu pratye kathana, he merAjA ! dura thAo, 9mArI mahArAjadhAnIne, khaMDa khaMDa karI nAMkhavAnI mArI anaMta zakita huM pragaTa karuM chuM ? mArI te agAdha zaktinI pracaMDa AgamAM hamAre vaibhava palaka mAtramAM bhasmabhuta thaI jaze. kAraNake svabhAva, ramaNutA eja hamArI hAlI strI che. adhyAtma krIDA eja hamArA atIndriya AtmAne saMtoSa ApI zake tevo viSaya che. ane anubhavAnaMda teja hamAre khare AnaMdarasa che. te sivAya have tamane kyAM paNa rUcI thavAnI nathI.. (aSArtha.)