Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શાંવકની કરણીનું રહસ્ય
એ વાત શ્રાવકે વિચારવી જોઈએ; કારણ કે, પ્રત્યેક મનુષ્યને આ સંસારમાં ગુણ બનવાની જરૂર છે. આલોક તથા પરલોકની ઇષ્ટસિદ્ધિ ગુણોને લઈને જ થાય છે. એક અનુભવી વિદ્વાનું લખે છે કે–“મનુષ્યત્વનું તત્વ ગુણ છે. ગુણ મનુષ્યને ઉચ્ચ કોટીમાં લઈ જાય છે. માનવ જાતિની મહત્તા ગુણને લઈને જ છે. ગુણ ન હોય તે મનુષ્યત્વ અને પશુત્વમાં ફેર નથી.”
ગુણ મર્યાદા વગરની વસ્તુ છે, આટલા જ ગુણ હોય, એવી મર્યાદા બાંધી શકાતી નથી. તથાપિ મુખ્યત્વે કરીને પાંચ ગુણે ગણેલા છે. એ પાંચ ગુણેની અંદર માનવપણાના સર્વગુણ સમાવેશ થઈ જાય છે. ૧ જ્ઞાન, રસદ્વર્તન, ૩ સતત ઉત્સાહ, ૪ જીવનને ઉપગ કરવાની તીવ્ર ઈચછા અને ૫ વિનય. આ પાંચ ગુણ પ્રત્યેક મનુષ્ય અવશ્ય મેળવવા જોઈએ. તેને માટે એક વિદ્વાન નીચે પ્રમાણે લખે છે
ज्ञानं सद्वर्तनं नित्यमुत्साह उपयोगिता ।
विनयः सद्गुणा एते पंच धार्याः सुमानवैः ॥ १ ॥ જ્ઞાન, સદ્વર્તન, ઉત્સાહ, જીવનનો ઉપયોગ કરવાની ઈચ્છા અને વિનય-આ પાંચ ગુણો ઉત્તમ મનુષ્યએ ધારણ કરવા.” ૧
જ્ઞાન-એ માનવ જીવનની સર્વ પ્રકારની ઉન્નતિનું બીજ છે. તેમજ બીજા ગુણાને મેળવવાનું પ્રધાન સાધન છે. મનુષ્યત્વનું સ્વરૂપ ભાવનામાં છે. અને ભાવનાઓની જાગ્રતિ જ્ઞાનને લઈને થાય છે. ઉચ્ચમાં ઉચ્ચ ભાવનાને સાક્ષાત્કાર જ્ઞાનથી જ થાય છે. મનુષ્યના ધર્મ અને વ્યવહાર માત્રનું જીવન જે ભાવના કહેવાય છે, તે ભાવના જ્ઞાનને આધીન હોવાથી સર્વ ગુણેમાં જ્ઞાનને પ્રધાન પદ મળેલું છે; તેથી પ્રત્યેક મનુષ્યને જ્ઞાનગુણ સંપાદન કરવાની જરૂર છે. જ્ઞાનગુણ શિવાય મન. થત્વની સિદ્ધિ જ થતી નથી.
મનુષ્યને જે જ્ઞાનગુણ ગ્રહણ કરે આવશ્યક છે. તે બીજે ગુણ સવર્ણનને પણ ગ્રહણ કરે આવશ્યક છે. સદ્વર્તન એ જ્ઞાનનું પરિણામ છે. તેથી તેની ગણના જ્ઞાનની પછી કરવામાં આવી છે. કોઈવાર જ્ઞાન છતાં પણ સદ્વર્તનની ખામી લેવામાં આવે છે. તે અપવાદ રૂપે છે. પ્રાય: જ્ઞાન હોય ત્યાં સદવર્તન સ્વત: પ્રાપ્ત થાય છે. અને જે સદ્દવર્તનનો અભાવ હોય તો તે જ્ઞાનનું સંપાદન નિષ્ફલ થઈ જાય છે. અથવા જ્યાં સુધી સદ્વર્તન પ્રાપ્ત થયું ન હોય ત્યાં સુધી જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું નથી, એમ સમજવું. કેટલા એક સાક્ષર છતાં સવર્તન રહિત દેખાય છે. તેનું કારણ તેનામાં જ્ઞાનની અપૂર્ણતા સમજવી. જ્યાં જ્ઞાનની પૂર્ણતા પ્રકાશે છે, ત્યાં સદવર્તનની શીતળ છાયા સાથે જ રહેલી દેખાય છે, એવા સદવર્તનને ગુણ મેળવવા માટે પ્રત્યેક મનુષ્ય પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531222 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 019 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1921 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |