Siddhahemshabdanushasana Part 3

Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 8

ઉદાહરણ આ નીચે આપેલ છે––
चारुसमीरणरमणे हरिणकलङ्ककिरणावलीसविलासा । માવઠ્ઠરામમો વેસ્ટમૂ વિમાવરી રિહીળા ! –ભટ્ટિકાવ્ય ૧૩મો સર્ગ
આ પદ્યોમાં જે જે નામે, વિશેષણ તથા ક્રિયાપદે વપરાયેલ છે તે બધાં જ સંસ્કૃત ભાષાનાં નામે, વિશેષણો તથા ક્રિયાપદ સાથે તદ્દન મળતાં જ છે. એટલે એ બધાંની સાધના આગળના સાત અધ્યાયમાં આવી ગયેલ છે. તેથી સમસંસ્કૃત પ્રાકૃત ભાષાના બંધારણ વિશે ખાસ કશું જુદું લખવાની જરૂર રહેતી નથી અર્થાત સમસંસકૃત પ્રાકૃત તથા સંસ્કૃત એ બને એકસરખાં જ છે.
પ્રાકૃતના બીજા પ્રકારનું નામ તભવ છે. વૃદુભવ એટલે તમાર્ મવમ્ અથાત તેનાથી થયેલું અથવા તરિમ7 મવમ્ એટલે તેમાં થયેલ.
તદ્દભવ નામના આદિને 'ત” શબદ આગળ કહેલી હકીકતને પરામર્શક છે. પ્રસ્તુત આઠમા અધ્યાયની પહેલાં એટલે પૂર્વે–આગળ-સંસ્કૃત ભાષાની વાત કરેલ છે. એટલે “તભવીને ત” શબ્દ અહીં સંસ્કૃત ભાષાનું સમરણ કરાવે છે. એથી તભવ એટલે સંસ્કૃતભવ અર્થાત્ સરકૃત શબ્દોમાં થોડે ઘણે ફેરફાર કરીને જેને સમજાવાય અથવા સંસ્કૃત શબ્દોમાં સમૂળગે ફેરફાર કરીને જેને સમજાવાય તેનું નામ તભવ.
આચાર્ય હેમચંદ્ર પ્રાકૃતભાષાને સહેલાઈથી સમજાવવા માટે આ “તભવ જાતની સાધનાનો આધાર લીધેલ છે. સંસ્કૃત ભાષાના પંડિતો જે રીતે પ્રાકૃત ભાષાને શીધ્ર સમજી શકે અને વિદ્યાથીઓ પણ પ્રાકૃત ભાષાને જે રીતે શીધ્ર શીખી શકે એવી રીતે તેનાં તમામ રૂપની સાધના સરળ બતાવેલ છે જેમકે, વટ, વટ, વટ. શોમા, તુતિ ચા, ચક્ષ, ૩, તારા વગેરે-શબ્દોનું પ્રાકૃતીકરણ નીચે પ્રમાણે સમજવાનું છે : ૧ સંસ્કૃતના ને બદલે પ્રાકૃતમાં ૪–ઘર નું ઘs, પર નું ઘ૪, પ નું ? વગેરે , શ ને ,
સ–શોમાં નું સા ૩ ,, મને ,, ,, -શોમાં નું તો
थ-स्तुति तु थुति
क-चक्र नु चक-चक्क ૬ , , ને ,
ज-यक्ष नु जरुख-जक्ख ૭ ,, હલ ને .
–થલ નું નવું ,, ૮ ને ,
–૩ નું –-ટ્ટ च-त्याग नु चाग चाय
of of W
૫
૫
H