Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 09

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531222/1

Page #1

Rg. N. B.431.
*
श्रीमहिजयानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः। ooooooooo श्रीwooooooo
Dooooo
आत्मानन्द प्रकाश
ooooOOOONONDONDOOOOOOOOOO
शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ।। गग्नान्संसृतिवारिधौ हतसुखान्दृष्ट्वा जनानां बजान् तानुद्ध मना दयाहृदरुध्वन्द्रियाश्वाञ् जवात्
उन्तून्मा जहि ज्ञानतः प्रशमय क्रोधादिशनिति
। अात्मानन्द "काश' पादिशदसौजीयाजिनेंद्रः प्रभुः ॥१॥ ॐ पु. १९. वीर ८ चैत्र आत्म सं. २६ । अंक ९ मो. * प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનું અણિકા,
विषय.
पृष्ट
विषय, श्री वीर-यन्ती
..२१३७ महावीर प्रभुन महस्य २२३५ ર શ્રી વીર પ્રભુનું ચરિત્ર ગાન... ૨૧૪ મનુષ્ય કયારે જોઇ શકે ? છે. શ્રાવકની કરણીના રહસ્ય. ... ર૧૫ / મનન કરવા યોગ્ય નીતિના વાક. ૨૩ )
४ माघनिता प्रत्ययशसभयना प्रवालमा : ૫ ઉચ ભાવના
...२२१० भान सभायार Rोतिबासि४२॥ध्यास ... २२५
वाशिभूय ३.१) पाप माला ४. માનદ પ્રી-ટીંગ પ્રેસમાં શાશ્વ ગુલામગદ હસુ હલુભાઇએ છાપ્યું -ભાવનગર,

Page #2

| શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના સુજ્ઞ શાહુકાને નષ્ટ સુચના. | અમારા માનવતા ગ્રાહકોને આ ઓગણીશમાં વર્ષની ભેટ તરીકે એક બેધદાયક ગ્રંથ ભેટ આપવા માટે છપાય છે. દરવણ નિયમિત ભેટ આપવાના અમારાજ ક્રમ છે તે અમારા ગ્રાહ#ાના લક્ષમાંજ છે. કેટલાક વખતથી પેસ્ટ ખાતામાં પબલના ચાર્જ વધ્યા છે. પ્રથમ અત્રે એ આના લી છે. પીઢ ની પીની ટીમે ચા વ્યાં છતાં એ આના વીવ થી 2 લેનાર રસી કાર બાર ) ની પાસેથી પણ પેસ્ટ ખાતી તરકથી વધારે લેવાય છે. ( ખુ કના વજન ઉપરના દર પણ. dદાજ છે. ભેટની અ ક વી પી થી મોકલતાં આવી રીતે વધારે ખર્ચ આવે છે. તેથી જે ગ્રાહક મહાશય આ વર્ષનું લવાજમ બનીએ ડરથી કે બીજી રીત પ્રથમ માકલી આપશે તેમને ભેટી, ચચ એ કપાસ્ટથીજ મોકલવામાં આવશે. જેથી તમને ચાર આના લાભુ થશે. પ્રથમથી લવા, મા નહીં એકલનાર બધુઓને વીવ પી૦ માકલવામાં આવશે, ને પ્રથમ લવાજમ મોકલનાર બધએ રૂા. 3 -૪ ૦ લવાજમ અને અકપાસ્ટના રા. ૦ -૨ - ૨ મળી રૂ. ૧-૬-૦ મેકલવા તસ્દી લેવી અને જે બધાને ધી ૦ પીઠ થી મા કલવામાં આવશે, તેમને ઉપર પ્રમાણે લવાજમના અને બી પીઠ ચાજ ના મળી રૂા. ૧-૧ ૦ ૦ નું વીદ પીઇ કરી ગાકલવામાં આવશે. બુક ઘણી મોટી હોવાથી પારટના વ્યાજ સહજ વધારે આવશે.
જે બંધુઓને વી. પી. ન સ્વીકારવું હોય તેમણે અમાને પ્રથમથી લખી જણાવવું જેથી પોસ્ટ ખાતાને અને અમાને નકામી મેહુનત પડે નહીં.
જલદી મગાવે. ઘણીજ થાડી નકલો સીલીકે છે. જલદી મગાવો. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા અને પ્રકરણના અભ્યાસીઓને ખાસ લાભ.
સૈનપાઠશાળામાં અભ્યાસ કર્તા જૈન બાળકે અને કન્યાઓ તથા પ્રકરણના અભ્યાસીઓને માટે પ્રકરણાના ત્રણ ગ્રથા જે મૂલ તથા અવચરિ સંસ્કૃતમાં અને ભાષતર ગુજરાતીમાં પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે. જૈનશાળામાં પ્રતિક્રમણ પૂર્ણ થયા પછી જે પ્રકરણ પ્રથમ ચલાવવામાં આવે છે તે ૧ જીવ વિચાર વૃત્તિ, ૨ નવતત્વ અવચરિ, ૩ તથા દડુંક વૃત્તિ તે આ ત્રણે છે. તે એવી રીતે પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે કે, મૂળ સાથે નીચેજ મૂળનું અને અવરિ સાથે નીચેજ અવચરિનું ગુજરાતીમાં ભાષાંતર આપવામાં આવેલ હોવાથી તેમજ ભાષાંતર પણ શબ્દ અને અક્ષરસહુ સરલ અને સ્ફટ રીતે આપવામાં આવેલ હોવાથી, લઘુ વયના બાળકો અને કન્યાઓને તે માટે કરવા કે અર્થ સમજવા અહેજ સુગમ પડે તેમ છે, શૈલી એવી રાખેલ છે કે વગર માસ્તરે પણ શીખી શકાય તેમ છે. જેનપાઠશાળા કન્યાશાળાઓમાં ખાસ ચલાવવા જેવો છે. તેને માટે વધારે લખવા કરતાં મંગાવી જોવાથી વધારે ખાત્રી થાય તેમ છે.
- જૈનપાઠશાળા કન્યાશાળા માટે મંગાવનારને ઘણીજ ઓછી કિંમતે ( જીજા કિંમતે) માત્ર ધાર્મિક (કેળવણી) શિક્ષણના ઉત્તેજન માટે આપીશ". ધાર્મિક પરિક્ષા કે બીજા ઈનામના મેળાવડામાં ઈનામ માટે મ ગાવનારને પણ અ૬૫ કિમત અપાશુ,
અન્ય માટે પણ મુદલ કરતાં ઓછી કિંમત રાખવામાં આવેલ છે. ૧ નવતત્વના સુદર માધ-પાકી કપડાની બાઈડીંગ રૂા. ૭-૮-૦ આઠ આના.
કાર્ચ આઇડીંગ માત્ર રૂા. ૦-૬-૦ છ આના, ૨ જીવ વિચાર વૃત્તિ પાકા બાઈડીંગની માત્ર રૂા. ૭-૪-૦ ચાર આના. કે દંડક વિચાર વૃત્તિ પાકા ખાઈડીંગના માત્ર રૂા. ૦-પ-૦ પાંચ આના (પ, જુદુ', ), ઘણીજ થાડી નકલો સીલીકે છે જેથી અમારે ત્યાંથી જલદીથી મંગાવો,

Page #3

હeo,
4e8 છે આ પણ એક જ ૬ પ્રકાર છે
=o= =o= =o= O-80=- =o=...=o=truth
तत्त्ववेदिष्वात्मनोऽन्तर्भावमभिलपता सकलकालं सर्वेण स्वविकल्पजल्पाचरणानां सार्थकत्वं यत्नतः परिचिन्तनीयम् ,
तद्वेदिनां च पुरतःकीर्तनीयम् , ते हि निरर्थके____वप्यात्मविकल्पजल्पव्यापारेषु सार्थकत्वबुद्धिं कुर्वा
મનુષ્પયા વાયુ: |
पुस्तक १९ ] वीर संवत् २४४८ चैत्र आत्म. संवत् २६. [अंक : मो.
શ્રી વીર-જયન્તી.
રાગ–( દાસ પરે દયા લાવો રે, દયાળુ દેવા દાસપરે.) મહાવીરના ગુણ ગાવો રે, ભવીયા ભાવે, મહાવીરના ગુણગાવો (૨) ચૈતર તેરશ અજવાળી, જાણ વીર જન્મ ખુશાલી; ગુણ ગાવા સહુ જન આવો, આ રે...........,ભવીયાભાવે. ૧ પ્યારા પ્રભુજીનું પ્રીતે, જીવન સમજી સુરીતે; એ સમ સમતા પા, પાવો રે.................ભવીયા ભાવે. ૨ હાલા શ્રી વીરની વાણું, જાણુ ગુણ ખાણ પ્રાણી; એ શુભ પળે જા, જા રે.................ભજીયા ભાવે ! વીરવ દાખી પ્રભુજી, વરીયા વીરનામ વિભુજી; એ વડવીરને ધ્યા, ધ્યા રે................ભવીયા ભાવે. ૪ વીરના ગુણ ગાન કરીને, સહુ જન મન સુખ વરીને; હે નરભવને હા, લ્હા રે.................ભવીયા ભાવે૫
' – ©-

Page #4

શ્રી આત્માન પ્રકાશ. વીરત્વ અર્પતું શ્રી વીર પ્રભુનું.
ચારીત્ર ગાન. મુખી સ્વપ્ન મહ............................લય.
પરમાનંદ જતિ સ્વરૂપ વિભુ! વીર ! તાત ! મહેશ્વર્યુદધી તું ! કરૂણુળુ ! ક્ષમાનિધિ ! ભાત વિભુ!
તવનું અનુપમ ચારીત નમું ! મનહર ! કર પ્રફુલ તું વરણુન તે, અમને અતિ અતિ અતિ શીખ દીએ; ગુણ સાથે વીરવ હું પ્રસરે, ક્ષમતા ધરતા મૃદુતાદિ ઝરે ! પરમા, ઉદરે અનુપમ ચિંતવન નિજનું, પ્રતિ માપ અમાપ ભક્તિ વિભુ ! ચરણાંગુઠડે ડગતે નગ તુ ? જનુની ભક્તિ દશ્યજ બળનુ. પરમાન
શિશુવયની અદ્દભૂત તું વિરતા ! પ્રતિદેવ! વિલીન થયે દુ:ખદા; વીર મુક્ત હું સ્તવને સુખદા !
અહો શી અતીશે તવની જ પ્રભા. પરમાત્ર ગૃહવા પ્રવજ્યા પ્રભુ ભ્રાત કને, અનુજ્ઞા યદી ચિંતવી તેજ સમે; નરખી હૃદયે વિલીન અરે મન પામી વસ્થા ગૃહ વર્ષ કર્યો. પરમાને સહતા ઉપસર્ગ ધરીજ ક્ષમા ! “સમભાવ થકી નહી ચુત થયા! ઉપસર્ગ જ સંગમ ગપતણું, જડતા નવ શબ્દ પ્રભા કથા. પરમા,
ચરણે ડસતાં પન્નગ કશીક ! વીલીન થયા ન ધરી મન ભીત ! નવ મગ્ન થયા નમતાં સુરધીપ !!
ક્ષમતા વીરતા તવની અગત. પરમા ઉપસર્ગ પ્રતિ અતિ કમર કસી, તરવા પથ શુભ પ્રકાશ કરી! હરવા ભવ તાપ ત્રીલેકપતી, તવ જ્ઞાન તણે કદી પાર નથી, ૫રમાઅતિશયી શ્રી! નાથ કૃપા ઉદધી, ગુણ અધિ વિભુ વીર જશ્નપતી. ભવટાળક અધ અમાપ અતિ, તવ વાક સુધા ભવને હતી, પમાન
તવ ચારીત શુંય અમાપ કયું ! ગુણ સાયર ! નાથ સદા પ્રણમું ! કર લલીત જીવન ઉર એજ ચહે ! રનિ શ્રી ચર્ણાબુજ શિર્ષ ધરું. પરમાર
- નગીનદાસ એમ વૈદ્ય ડભાઈ, બger ન

Page #5

શ્રાવકની કરણીનું રહસ્ય.
શ્રાવકની કરીનું રહસ્ય.
(કરણી ૩ જી
થી.)
( ગતાંક છે ૧૯૮ થી શરુ. )
વિ ને ' “મારું કેવું કુળ છે?' પ્રથમ કરણીથી થાવક “હું કોણ છું' એમ આાવલોકન કરી, બીજી કરણીથી શ્રાવક પિતાની અવસ્થા-સ્થિતિને વિચાર કરે છે. એવી રીતે આત્મા અને આત્મસ્થિતિનો વિચાર કર્યા પછી સ્વાભાવિક રીતે કુલનું સ્મરણ થઈ આવે છે. વિચારક મનુષ્ય આત્મસ્થિતિનું અવલોકન કર્યા પછી કુલનું અવલોકન કરવું જોઈએ. જ્યારે નિશ્ચય થયો કે, “હું શ્રાવક છું” અને “મારી અવસ્થા અમુક પ્રકારની છે પછી તેણે વિચારવું જોઈએ કે, હું કેવા કુલમાં ઉત્પન્ન થયો છું. એટલે મારું કુલ કેવું છે? મનુષ્ય જાતિમાં કુલનું બંધારણ ગુણ કર્મને અનુસરીને કરવામાં આવેલું છે. એટલે ગુણ અને કર્મ પ્રમાણે કુલની સ્થાપના થાય છે. પરં પરાથી ચાલ્યા આવતા એ ગુણ અને કર્મથી જે સંસ્કારો બંધ ય છે. તે સંસ્કાર સુરક્ષિત રહે તેમ વર્તવું, એ કુલ ધર્મ સાચવ્યો ગણાય છે. દાખલા તરીકે જેથી શ્રાવક સચવાય, એવી રીતે વર્તનારૂં કુલ શ્રાવક કુલ ગણાય છે. તે શ્રાવક કુલને વિષે જેને જન્મ થયે હોય તે શ્રાવક કુલ ગણાય છે. શ્રાવક કુલમાં જન્મેલા
મનુષ્ય પોતાના કુલને વિચાર કરવો જોઈએ તે વિચારમાં તેના હૃદયમાં ચાર પ્રશ્નો - પન્ન થવા જોઈએ. શ્રાવક કુલમાં જન્મેલાનું હિત શામાં છે? શ્રાવક કુલનું કુલ
શું છે? તેના અસ્તિત્વનો ઉદ્દેશ શો છે? અને તે શ્રાવક કુલનું ફલ શું છે? આ ચારે પ્રશ્નો ઘણે ભાગે એકજ અર્થવાળા છે, પણ એ અથવા એવા કોઈ પ્રશ્નને ઉત્તર આપ્યા વિના શ્રાવક કુલનું હિત શું છે તે સમજાય એમ નથી. ધન, વૈભવ, અધિકાર, પદવી, પુત્ર, સ્ત્રી આદિ અનેકવિષયોમાં મનોને પોતપોતાની કુલ પ્રકૃતિ અને સ્થિતિ અનુસાર હિત લાગે છે, પણ તે તેનું ખરૂં હિત છે કે નહીં એને વિચાર આશ્યક છે. શ્રાવકકુલના સંસ્કારો કેવા હોવા જોઈએ? એ પ્રશ્નને વિચાર કરતાં સુજ્ઞ હૃદયવાળા પુરૂષને માલમ પડશે કે, શ્રાવક કુલના સંસ્કારે ઉચ્ચ હવા જોઈએ. જે કુલમાં રાગ દ્વેષ, તથા કલહાદિ વિસ્તારી દુ:ખ પરંપરાને વષાદ નથી, જેમાં અસહન શીલ, સ્વાર્થ તત્પરતા, પરાર્થને વિષ અને કુસંપના બીજનું પિષણ હેતું નથી. તેજ શ્રાવક કુલ કહેવાય છે. શ્રાવક કુલનું સ્વરૂપ જૈન ધર્મના તો પ્રમાણે વનારું, આર્યત્વના સદગુણોને ધારણ કરનારું અને નિરંતર દયાની

Page #6

શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ
ભાવને ભાવના છે. તેની અંદર દુર્ગણોને અવકાશ મળતો નથી, તેમાં સારાસારનો વિવેક પ્રગટે છે અને તે કુલમાં ઉત્પન્ન થયેલ વ્યક્તિના રૂધિરમાં અને નસેનસમાં પરોપકાર વૃત્તિના પ્રવાહો વહ્યા કરે છે. અને તેમાંથી દયાના અંકુર ફુટયા કરે છે. તેવા શુદ્ધ કુલમાં જન્મેલે શ્રાવક દેશકાલથી અબાધિત રહી પિતાને કુલ ધર્મ પામે છે. શુદ્ધ શ્રાવકનો બાળ ગમે તે દેશમાં જાય અથવા ગમે તેવા જમાનામાં આવે તો પણ તેના હૃદયના ઉંડા પ્રદેશમાંથી શ્રાવકકુલના સંસ્કારે વિલુપ્ત થતાં નથી. તેના જીવનની પૂર્ણતા અને તેના અસ્તિત્વની સફલતા પરંપરાના કુલ ધર્મના પાલનમાં જ થાય છે.
હવે શ્રાવકનું મુલત્વ શામાં છે ? એ નિર્ણય શ્રાવક પ્રજાને તેના ધર્મના પ્રાચીન ઈતિહાસમાંથી જ મળે છે અને મળે છે, એટલે અર્વાચીન પ્રસંગે તે પ્રજાના અલને–
દેને એ ઈતિહાસના અજવાળા વિના આપણે સુધારી શકવાના નથી. આપણી અંદરની વ્યવસ્થામાં પણ જ્ઞાતિ, ધર્મ, વ્યવહાર, આચાર, વિચાર, નીતિ, આદિમાં ઘણે ઠેકાણે અતિ અનિષ્ટ એવા ફેરફારો થઈ ગયેલા છે. પરંતુ એ ફેરફારો જમાનાના બાહ્ય સંસર્ગોને લઈને ઉદ્ભવેલા છે. તે ફેરફારોમાં જે ધર્મ અને શ્રાવકત્વને હાનિકારક હોય તેમને ત્યજી દેવા અને જે ધર્મ અને શ્રાવક કુલને અનુકલ હાઈ ઈષ્ટ હોય તે ગ્રહણ કરવા.
આ પ્રમાણે શ્રાવક કુલમાં મહત્તા રહેલી છે, તે મહત્તાને વિચાર કરવા માટેજ શ્રાવકની ત્રીજી કરણીમાં કુલનું અવલોકન કરવાને ઉપદેર્યું છે. ભગવાન તીર્થકરોએ કુલની મહત્તા સ્વીકારી છે અને તેને માટે સાવધાની રાખવા ઉપદેશ આપે છે. તેમનો એ હેતુ ઘણેજ ગંભીર છે, જેઓ પોતાના કુલને વિચાર કરતાં નથી, તેઓ અનુક્રમે પતિત દશામાં આવી જાય છે. કુલદ થયેલા ધર્મ, આચાર અને વિચારથી પણ ભ્રષ્ટ થઈ જાય છે. કુલના સંસ્કાર એટલા બધા બલવાન છે કે, તેઓથી ઘડાએલી ભાવના ચાવજજીવિત ટકે છે અને તેથી શ્રાવક જીવનનું પરમ પુરૂષાર્થરૂપ જે સાર્થક તે હસ્તગત થયા વિના રહેતું નથી. માટે દરેક શ્રાવકે “મારું કયું કુલ છે’ એ વિચાર સતત કરવાનો છે. અને તેથી જ મહાત્માઓએ તેને કરણી રૂપે પ્રરૂપો છે.
કરણી ૪ થી. “ ના ” “મારામાં કેવા ગુણે છે? " જયારે માણસ આત્માનું અને સ્થિતિનું અવલોકન કરી કુલનો વિચાર કરે છે, તે વખતે તેના હૃદયમાં ગુણેને વિચાર થવો જોઈએ. “હું શ્રાવક છે.” મારી સ્થિતિ આવી છે અને મારું કુલ શ્રાવકનું છે, તે હવે મારામાં કેવા ગુણો છે ?”

Page #7

શાંવકની કરણીનું રહસ્ય
એ વાત શ્રાવકે વિચારવી જોઈએ; કારણ કે, પ્રત્યેક મનુષ્યને આ સંસારમાં ગુણ બનવાની જરૂર છે. આલોક તથા પરલોકની ઇષ્ટસિદ્ધિ ગુણોને લઈને જ થાય છે. એક અનુભવી વિદ્વાનું લખે છે કે–“મનુષ્યત્વનું તત્વ ગુણ છે. ગુણ મનુષ્યને ઉચ્ચ કોટીમાં લઈ જાય છે. માનવ જાતિની મહત્તા ગુણને લઈને જ છે. ગુણ ન હોય તે મનુષ્યત્વ અને પશુત્વમાં ફેર નથી.”
ગુણ મર્યાદા વગરની વસ્તુ છે, આટલા જ ગુણ હોય, એવી મર્યાદા બાંધી શકાતી નથી. તથાપિ મુખ્યત્વે કરીને પાંચ ગુણે ગણેલા છે. એ પાંચ ગુણેની અંદર માનવપણાના સર્વગુણ સમાવેશ થઈ જાય છે. ૧ જ્ઞાન, રસદ્વર્તન, ૩ સતત ઉત્સાહ, ૪ જીવનને ઉપગ કરવાની તીવ્ર ઈચછા અને ૫ વિનય. આ પાંચ ગુણ પ્રત્યેક મનુષ્ય અવશ્ય મેળવવા જોઈએ. તેને માટે એક વિદ્વાન નીચે પ્રમાણે લખે છે
ज्ञानं सद्वर्तनं नित्यमुत्साह उपयोगिता ।
विनयः सद्गुणा एते पंच धार्याः सुमानवैः ॥ १ ॥ જ્ઞાન, સદ્વર્તન, ઉત્સાહ, જીવનનો ઉપયોગ કરવાની ઈચ્છા અને વિનય-આ પાંચ ગુણો ઉત્તમ મનુષ્યએ ધારણ કરવા.” ૧
જ્ઞાન-એ માનવ જીવનની સર્વ પ્રકારની ઉન્નતિનું બીજ છે. તેમજ બીજા ગુણાને મેળવવાનું પ્રધાન સાધન છે. મનુષ્યત્વનું સ્વરૂપ ભાવનામાં છે. અને ભાવનાઓની જાગ્રતિ જ્ઞાનને લઈને થાય છે. ઉચ્ચમાં ઉચ્ચ ભાવનાને સાક્ષાત્કાર જ્ઞાનથી જ થાય છે. મનુષ્યના ધર્મ અને વ્યવહાર માત્રનું જીવન જે ભાવના કહેવાય છે, તે ભાવના જ્ઞાનને આધીન હોવાથી સર્વ ગુણેમાં જ્ઞાનને પ્રધાન પદ મળેલું છે; તેથી પ્રત્યેક મનુષ્યને જ્ઞાનગુણ સંપાદન કરવાની જરૂર છે. જ્ઞાનગુણ શિવાય મન. થત્વની સિદ્ધિ જ થતી નથી.
મનુષ્યને જે જ્ઞાનગુણ ગ્રહણ કરે આવશ્યક છે. તે બીજે ગુણ સવર્ણનને પણ ગ્રહણ કરે આવશ્યક છે. સદ્વર્તન એ જ્ઞાનનું પરિણામ છે. તેથી તેની ગણના જ્ઞાનની પછી કરવામાં આવી છે. કોઈવાર જ્ઞાન છતાં પણ સદ્વર્તનની ખામી લેવામાં આવે છે. તે અપવાદ રૂપે છે. પ્રાય: જ્ઞાન હોય ત્યાં સદવર્તન સ્વત: પ્રાપ્ત થાય છે. અને જે સદ્દવર્તનનો અભાવ હોય તો તે જ્ઞાનનું સંપાદન નિષ્ફલ થઈ જાય છે. અથવા જ્યાં સુધી સદ્વર્તન પ્રાપ્ત થયું ન હોય ત્યાં સુધી જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું નથી, એમ સમજવું. કેટલા એક સાક્ષર છતાં સવર્તન રહિત દેખાય છે. તેનું કારણ તેનામાં જ્ઞાનની અપૂર્ણતા સમજવી. જ્યાં જ્ઞાનની પૂર્ણતા પ્રકાશે છે, ત્યાં સદવર્તનની શીતળ છાયા સાથે જ રહેલી દેખાય છે, એવા સદવર્તનને ગુણ મેળવવા માટે પ્રત્યેક મનુષ્ય પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે.

Page #8

શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
સદ્દવર્તન પછીને ત્રીજો ગુણ ઉત્સાહ છે. જ્ઞાન, અને સદવર્તન-એ ઉભયગુણ વિકાશી રહ્યા હોય પણ જે ઉત્સાહગુણ ન હોય તો તે ઉભયગુણ પૂર્ણ પ્રભાવી થઈ શક્તા નથી. ઉત્સાહ ગુણને પ્રભાવ ઉચ્ચ પ્રકારને કહેવાય છે. એ ગુણની અંદર વિકાશ શક્તિ રહેલી છે. ઉત્સાહના વેગથી મનુષ્યમાં રહેલા સર્વ ગુણ વિકાશ પામે છે. દુઃસાધ્યને સાધ્ય કરવામાં અને દુર્લભને સુલભ કરવામાં ઉત્સાહ ગુણની પૂણું આવશ્યકતા છે. તેને માટે એક સાહિત્ય વેત્તા આ પ્રમાણે લખે છે—–“ જ્યારે મનુષ્યની સગુણરૂપી પુષ્પ વાટિકામાં ઉત્સાહ રૂપ મેઘનું સિંચન થાય છે, ત્યારે તે વાટિકા નવપલ્લવિત થઈ હદયને આનંદ દાયક થાય છે. જે ઉત્સાહ રૂપ મેઘનું સિંચન નહીં થાય તો એ સગુણરૂપ પુષ્પવાટિકા સુકાઈ જાય છે. આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે, ઉત્સાહ ગુણ માનવ જીવનમાં અત્યંત આદરણીય છે.
જ્યારે મનુષ્ય જ્ઞાન, સદ્ધર્તન, અને ઉત્સાહથી યુક્ત હોય પણ તેના હૃદયમાં પિતાના મનુષ્ય જીવનને ઉપયોગ કરવાની તીવ્ર ઈચ્છા ન હોય તે તે ગુણે વિશેષ ઉપયેગી થતાં નથી. આ સંસારમાં માનવ જીવનને દુર્લભ લાભ શા માટે મળે છે? તેને સદુપયોગ કરવો જોઈએ. માનવ જીવનનો ઉપગ કરવાના બે માર્ગો છે. એક બાહ્ય માર્ગ અને બીજો આંતર માર્ગ. શરીર વગેરેની બાહ્ય કિયાથી બીજાને ઉપયોગી થવું, એ બાહો માર્ગ કહેવાય છે અને જ્ઞાન દ્વારા ઉપદેશ વગેરેથી બીજાને ઉપગી થવું, એ આંતર માગ કહેવાય છે. આ ઉભયમાથી માનવ જીવનને સદા પગ કરવાની અંતરમાં તીવ્ર અભિલાષા રાખવી એ એ મહાન ગુણ છે. પ્રત્યેક મનુષ્ય એ ગુણ અવશ્ય ધારણ કરવો જોઈએ.
મનુષ્ય જ્ઞાની હોય, સદવર્તનથી સુશોભિત હાય, સદા ઉત્સાહી હોય, અને જીવનને ઉપયોગ કરવાની ઈચ્છાવાળે હોય, પણ જે તેનામાં વિનય ન હોય તે તે ચારે ગુણે નિરૂપયેગી થઈ પડે છે, તેથી દરેક મનુષ્ય વિનય ગુણને ધારણ કર
જઈએ. વિનય ગુણ એ બીજા સર્વ ગુણેને અલંકાર છે. તે ઉત્તમ ગુણને માટે ભગવાન તીર્થકરેએ આગમમાં પ્રત્યેક સ્થળે તેની પ્રશંસા કરેલી છે. અને આંખ જૈન ધર્મને વિનય પ્રધાન ધર્મ કહેલ છે, તેથી સર્વ સદ્ગણોને વિકાશ કરનારો વિનય ગુણ પ્રત્યેક મનુષ્ય અંગીકાર કરવો જોઈએ.
આ પાંચ ગુણે સર્વ સદગુણેમાં પ્રધાન છે, તે ગુણામાંથી પોતાનામાં જ ગુણ છે, તે વિષે શ્રાવના પ્રત્યેક સંતાને વિચાર કરવાને છે. અને તે વિચાર કરે છે તેજ શ્રાવકની ચોથી કરણ છે. પ્રત્યેક શ્રાવકે પ્રતિદિન પિતાના ગુણનું અવલોકન કરવાનું છે. પિતાનામાં ક્યા ગુણેએ વાસ કરે છે ? એ વિચારવાનું છે. શ્રાવકના સંતાને ગુણેનેજ ગક્ષેમ કરવાનો છે. જે ઉત્તમ ગુણે પિતાનામાં ન હોય. તે

Page #9

શ્રાવકની કરણીનું રહસ્ય.
૨૧૯
ગુગોના યોગ કરવો એ ચોગ કહેવાય છે. અને જે ગુણે પિતાનામાં હોય તેનું રક્ષશું કરવું, એ ક્ષેમ કહેવાય છે. એ પ્રમાણે ગુણોને યોગ ક્ષેમ કરવાથી શ્રાવક તેના શ્રેય માર્ગમાં આગળ વધી શકે છે.
જે મનુષ્ય ગુણથી યુક્ત છે, તે મનુષ્યજ પુણ્યને પાત્ર બની શકે છે. ઉચ્ચ આશયવાળા વિદ્વાનો મનુષ્યનું પ્રધાન લક્ષણ ગુણ જ બતાવે છે. જેનામાં ગુણ હોય તેજ મનુષ્ય કહેવાય છે. મનુષ્યત્વ આકૃતિ કે સ્વરૂપમાં રહેલું નથી, પણ ગુણમાં રહેલું છે. જે ગુણ ન હોય તે તિર્યચપણું અને મનુષ્યપણું સમાનજ ગણાય છે.
આગળ જે પાંચ ગુણ કહેવામાં આવ્યા, તેવા ગુણામાંજ હૃદયની વિશાળતા દેખાય છે. એ સિવાય સત્ય, ન્યાય, દયા, પ્રેમ આદિ સર્વ શુભ ભાવનાઓથી ભર. પુર એવા બીજા ગુણે લેવાના છે, જે ગુણે મનુષ્ય પ્રાણી શિવાય બીજામાં આવી શકતાજ નથી.
પ્રત્યેક શ્રાવકની ચાથી કરણીમાં એવા ગુણોનો જ વિચાર કરે કહેલો છે. અને ગ મ પણ એવા ગુણેનું જ કરવાનું કહેલું છે. ધર્મની આવશ્યકતા દર્શા. વવા અનેક કારણે કહેવામાં આવે છે, તેમાં ગુણ એ મુખ્ય કારણ છે. જીવનમાં શકિત અને સુખ સર્વદા દષ્ટિ આગળ રાખનાર ગુણજ છે. ગુણને લીધેજ મનુષ્ય શુભ ભાવનાઓનો ભાજન બને છે. આ જગતમાં જે અસાધ્ય અને અશક્ય કહેવાય છે, તે ગુણના પ્રભાવથી જ સાધ્ય અને શક્ય થાય છે. ભારત વર્ષ ઉપર જે મહાભાઓ અને મહાવીર અચળ કીર્તિ રાખી ગયા છે, તે ગુણને જ પ્રભાવ હતો. આર્ય પ્રજા પ્રાચીન કાળથી ગુણાનુરાગી થતી આવી છે. ગુણના અનુરાગથીજ ભા. રતવર્ષની જ્ઞાન કળા પ્રશંસનીય કહેવાણી છે ગુણનો પક્ષપાત કરનારી અને ગુણના ૌરવને માન આપનારીજ જૈન પ્રજા સર્વ ધર્મોમાં અગ્રણી બની હતી અને બને છે. જેન ઇતિહાસમાં સ્થળે સ્થળે ગુણેનું કીર્તન થતું જોવામાં આવે છે.
એવા ગુણોને સંપાદન કરવા માટે પ્રત્યેક શ્રાવકે સદા તત્પર રહેવાનું છે. અને વારંવાર પિતાના આત્મ સ્વરૂપમાં ગુણોનું આધાન કરવાને તન, મન અને ધનથી પ્રયત્ન કરવાનો છે. તેથી જ પ્રત્યેક શ્રાવક પોતાનામાં કયા ગુણે છે? તેનો નિમર્શ કરવાને બંધાએલો છે, તે જ હેતુથી આ ચોથી કરણીની પ્રરૂપણ કરવામાં
(ચાલુ)

Page #10

શ્રી આત્માન પ્રકારા.
આધુનિક ઈતિહાસ પ્રતિ બેદરકારી.
(લેખક છોટાલાલ મગનલાલ-શાહ- ઝુલાસણ.) થોડાક સમયથી જેનસમાજમાં પણ પુરાતનું સંશોધન થવા લાગ્યું છે. દિન પ્રતિદિન વિવિધ સાધને પ્રકાશમાં આવવા લાગ્યાં છે. આ સાધનો ઈતિહાસની ઈમારતનાં અપૂર્ણ સાધન છે. જ્યારે કે ચકોર, નિષ્પક્ષપાતી, ખંતીલો, પ્રતિભાસ પત્ત, સદાગ્રહી અને વિચારવાન જન્મ પામશે, ત્યારેજ હેની સત્ય શાસ્ત્રીય અને સુદઢ ઈતિહાસની ઈમારત ચણાશે. અધુના આપણને જે સાહિત્ય પ્રાપ્ત થાય હેને યથાસાધ્ય સંશોધન કરી કર્તવ્યપરાયણ થઈએ. અત્રે કોઈ ઐતિહાસિક તત્વનું અન્વેષણ નથી પરંતુ પ્રાચીન ઈતિહાસ સંશોધન કરવા જતાં આપણે સાંપ્રતસમયના ઇતિહાસ પ્રતિ દર્શાવતા બેદરકારી વિષે કંઈક સૂચના કરીશ.
સાંપ્રત સમય પણ અમુક સમયે ભૂતકાળ ગણાશે, તે સમયની પ્રજા પૂર્વજોને ઈતિહાસ-દર્શનની આશા રાખશે અને આશા પુર્ણ કરવાને સાહિત્ય પ્રતિ દષ્ટિ ફેકશે, તે સમયે આપણું આ આધુનીક સાહિત્ય હૈમની આશાને શું સંતોષી શકશે? કઈ કઈ આધુનિક સાક્ષર હે હકારમાં ઉત્તર આપી શકશે ? નહિ, જ્યારે સંતોષ-જનક પ્રત્યુત્તર ન આપી શકે, પ્રજાની આશા ન સંતોષી શકે, નિ:શ્વાસ વર્ષાવતી નિરાશાથી પાછી ફરે ત્યારે તે આપણુ વિષે શું ધારે ? પછી શું આપણું વિષે એમ ન ધારે, કે આપણા પૂર્વજો પ્રમાદી, એકદષ્ટિ બિંદુવાળા, રસ–હિન, અને સાહિત્યદ્યાન ખીલવવામાં અશક્તિમાન હવા જોઈએ.
ઉક્તાનુસાર કપના જરૂર તેઓ કરી શકે. કારણ દેશમાં શાંત વાતાવરણ હોય, જ્ઞાન પ્રસરાવવાના અનેક સાધન હોય, સાહિત્ય-વાટિકા ખીલી શકે તેવા અનુકુળ સંયોગો હોય, છતાં જ્યારે વારસામાં ભવિષ્યની પ્રજાને સારૂ ગ્ય ઈતિહાસ સાહિત્યમાં ન મૂકી જઈએ, ત્યારે તેઓ તેમ ક૬૫ના કરે તે શું છે? વળી અન્ય પ્રાન્ત, અન્ય ભાષા અને અન્ય કેમના સાહિત્યમાં ઈતિહાસનાં તરને યથા સ્થિત પરિશીલન કરી મૂકી ગયેલાં નિહાળે અને આપણા ઈતિહાસમાં અપર્ણતા નિહાળે ત્યારે તેઓ ઉક્ત પ્રમાણે કલ્પના બાંધે હેમાં બેટું શું?
ઉપર પ્રથમ દર્શાવ્યા પ્રમાણે હાલમાં કેટલાક સાહિત્ય પ્રેમીઓ, સ્વધર્મી ભિમાનીએ ઇતિહાસનાં-છુટાછવાયાં પુસ્તકો પ્રજી બહાર પાડેલ છે, પરંતુ હની સાથે આપણે સંગ્રહી રાખવા યોગ્ય ઇતિહાસ-ત પ્રતિ બેદરકારી દર્શાવીએ છીએ, અમૂલ્ય પ્રસંગને નિર્માલ્ય માની લઈ વિસ્મૃતિ પંથમાં છોડી દઈએ છીએ, અને કાલાંતરે તે પ્રસંગે વિરમૃત થઈ સદાને માટે ચાલ્યા જાય છે. જે પ્રસંગની

Page #11

બાપાનેક તિહાસ પ્રતિ બેદરકારી. f, મન આપણે આંકી શક્તા નથી, તેજ પ્રસંગોની શોધ ખોળ કરવાની ફરજ ભગિની પ્રજાને પડશે.
આપણુ સમાજના દરેક અંગા-સાધુ, સારી, શ્રાવક, શ્રાવિકા, કાત્ય, ગિન એ અનેકવિધ સાહિત્યમાં કેટલો કેટલી ત્રુટિઓ છે, એમ કયે સુજ્ઞ પુરૂષ વશી જાણતોતેમ છતાં પણ દર શતાદિએ જે કઈ મહવને પ્રસંગે ઉદ્દભવ પામતા હોય, તે છે કે સંખ્યામાં આપ હોય; પરંતુ હની પ્રતિ ઉપેક્ષા દર્શાવ્યા નિના પણું પ્રેમથી યોગ સાધન દ્વારા રા રહી રાખવામાં આવશે તો સમાજનું બમ કે ઉજજવળ રહેશે નહિંતર પૂછી રહેશે અને ભવિયની પ્રજાને પ્લાન ઉપજાવનાર નિવડશે.
હાલમાં આપણે જેમ વાંચાયાંનાં ગ્રંથોદ્ધારા, અનુપર કાર્ય દ્વારા, પાનકાની વીર નકારા, અવર્ણનીય નિવાર્થ દ્વારા આપણું મુખાવિદ ઉજજવળ દેખાય છે, પર ન પુર્વના ઈતિહાસ વાંચી, મનન કરી લ્હને જો વર્તનમાં મૂકીએ અને ભવિષ્યની પ્રજાને દતરૂપ મૂકી જઈએ તેમજ સાર્થક ગણાય. પૂર્વજોનાં દષ્ટા કહેવા માટે અદ્ધિ પણ આપણને અનુકરણ કરવા માટે જ ઉપયોગી છે અને ઇતિહાસનું મહુરત પણ માંજ છે કે પર્વ-ઈતિહાસની વાટાઘાટ કરી ઉન્નતિદર્શક પ્રસંગે નજર આગળ ખડા કરી જીવનને તદનુસાર ખીલવવું.
ઈતિહાસ તેના પ્રકાશિત થયેલ ગ્રંશે ઉપરથી જણાય છે કે દાઢા વર્ષ પના સાધુઓને, શ્રાવકોને અને કેટલાક પ્રસંગોને ઇતિહાસ હસ્તલિખિત - ઘમા સવાલ ઉપલબ્ધ થાય છે. પરંતુ ત્યારપછીના દશકાઓની હકીકતે આપ
ને પછસ્વરૂપમાં પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. જેમ જેમ દેશમાં છાપખાનાનો યુગ વિનીર્ણ થતો ગયે, તેમ તેમ માસિક, વર્તમાન પત્રો વિવિધ રૂપમાં જન્મ પામનાં માં, ની તે સાથે તંત્રીઓ વિગેરે એમ જણાવવા લાગ્યા કે અમે સેવા કરીએ છીએ, જનસમાજની ઉન્નતિ કરીએ છીએ, પણ જે સુજ્ઞ માનવ સૂમ દષ્ટિ નિગારશે તો જણાશે કે તે સર્વે મિષા પ્રતાપ વિના કંઇ નથી, કારણ જેનોની દ્રષ્ટિ અર્થ પ્રાધાન્ય નિવડી હેની સાથે નિ:સ્વાર્થ સેવા કરનારાઓની સંખ્યા ઘટી એટલે વિદ્વાનોની સંખ્યા ઘટે તેમાં શું આશ્ચર્ય ! વળી વર્તમાન છાપખાનાના જમાનામાં કાગળ રદી, શાહી કમ આયુષ્યવાળી એટલે હેમાં આળખાયેલ ઈતિહાર-ત ટુંક મુદતમાં કરાળ કાળનાં ઘાસ બને છે. રયાધુનિક ઇતિહાસનું દિગદર્શન માસિકમાં અપાંશ આવે છે, પણ માસિકનું આ " કરવું? આપણા માસિકના તંત્રીઓનું લય તે તરફ બરાબર ગયું નથી. કર્મ નીર, સાહિત્ય-રોનક નિગરા નામ પ્રાન કરી ઉત્તર લખ્યામાં ઓળખ

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સમાજને આકર્ષવાનું અદ્યાપી આવડ્યું નથી. આ માટે “વીસમી સદી” નામના માસિકના અંકો વાંચવાથી જણાશે કે તે કેવી રીતે આધુનિક નિ:સ્વાથી રવાના ચારિત્રો રંગેલી પીંછીથી ચીતરી પ્રોત્સાહક ભાષામાં આળેખી પ્રજાને આકર્ષતુ અને સમાજ-સેવકને પ્રોત્સાહન રેડતું અને તેથી ગુજરાતમાં અનેક લેખકે પ્રકાશી નીકળ્યા હતા. આવી જ રીતે આપણા સમાજમાં અપ સંખ્યામાં નિઃસ્વાથ વિદ્વાન સેવકે જન્મી પોતાનું જીવન સમાજના કલ્યાણમાં વ્યતીત કરી પોતાની ફર્જ બજાવી કૃત કૃત્ય થઈ વિદાય થાય, પરંતુ આપણે આપણું કરૂં ય ભૂલી જઈએ છીએ. કારણ હેમનું નહિ સ્મારક કે નહિ ચરિત્ર ગ્રંથ, ફકત પ્રજમાં થોડાં વર્ષો હેમનું જીવન મૂર્તિમંત રહી પછી વિલુપ્ત થાય છે એસ આપણે આપણું ઈતિ હાસનાં અંગે ખંડિત રાખીએ છીએ, એટલે ટૂંકમાં એજ કે જેમ અધુના આપણે પૂર્વજોના ઈતિહાસ માટે પૂર્વજોના દેષ કપીએ છીએ હેમ ભવિષ્યની પ્રજા આપ ણામાં દોષારોપ કેમ નહિ કરે ?
આધુનિક કેટલાક ઐતિહાસિક મહાન પુરૂષોનાં ચરિત્રે આપણે આપણી બેદરકારીથી ગુમાવી રહ્યા છીએ તે તપાસીએ.
જે અધ્યાત્મના ગ્રંથ સમાજમાં અધ્યાત્મ પ્રગટાવતા નથી, જે મોટા સપન ગ્રંથોભાષાંતરે વાંચતાં કંટાળી જાય છે ત્યા રામજણ નહિં પડવાથી નિરાશ બંને છે, તેજ અધ્યાત્મના વિષયને સાદી, સરલ, લાલિત્યમય ભાષામાં-પદ રૂપમાં ગુંથી જેન તેમજ જૈનેતર પ્રજાને આકર્ષનાર એવા ચિદાનજી વિષે આપણે શું જાણીએ છીએ ? ટૂંક સમયમાં થયા છતાં આપણે હેમની અનેક બાબતોથી અજ્ઞાત રહીએ એ આપણી કેટલી બેદરકારી સૂચવે છે? આવાજ મહાનુભાવોનાં ચરિત્રો સમાજમાં નિ:સ્વાર્થ ભાવ પ્રરાવે છે, ઉદારતાને પ્રસરાવે છે અને જીવન રસમય બનાવે છે, જૈનેતર પ્રજાના ભક્તોએ બનાવેલ ભજનો સાંભળી કાનું મન નથી આકર્ષતું ? અને જ્યારે આ સરલ ભાષામાં અમૂલ્ય સદુપદેશ કરતાં ભજને સાંભળે છે અને પછી જેન સમાજમાં તેવાં ભજને પ્રાપ્ત કરવા દષ્ટિ ફેકે છે, પણ ત્યાં કયાંથી પ્રાપ્ત થાય? પણ આપણા સદ્ભાગ્યે શ્રી આનંદઘનજી અને ચિદાનંદજી મહારાજનાં પદ નાચતાં ધન્યવાદના શબ્દો મુખાવિંદથી વષોવી આનંદ પામે છે, તેવા અધ્યાત્મ ચગીનું જીવન કયાં છે ? હજુ જો પ્રાપ્ત થતો અવશેષ ભાગ સંગ્રહ કરી સમાજ સન્મુખ રજુ કરવામાં આવશે તે અમૂલ્ય ચેતન પ્રગટાવશે અને જેનેતર સન્મુખ દષ્ટાંત ધરવા થશે.
ઉક્ત અધ્યાત્મ યેગી પછી કર્મ–વીર વાયનિધિ આત્મારામજી મહારાજ ઉપર દષ્ટિ કરે છે, આ કર્મ–ાગીએ ત સમાજમાં બજાવેલ કાર્ય કોનાથી અજાય છે. જેનું ચરિત્ર આધુનિક દષ્ટિથી પ્રજા સમુખ રાજુ ફરવામાં આવે તો આધુનિક

Page #13

ઉચ ભાવને. નવયુવકોમાં કઈ અનુપમ વૈતન્ય-શક્તિ પ્રેરે તેમ છે. જેના મહાન વિદ્વાન શિષ-પ્રશિષ્ય વિદ્યમાન છે, જેના નામથી ભારતવર્ષમાં મહાન ત્રણ પુસ્તક પ્રચારક સંસ્થાઓ વિદ્યમાન છે; પરંતુ ઉક્ત મહારાજશ્રીનું જોઇએ તેવી રીતે ચારિત્ર નિરૂપણ કરી સમાજ સન્મુખ રજુ ન કરે તે કેટલી દીલગીરની વાત છે તે ઉત સંસ્થા ને કેટરીઓ આ બાબત જરૂર લશ્ય આપશે, કઈ સારા લેખકને પુરસ્કાર આપી સાહિત્ય -સામગ્રી પૂરી પાડી જરૂર પ્રકાશિત કરશે.
આ સિવાય રા. ર. સી. ડી. દલાલ, ડાહ્યાભાઈ ધોળશાજી વગેરે સાહિત્ય - વિકા, કેટલાક શ્રીમંત વગેરેનાં ટુંકમાં ચરિત્ર નિરૂપણ કરી ગંથ બહાર પાડવા જોઈએ. ઉક્ત સાહિત્ય સેવકોની નોંધ જેવી જેનેતર પ્રજાએ લીધી છે તેની હજુ સુધી આપણે લીધી નથી, એ કેટલી શરમાવાની વાત છે.
સમયના અભાવે આટલેથી વિરમું છું. દિશા-સૂચન કરેલ છે, તેમાંથી જે કંઇ પણ કરવા કઈ પ્રેરશે તે થયેલ શ્રમ સફળ માનીશ.
ઉચ ભાવના.
કોઈ મનુષ્યની સ્થિતિ હંમેશા સુખી કે દુખી રહેતી નથી, તડકા છાંયાની જેમ હમેશાં ફેરફાર થયા કરે છે. સગુણ મેળવનારને એક વખત એવો આવે છે કે
જ્યારે દેવી દષ્ટિ ખુલે છે અને તે વડે બધા કારણે સમજતો થવાથી સદગુણના વિરુદ્ધ વર્તતાં આપ આપ અટકે છે. તેની સામે ગમે તેવી લાલ–પ્રલેશનોની સામે ઉભે રહી મનના ગમે તેવા આવેશેને તે માણસ રેકી શકે છે. કારણ કે તેનો અંતરાત્મા તેમાં સારું પરિણામ નથી તેમ સાફ જણાવે છે જેથી તે કસ્તે અટ જાય છે. આવી રીતે આંતર દષ્ટિ ખુલવાથી હલકી વૃત્તિ, ઉડી જતાં સદવિચાર અને સા કુત્ય ગૃહણ કરે છે.
મનુષ્ય જીદગીને એક ન્યાયી કાયદોજ દોરનાર છે, એમ જ્યાં સુધી મનુષ્ય સમજી શકતો નથી ત્યાં સુધી ગમે તેવો સદગુણી માણસ તે હોય, છતાં તેની ઉય ભાવના ટકતી નથી, કારણ કે સદ્દગુણમાં દઢ ન થયેલ હોવાથી વખતે લાલચ કે આવેશથી દોરવાઈ જવાને સંભવ છે.
કેઇ વખત એમ પણ બને છે કે માણસ પિતે જાતથી બહુ સદ્ગણી હોતો નથી, પણ કુટુંબ, મિત્ર અને બીજા એવા કેટલાક સંજોગમાં ફસાયેલે હેવાથી કેટલી વખત પરાણે સદગુણને દેખાવ રાખવું પડે છે, કેટલીક વખત મટ્ટા થવાની

Page #14

૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ખાતર કે મોટા થયા પછી તે મેટાઇ સાચવી રાખયા ખાતર તેમ કરવુ પડે છે, પર ંતુ તેવું કાયમ ચાલી શકતુ નથી. અંતર્દષ્ટિ ખુલેલ ન હાવાથી, ઉચ્ચ ભાવના, વિચાર અને વર્તનના અભાવે અને પ્રકૃતિમાં પણ તે ન હેાવાથી કુદરતી સ ંગ આવતા તે ખુલ્લું પડી જાય છે, અને તેવા મનુષ્યા સુખી પણ છેવટે થઇ કે રહી શકતા નથી, તેટલું જ નહીં પરંતુ તક મળે જ્યારે તે તેનુ પેાતાનું ખરૂ રૂપ પ્રકાશે છે, ત્યારે ડેળઘાલુ છે એમ દુનીયાની દૃષ્ટિમાં આવે છે.
વળી કેટલાક મનુષ્યે તેથી ઉલટુ પોતે સદ્ગુણી હેાય છે, પણ સજોગો અને નબળા મિત્રા વગેરેની રમતમાં તે ખરે સદ્ગુણી છે કે દુર્ગુણી તે પણ ચાસ જણાતું નથી; પરંતુ તે મનુષ્યને આડે રસ્તે દોરનારી લાલચ આવે તે વખતે તેવા સયેાગ કે મિત્રા વગેરેથી દૂર થઇ તેવી લાલચમાં સાતા નથી, ત્યારેજ તે સદ્ગુણી છે એમ દુનીયા જાણી શકે છે.
જ્યારે મનુષ્યની અંતર્દ્રષ્ટિ નિર્મળ, સ્વચ્છ સદ્ગુણુને પારખી અંતરાત્માને તેનેજ વળગવા તરફ દોરવા જેવી પાકી થાય છે, ત્યારે તે માણસની ભાવના ઉ થતાં તેનું વન આદર્શ રૂપ અને બીન્તને અનુકરણ કરવા લાયક મને છે. આવે મનુષ્ય કોઇ પણ મયાગમાં કે કાર્ય માં ખીન્તને નુકશાન થાય તેવા કાર્ય કરતા નથી. પરંતુ વિચાર પણ લાવી શકતા નથી. સર્વ તરફ પ્રેમવાળી દષ્ટિ આવા પુરૂષની થઇ જવાથી પ્રેમની સાથે દયા પણ આવી રહે છે. જૈન શાસ્ત્રકાર ચાર ભાવના જે કહે છે મૈત્રી, પ્રમાદ, કરૂણા અને માધ્યસ્થ તે આવા પુરૂષનેજ પ્રાપ્ત થયેલી હાય છે. પ્ર માદ પ્રેમથી અને કરૂણા દયાથીજ ઉત્પન્ન થાય છે. દાખલા તરીકે મહાત્મા ગાંધીને હિંદની પ્રજા પ્રત્યે પ્રેમ થયા અને અહિંસા ( દયા ) તેની સાથેજ હાવાથી અહિં સાના ઉપદેશ મજબુત પણે આપ્યા તેથીજ તેવા મનુષ્યે પરગજુ બની ય છે
અને કહેવાય છે.
અંતઃ ષ્ટિ ખુલવાથી ઉચ્ચ લાયના અને ઉચ્ચવન થાય છે. જેથી તેવા મ બંને ભલાઇ તેના વનમાં આમેજ થાય છે અને દૈવી સંપત્તિ વાળા માં સર્વ માન્ય- પૃથ્ય બને છે.
આવા માણસના વનની બીજા ઉપર સારી અસર થાય છે અને તેવા પુરૂષનું અનુકરણ તેની પાછળ થાય છે. દરેક ધર્મના મહા પુરૂષા કે નેતા તેટલા માટે
૪ સુધી પૂજનીય-વંદનીય ગણાયા છે.
આવા મનુષ્યેાને જેમ દુ:ખનું સ્વપ્નું પણ હેતુ નથી, તેમ લાલા, લેબો આવેશે ફસાવી શકતા નથી અને નિરાશા દીલગીરી જો કોઇ વખત થાય તે પણ તે સુખમાં અદલાઇ જાય છે. પવિત્રતા અને આનંદ તેના સેાખતી થાય છે અને બ ગા અને ગી તેને દરેક સંયોગમાં સુખમય જ લાગે છે.

Page #15

વિષ્ણુનિક સ્વાધ્યાય.
પ
સુખ અને દુ:ખ પુણ્ય અને પાપ પ્રકૃતિ ( કર્મ ) નો જ ઉર્જાય છે. અને એક આવવાથી આનંદ-જીવતર અને ખીજાથી શોક, દીલગીરી, વલેપાત -મરણ જ્યારે મનુષ્ય માને છે-ઇચ્છે છે, ત્યારે આવા ઉચ્ચ ભાવનાવાળા, આંતરદૃષ્ટિ ખુલેલે સદ્ગુણી મનુષ્ય તે સત્યને સમાન લેખે છે, અને આ સુખ દુ:ખના રંગીન પાટા ચિત્ર વિચિત્ર જીંદગીમાં પડેલા જાણી તે દરેક પ્રસંગે સમભાવ, ધૈર્યતા, શાંતતા, નહીં છાડતા પ્રેમમય, દયામય જીંદગી ઉચ્ચ ભાવના સાથે ગાળે છે અને સુખદુ:ખ અક સરખી રીતે અનુભવે છે.
આ બધું થવા મનુષ્યે સસ્કારી થવાની જરૂર છે. તેમ થતાં અત`ષ્ટિ નિ મૂળ થતાં ઉચ્ચ ભાવનાને પોતાના વર્તનમાં હર ક્ષણે મુકતા શિખવુ કે જેથી જીંદ શ્રી સુખમય થતાં પોતાનું જીવન સફળ થાય.
*+Page #16

૨૨૬
શ્રી આત્માને પ્રકાશ.
સાવ
સે
o.
દેશ બત્રીસ સહસ અતિ દીપતા, જિણમેં ગુર્જર દેશ.
તિહાં પ્રવ્હાદના પુરવાર પરગડે, સકલ ગુણે સુવિશે, સેટ અધિપતિ ખાનકમાલ સદા સુખી, ન્યાય પાળે છે રાજ્ય
વરણ અઢાર વરસે તિહાં, વિગતેચ્છું કરતા નિજ નિજ કાજ સે૦ વંશ ઉકેલ્શ વડ વ્યવહારીઓ, સા રે ગુણ ખાય,
એ સુકુલીર્ણ હીરાદે સુંદરી, બેલે અમૃત વાણ્ય.
10 sio x ૩૫ કલાયુત લક્ષણ ગુણ ભર્યા, સુંદર છે સુત ચાર,
છે , રૂપજી, નયણસી, વિમલ, સહેદરી તિમ વલી જયંતીસાર, સેવ જ હીરાસાને કર્મોદયે કરી, મરણ થયે તતકાળ,
હીરાદે મનમેં અતિ દુ:ખ ધરે, રૂદન કરે અસરાળ, સેટ મોભીપુત્ર અ છે જે રૂપજી, નિર્વાહે ગૃહભાર,
કમ વસું તે પિણ રેગદર્યો, મૃત્યુ લોં તિણ વાર. પતિ દુઃખ ઉપરે સુતને દુઃખ થયે, હરદેવેંરે જામ,
તે સુધ બુધ ભરમન ચિંતવે, ધર્મ કરૂં હિતકામ, ઇમ મન ચિંતિયાત્રા કરણ ભણી, સુત ત્રચ્ચે લેઈ સાથ,
હીરાદે આવ્યાં સિદ્ધાચલેં, ભેટયા શ્રી જગનાથ. નેમીશ્વરના દર્શન કારણે, આવ્યા ગઢ ગીરનાર,
એહવે વણુથલિઇ તપગચ્છ ધણી, નિસુયાં ગુરૂ ગણધાર, સેવ જ 9 10 હિરાદે મન અતિ હરખિત થયાં, પિતાં વણથલી ગામ, તિહાશ્રી વિજયપ્રભ સૂરીસરૂ, વાંદે વિધિસ્યુ રે તામ.
0 જ છે ૧૧ ઉપામેહરે નવાગે પુછયા, કીધી પ્રભાવના સાર’
અમૃતમય ગુરૂજીની દેશના, સાંભળે ચિત્ત મીર, .
ગુરૂ દેશના દેતું કે, દીઠે જયતકુમાર.
નિલવટ છત્રાકાર, શુભ લક્ષણ અતિ ઉદાર. ગપતિ કહે સુણ શ્રાવિકા, તુજ સુત જયંતકુમાર,
પદવી લહ મટકી, રાજા કે ગણધાર. હીરા દે હરખિત થઈ, કરજેડી કહે તામ
ત્રિણ સુત યુત મુજને, તો આપિ દિક્ષા રવા, લાભ જાણી દિક્ષા દઈ, શ્રીવિજયપ્રભસૂરિ.
વિચરે સેરઠ દેશમેં, દિન દિન મફતે નુર, ૧ હેટા ૨ યુક્ત,

Page #17

છે તે
ઇતિહાસિક સ્વાધ્યાય. હાલ ૨-બહિની ભાગ્ય બડે આજ તારે- એ રેશી. નયણસીને નામ થાપિઓ, જ્ઞાનવિજય ગુણવંત હે સુંદર,
વિમલને વિમળ વિજય ઈ, થાપે નામ મહંત હૈ. સુંદર ૧ ળિયા ગપતિ વંદિઈ, વિજયપ્રભ ગણધાર છે.
ભવિકજીવ પડી બેહતા, મહિયલ કરય વિહાર છે. જયતÉયરને થાપિઓ, જીતવિજય ઈ નામ.
લઘુ ય બહુ વિદ્યા ભણે, ઉદ્યમથી આ અભિરામ હે. ગાથા ગણસે યારસે નિત્યપ્રતે ભણે ધરી નેહ ,
અનુકમેં પંડિત પરગડા, જીતવિજય થયા તેહ હે. વિચરતા ગુરૂરાજજી, હિતા ગોઢવાડ દેશ છે,
અતિ આડંબરથા કરે, વિઝે પરવેશ છે. સંઘ કરે પરભાવના યાચકને દિઇ દાન છે,
શુભ સ્થાનક જાણ કરી, ગુરૂ બેઠા તિહાં ધ્યાન હે. આરાધી સાસનસુરી, આવી સાસન દેવા હે,
કહે પદવી તુલ્બ, છતવિજયને હેવ છે. નિમુણ ગુરૂ હરષિત થયા, ધ્યાન સંપૂરણ કીધ છે,
ધ્યાન તણે જે કલપડે, જીતવિજયને દીધ હ. અનુક્રમે તિહાંથી વિચરતા, મધર દેશ મઝાર છે,
આવ્યા નયર નાગોરમેં, શ્રાવક હરષા અપાર હ. સાહ મેયા આડંબરે, વાજ્યા જાંગીઢાલ છે,
હવ ગાવે સેહલા, સાહિયર છાકમ છોળ છે. પ્રભાવના શ્રીફલની કરે, મેહણોત મેહનદાસ હૈ, કરજેડી આગલિ રહી, એમ કરે અરદાસ છે.
હા. સદગુરૂજી સુણે વિનતી, એક મેં કર અરદાસ, પાટ પટોધર થાપિને, પુરો અમ મન આશ. ગપતિ કહે નિસુણે તુહમે, થાપેસ્યા ગણધાર; દિવસ ભલો દેખે કરે, કરસ્યાં કાજ ઉદાર. તરત બોલાયા જ્યોતિકી, જ્યોતિ શાસ્ત્રના જાણ કહે વો દિન અતિ ભલા, જિમ કાજ ઘડે સુપ્રમાણ. બેલ્યા પંડિત બુધ્યથી, જેમાં શાસ્ત્ર વિચાર,
માધવ વદિ ષષ્ટિ દિવસ, ચારૂ તિહાં રવિવાર. ૧ વૈશાખ માસ.
* ಈತ ಸರ ಸರ ಸರ ಸರ ಕತ ಸ ಕ ಸ ಹ ನುಗ್ರ

Page #18

થી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મુહત મેહનદાસજી, નિસુણી થયે ખુસીયાળ, મંડાવે મેહાવ ઘણું, ખાંતિ ધરી તતકાળ. તુરત મેવડ મુકીને, તેડાવે સવિ રાંધ. ગામ નગર પાટણ થકી, આવે અતિ ઉમંગ.
ઢાળ ૩ કાજ રસધાં સકળ સવે સાર– દેશી, ભાવે તિહાં સંધ ઉદાર, મન ધરતા હરખ અપારા; ગીતારથ પણ તિહાં આવે, દેશ દેશ થકી વડદાવે. આરઠ ગુજરાતિ ઢાડ, માળવ મેવાત મેવાડ; દક્ષિણ પુરવ હાલાર, કચ્છ વાગડ મરૂઘરા સાર. ગઢવાડ સિરોહી દેશ, ચરાડ કાનમ સુવિસેર; ઈત્યાદિક બહુ દેશારા, ગીતારથ આવે અતિ સારા. કે પંડિત કંઈકે તપિયા, કેઈ તાર્કિક કેઈક જપિયા કેઈક શાદિક કે વૈદ્ય, રોગ ટાળે રેગીનો સવ. કઈ સંવેગી ક્રિયાપાત્ર, જેહનાં છે નિરમળ ગાત્ર; એહવા સવા સાતસે, સાધ ભેલા થાય તિહાં નિરાબાધ, આઇવનો દિવસ જવ આયે, નરનારી હરખ સવાય; ગુરૂજી તવ તખત વિરાજે, સંધ આવે દરિસણ કાજે. જન વિજયજીને બોલાવે, તિ પણ મલપતા આવે, નિજ પાટ પટાધર થાપ, આચાર્ય પદવી આપે. સૂર મંત્ર દિયે શ્રીકાર, નામ થાપના કીધી ઉદાર; શ્રી વિજય રત્ન સૂરિ રાય, ભવિયણને આણંદ થાય. સંવત સતર બત્રીસ, માધવ વદિ ષષ્ઠિ દિવસ, શ્રીવિજયપ્રભ ગણધાર, પટધર થાપ સુવિચાર , મહોત તવ મેહનદાસ, કરે ઉઠવ અતિ સુપ્રકાર; બત્રીસ બદ્ધ વાજિત્ર વાજે, નાદે કરી અંબર ગાજે. વાત્રકને દાન દેવાઈ, સાને પહિરામણિ થાઈ; સાહમીવછલ શ્રીકાર, કીધા ઇમ મહાવ સાર. તિહાંથી વિચરે ગુરૂરાય, અનુક્રમ પુર મેડને જાય આડંબરથી ૫ધરાયા સંધ, મનમે હરખ સવાય.
હવે શ્રીમાળવ દેશ નલાઈ, ગામ વિસા મહિતો સાથ, કરણ તિહાંથી આવે, સંઘ બહુલા સાથ ( લવ ). ૧૩ ડિત ગુરૂ ગણપતિ વદે, મનમોહિ અતિ આણંદ દિના મહત્વ તિણ કીધો, લખમીને લાલ લી.
(ગ )

Page #19

મહાવીર પ્રભુનું અદય સ્વરૂપ મનુષ્ય કયારે જોઇ શકે
રેટ
મહાવીર પ્રભુનું અદશ્ય સ્વરૂપ મનુષ્ય જ્યારે જોઇ શકે?
મહાવીર પ્રભુની ભકિત-ગુણગ્રામ અને તેને માટે ઉજવાતી જયંતી
પણ તેનું કારણભૂત બની શકે !
સંસારમાં પરિભ્રમણ કરનાર મનુષ્ય શ્રી મહાવીર પરમાત્માના અદશ્ય સ્વરૂપને જોઈ શકે? તેને જોવાની કેઈ અપૂર્વ શક્તિ આ જગત પર વિદ્યમાન છે? પરમાત્માને મૂળ સ્વરૂપમાં જોવા અને જેનામાં જગતના સઘળા પદાર્થો પ્રતિબિંબિત થાય છે તેનું આશ્ચર્યકારક અસ્તિત્વ મનુષ્યની આંખ જોઈ શકે એ સંભવિત ખરૂં? દુનીયાના જે આશ્ચર્ય, સંદર્યો અને એવા બીજા દેખાવો કે જેના ઉપર મનુ બની આંખ ઠરી જાય છે, મહાન ચમત્કારિક દળે કે જેના વિષે મનુષ્ય કલ્પના પણ કરી શકે છે તેથી શું પરમાત્માના અદશ્ય સ્વરૂપને જેવાને તેના ચર્મ ચક્ષુ પણ શકિતમાન થઈ શકે ?
એક જાગૃત શ્રદ્ધાળુ આત્માની સર્વોત્તમ ક્રિયા માત્ર શ્રી મહાવીરના મહાગ્યને અનુભવી શકે છે. કઈ પણ શ્રેષ્ઠ મનુષ્યના આત્માનું અતિશય સુખ દરેક ક્ષણે વિચાર અને આચારમાં ઉન્નત થવા સિવાય બીજું શું વિશેષ હોઈ શકે? વર્ગનું સુખ, પવિત્રતાને આનંદ અને ઉચ્ચ મનુષ્યની ઉગ્રતા દરેક બાબતે અનુભવાય છે, પરંતુ મહાવીર પરમાત્માને તેના અદશ્ય સ્વરૂપમાં જોઈ શકતા નથી. જેને કોઈ મનુખે જોયા નથી, અને જોઈ શકતું નથી એવું પરમાત્મ સ્વરૂપ છે તેને અજર, અમર અને અદશ્ય કહેવાય છે. ત્યારે શું મનુષ્ય પરમાત્માને જોવાની પોતાની ઈચ્છા દાબી દેવી જોઈએ ? કોઈ શંકાશીલ કે દુ:ખી મનુષ્ય તેને જોવાની શુ ઈચ્છા નહીં કરે? ઘણા એવું પણ બેલે છે કે મહાવીર પ્રભુ ખરા હોય તો એક ક્ષણવાર પ્રગટ થઈને મારી શંકાઓ, મુશ્કેલીઓ, દુઃખ દૂર કરી મને શાંતિ આપે ? જેમના હદયમાં પરમાત્મા પ્રત્યે પ્રેમ ઉદભવેલો નથી અને તેના આત્માની ફરતે સર્વત્ર અંધકાર થઈ રહ્યો છે તેવા ઘણુ અંત:કરણમાંથી એવી બુમનથી સંભળાતી કે મહા વિરપ્રભુને અમારે જેવા છે. આગળ જઈએ છીયે પણ ત્યાં નથી, પાછળ હકીએ છીએ પરંતુ ત્યાં પણ દર્શન થતા નથી. કેટલાક આસ્તિક મનુષ્ય એમ પણ વિચાર કરે છે કે, કેટલાક નાસ્તિક મનુષ્ય દુનીયા ઉપર છે તે, તેમજ કેટલાક મનુષ્ય તે પરમાત્માને તદન ભૂલી જ જઈ, તેને વચન, આજ્ઞાનું અપમાન કરે છે, તેના અસ્તિત્વને માટે પણ શંકા લાવે છે, ત્યારે મનુષ્યને એવી લાગણી ભરી ઈચ્છા

Page #20

ર૩૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
થઈ આવે છે કે, મનુષ્ય પરમાત્માને જુએ અને પરમાત્મા એક ક્ષણભર પણ મનુ વ્યની નજરે પડે અને મનુષ્યની અજ્ઞાનતા અને દુષ્ટતા દૂર કરે તે કેવું સારું ! પરંતુ આ બધું નકામું છે. શંકશીલને ખાત્રી કરાવવાને નિરાશ થયેલને દિલાસે દેવાને અને અજ્ઞાની-મૂઢ અને નિર્દય મનુષ્યને જાગૃત કરવાને કે તેવા કેઈ કારણ માટે પરમાત્મા આ જગતમાં કઈ પણ મનુષ્યની આંખે દેખી શકાય તેવી રીતે દશ્યમાન થઈ શકે નહીં. પરમાત્માનું સ્વરૂપ મનુષ્યને તેવી રીતે દશ્યમાન થાય નહીં તેના અનેક કારણે છે. જ્યાં સુધી મનુષ્ય અજ્ઞાન-પાપ–મેહના પ્રદેશમાં વિચરે છે ત્યાં સુધી અને દૈવિક મહામ્ય પ્રાપ્ત કરવાને શકિતવાળા થયા સિવાય પરમાત્માને જોઈ શકાય જ નહી, જે છેક અને પવિત્ર મનુષ્ય જ્યારે પવિત્ર વિચાર શ્રેણીના ઉચ્ચ પદ સુધી પહોંચે છે ત્યારે પણ મનુષ્યપણામાં તે પરમાત્માના અદશ્ય સ્વરૂપને જોઈ શકતે નહીં. મહાવીર પરમાત્માના સ્વરૂપને મહાવીર જેવા થાય તેજ મનુષ્ય જોઈ શકે; પરંતુ મનુષ્ય મનુષ્યપણે તો જોઈ શકે જ નહીં. હવે જ્યારે મનુષ્ય પિતાની વર્તમાન સ્થિતિમાં પરમાત્માનું અદશ્ય સ્વરૂપ જોઈ શકતો નથી, પણ મહાવીર પ્રભુનું જીવન પરમાત્માના અદશ્ય સ્વરૂપની ખાત્રી આપશેજ. આ દુનીયામાં પરમાત્માને જવાને આપણને યોગ્ય ગણવામાં કેમ નહીં આવ્યા હોય? તેનો વિચાર કરીયે. આ બાબત આત્માને સંબંધ ધરાવનારી હોવાથી તે ઈદ્રીયથી જોઈ શકાય તે અસંભવિત છે. વિકારી ઇદ્રીમાંથી નિર્વિકારી સ્વરૂપનું અસ્તિત્વ જોઈ શકાય નહીં, તેટલા માટે શ્રી આદિનાથ પ્રભુના સ્તવનમાં કહેલું છે કે “પ્રીતિ અનાદિની વિષભરી તે રીતે તે કરવા મુજ ભાવ; કરવી નિર્વિષ પ્રીતડી, કાણુ ભાતે હે કહો બને બનાવ.” કારણ કે અનાદિની વિષ ભરેલી પ્રીતિ હેવાથી તે નિર્વિષ પ્રિત થાય ત્યારેજ પરમાત્માને જોઇ શકાય. દુનીયાના પુદગલિક પદાર્થો ઘણા એવા છે કે તેમજ કુદરતની એવી ઘણી શક્તિ છે જેની અસર આપણે જાણીયે છીયે તો પણ તે પોતાને સવરૂપે આપણે જોઈ શકતા નથી. જુદા જુદા આકાર અને રંગવાળા પદાર્થો આપણી આંખ જોવે છે, પરંતુ તેમાં કેટલાકમાં જે વીજળીક શકિત કામ કરે છે તે જોઈ શકાતી નથી. આવી રીતે બાહા પદાર્થો વિષયક અને આત્મિક દુનીયાની મર્યા દાપર ઇદ્રીના સ્પર્શથી ન જાણી શકાય તેવી રચનાઓ છે. જેને આપણે મન, હૃદય, આત્મા, કર્મ વગેરે કહીયે છીયે તેનું છુપાયેલ સત્વ આંખથી જોઈ શકાતું નથી.
શરીર ધારણ કરી રહેલા દુનીયાના જીવમાં આપણે સાથે રહેલા છીયે, તેઓની સાથે હંમેશને સંબંધ રાખીયે છીયે, તેને ડહાપણ–બુદ્ધિ અને અસ્તિ ત્વની હમેશાં સાબીતી જેવા છતાં એક આત્મા બીજા આત્માને દશ્ય થયે નથી. અઢીથી દેખાય છે તે આત્માએ ધારણ કરેલા કર્મ જીત આકાર છે અને તેના

Page #21

મહાવીર પ્રભુનું અદૃશ્ય સ્વરૂપ મનુષ્ય કયારે જોઇ શકે?
ર૩૧
જ આપણે નિરંતર જોઈએ છીએ. અજ્ઞાની–ણ ઘણેજ પાપી એવા મનુષ્યના આત્માને પણ ચર્મચક્ષુથી જોઈ શકતા નથી, તે પછી સંપૂર્ણપણાને પામેલ પરમામાને તે મનુષ્ય શી રીતે જોઈ શકે? અનંતશક્તિવાળા મહાવીર પરમાત્મા કે જેને સ્વર્ગમાં પણ સમાવેશ થતો નથી ( કારણ કર્મ સર્વથા નાશ પામેલ છે ) તે તે મનુષ્યક્ષેત્રમાં તે શી રીતે દશ્યમાન થઈ શકે? અને કયું શારીરિક સ્વરૂપ તેના અનંત જ્ઞાન અને સર્વથા કર્મ મૂળ વિનાશી સ્વરૂપને ધારણ કરી શકે?
કર્મ પરમાણુ -પદાર્થોથી ભરેલું જગત પરમાત્માની અમર્યાદિત મહત્વતા આગળ તુચ્છ એટલા માટેજ ગણાય છે, કે આ જગતના સૈદયતાના બધા ઉત્પન્ન થતા આકાર કરતાં વીરપરમાત્માને મહીમા એટલી બધી અપૂર્વ શ્રેષતા અને સુંદરતાવાળો છે કે બહીરાત્મા મનુષ્યની કલપનાશકિતથી કળી શકાતું નથી.
પરમાત્મા થતાં થતાં પ્રાણીને અનેક અવતાર ધારણ કરવા પડે છે. કર્મો ઓછાં કરવા-તેડવા અનેક દુખે વૈર્યતાથી સહન કરવા ભાવોમાં ભમવું પડે છે, તે પછી પરમાત્મા થયા પછી તે આત્માને અવતાર ધારણ કરવા પડે તે વાત તદ્દન યુક્તિ વગરની છે, એટલે પરમાત્મા કેઈ અસાધારણ શ્રેષ્ઠ સુંદર સ્વરૂપમાં અહીં અવતાર લે કે જે દશ્યમાન થઈ શકે તે કેવળ અયુક્ત જ છે.
હવે જ્યારે પરમાત્મા ચર્મચક્ષથી ન જોઈ શકાય તે શું આંતરિક ચક્ષુથી પણ તેનાં દર્શન થઈ શકે કે કેમ? તેને ખુલાસે તેજ છે કે પરમાત્માનું આત્મિકસ્વરૂપ વિચારથી, જ્ઞાનથી શાસ્ત્રથી જ જાણી શકાય તેમ છે. પરમાત્માનું જેટલે અંશે આત્મામાં પ્રતિબિંબ પડે તેટલે અંશે આત્મા પરમાત્માને જઈ શકે છે અને જાણી શકે છે, અને શાસ્ત્રકાર મહારાજના કહેવા પ્રમાણે આત્મા પણ નિશ્ચયનયે પરમાત્મા સ્વરૂપી હોવાથી જેટલે અંશે તેનું પરમાત્મ સ્વરૂપે પ્રગટ થાય તેટલે અંશે તે પોતાના આત્માને જ પરમાતમસ્વરૂપે જોઈ શકે છે.
જે મનુષ્યને પરમાત્માને અંતરંગમાં જવાની શક્તિ ઉત્પન્ન થાય અને સઘળા સત્ય સંદર્ય જે પરમાત્મા છે તેનું જ્ઞાન સહેલાઈથી પ્રાપ્ત કરી લે તે શાસ્ત્રમાં જે જ્ઞાનના ભેદનાં મુખ્ય તો કહેલાં છે તેથી પરમાત્માનું દશ્ય સ્વરૂપનું પ્રતિબિંબ પડી શકે છે; પરંતુ મહાવીર પ્રભુના કથન કરેલા મહાન વિચારે છે કે શાસ્ત્રમાં રહેલા છે, તે મનુષ્યની ભાષાના અપૂર્ણ પણાથી બેલાય તે પહેલા અને જગતના નિયમ અને વ્યવસ્થામાં જે ફેરફાર થાય છે તેનું જ્ઞાન ન થાય તે પહેલાં તે વિચારેથી મનુષ્યથી પરમાત્માના સ્વરૂપનું પ્રતિબિંબ જેવાને શક્તિમાન થઈ શકાતું નથી.
બાદાસ્વરૂપ અને છાયાથી માત્ર આગળ વધવાને-માત્ર સત્યના ઉપર ઉપરના અજવાળાને જેવાને જ નહીં, પરંતુ જે પરમાત્માનું જ્ઞાન અનંત–સંપૂર્ણ સર્વત્ર છે, અને જેમાં જગતના દરેક પદાર્થો પ્રતિબિંબિત થાય છે તેના સત્ય સ્વરૂપને જે વાને

Page #22

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર
જ્યાં પરમાત્મા રહે છે ત્યાં વાસ કરવાને શું કરવું જરૂરીયાતવાળું છે, તે વિષે મનન કરે અને મહાવીર પરમાત્માએ જે રીતે સિદ્ધપણું પ્રાપ્ત કર્યું તે રીતે કરવાને પ્રયત્ન કરે. સવાર, બપોર, સાંઝ, અજવાળી રાત્રીએ, પહાડ, નદી, બગીચાઓ, ચંદ્રપ્રકાશ, તારાઓ વગેરે જગતના દેખાવે, સેંદર્યો વગેરે જ્યારે જ્યારે અનુભવી યે છીયે ત્યારે આપણને આનંદ થાય છે, તે પછી પરમાત્મસ્વરૂપમાં જગતના સર્વ પદાર્થોનું એક સમયે એક સરખું પ્રતિબિંબ પડતું જ્યારે પરમાત્માની જેમ આપણે જોઈ શકીયે ત્યારે તે માટે કેટલે સ્થાયી આનંદ થાય તેની કલ્પના કરવી. આને માટે શા કહે છે કે ભવ્યાત્માને કર્મના પડદા જે મહાવીર પ્રભુથી દૂરને દૂર રાખે છે તે એક દિવસ પ્રયત્નવડે ખેંચાઈ જતા આત્મિક શક્તિઓ જાગૃત થતાં, ઈદ્રીના ક્ષણિક અસત્ય વિકારો દૂર થતાં મુક્ત થયેલે તે આત્મા સિદ્ધસ્વરૂપ પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરશે. મહાવીર પ્રભુએ તેજ રીતે પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કર્યું છે, અને જે આત્માઓ તેવી રીતે પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરશે તે જ મહાવીર પ્રભુના અદશ્ય સ્વરૂપને જોઈ શકશે. જેમ જેમ હદયની પવિત્રતા થતી જશે તેમ તેમ મહાવીરપણું શેડા થોડા સ્વરૂપમાં દશ્યમાન થતું જશે. જ્યારે આપણને મહાવીર પરમાત્મા દેખાશે ત્યારે જ આપણે તેના જેવા થઈશું. કારણકે તે જેવા છે તેવા જ સ્વરૂપથી આપણે તેને જોશું. પરમાત્માએ કહ્યું કે “તું પિતાને મૂળ સ્વરૂપે જાણુ તે તેને (પરમાત્માને) અવા સ્થ જાણીશ.”
ખરી રીતે પરમાત્માનાં દર્શનને વિચાર જ્યારે અશક્ય નથી, જો કે ચર્મચમુને તે વિષય નથી, છતાં આત્મામાં એવી યેગ્યતા છે કે જેને સંપૂર્ણ રીતે ખીલવવામાં આવે તે મહાવીર પ્રભુના સ્વરૂપને જેવાને તે પ્રાણ શક્તિમાન થાય.
શ્રીમાન મહાવીર પ્રભુ કે જેનું શાસન હાલ વિચરે છે અને જેના ભક્ત આપણે છીયે, તે પવિત્ર પુરૂષ-પ્રભુને જ આ માસની શુકલ તૃદશી (ચૈત્ર શુદ ૧૩) ની જન્મતીથી હેવાથી અનેક સ્થળે જયંતીઓ–તે પ્રભુના ગુણગાન પ્રગટ કરવા, સાંભળવા તે પ્રમાણે વર્તવા માટે ઉજવાય છે, તેને હેતુ તે માત્ર બલવા, સાંભળવા જ પુરતા નહીં, પરંતુ તેટલાજ હોઈ શકે કે તે વીરપરમાત્માના ગુણે-ઉપકારે યાદ લાવી, પરમાત્મવરૂપે પ્રગટ કરવા માટે જે જે પ્રયત્ને તે પ્રભુએ સેવ્યા હોય તે આદરી, તે મહાન પ્રભુનું દશ્ય જોવા, જોઈ તેવા મહાવીર પરમાત્મા થવા તે મરણ-જયંતીઓ થવી જોઈએ, અને તેને પગલે, ધીમે ધીમે ચાલવાથી, પવિત્ર હૃદયવાળા થવાથી આંતરદષ્ટિથી તેમનું દશ્ય નિહાળી શકાય છે અને તેવા પરમાત્મા થઈ શકાય છે. આ લેખ તે પુણ્યતીથી કલ્યાણકના શુભ નિમિત્તથી લખાયેલ છે. સર્વ પ્રાણીઓ તે પરમાત્માનું દશ્ય જેવા ભાગ્યશાળી બને એમ ઈચ્છું છું.
ગાંધી વલ્લભદાસત્રિભુવનદાસ, ભાવનગર,

Page #23

પ્રકીર્ણ. ખાસ મનન કરવાયોગ્ય નીતિનાં વા.
(ઉપમિતિભવપ્રપંચ કથામાંથી.) ૧ સજન પુરૂષની વાણીને આશય સમજ ન હોય તે પણ તે વાણી જાતે જ
અતિ સુંદર હવાથી મનુષ્યના ચિત્તને પ્રસન્ન કરે છે. ૨ મહાત્મા પુરૂષે ભાવપૂર્વક ભક્તિથીજ પિતાના થાય છે. ૩ ભગવાનના સેવકોએ જે પ્રાણી ભગવાનને વહાલા હોય તેના તરફ પ્રેમ રાખવે
એ ઉચિત છે. ૪ સર્વના નાથ થવાને સર્વજ્ઞ મહારાજાજ એગ્ય છે. ૫ ભગવાનના સિદ્ધાંતમાં કહેલું એક પદ પણ ભાવપૂર્વક સાંભળવામાં આવ્યું
હોય તે તે સમસ્ત રાગાદિ ભાવ રોગોને નાશ કરવાને સમર્થ છે. ૬ જ્ઞાની પુરૂ ઉપર કર્મનું એર ચાલતું નથી. ૭ શુદ્ધ આગમને સમ્યક્ બિલ થાય છે એટલે કર્મો પિતાની મેળે છુટી જાય છે,
નાશી જાય છે, આત્મપ્રદેશથી ખરી પડે છે. ૮ મેક્ષમાં ગયા પછી સંસારમાં પાછું આવવાનું કદિ પણ થતું નથી, અવ્યાબાધ સુખ જોગવતાં મેક્ષ ગયેલા આત્માઓ અનંતકાળ ત્યાં રહે છે. દરેક પ્રાણીને
આશ્રયીને મેક્ષની આદિ હોય છે પણ અંત નથી. ૯ મહાત્મા પુરૂષે તે પર પ્રાણીઓને હમેશાં સંતેજના વધારનારજ થાય છે, તેને એનું પોતાનું કામ પણ બીજા માણસને પ્રીતિ ઉપજાવે તેવું જ હોય છે.
(અપૂર્ણ.) – @@ી) – સમયના પ્રવાહમાં.
દેશ ઉદ્ધારક, સરલ અંત:કરણવાળા, ઘેર્યતા પૂર્વક દુઃખ સહન કરનાર, અહિંસાના ઉપદેશક, શાંતિને ઈચ્છનારા મહાત્મા ગાંધીજીને છ વર્ષની કેદની સજા થઈ છે. હિંદની પ્રજા પણ તે માટે અત્યંત દિલગીર થઈ છે. એક પરોપકારી પુરૂષના જીવન માટે તેમ થતાં ખેદ થાય તે સંભવિત છે. દેશના આર્થિક વગેરે ઉદ્ધા૨ માટે પિતાને ધંધો ને સ્વાર્થ તો, શારીરિક સ્થિતિ નબળી છતાં ગામેગામ શહેરે, શહેર ફરી ફરી શરીરની દરકાર રાખ્યા વગર સ્વદેશી પ્રચાર અને સ્વરાજ્ય પ્રાપ્ત કરાવવા માટે અખલિત પ્રયત્ન સેવ્યા, ગમે તેટલા શારીરિક કે માનસિક દુઃખ સહન કરવા પડે છતાં શાંતિ અહિંસા પ્રવર્તાવવા ઉપદેશ, લેખની અને ભાષણ દ્વારા કરી સુલેહ-શાંતિને ઇછી અને જ્યાં હિંસા, મારફાડ, અશાંતિ સાંભળી,

Page #24

૨૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ જઈ ત્યાં મનને ગ્લાનિ થઈ ભૂલ કબુલ કરી પાપ ધોવા પ્રયત્ન કર્યા અને જ્યાં પિતાની ભૂલોથી કઈ અગ્ય પ્રસંગ પ્રાપ્ત થયે ત્યાં પોતાની ભૂલ પ્રગટ કરી. આફ્રિકા જેવા દેશમાં નાની સંખ્યાના હિંદવાસીઓના સુખ માટે અનેક કષ્ટો
ગવી, સુવર્ણ જેમ અગ્નિમાંથી સેના રૂપે પ્રગટ થાય તેમ અડગ અને અપૂર્વ વૈર્યતા–કષ્ટ સહન કરવાની ટેવ પાડી કસોટીમાંથી પસાર થયા પછીજ, તેત્રીશ કરેડની પ્રજાના સુખ માટે નિસ્વાર્થી બની, કષ્ટ સહન કરીને પણ સર્વસ્વને ભેગ આપે, તેથી તેમજ તે સાથે પૂર્વ ભવે પણ તેવા કોઈ પુણ્ય સંચયથી શુભ નામ કર્મ બાં ધવાથી મહાત્મા કહેવાણાં અને હિંદની પ્રજાના ઉદ્ધાર માટે અને પિતાના સ્વાર્થના
ગેજ પરમાર્થ કરતા પૂજ્ય કહેવાયા. તેમની શરીર આકૃતિ અને મુદ્રા જોતાં તે નિર્વિષયી જણાય છે, તેમ તેમની સાથે ચર્ચા વાર્તા કરતાં પણ શાંત, સરલ, કમળ અને પરમાથી પુરૂષ જણાય છે અને જેને એક અવાજે હિંદની સર્વ પ્રજા–સર્વ કેમ દેશહિત માટે પરમાથી પુરૂષ માને છે, ગણે છે, અનુભવે છે, છતાં “જેને એડવોકેટ પત્રમાં જે કે અમદાવાદમાં પ્રગટ થાય છે તેના એડીટરે તે પત્રના અંક ૨૦ માં ઈગ્રેજી અને ગુજરાતી લેખોમાં આવા એક પોપકારી, પુરૂષ માટે અઘટીત, અયોગ્ય જે લખાણ છાપેલ છે તે જે વાંચે તેને ઘણાજ ખેદ થાય તેવું છે. આવા લખાણ તે મહાત્મા ગાંધી માટે તે પત્રના એડીટરને લખવાનું શું પ્રજન હશે ? કારણ કે મહાત્મા ગાંધીજીએ જેનધર્મ કે કેમની વિરૂદ્ધ કાઈ હીલચાલ, ઉપદેશક લેખની દ્વારા કરેલ નથી. તેટલું જ નહીં પણ જેન ધર્મને સર્વ માન્ય સિદ્ધાંત “અહિંસા પરમો ધર્મ'નું સૂત્ર પિતાની આ હીલચાલમાં પ્રથમ મૂકી હીંદુ, મુસલમાન જેવી પરાપૂર્વથી ધર્મ વિરોધી કામને પણ પિતાનાદીવ્ય બળથી એકત્ર કરી, હિંસાને પણ હાલમાં સદંતર નાશ નહીં તે પણ ઘણે ભાગે થતે પણ અટકાવી, એક સંપી કરાવવા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે. આમ છતાં તેમના તેવા કાર્યની પ્રશંસા કરવાને બદલે તેને એક હલકી કોટી પુરૂષ કહેવા બહાર આવવું, કે લખવું તેથી સમગ્ર દેશ ધ્રુજી ઉઠે તે બનવા જોગ છે. મહાત્મા ગાંધીજીની દેશના હિત માટે યોજના, વિચાર કે હીલચાલ માટે વિચાર ભેદ–બે પક્ષ હાય (કારણ કે દરેક કાળમાં દરેક મહાન પુરૂષના માટે પણ તેમ બનતું આવે છે.) પરંતુ તેમના ચારિત્ર,નિસ્વાર્થ, પરોપકારીપણુ માટે કે સરલ અંત:કરણ માટે અમે નથી ધારતા કે તેના વિચારના અનુયાયીઓ કે વિચાર ભેદવાળા પછી તે મધ્યમ વિચારવાળા કે ગમે તે હોય, તે કોઈ પણ તેથી બીજો વિચાર ધરાવતા હાય! હિંદુસ્તાનની સમગ્ર પ્રજા દરેક કેમ તેમનાં નિસ્વાર્થ પણ અને ચારિત્ર માટે એકજ મત છે, તે આવી રીતે જેને એડકેટના એડીટરે જે અઘટીત લખ્યું તેથી એન કોમને કશું લાગતું વળગતું જ નહીં, કારણ કે તેતે લેખકના પિતાના જ

Page #25

પ્રકીર્ણ.
૨૩૫
વિચારો છે. ભારતવર્ષની સમગ્ર પ્રજામાં જેન પ્રજાને બીજી કોમી પ્રજાની જેમ સમાવેશ થતો હોવાથી તેની દેશહિતની પ્રવૃત્તિમાં હિસે, લાભાલાભ તેટલેજ છે, કારણકે તે સિવાય તે કાર્યથી હિંદની સમગ્ર પ્રજામાંથી જેનકેમ તે શું, પરંતુ કોઈ કેમીક પ્રજા જુદી પડવા માંગે તો જીવી શકે જ નહીં, પૂર્વ કાળના ઈતિહાસથી પણ તેમ જણાય છે કે સમગ્ર દેશની પ્રજાથી કોઈ કોમીક પ્રજા છુટી રહી, સમગ્ર હિત, સમગ્ર લાભ, હક સાચવી કે સંભાળી શકે નહીં, તેટલા માટે ચાલતી હીંદની પ્રવૃત્તિ (સ્વદેશી પ્રચાર વગેરે) માં બીજા પ્રજા સાથે જેને પ્રજનું તેટલું જ હીત સમાયેલું છે એમ જાણીને જ એડવોકેટ પત્રના અધીપતિના આવા અયોગ્ય લખાણથી દીલગીર થઈ ભાવનગરની જૈન પ્રજાએ તા. ૧૨-૨-૨૨ ના રોજ સમગ્ર સંઘ એકઠો કરી શ્રીસંઘે તે માટે ખેદ સાથે તિરસ્કાર દર્શાવ્યું છે. અમે પણ તે વાતને મળતાજ છીયે.
મહાત્મા ગાંધીજીનાં કોઈ વખાણ કરે, કે કઈ ગાળો આપે, તેમાં તેનું કાંઈ જતું નથી કે તેટલેથી તેમની પરોપકારવૃત્તિ ઘટતી નથી, પરંતુ આવા પુરૂષ કે જેને સમગ્ર દેશ-તમામ પ્રજા, દરેક વ્યકિત જ્યાં ઉત્તમ પુરૂષ તરીકે લેખ અને જીવે ત્યાં તેવા પુરૂષ ઉપર આવા આક્ષેપો બોલાય કે લખાય છે તે કોઈપણ સાંભળી કે વાંચીને કમ્પી ઉઠે અને ખેદ ધરે કે તિરસ્કાર બતાવે તે સવાભાવિક છે. તેમની ચાલતી પ્રવૃત્તિ દરમ્યાન આ પત્રના એડીટરે આવું કાંઈ લખ્યું નહીં તેમજ તેઓના છેલા અંકમાં તેમણે જણાવ્યા પ્રમાણે શ્રી રાયચંદ્ર જયંતીના પ્રસંગે પ્રમુખ સ્થાનેથી શ્રીયુત ગાંધીજી જૈન ધર્મના માટે જે અયોગ્ય શબ્દ બેલ્યા હતા, તે પાંચ માસ સુધી તે બહાર કેમ મૂક્યા નહીં? અને તેઓશ્રી જ્યારે જેલમાં ગયા ત્યારે જ આવું લખાણું બહાર કેમ આવ્યું? તે માટે કઈ સમજી શકતું નથી. તે ગમે તે હો! પરંતુ જ્યારે એક ચારિત્રવાન પપકારી પુરૂષ સમગ્ર પ્રજાના સુખ માટે પ્રયત્ન કરતાં પિતાને દુ:ખ પડે છે-કેદમાં જાય છે ત્યારે સર્વને દુઃખ થાય તે સ્વાભાવિક છે. તે વખતે તેવા વીર પુરૂષ માટે એક પત્રકાર જે આવા અયોગ્ય શબ્દો લખે તે ખરેખર ખેદનો વિષય છે. તે મહાત્માના કહેવા પ્રમાણે પાછળ આપણે સર્વ પ્રજાએ પણ સ્વદેશી ચાવળ ચાલુ રાખવી, અહિંસાનું પાલન કરવું, શાંતિ અને સુલેહને ચહાવું તે તેમના સંદેશાને માન આપવા જેવું અને તેમના આત્માને આનંદીત કરવા જેવું–તેમની આજ્ઞાનું પાલન કરવા જેવું છે. સ્વદેશી વસ્ત્ર વાપરવાથી–સ્વદેશી વસ્તુને પ્રચાર વધવાથી, દેશમાં હુન્નર ઉદ્યોગ વડે નવી વસ્તુઓ બનાવી તે વાપરવાથી હિંદને એકાંત આર્થિક લાભ છે, અને તેવી વસ્તુ વાપરતાં દેશહિત છે. તેટલું જ નહીં પરંતુ સં૫, દયા, સાદાઈ, સરલતા પણુ ક્રમે ક્રમે હિંદવાસીઓમાં આવવાને સંભવ છે. જેમાં દરેક પ્રજાને-કમને સરખે ભાગ છે. પરમાત્મા આ દેશની ત રીતે આબાદી કરો.

Page #26

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
“ શ્રી વિજયાનંદ સુરીશ્વર ઊર્ફે શ્રી આત્મારામજી મહારાજના સમુદાયના મુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજનું
દિલગીરીદાયક અવસાન.” . અમોને જણાવતાં અતિ ખેદ થાય છે કે પાટણથી નીકળેલા ચારૂપ તીર્થના સંઘમાં મુનિમહારાજ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ સાથે આનંદપૂર્વક યાત્રા કરી આવ્યા બાદ, ૧૫ દિવસની માંદગી ભેગવી, ફાગણ વદિ ૧૩ ને રવીવારની સવારે સુમારે આઠ વાગતાં પાટણ શહેરની અંદર આવેલા સાગરના ઉપાશ્રયમાં, જ્ઞાનધ્યાન અને અંત્યારાધના કરી ઉક્ત મુનિરાજ આ ફાની દુનિયાને છોડી સ્વર્ગગમન કરી ગયા છે; પરંતુ પાટણની પ્રજામાં પોતાની કીર્તિરૂપી સુવાસ અખંડ રાખી ગયા છે,
આ મહાત્માએ સુમારે બાર વરસની લઘુ વયમાં મુનિ મહારાજ શ્રીહંસવિ. યજી મહારાજના શિષ્ય મુનિ શ્રી દોલતવિજયજી મહારાજ પાસે દીક્ષા અંગીકાર કરી હતી અને પચીસ વર્ષની ઉમર થતાં તેઓ પંચત્વ પામ્યા છે.
આટલી ટુંક મુદતમાં મહેમે વ્યાકરણ, કાવ્ય, કોષ, ન્યાય અને કેટલાએ જૈન ઉપરાંત છઠ્ઠા કર્મગ્રંથ ટીકા સુધીનું જ્ઞાન મેળવ્યું હતું એટલું જ નહિ બલકે આ બાળમુનિએ અનેક તીર્થોની યાત્રાઓ કરી પિતાના આત્માને પવિત્ર બનાવ્યું હતું.
આ બાળમુનિરાજ સ્વભાવે સરલા, શાંત, મીલનસાર, ક્રિયાપાત્ર અને ચારિત્ર ઉપર દઢ પ્રેમી હતા. છેવટમાં કેટલાએક નિબંધો વગેરે લખી જૈન સાહિત્યસેવા પણ બજાવી છે. તેમના સ્વર્ગવાસથી આ સભા પોતાની દીલગીરી જાહેર કરે છે.
આ મહાત્માના આત્માને અખંડ શાંતિ મળે, એમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
શેઠ ખેતસિંહ ખીઅસિંહ જે. પી. નો સ્વર્ગવાસ. જેન કોમના જાણીતા ગૃહસ્થ અને કચ્છી જૈન સમાજના મુખ્ય અગ્રેસર છે, ખેતસિંહભાઈ કાઠીયાડના લીંબડી ગામમાં તા. ૨૬-૩-૧૯૨૨ ના રોજ વૃદ્ધ વયે અંક બીમારી ભેગવી સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. ઉક્ત શેઠશ્રી ધર્મ શ્રદ્ધાળું, સરલ હદ થના અને ઉદાર નરરત્ન હતા. ધાર્મિક અનેક કાર્યોમાં તેમણે સારી સખાવતે કરેલ હતી. રૂના એક અગ્રેસર વેપારી હતા. તેઓના સ્વર્ગવાસથી જેન કોમને એક ઉદાર ગૃહસ્થની ખોટ પડી છે. તેમના માનમાં તા. ૨-૪-૨૨ ના રોજ શ્રી કચ્છી " એસેસીએન મુંબઈ તરફથી શેઠ જેઠાભાઈ નરસી નાયકના પ્રમુખપણ નીચે ખેદ બતાવવા જાહેર સભા મળી હતી. તેમના સ્વર્ગવાસથી અમે દીલગીરી જાહેર કરીયે છીયે. તેમના પવિત્ર આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ ઈચ્છીએ છીયે.

Page #27

જૈન વિદ્યાર્થીઓ માટે ઉત્તમ સગવડ. શ્રી વિશાશ્રીમાળી કાનમવાકળ ચાખળા તરફથી જૈન ભાડ( ગ વડોદરામાં તા. ૪ -૪-૨૧ થી શરૂ કરવામાં આવી છે. આ એા ["ગમાં અત્રેની સ્કુલમાં ચાલતા U ગ્લીશ અભ્યાસ માટે ખર્ચ બદલ દર માસે રૂ. ૧૨) પ્રમાણે લઈ સંસ્થાના નિયમોને અનુસરી ચાલવાની શરતે દરેક રેન અંધને દાખલ કરવામાં આવે છે. આ બેડી ગમાં તમામ સગવડ રાખવામાં આવી છે.' માટે જે જે જૈન વિદ્યાર્થીઓને દાખલ થવાની ઈચ્છા હોય તેમને નીચેના શિરનામે વાલીની સહીથી ગ્લીશ તેમજ ધાર્મીક અભ્યાસ અરજીમાં જણાવી જેમ બને તેમ તાકીદે અરજી મોકલી આપવા વિનંતી છે.
માદી છગનલાલ નાથાભાઇ, ધડીયાળી પોળ -દેશાઈ શરી.
એક સેક્રેટરી.
- પ્રાચીન જૈન લેખ સંગ્રહુ ભાગ ૨ જે, રૂા. ૩-૯-o
આ ગ્રંથ તૈયાર થઈ ગયાની અને તેમાં આવેલી હકીકતના સવિસ્તર ખુલાસે પ્રથમ ! અકામાં આવી ગયેલ છે. પ્રાચિન જૈન લેખ સમહ ભાગ ૧ લાની નકલે કેટલાક મહા થયા હવે તદન થઈ રહ્યા બાદ મંગાવે છે. પ્રાચીન શોધખેાળના ૨ થી તુરતમાંજ ખપી જતા હોવાથી, પાછળથી અમારે ના લખવી પડે છે, જેથી બીજા ભાગ માટે પશુ નિરાશ ન થવું પડે, માટે તાકીદે મગાવી લેવા વિનંતિ છે. પોસ્ટ ખર્ચ જુદો.
અમારી સભાનું જ્ઞાનાધ્ધાર ખાતુ. ૧ ચમુખિ તૃપાદિભિત્ર ચતુષ્ક કથા શા. ૧૫ શ્રી મ” કલમકારણ, શાહ ઉમશી માણે
ઉત્તમચંદ હીર) પ્રભાસ પાટણવાળા તરફથી, કચદ ભાવનગરવાળા તરફથી. - ૨ જેન મેઘદૂત સટીક
૧૬ ગુરંતજ્ય વિનિશ્ચય ગેડ પરમાનંદદાસ ૩ રેન ઐતિહાસિક “ર રાસ 'બહુ
રતન ગાવાવાળા, હાલ મુંબઈ. ૪ અ‘તગડદશાંગસૂત્ર સટીક ભરૂચ નિ વારસી ૧૭ ગુણમાળા (ભાષાંતર) શેઠ દુલભવંજી દેવાનું ' ઉજમ અહન તથા હરકાર કહુત તરફથી,
. કરચલીયા-નવસારી ૬ પટેસ્થાનક સટીક,
૧૮ શ્રી વિમલન ચરિત્ર ભાષાંતર છ વિગત સમહું.
૧૯ દાનમદીપ ( સસ્તારક પ્રકાણક સટીક.
૨૦ સ ાધ સિત્તરી શ્રી તખતગઢનારેન ૯ શ્રાવકધર્મવિધિ પ્રકરણ સટીક.
ગૃહરા તરફથી. ૧૦ વિજયંચ ' કેવળી ચરિત્ર પ્રાકૃત.
૨૧ ધમને ૧૧ વિજયદેવસૂરિ મહુuસ્ય..
રર ચત્યવદન મહાભાષ્ય ભાષાંતર)
૨૩ નવતત્વ ભાષ્ય (ભાષાંતર) ૧૨ જૈન ધ'થ પ્રસતિ સ પ્રહ,
૨૪ અનાર પદ્ધતિ, ૧૩ લિબાનુશાસન સ્થાપણ (ટીકા સાથે) ૧૪ શ્રી નદીસૂત્ર-શ્રી હરિભદ્રસૂરિ કૃત ટીકા રે , શ્રી નેમિનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર
સાથે બુહારીવાળાશેમાતચદ સુરચંદ ૨૭ પ્રભાવિક ચરિત્ર ભાષાંતર. તરફથી.
નમૂ૨ ૧૮-૧૦-૨૧-૨૨-૨૩૫
રાક- ૨૮ ની મ થામાં મદદની અપેક્ષા છે દ©© =

Page #28
કત વ્ય ચિક્રવૃત્તિ, " જ્યાં માણસા ચિ વૃત્તિરૂ 5 અ તા મીને આવી રીતે કબૂલ કરતી નથી ત્યાં તેઓ કેવળ ઈનિદ્રા, મનોવિકાર અને સ્વાર્થને વશ થઈ વતે છે. કોઈપણુ દુર્વાસના તૃપ્ત કરે છે ત્યારે તેઓ જાણે છે કે આપણો. ખાટું કામ કરીએ છીયે ચિ વૃત્તિ તેમને નિંદે છે. કુદરતના નિયમ તેમની વિરૂદ્ધ પોકાર કરે છે. પોતાનું કૃત્ય આપખુદીનું અને પાપી છે એમ તેઓ સમજે છે. પણ, હવે પછી અટકાવ કરવાની તેમની શક્તિ ઓછી થઈ ગઈ છે. તેમની સાંક૯પ શક્તિએ સામથ્થ" ખાયુ છે; અને બીજી વખત લાલચ આવશે ત્યારે તેઓ એથી પણ આ છો અટકાવ કરી શકશે. પછી ટેવ બધાય છે. દરેક ટુકૃત્યનું પાપ એ છે કે તેમાંથી જૂદાં દુષ્કૃત્યે એક પછી એક જ ન્મ પામ્યાજ જાય છે, - પશુ ચિક્રવૃત્તિ કે ઈ મરી ગુ નથી. આપણાથી તેને સારૂ કબર ખાદી સુઈ જા એમ કહી શકાશે નહિંઆ પછી તેને કદાચ પગ તળે કચરી નાંખીએ, તેમ છતાં તે જીવતી રહે છે. જ્યારે જયારે દરેક પાપ અને અપરાધ કરવામાં માવે છે, ત્યારે ત્યારે તે પ્રત્યેક પાપ કે અપરાધનું વેર લેનાર ચિહ્રવૃત્તિરૂપી દેવાદત તૈયારજ હોય છે. આપણે તેની તરફ આંખ મીચીએ તાએ તે નજ 2 માળેથી ખસતી નથી, અને કાન મીડીએ તપાછા પડદાને તેને ભણકારા બંધ થતા નથી. " આ પ્રમાણે શિવૃત્તિ આપણને બધાને બાયલા બનાવે છે, " પણું આ દુનિયામાં પણ ન્યાયના દિવસ આવે છે, ત્યારે તે આપણી વિરૂદ્ધ ઉભી ૨હે છે, અને ચેતવે છે કે સન્માગ નું વૃત્તન પાછું’ સ્વીકારા. ચિલ્ડ્રવૃત્તિ હમેશ રહે છે અને તે પ્રત્યેક મનુષ્યમાં છે. તે પ્રત્યેક મનુbયના ચારિત્ર્યના સારરૂપ છે. તેથી મનુષ્યમાં ઇન્દ્રિાને વશ રાખવાની, અને લાલચની સામા થવાની ને તેને પત ન કરવાની શક્તિ આવે છે. દરેક મનુ ષ્યમાં ધર્મ જ છે કે તેણે પોતાના વિશેષ ગુણ પિષી ખિલવવા, ચાગ્ય પ્રકારનું જીવન કયુ છે. શોધી કાઢવા પ્રયત્ન કરો, અને તે જીવનને માર્ગે જવું'. આમ કરવું હોય તો તેવી તેનામાં સ ક૫ શક્તિ છે; તે કોઈ પણ બીજ પુરૂષના મૃત્તિરૂપ નથી, કિવા નીચવૃત્તિઓના પ્રતિબિ પ નથી, કિં વા લોકોમાં ચાલતા આ ચારના સત્વરૂપ નથી. પરંતુ પૃથક પૃથક પુરૂષ છે અને એ પૃથકપાઇ - છાવાન સામર્થ્ય છે. અફ મનુષ્યત્વ આeમસ યમથી; એટલે નીવ્યવૃત્તિ આ જીવનના મોટાં પ્રજનને વશ કરવાથી આવે છે.” | For Private And Personal Use Only