________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
એપ્રિલ, ૨૦૧૫
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ દ્વાથ ૮૦ મી થર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળાનું અાયોજન |
આ વ્યાખ્યાનમાળાના બધાં વ્યાખ્યાનો અને ભક્તિ સંગીત આપ સંસ્થાની વેબ સાઈટ ઉપર સાંભળી શકશો. • Website : www.mumbai_jainyuvaksangh.com . email: shrimjys@gmail.com Web Editor: Hitesh Mayani-9820347990
(તા. ૨ ઑગસ્ટ ૨૦૧૪થી તા. ૨૯ ઑગસ્ટ ૨૦૧૪). (ડિસેમ્બર ૨૦૧૪ના અંકથી ગળ).
કેમ આવ્યા નહીં? ચિત્તોડગઢમાં ફરતાં મને કાવ્યપંક્તિ સૂઝી-આરપાર વ્યાખ્યાત-બાર : ૨૭ ઑગસ્ટ
આસપાસ અઢળક ઊભો છું. તમે પાછળ વળીને કળજો; તમે મીરાંની વિષયઃ ભક્તિ અને જ્ઞાન
જેમ મને મળજો. તમે વેપારીની જેમ આવો તો હું નહીં મળે. ભગવાનની
ભક્તિ કરવી સરળ છે. હરિનો મારગ છે શૂરાનો. ઈશ્વર સાથે જોડાવાની | ‘જ્ઞાન એ ગધ અને ભક્તિ એ પૈધ છે’
કોઈ ઉમર નથી હોતી. ભક્તની અવસ્થા એવી છે કે જેને જગતમાં કશું [ ભાગ્યેશ જહાઁ કવિ છે. તેઓ ગુજરાત સરકારના માહિતી
પારકું લાગતું નથી. ભક્તિમાં જૈન, શિવ કે વૈષણવ એવું લાગતું નથી. ખાતામાં કમિશ્નર છે. તેઓ સંસ્કૃતના જ્ઞાતા છે. સારા અભિનેતા
નવા સૂર્યનું અજવાળું નથી અને ચંદ્રની શીતળતા નથી એવી અવસ્થામાં પણ છે. તેમની પ્રતિભા બહુમુખી છે.]
કે સ્થિતિમાં આવું છું. આ ભક્તની અવસ્થા છે. શબરીમાં પ્રતિક્ષાનો ભાગ્યેશ જહાંએ ‘ભક્તિ અને જ્ઞાન' વિશે વ્યાખ્યાન આપતાં જણાવ્યું મને આનંદ છે. આપણામાં પ્રતિક્ષા નથી. ઈશ્વર સાથે ગોપીભાવ કે હતું કે ભગવાન મહાવીરે ૨૫૦૦ વર્ષ પહેલાં આપેલું જ્ઞાન શ્રુતિ રાધાભાવ હોવો જોઇએ તે નથી. કોઈકે રાધાને પૂછયું કે શ્રીકૃષ્ણ કેમ અને સ્મૃતિમાં સચવાયેલું છે. ઈશ્વરના દર્શન અને જાણવાનો નહીં ગમે છે? તેમણે જવાબ આપ્યો કે મને ગમે એવું કરે છે? તેમણે પણ અનુભવ કરવાનું છે. અમેરિકામાં હ્યુસ્ટનમાં નાસ્તિકો માટે ચેનલ જવાબ આપ્યો કે મને ગમે એવું કરે છે ! એવું શું કરે છે કે તમને ગમે શરૂ થઈ છે. જગતને ભગવાનથી મુક્ત કરાવવું છે. જ્ઞાન માણસને છે? રાધાએ ઉત્તર આપ્યો કે મૂર્ખાઓ જે કરે એ બધું મને ગમે છે. અહંકાર આપે છે. આપણા ત્રણ ભાગ શરીર, મન અને આત્મા છે. જ્ઞાનીને જ્ઞાનનો ભાર બહુ હોય છે. શંકરાચાર્યએ ક્ષમાપનાસ્તોત્ર લખ્યું આગામી સદીમાં લોકો ડીપ્રેશનથી મરશે. શ્રીકૃષ્ણ ભગવાન ભારતના છે. તે એક ભક્ત જ કરી શકે. શ્રીરામ અને શબરી વચ્ચે નવધા ભક્તિ કન્સલ્ટન્ટ છે. અર્જુન નિરાશામાં હતો ત્યારે શ્રીકૃષ્ણ ઉપદેશ આપે છે. વિશે વાત થઈ હતી. સત્સંગ, સત્સંગ કથામાં પ્રીતિ, કપટ છોડી પ્રભુ શ્રીકૃષ્ણ કહે છે કે તારામાં કર્તાભાવ આવ્યો છે. ઈશ્વરના દર્શન તેને ગુણમાં રહેવું, ગુરુસેવા, સંયમ ઈન્દ્રિયનો નિગ્રહ, સમગ્ર જગતને જાણવાથી નહીં પણ અનુભવવાથી થાય છે. જે રીતે દિગ્દર્શક નાટકનું સમભાવથી-રામમય જોવું. સંતોષથી જુઓ, ઈશ્વરમાં ભરોસો રાખી દિગ્દર્શન કરે છે. તે રીતે જગતનું દિગ્દર્શન ઈશ્વર કરે છે. તેમ ઈશ્વર હર્ષ-શોકથી પર રહેવું. આ નવધા ભક્તિ છે. જે લોકો પ્રાર્થનાને શબ્દો અનુભવ કરવાની બાબત છે. શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનને કહ્યું છે કે જગતમાં ગણે છે તેઓ હજી પ્રાથમિક શાળામાં છે. પ્રાર્થના શબ્દ કે કવિતા સહુથી પવિત્ર વસ્તુ આત્મા નહીં પણ જ્ઞાન છે. આપણું અજ્ઞાન ફક્ત નથી. પ્રાર્થના અવસ્થા છે. શ્રીમદ્ ભાગવતગીતા એ વિશ્વનું પહેલું એક જ પ્રશ્ન દૂર છે. ભક્તિ એ વેવલાઈ નથી. પ્રેમની ચાર અવસ્થા છે. એકમાત્ર “પ્રી-વૉર ડીસ્કશન' એટલે કે યુદ્ધ પૂર્વેની ચર્ચા છે. અર્જુનને પહેલું, બાળકો-શિષ્યોને સ્નેહ કરીએ છે. બીજું, સમવયસ્કો સાથે પ્રેમ. જે ભાવ આવ્યો કે હું સેનાપતિ છું. હું બધાને મારી નાખવાનો છું. આ ત્રીજું, વડીલો પ્રત્યે શ્રદ્ધા. ચોથું, ભગવાનની ભક્તિ. વાસ્તવમાં ભક્તિ “હું” કાર જોખમી છે. આપણે કામ પુષ્કળ કરવાનું છે. પણ તેમાં કર્તાભાવ એ પ્રેમ કે પ્રીતિ છે. યજ્ઞ વેળા સ્વાહા બોલીએ છીએ તે ત્યાગની ભાવના રાખવો નહીં. આ અહમ્ છે તે બહુ જોખમી છે. જ્ઞાન અને લાગણીનો છે. જૈન ધર્મમાં ત્યાગનું વિશેષ મહત્ત્વ છે. ગીતામાં સ્થિતપ્રજ્ઞ શબ્દ છે. સમન્વય કરવાનો છે. હું મારા અધિકારીઓને કહું છું કે તમે પ્રમોશન એ રીતે જૈન ધર્મએ ગુજરાતી ભાષાને ‘વીતરાગ' શબ્દ આપ્યો છે. માટે શા માટે દોડાદોડ કરો છો ? તમારી વિઝન સુધારો અને વિસ્તારો. મીરાંબાઈએ વિશ્વને પ્રથમ દેખાડ્યું કે નૃત્ય કરતાં પણ સમાધિ લાગી ખેલકૂદના સચિવ હો તો તરવૈયાની આંગળી અમુક રીતે રહે તો તેની શકે છે. શ્રીકૃષ્ણ ભક્તિની વાત કરે છે. બ્રહ્મને પૂછે કે પછી સગુણને તરવાની ઝડપ વધે. આ પ્રકારની વિઝન સુધારો. આ રોબોમાંથી બહાર પૂજે તે સારા? શ્રીકૃષ્ણ કહે છે કે જે વ્યક્તિ સગુણને પૂડે છે તે સારા નીકળીને માણસ થવું છે અને માણસમાંથી ભક્ત થવું છે. મારા માટે છે. ધ્યાનરૂપ અવસ્થામાં અગુણનું પૂજા કરવી મુશ્કેલ છે. ગીતામાં કશું શુભઅશુભ નથી. મારી સામે જીવન જે રીતે આવશે તે રીતે હું શ્રીકૃષ્ણે કહ્યું, સંભવામિ યુગે યુગે. મને પ્રશ્ન થાય છે કે શ્રીકૃષ્ણ તમે તેને સ્વીકારીશ. સ્વામી વિવેકાનંદે અમેરિકામાં શિકાગોમાં કહ્યું હતું
