Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 12

अथ प्रथमाऽध्यायस्य प्रथमः पादः ॥
सिद्धिः स्याद्वादात् ।।१।१२।। [सिद्धिः] 'षिधू गत्याम्' (३२०) षिध् । 'षः सोऽष्टयै-ष्टिव-ष्वष्कः' (२।३।९८) सिध् । सेधनं = सिद्धिः । 'स्त्रियां क्तिः' (५।३।९१) क्तिप्र० → ति । 'अधश्चतुर्थात् तथोर्धः (२.१७९) ति० → धि० । 'तृतीयस्तृतीय - चतुर्थे' (१।३।४९) ध० → द० । प्रथमैक० सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स०→रु०→र० । 'रः पदान्ते विसर्गस्तयोः' (१।३।५३) र० → विसर्गः ।
[स्याद्वादात्] 'असक् भवे(भुवि)' (११०२) अस् । सप्तमी यात्प० । 'श्ना-ऽस्त्योर्मुक्' (४।२।९०) अस्धातोरकारलोपः । 'वद व्यक्तायां वाचि' (९९८) वद् । वदनं = वाद: । 'भावा-ऽकोंः ' (५।३।१८) घञ्प्र०→अ । 'ञ्णिति' (४१३५०) उपान्त्यस्वरवृद्धौ वादः । स्यादित्येतस्य वादः = स्याद्वादः, तस्मात् = स्याद्वादात्, पञ्चमी ङसिप्र० → अस् । 'डे-डस्योर्याऽऽतौ' (१।४।६) अस् → आत् । 'समानानां तेन दीर्घः' (१२।१) दीर्घः ।। छ ।
लोकात् ।।१1१३॥ [लोकात्] 'लोकृङ् दर्शने' (६१२) लोक् । लोकतेऽवलोकते निखिलव्यवहारानिति लोकः । 'अच्' (५।११४९) अच्प्र० → अ । तस्मात् = लोकात्, पञ्चमी डसिप्र० → अस् । ‘डे - ङस्योर्याऽऽतौ' (१।४।६) अस् → आत् । 'समानानां तेन दीर्घः' (१।२।१) दीर्घः ।। छ ।।
औदन्ताः स्वराः ।।११।४।।
[औदन्ताः] औत् अन्ते येषां ते = औदन्ताः । अथवा औत् अन्तो येषां ते = औदन्ताः । प्रथमावहुवचनं जसप्र० → अस् । 'अत आ स्यादौ जस्-भ्याम्-ये' (१।४।१) अकारस्य आत्वम् । 'समानानां तेन दीर्घः' (१।२।१) दीर्घः । 'सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । 'रः पदान्ते विसर्गस्तयोः' (१।३।५३) विसर्गः ।
स्वराः] 'औस्वृ शब्दोपतापयोः' (२१) स्वृ । स्वरन्तीति स्वराः । 'अच्' (५।१।४९) अच्प्र० → अ । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० अर् । अथवा स्वयं 'राग दीप्तौ' (८९३) राज । स्वयं राजन्ते = शोभन्ते इति स्वराः । 'क्वचित्' (५।१।१७१) डप्र० → अ० । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) अन्त्यस्वरादिलोपः । प्रथमावहुवचनं जस् → अस् । शेषं पूर्ववत् ।। छ ।।
एक-द्वि-त्रिमात्रा ह्रस्व-दीर्घ-प्लुताः ।।१।१।५।। [एकद्वित्रिमात्राः] 'इंण्क् गतौ' (१०७५) इ । एति प्राप्ति (?) प्रथमांकसंख्यामिति एकः । भीण-शलि-वलि-कल्यति०' (उणादि-२१) कप्र० । नामिनो गुणोऽक्ङिति (४।३।१) गुणः ए । 'आत्' (२।४।१८) आप् → आ । 'समानानां तेन दीर्घः' (१।२।१) आ । -
'उभ पूरणे' (१३८५) उभ् । उम्भतः = पूरयतो द्वित्वसंख्यामिति द्वि । 'उभेदर्व-त्रौ' च' (उणादि-६१५) इप्रत्यये द्व आदेशः ।
'उभ पूरणे' (१३८५) उभ् । उम्भन्ति = पूरयन्ति त्रित्वसंख्यामिति त्रि । 'उभेर्द्व-त्रौ च' (उणादि-६१५) इप्रत्यये त्र आदेशः ।
मांड्क् मान-शब्दयोः' (११३७) मा । मीयते = परिच्छिद्यते कालविशेषो अनया इति मात्रा । 'हु-या-मा-श्रु-वसिभसि०' (उणादि-४५१) त्रप्र० । 'आत्' (२।४।१८) आप् → आ ।
Jain Education Intemational