________________
અન્તરંગ આનન્દની પ્રાપ્તિ. સંયોગજન્ય સુખ તે છે બહિરંગ આનન્દ. અસંયોગજન્ય સુખ છે અન્તરંગ આનન્દ. પૂરું અસ્તિત્વ શીતળ બની ગયું એ આનન્દને કારણે...
આ પૃષ્ઠભૂ પર કડીને જોઈએ :
ઉદાસીનતા જ્ઞાન-ફલ,
પરપ્રવૃત્તિ હૈ મોહ;
શુભ જાનો સો આદરો,
ઉદિત વિવેક પ્રરોહ...
જ્ઞાનનું ફળ છે ઉદાસીન દશા. અન્તરંગ આનન્દની નજીકનો પર્યાય કદાચ ઉદાસીન દશા શબ્દ છે. ન રતિ, ન અરતિ; ન હર્ષ, ન શોક; આ બધાથી ઉ૫૨ (ઉદ્) જઈ સ્વમાં સ્થિર થવાની આ મઝાની ઘટના.
જ્ઞાનને કારણે ભીતર જવાનું થશે, મોહને કારણે ૫૨માં જવાનું થશે. શરીર, બહારી ‘હું’ એ બધા પરનો હુંપણાનો ભાવ તે મોહ. એને કારણે ૫૨માં જ જવાશે. ‘પેલાએ મને સારો કહ્યો, પેલાએ મને નબળો કહ્યો...' ચાલ્યો વરઘોડો પરભાવનો ! ‘મારા બહારી હુંને પંપાળનાર સારો; મારા એ હુંને ખોતરનાર ખરાબ; ધમ્ ધમાધમ ચાલ્યો વરઘોડો ! પણ એમાં વર · સાચો હું તો – પાછો હોય જ નહિ !
ગ્રન્થકાર સાધકની વિવેકદશા પર ભાર મૂકતાં કહે છે : આ બેમાંથી તમને ઉચિત લાગે તે તમે આદરો ! બેઉ માર્ગની ચર્ચા કરી : એક કાંટાળો માર્ગ. એક બહુ જ મઝાનો માર્ગ... તમને કયો ગમે ? કયો ?
સમાધિ શતક
/૧૫૬
