________________
૩૬
પુણ્યતત્વ
નાંખી પણ છેલ્લે બે સીંગડા થયા નહિ અને મરીને સાતમી નારકીમાં ગયો માટે કેટલો વિચાર કરવો પડશે એ વિચારો ? ધર્મ હંમેશા પુરૂષાર્થ પ્રધાન છે. ધર્મમાં ભાગ્ય ચાલે નહિ જ્યારે સંસારમાં સુખ પુરૂષાર્થથી મલે નહિ પણ પુણ્ય હોય તો જ મલે.
જે પુચના ઉદય કાળમાં મળેલી અનુકૂળ સામગ્રી પાપના અનુબંધમાં સહાયભૂત થાય તેને પાપાનુબંધિ પુણ્ય કહેવાય છે.
નરકગતિ સિવાયના દરેક જીવોને સામાન્ય રીતે અનુકૂળ સામગ્રી અને પ્રતિકૂળ સામગ્રી બન્ને પ્રકારની સામગ્રી મલ્યા વગર રહેતી નથી. એકેન્દ્રિયથી માંડીને અસન્ની પંચેન્દ્રિય સુધીનાં જીવોને જેટલી અનુકૂળ સામગ્રી મલે એ એનો પુણ્યોદય ગણાય છે. પુણ્યથી મલતી સામગ્રીને જીવો ભોગવે તેમાં જ્ઞાની ભગવંતોને કોઇપણ જાતનો વાંધો નથી. તો વાંધો ક્યાં છે ? પણ મળેલી સામગ્રીમાં રાગાદિ પરિણામ, અધિકને અધિક આશાઓ કર્યા કરે છે. તેમાં વાંધો છે કારણકે એ રાગાદિ પરિણામ અને આશાઓથી પાપનો અનુબંધ જીવો કર્યા કરે છે અને તે પાપનો અનુબંધ થયા કરે છે. એનો વાંધો છે. મળેલી સામગ્રી જો રાગપૂર્વક સાચવવામાં આવે તો ભવાંતરમાં તે સામગ્રી ન મળે એવું પાપ બંધાય છે. રાગાદિ પરિણામથી એ સામગ્રીમાં જેટલી જોરદાર આશાઓ-ઇચ્છઆઓ એટલું જોરદાર પાપ અનુબંધ રૂપે બંધાયા કરે છે. એ પરિણામની સ્થિરતા અને એકાગ્રતા પેદા કરાવીને જીવની પાસે એ આશાઓ, ઇચ્છાઓ દુર્ગતિનું આયુષ્ય બંધાવીને દુર્ગતિમાં ધકેલી દે છે. વર્તમાનમાં મળેલી સામગ્રીથી મોટા ભાગના જીવો એવી રીતે જીવે છે કે પાપનો અનુબંધ પેદા કરતા જાય છે. જે સામગ્રી આત્મકલ્યાણ કરાવવા માટે મળેલી છે તેના બદલે દુર્ગતિના માર્ગે લઇ જાય એ રીતે જે ઉપયોગ કરી રહ્યા છે તેનાથી બચવા માટેજ એટલે સદ્ગતિ તરફ જીવને લઇ જાય એ રીતે ઉપયોગ કરતાં શીખે તે માટે જ જગતમાં જેના
