________________
૨૦
શ્રી સદ્ગુરુ, સપુરુષ, સંત-જ્ઞાની પુરુષોનું માહાભ્ય આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્રમાં પણ જ્ઞાની કેવા હોય તે સ્પષ્ટપણે ૫.કુ. દેવે કહ્યું છે :
“મોહ ભાવ ક્ષય હોય જ્યાં, અથવા હોય પ્રશાંત, તે કહીએ જ્ઞાની દશા, બાકી કહીએ ભ્રાંત.-૧૩૯ સકળ જગત તે એંઠવત્, અથવા સ્વપ્ન સમાન; તે કહીએ જ્ઞાની દશા, બાકી વાચા જ્ઞાન.-૧૪૦ , સપુરુષની કે જ્ઞાની પુરુષની ભક્તિ એ સર્વોપરી માર્ગ છે. અને એ સત્પરુષના ચરણ સમીપે રહીને થાય તો ક્ષણવારમાં મોક્ષ કરી દે તેવો પદાર્થ છે. (પ-૨૦૧).
જ્ઞાની પુરુષના ચરણને વિષે મન સ્થાપ્યા વિના એ ભક્તિમાર્ગ સિદ્ધ થતો નથી. જ્ઞાનીપુરુષના ચરણમાં મનનું સ્થાપન થવું પ્રથમ કઠણ પડે છે, પણ વચનની અપૂર્વતાથી, તે વચનનો વિચાર કરવાથી તથા જ્ઞાની પ્રત્યે અપૂર્વ દૃષ્ટિએ જોવાથી, મનનું સ્થાપન થવું સુલભ થાય છે. (૫.૫૭૨)
ભક્તિ પૂર્ણતા પામવાને યોગ્ય ત્યારે થાય છે કે એક તૃણ માત્ર પણ હરિ પ્રત્યે યાચવું નહીં, સર્વ દશામાં ભક્તિમય જ રહેવું. (પત્રાંક
ર૫૦)
ભક્તિ જ્ઞાનનો હેતુ છે, જ્ઞાન મોક્ષનો હેતુ છે, અક્ષરજ્ઞાન ન હોય તેને ભલે અભણ કહ્યો હોય, પણ તેને ભક્તિ પ્રાપ્ત થવી અસંભવિત નથી. જીવ માત્ર જ્ઞાન સ્વભાવી છે. ભક્તિના બળે જ્ઞાન નિર્મળ થાય છે. નિર્મળ જ્ઞાન મોક્ષનો હેતુ થાય છે. ભક્તિના રથી ભીંજાયેલ આત્મા-સપુરુષની-જ્ઞાની પુરુષની-
સરુની નિષ્કારણ કરુણાને નિત્ય પ્રત્યે નિરંતર સ્તવવામાં આવે તો પણ જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. ભક્તિ પૂર્ણતા પામવાને યોગ્ય ત્યારે થાય છે કે સર્વ દશામાં - ભક્તિમય જ રહેવું.”
