________________
શાસનપ્રભાવક મેટ ધર્મક્રિયા પણ નિષ્ફળ ગણવામાં આવી છે. જેમ પો કા હોય તે મટી ઇમારત ખડી કરવામાં આવે તે નિરર્થક નીવડે તેમ આ નાનકડી ક્રિયાનું મહત્વ છે.
સ્વાધ્યાયપ્રિયતા અને શ્રમણે ?
સ્વાધ્યાયપ્રિયતા એ શ્રમણ જીવનની અનેખી વિશેષતા છે. શ્રમણે સ્વાધ્યાયપ્રિય જ હોવા જોઈએ. સ્વાધ્યાય વિના શ્રમણત્વ શોભે જ નહીં. સ્વાધ્યાય એટલે સ્વનું–આત્માનુંજાતનું અધ્યયન. સ્વાધ્યાયથી જ આત્માના સ્વાભાવિક ગુણોનું દર્શન થાય છે. વૈભવિક દેને ખ્યાલ આવે છે. માટે સ્વાધ્યાય શ્રમણજીવનનું અવિનાભાવી અંગ છે.
ભકિત–સાધનામાં શ્રમણનો પુરુષાર્થ :
ભક્તિ દ્રવ્યથી અને ભાવથી થાય. વીતરાગની ભક્તિ તે શ્રમણે ભાવથી, તેત્રસ્તવનાદિ બોલવા અથવા ચિંત્વનાદિ પૂર્વક કરે. બાલ-વૃદ્ધ-જ્ઞાની-તપસ્વી શ્રમણની વિવિધ રીતે આહારપાણી, વૈયાવચ્ચ, ખબર-અંતરાદિથી ભક્તિ કરી સંયમમાં સહાય કરે, સ્થિર કરે. ઉદાહરણ જોઈએ તે, બાહુબલીએ પૂર્વ ભવમાં ૫૦૦ સાધુઓની સેવા કરેલી. હૈયાથી જે કમળ હોય અને કાયાથી ખૂબ કઠોર હોય તે જ આત્મકલ્યાણ સાધી શકે. જેનધર્મની ભક્તિભાવના તે જગજાહેર છે. કેમ કે તેના એક એક તીર્થો જગતમાં અજોડ છે. ગગનચુંબી મંદિરે અજોડ છે. દેદીપ્યમાન મુનિવરે પણ અજોડ છે. જેનશાસનની ભક્તિસાધનાની આ જવલંત ગાથાઓ છે. જેમ શ્રમણે ભાવભક્તિપ્રધાન છે, તેમ જૈનશાસનમાં શ્રાવકનું જીવન દ્રવ્યભક્તિપ્રધાન છે. પ્રભુ જિનેશ્વરની આજ્ઞાની આરાધનાને ભાવભક્તિ કહેવાય છે અને આવી આજ્ઞા-આરાધનાના ધ્યેય સાથે પ્રભુનાં દર્શન-પૂજનાદિ કરવાં એ દ્રવ્યભક્તિ કહેવાય છે. આ સિવાય મંદિર-મૂતિ–સર્જન, સ્તુતિ-સ્તોત્રની રચના, પૂજા-અર્ચના-વંદના ગુણગાન – આ સર્વ દ્રવ્યભક્તિના પ્રકારે છે. દ્રવ્યભાવભક્તિ વૃદ્ધિગત થતી રહે એ માટે શ્રમણેએ ખૂબ પ્રયત્ન પુરુષાર્થ કર્યા છે. ભાવભક્તિને સંદેશ તે તેના જીવનની પ્રત્યેક પળમાંથી ફેલાય જ છે સાથે સાથે વ્યક્તિ પણ વૃદ્ધિગત થયા જ કરે છે. પરિણામે શ્રમના સદુપદેશથી મંદિર-મૂતિનાં નિર્માણકાર્યો આજે પણ થતાં જ રહે છે. આ ઉપરાંત, પ્રાકૃત અને સંસ્કૃત, તથા છેલ્લાં વર્ષોમાં ગુજરાતી ભક્તિસાહિત્ય પ્રમાણેના હાથે મોટા પ્રમાણમાં રચાયું છે – જેમાં શ્રી શુભવીરનું પૂજાસાહિત્ય, શ્રી પદ્મવિયજી પંડિત, શ્રી રૂપવિયજી પંડિત, શ્રી દીપવિયજી પંડિત, શ્રી આત્મારામજી મહારાજ, શ્રી લબ્ધિસૂરિજી મહારાજ આદિની રચનાઓ આજે પણ અગ્રસ્થાન ધરાવે છે. વર્તમાનકાળમાં પણ આ રચનાકાર્યને પ્રવાહ વણથંભ્ય વહી જ રહ્યો છે. આ સિવાય પણ શ્રી હીરવિજયજીના ભક્ત શ્રી ઝાષભદાસ કવિ આદિની રચનાઓ પણ સંઘમાન્ય છે. જૈનધર્મનાં દરેક અંગે નવપદમાં સમાય છે ?
જૈનધર્મ એટલે નવપદ અને નવપદ એટલે જૈનધર્મ– આવું સમીકરણ માંડી શકાય,
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
