Sant Shisyani Jivan Sarita

Author(s): Pratap J Tolia
Publisher: Nanchandra Maharaj Smarak Trust

Page 8

મને મંથન યાને અનુચિંતન
પ્રાતઃસ્મરણીય પૂજ્ય ગુરુદેવ કવિવર્ય મહારાજશ્રી નાનચંદ્રજી મહારાજ દિવ્યગતિને પામ્યા પછી, તેઓના અનુરાગીવર્ગને ભકતમંડળને અને સેવકવર્ગને, તેઓશ્રીની સ્મૃતિ કાયમ બની રહે એટલા માટે, તેઓશ્રીનું જીવન પુસ્તકારૂઢ થયેલું જોવાની તીવ્ર અભિલાષા રહે એ સ્વાભાવિક છે.
એક દષ્ટિએ વિચારીએ તો માનવમાત્રનું અવસાન એ નિશ્ચિત વસ્તુ છે; એની નોંધ કે પ્રસિદ્ધિની જરૂર હોતી નથી. હજારો-લાખ બલકે કરોડો માનવો જન્મે છે અને મરે છે એમાં કંઈ આશ્ચર્ય નથી. પરંતુ જે માનવે પોતાના જીવન દરમિયાન ઉચ્ચ કોટિને ગુણવિકાસ કરેલ હોય અને જેનું જીવન પરોપકારપરાયણ
ઈ લેકરાર થયું હોય તેવા મહામાનવોનું જીવનદર્શન પ્રેરણાત્મક હોવાથી, ઊગતી પેઢીને માટે તે ઉપકારક નીવડે છે. એટલા માટે એવા મહાપુરુષનું જીવનચરિત્ર પ્રસિદ્ધ કરવું જરૂરી બને છે.
પરંતુ એવી પ્રસિદ્ધિ કરે કોણ? અને એવો વિશેષ અધિકાર હોય કોને? એ પ્રશ્ન વિચારવા જેવો છે. હકીકતમાં એવા આત્મનિષ્ઠ પુરુષો પોતે જ પોતાની જીવનગાથા લખી શક્યા હોય તે એ સર્વોત્તમ વસ્તુ ગણાય. પરંતુ જીવનકાળ દરમિયાન એવું લખવાનું મોટે ભાગે કોઈ મહાપુરુષથી બનતું નથી. એમનું પોતાનું જીવતું જાગતું જીવન જ ખૂલું જીવનચરિત્ર હોય છે—જો એ વાંચવાની દષ્ટિ હોય તે. વસ્તુત: જીવન દરમિયાન પ્રસિદ્ધિને મેહ એવા પુરુષને સ્પર્શી શકતો નથી. એટલે પછી જે જે વ્યકિતઓ તેઓના ગાઢ સંપર્કમાં આવેલ હોય છે તે--પછી ભલે તે શિષ્ય હોય, સેવક હોય કે અંતેવાસી હોય તે જ એવા પુરુષને પોતાની શકિત પ્રમાણે આલેખી શકે—પ્રકટ કરી શકે–પરંતુ એમાં ય અધિકારભેદ હોઈ શકે. અસ્તુ.
આપણા પૂજ્ય ગુરુદેવ માટે પણ એવું જ બન્યું છે. સ્વર્ગવાસ પછી દિવસે અને મહિનાઓ વીતવા લાગ્યા... આખરે મારા જેવા મંદ શકિતવાળા ઉપર એ લખવાની ફરજ આવી પડી. સ્વ. પૂજ્ય ગુરુદેવે પોતાના જીવન-સંબંધી એવી કોઈ નેંધ કરી ન હતી. માત્ર છેલ્લા વર્ષમાં, તેઓના સંસારપક્ષે ભત્રીજા શ્રી અમૃતલાલ જીવરાજ સાયલાકરને પ્રસંગોપાત્ત જીવનપ્રસંગોની નોંધ લખાવી હતી એટલે જ્યારે હું લખવા બેઠો ત્યારે મારે એને આધાર લેવો પડ્યો છે. ઉપરાંત પૂજ્યશ્રીને અને મારો ગુરુ-શિષ્ય તરીકે લગભગ ૩૭ વર્ષને અવિચ્છિન્ન પરિચય અને સહવાસ હોવાથી જ્યારે હું એમનાં અનેકવિધ જીવનપાસાંઓનું અવલોકન કરવા લાગ્યો અને પછી આલેખવા બેઠો ત્યારે મારી મૂંઝવણનો કોઈ પાર રહ્યો નહિ. કઈ વસ્તુ લેવી અને કયો પ્રસંગ છોડી દેવો એની કોઈ ગમ પડતી ન હતી.
મહાપુરુષનું જીવન ઉદાત્ત, ભવ્ય અને વિરાટ હોવાથી એવા જીવનને મારા જેવો અલ્પ આત્મા કેવી રીતે સ્પર્શી શકે? તેમ છતાં પણ યથામતિ, યથા