________________
૩૦
શાસનપ્રભાવક
કરે એ દેશવિરતિ તરીકે ઓળખાય છે. શ્રાવકજૈને દેશવિરતિ સ્વીકારી શકે છે. સર્વવિરતિ
સ્વીકારવા માટે જૈનદીક્ષાને સ્વીકાર અનિવાર્ય બને છે. વિરતિ એટલે અટકવું. દેશવિરતિ/સર્વ વિરતિને શબ્દાર્થ જૈનશાસનમાં નાની મોટી અનેક પ્રતિજ્ઞાઓનું વિધાન છે. આ પ્રતિજ્ઞાઓ વગરખાધે અને વગર પીધે, આશાને સંબંધ ચાલુ રાખવા માત્રથી બંધાતાં હજારે પાપમાંથી માનવીને મુક્તિ અપાવે છે અને ત્યાગધર્મના સોનેરી સપાન પર ક્રમશ: અગ્રેસર થવા પ્રેરે છે.
અવિરતિવાળું જીવન પાપ કરે કે ન કરે, પણ પાપમય છે. વિરતિવાળાનું જીવન, જ્યારે એનું પાલન ચાલતું–કરાતું હોય તેટલે સમય પાપરહિત હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, સામાયિક, પૌષધ, ઉપવાસ આદિ માટે પચ્ચકખાણ-ભાષ્ય ઘણું ઉપગી છે.
શ્રમણનાં સારગર્ભિત વ્યાખ્યાનો દ્વારા શાસનમભાવના :
ધર્મ પામવાનું પગથિયું વ્યાખ્યાન-શ્રવણ છે. ધર્મનું આચરણ કરવું અત્યંત મહત્વનું છે, પણ ધર્મનું આચરણ શા માટે કરવું અને કઈ રીતે કરવું એ પાયાની સમજણ મેળવવી એ વધુ મહત્વનું છે. આ કામગીરી જૈનશ્રમણે વ્યાખ્યાન-પ્રવચન દ્વારા અદા કરે છે. જન સાધુઓને મેટામાં મેટો ઉપકાર જ “મોક્ષમાર્ગનું જ્ઞાન આપવા સ્વરૂપ આ ધર્મોપદેશ દ્વારા આજ સુધીમાં જે શાસનપ્રભાવના અને ધર્મ પ્રગતિ થઈ શકી છે એ બીજા દ્વારા શક્ય નથી. શ્રમણે કેવળજ્ઞાની–પ્રરૂપિત દેશનાને વ્યાખ્યાનમાં જિજ્ઞાસુને વાયણ–વાચના રૂપે આપતા હોવાથી, એ સારગર્ભિત દેશના છ માટે ખૂબ જ ઉપકારક અને શાસનપ્રભાવના માટે નિમિત્તરૂપ બની રહે છે. આ માટે આઠ પ્રભાવક (સમતિના ૬૭ બેલની સઝાય)ની વાતે ઉપયોગી છે.
માનવતાની ફૂલવાડી વિકસાવનારા ગુણાનુરાગી શ્રમણો :
માનવમાં રહેલી માનવતાને વિકસાવવી એ કાંઈ બહુ મોટી વાત નથી. પાપ-પુણ્ય જેવાં તત્ત્વમાં શ્રદ્ધા ન હોય તે ય આ વિકાસ શક્ય બને છે, જ્યારે માનવમાં રહેલી દિવ્યતાને વિકસાવવી એ બહુ મોટી વાત છે. આ વિકાસની પ્રક્રિયા જૈનમુનિનાં પગલે પગલે પુષ્ટ બનતી હોય છે. શ્રમણના આચારવિચાર જ એવા હોય છે કે તેઓ મૌન હોય તે પણ તેમનાં દર્શન માત્રથી માનવીના અંતરની કળીઓ પ્રફુલ્લિત થઈ ઊઠે છે !
ચરમ તીર્થપતિ ભગવાન મહાવીરે દેશવિરતિ / સર્વવિરતિ ધર્મને પ્રરૂ. દેશવિરતિમાં શ્રાવકને માર્યાનુસારીના ૩૭ ગુણ, ૧૨ વ્રત, સમકિત આદિ જે જે દર્શાવ્યું તે મનુષ્યજન્મ સફળ કરવા માટે, માનવતાની ફૂલવાડી વિકસાવવા માટે શ્રમણ ઉપદેશ રૂપે કહે છે. આ કારણે મિસ્યાથી સમતિ થાય, અશ્રદ્ધાવાન શ્રદ્ધાવાન થાય, અવ્રતી વ્રતવાન થાય. શ્રમણની સંયમસાધના જેમ વિરલ હોય છે, તેમ ભારે કષ્ટપ્રદ પણ હોય છે. અને અંતે એમ લાગે છે કે સાચું જીવન જ આ છે. જ્ઞાની પુરુષ સંસારની અસારતા અને વિરતિની ઉપાદેયતા વિશે જે વારંવાર કહી ગયા છે તે વાસ્તવિકતાને સ્વીકાર કરવો જ રહ્યો. અને એ વાસ્તવિકતાનાં દર્શન આવા જ્ઞાન અને તપમય જીવનમાં થાય છે.
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
