________________
સ્ત્રી ઉપયોગી પુસ્તકાલય.
૫૭ | | અન્નનું દાન એ પણ ઉત્તમ દાન છે, પણ વિદ્યાદાન એ તેથી પણ વધારે ઉત્તમ છે, કારણ કે અન્નથી ક્ષણિક તપ્તિ થાય છે, ત્યારે વિદ્યાર્થી જીવનપર્યત સતેજ થાય છે.
- જ્ઞાન એ એક સારા મિત્રનું કામ કરે છે. જ્ઞાનની જેટલી પ્રશંસા કરીએ તેટલી ઓછી ગણાય.
જ્ઞાન રૂપી સન્મિત્ર પાપકર્મથી દૂર રાખે છે, હિતકારી કાર્ય કરવામાં યોજે છે, ગુહવાત ગુપ્ત રાખે છે, ગુણોને પ્રકટ કરે છે, દુઃખ વખતે આપણો ત્યાગ કરતા નથી, અને ગ્ય સમયે મદદ આપે છે. આ બધાં કામ જ્ઞાન રૂપી સન્મિત્ર કરી શકે છે. જ્ઞાન આપણને આ ભવમાં જ ઉપયોગી થાય છે, એમ નથી, પણ જ્ઞાનવડે ધર્મના સિદ્ધાને આપણે બરાબર સમજી શકીએ છીએ, અને તેથી મનુષ્ય પોતાના દોષ કયાં છે, પિતાની ભૂલ કયાં છે તે સમજે છે, અને તે ભૂલથી કેવી રીતે મુક્ત થવું તે પણ જાણે છે. વળી રાગ દ્વેષથી કરેલાં કર્મોને નાશ કરવાને અને ઉંચામાં ઉંચી મેક્ષદશા મેળવવાને પણ જ્ઞાનજ ઉત્તમ કારણ છે.
હવે આવું જ્ઞાન મેળવવાનાં અનેક સાપને છે. તેમાં પુસ્તકો, સત્સમાગમ, ગુરૂ, દેશાટન વગેરે મુખ્ય છે. આપણે અહીં તે બધી બાબતનો વિચાર નહિ કરતાં ફક્ત પુંતકોને જ વિચાર કરીશું. - પુસ્તકે ! એ મહાન પુરૂષના સ્થાયીરૂપ પામેલા વિચારે છે. કાળક્રમમાં સર્વ વિનાશ પામે છે, તેમ મોટા મોટા ગ્રન્થકારે મરણને શરણ થઈ ગયા, પણ તેમણે આપેલો ઉપદેશ તથા જ્ઞાન તેમના રચેલા ગ્રન્થોમાં સમાયેલા છે. “ ગ્રન્થ એ મોટામાં મેટા શિ ક્ષકો છે. તેઓ સોટી અથવા ચાબકો માર્યા સિવાય ક્રોધ અથવા સખ્ત શબ્દોને ઉપયોગ કર્યા સિવાય, પૈસા કે વસ્ત્ર બદલા તરીકે લીધા સિવાય આપણને નિરંતર ઉપદેશ આપે છે. જો તમે તેમની પાસે જાએ, તે બીજા શિક્ષકોની માફક તેઓ કદાપિ ઉંઘતા હતા નથી. જો તમે શોધક દષ્ટિથી તેમને પૂછે તે તમારાથી તેઓ કાંઈપણ છાનું રાખશે નહિ. જે તમે ભૂલ કરે તો તેઓ કદાપિ ચીડાશે નહિ. જો તમે તદન જ્ઞાનરહિત હશે તે પણ તે તમને હસી કાઢશે નહિ.” પુસ્તકો રૂપી મિત્રો આપણને કદાપિ કંટાળો આપતા નથી. આપણે ઈચ્છા કરતાં વધારે વાર તેઓ આપણે ત્યાં બેસતા નથી. આખી કોમનું જીવન એક સમર્થ લેખક કે વિચારકના વિચારથી ઘડાય છે.સિસેરા નામને ઇટાલીને વિદ્વાન જણાવે છે કે “પુસ્તક વગરને ઓરડો તે આત્મા વગરના શરીર જેવો છે વળી એક બીજો વિદ્વાન જણાવે છે કે દેશને સારૂ ભરનાર શુરવીરોનાં લેહી કરતાં વિદ્વાનોએ પુસ્તકો લખવામાં વાપરેલી રૂશનાઈ વધારે કીમતી છે.પુસ્તકોની જેટલી પ્રશંસા કરીએ તેટલી ઓછી, તોપણ એક ત્રિદાન મહાશયના વિચાર જણાવવાની ઈચ્છા દાબી શકાતી નથી.” તે લખે છે કે;-“ પુસ્તકો જુવાનને કપાળની કરચોળીઓ અથવા ધોળા વાળ લાવ્યા સિવાય અનુભવ - વૃદ્ધ બનાવે છે. વૃદ્ધાવસ્થાની અશક્તિ અથવા અગવડ સિવાય મનુષ્યને વૃદ્ધ મેળવેલ અનુભવ આપે છે.” ટુંકામાં કહીએ તે સારી ગ્રાનું પુસ્તકાલય સર્વ પ્રકારની ધન સંપત્તિ કરતાં વધારે કિંમતી છે અને જગતને કોઇપણ પદાર્થ સરખામણીમાં તેની સાથે ટકી શકે તેમ નથી. તે માટે કોઈપણ વ્યક્તિ જે સત્યની સુખની, જ્ઞાનની, શાસ્ત્રની અને છેવટે ધર્મની ભક્ત હેવાનું માન ધરાવે છે. તેણે પુસ્તકોના ભકત થવું, એ આવશ્યક છે.
