________________
ફરતા યોગી, અતિથિ (મુનિ), સંન્યાસી બધા જ ચૈતન્યાનુભૂતિ માટે પ્રયત્ન કરે છે; પરંતુ ચૈતન્ય તો સહજ રીતે પ્રગટિત થશે... જ્યારે સાધક ચિદાનંદની મોજ અનુભવતો હશે.
ચિદ્ એટલે જ્ઞાન. અને આનન્દ. ચૈતન્યના આ ગુણોનું ઉદ્ઘાટન કેટલું તો મઝાનું હોય ! પણ એને કહેવા માટે શબ્દો તો છે જ નહિ. તમે એને કહી ન શકો; હા, એને અનુભવી શકો.
સંત કબીરજીએ આ ઘટનાનું કાવ્યાત્મક વર્ણન આપ્યું : ‘દુલહા દુલહન મિલ ગયે, ફિક્કી પડી બારાત...' ચૈતન્ય સ્વગુણાનુભૂતિમાં મહાલે છે. બહાર હશે ગહન ચુપ્પી... ભીતર ઓચ્છવ જ ઓચ્છવ.
‘ચેતન ! અબ મોહિ દરિસન દીજે...' ચૈતન્યાનુભૂતિ માટે શું શું કર્યું નથી સાધકે ? જીવનનું લક્ષ્ય એક જ હતું : સ્વાનુભૂતિ.
‘તુમ કારન તપ-સંયમ-કિરિયા,
કહો કહાંલો કીજે;
તુમ દર્શન બિન સબ યા જૂઠી,
અંતર ચિત્ત ન ભીંજે...’
ચૈતન્યાનુભૂતિ માટે તપ, સંયમ, ક્રિયા કેટલું કર્યું ? ઘણું જ ઘણું. પણ એ દ્વારા જો એ મળે તો જ બરોબર. સાધન તે જ કહેવાય, જે સાધ્યની
પ્રાપ્તિ કરાવી આપે.
સમાધિ શતક
/૧૪૭
