________________
શ્રી સદ્ગુરુ, સપુરુષ, સંત-જ્ઞાની પુરુષોનું માહાભ્ય હેતુ થાય છે, કેમ કે પરમાર્થ આત્મા શાસ્ત્રમાં વર્તતો નથી, પુરુષમાં વર્તે છે. (૫.-૭૦૬/પા.-૫૧૬)
અહીંયાં એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે સત્પરુષ દ્વારા કોઈપણ આધ્યાત્મિક શાસ્ત્રનું અધ્યયન કરવાનું કહેવામાં આવ્યું હોય તો તે શાસ્ત્ર પણ આત્મજ્ઞાન પ્રગટાવવા માટે હેતુભૂત થાય છે, કારણ કે પરમાર્થઆત્મા, શુધ્ધાત્મા શાસ્ત્રમાં વર્તતો નથી, પણ પુરુષમાં પ્રગટપણે વર્તી રહ્યો છે. તેથી તેમના વચને જે કોઈ અધ્યયન કરવામાં આવે તો તે પરમાર્થરૂપે પરિણમે છે એટલે કે આત્મા પ્રગટ થઈ શકે છે. (૮૧) સર્વથા સ્વભાવ પરિણામ તે મોક્ષ છે. સદ્ગુરુ, સન્શાસ્ત્ર, સદ્વિચાર અને સંયમાદિ તેનાં સાધન છે. (પ-૭૧)/પા.-પર૦).
સંપૂર્ણપણે સ્વભાવરૂપ પરિણામ થઈ જવું તે મોક્ષ છે. આ સ્થિતિ આ મળેલા દેહમાં જ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. આયુષ્ય પૂર્ણ થયે સિદ્ધશિલામાં બિરાજવારૂપ મોક્ષ છે. આ સ્થિતિ પ્રગટ કરવા માટે સગુરુ-આત્મજ્ઞાની મહાત્મા, સત્સંગ-તેમના દ્વારા મળેલ ઉપદેશ કે શિક્ષાબોધનું પરિણમન કરવું તે, સલ્તાઝા-જેમાં પરમાર્થ આત્મા પ્રગટાવવાના ઉપાયો રહેલાં છે તે, સદ્વિચાર-જ્ઞાનીના વચનો અથવા સ્વયંવિચારણા આત્મલક્ષી કરવી છે, અને સંયમાદિ આત્માની શુદ્ધતા પ્રગટ કરવા માટેનાં સાધન છે. માટે સપુરુષના આશ્રયે આ સાધનોનો ઉપયોગ કરી સંસાર પરિભ્રમણનો ક્ષય કરવા પુરુષાર્થી બની જવું. (૮ર) જેણે જેણે સગરને વિષે તથા તેમની દશાને વિષે વિશેષપણું દીઠું છે, તેને ઘણું કરીને અહંભાવ તથારૂપ પ્રસંગ જેવા પ્રસંગોમાં ઉદય થતો નથી; અથવા તરત સમાય છે. (પ.-૭૭૬/પા.-પર૪)
જેને સદ્ગુરુની આંતરિક દશા સમજાઈ છે અને જેની જેની સ્થિતિ વિશિષ્ટ બનેલી છે, તેને અહંભાવના પ્રસંગો આવી પડે તો પણ અહમ્ ઊભો થતો જણાતો નથી અથવા કદાચ થઈ જાય તો તુરત શાંત થઈ સમાઈ જાય છે.
