________________
પરદેષ દર્શન.
*
૪૮
પરદેષ દર્શન.
( લેખક ગં. સ્વ. સંતશિખ્યા-અમદાવાદ ) મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર છે, એમ દરેક મનુષ્ય કહે છે એટલું જ નહિ પણ પિતાની ભુલોને દબાવવાને-થયેલી ભુલોને બચાવ કરવાને પણ એજ સૂત્ર કામે લગાડે છે. પરંતુ જ્યારે બીજા મનુષ્યની ભુલ જવામાં આવે છે તે વખતે કોણ જાણે તે-ઉપરોક્ત સૂત્ર ક્યાં જતું રહે છે તે સમજાતું નથી ! સઘળા ક્લેશ અને ઘરની ઉત્પતિનું મુળ આજ છે, અન્ય કશું નહી. ટુંકી દૃષ્ટી અને અન્યની ભૂલ જોવાની ટેવ એજ વેરને જન્મ આપનાર છે. આવા પ્રકારના વેરભાવ કે પ્રથમ બહુજ ટુંકા પ્રમાણમાં હોય છે, પણ જેમ જેમ સમય જ જાય છે તેમ તેમ જે અન્યની ભુલ અને કાર્ય આશય સમજવામાં લક્ષ ન અપાય અને દેશ દષ્ટિ દૂર થાય તે પછી વેરભાવ ભયંકર પરિણામ પકડે છે. અને છેવટે એકજ પિતાના પુત્રો એકબીજાના કટ્ટા દુશ્મન બની તુમુલ યુદ્ધ મચાવે છે, લેહીની નદીઓ વહેવડાવે છે અને દેવભૂમિને રાક્ષસીભૂમિ બનાવે છે અને પિતાની તેમજ અન્યની પાયમાલીનું બીજ રોપે છે જેનાં કડવાં ફળ ભવિષ્યની પ્રજા ભોગવે છે અને તે પણ પાયમાલ થાય છે. આ શું ઓછી બેદકારક બીના છે ?
સુખાથી મનુષ્યએ આવી ભયંકર પાયમાલીનું મૂળ જે દેશ દષ્ટી તેનાથી જેમ બને તેમ અળગજ રહેવું જોઈએ જેથી કરી પોતાનું અને પરનું અહિત થતું અટકે. જ્યારે અન્યની ભૂલો અને દોષ જોવામાં આવે ત્યારે તેવાઓ પ્રત્યે તિસ્કાર બતાવવાને બદલે વિશુદ્ધ પ્રેમ બતાવવો જોઈએ. પરંતુ હાલમાં તે ઘણું કરી અન્યની ભૂલે લેવામાં આવી–પછી ભલે તે ઘણુ જ નાની હોય અથવા મોટી હોય પણ ભૂલ દીઠી-કે તુર્તજ તેના સગાંસ્નેહી, સ્વજન કે દુર્જન ઘણું કરી બધાંય એક યા બીજા રૂપમાં તેને ઉતારી પાડવા યત્ન કરે છે, તેને નિદે છે, લોક દષ્ટીમાં તેના સદગુણે છુપાવી દુર્ગુણ આગળ ધરી સ્થળે સ્થળેથી તેને તિરસ્કાર થાય તેવા પ્રયત્નો કરે છે. તેની સાથે બેલવું નહી. તેની સાથે લેવાદેવા નહી. તેને તેને કોઈપણ પ્રકારની મર્દ નહી. તેના પ્રત્યે દયા જેવી લાગણી નહી. અ! આતે મનુષ્યની કેટલી બધી જડતા ! પરમ કૃપાળુ મહાત્મા પુરૂષોએ તે પાપીમાં પાપી અને અધમી જુલ્મી તરીકે લેખાતા જીવોને તારીને તેને તિરસ્કાર કર્યા વિના મહાન વ્યક્તિો બનાવ્યા છે ત્યારે તેનાજ પુત્રે આજે એકબીજાની નહાની સરખી ભૂલ પણું સાંખી શક્તા નથી, એના જેવી નિર્દયતા બીજી કઈ કહેવાય? બીજાની ભૂલો જોવામાં આવતાં અને તેને તિરસ્કાર થતાં ભૂલ કરનારની લાગણી ઉશ્કેરાઈ જાય છે અને અન્ય મનુષ્પો રિધિકાર વૃત્તિ ઉત્પન્ન થાય છે, તેમજ વધારે ભૂલો કરવાની પ્રવૃત્તિમાં પડે છે. તેને . મને જાતિ અનુભવ છે. વિદ્વાનો કહે છે કે “ મનુષ્યને છેડી ભૂલોમાંથી વધારે ભૂલો કરાવનાર અને દોષ તેમજ જુલમના ખાડામાં ઉતારી પાડનાર બીજું કોઈ નહી પણ નિંદક અને દેવ ગ્રાહી મનુષ્ય જ છે અને એવા નિંદકે આ દેવી પૃથ્વીને રાક્ષસી પૃથ્વી બનાવે છે. એ જ ર:
