Prabuddha Jivan 2009 05

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 7

મે, ૨૦૦૯
પ્રબુદ્ધ જીવન ઈ. સ. ૧૯૮૪ થી ૨૦૦૪ સુધીમાં જૈન યુવક સંઘ તરફતી આંખો જોઈ આપે. ચશ્માંનો નંબર કાઢી આપે. દાતાઓના દાનથી ચિખોદરાની ‘રવિશંકર મહારાજ' આંખની એક વખત અમે ગુજરાતના એક નગરમાં એક નવી થયેલી હોસ્પિટલ દ્વારા ગુજરાતમાં કેટલાંયે સ્થળે નેત્રયજ્ઞ થયા છે. હૉસ્પિટલની મુલાકાતે ગયા હતા. હૉસ્પિટલ આધુનિક સાધનોથી પહેલી-બીજી વખતના અનુભવથી અમને એમ થયું કે નેત્રયજ્ઞમાં સજ્જ હતી અને ડૉક્ટરો પણ સેવાભાવી હતા. હૉસ્પિટલમાં બીજે અવશ્ય જવું અને ગરીબ દર્દીઓ માટે થતી મફત આંખની શસ્ત્રક્રિયા હોય એના કરતાં પંચોતેર ટકા ચાર્જ ઓછો હતો. જે માટે બીજી જાતે નિહાળવી. ગુજરાતની ગરીબીનો એથી વાસ્તવિક ખ્યાલ મળે. હૉસ્પિટલમાં સો રૂપિયા ખર્ચ થાય તે માટે આ હૉસ્પિટલમાં પચીસ કેટલાય ગરીબ દર્દીઓ પાસે નેત્રયજ્ઞ સુધી આવવાનું બેચાર રૂપિયા રૂપિયા ખર્ચ થાય. એકંદરે મધ્યમવર્ગના લોકોને સારો લાભ મળી જેટલું પણ બસભાડું ન હોય. એટલે આ નેત્રયજ્ઞોમાં અમે ગરીબોને શકે. બીજી પણ સહાય કરતા. દોશીકાકાના જુદી જુદી સંસ્થાઓ તરફથી હૉસ્પિટલની મુલાકાત પછી ઉતારે અમે આવ્યા ત્યારે દોશીકાકાને થતા નેત્રયજ્ઞો આખું વરસ ચાલતા હોય એટલે અમે અમારા અભિપ્રાય પૂક્યો. એમણે કહ્યું, હોસ્પિટલ ઘણી જ સારી છે અને નેત્રયજ્ઞની તારીખ ત્રણ મહિના અગાઉ નક્કી કરી લેતા. અમારા મધ્યમવર્ગના લોકો માટે ઘણી જ રાહતરૂપ છે. આ વિસ્તારના ઘણા સંઘની સમિતિમાં સાત-આઠ સભ્યો એવા છે કે જે અવશ્ય લોકોને એનો લાભ મળશે. પણ.. નેત્રયજ્ઞમાં આવે. વળી આરંભથી જ કાકાને ખાતરી થઈ હતી કે કાકા બોલતાં અટકી ગયા. અમે કહ્યું, “કાકા, પણ શું?'
જ્યાં નેત્રયજ્ઞ હોય ત્યાં નજીકમાં જે કોઈ તીર્થ હોય એની અમે કાકાએ કહ્યું, ‘પણ મારે કરવાની હોય તો આવી હૉસ્પિટલ ન યાત્રા કરતા. એટલે આ બાવીસ વર્ષ દરમિયાન સંઘ દ્વારા સિત્તેર કરતાં ગરીબ લોકો લાભ લે એવી હૉસ્પિટલ કરું. મારું ક્ષેત્ર જુદું જેટલા નેત્રયજ્ઞ યોજાયા હશે અને એટલી જ અમે તીર્થયાત્રા કરી છે. અમેરિકા કે યુરોપના દેશોમાં લોકોની આર્થિક સ્થિતિ એવી છે હશે. દોશીકાકા સાથે આવે અને પહેલેથી પુછાવે કે આ વખતે કે કોઈને રાહત આપવાનો વિચાર થતો નથી. રવિશંકર મહારાજના તમારે યાત્રા કરવા કઈ બાજુ જવું છે? દોશીકાકા એટલે આંખનું હાથે તાલીમ પામેલા અમે લોકો ગાંધીજીએ જે રસ્કિનનો વિચાર મોબાઈલ દવાખાનું. મેં કેટલીયે વાર જોયું છે કે અમે ચાલ્યા જતા અપનાવ્યો Un to this last એટલે અમે સાવ છેવાડાના ગરીબ હોઈએ ત્યાં સામેથી આવતો કોઈક માણસ કહે, “દોશીકાકા, માણસોનો વિચાર કરીએ. આ હૉસ્પિટલમાં સોને બદલે પચીસ રામરામ.' કાકા ઓળખે નહિ, પણ વાત કરવા પ્રેમથી ઊભા રહે. રૂપિયા ચાર્જ છે. પરંતુ જેની પાસે પચીસ રૂપિયા ન હોય, અરે
ત્યાં આવનાર વ્યક્તિ કહે, “કાકા, મારી આંખે જોઈ આપોને, હૉસ્પિટલ સુધી આવવાના બસભાડાના રૂપિયા નથી એવા લોકો મોતિયો તો નથી આવતોને ?'
માટે કામ કરવું એ અમારું ક્ષેત્ર છે. શહેરોમાં નહિ, પણ દૂર દૂરના કાકા એમ ન કહે કે “ભાઈ અત્યારે ટાઈમ નથી. દવાખાને ગામડામાં અમે જઈએ ત્યાર ચીંથરેહાલ દશામાં જીવતા લોકોને બતાવવા આવજે.” તેઓ તરત થેલીમાંથી બેટરી કાઢે અને બિલોરી જોઈ અમને દયા આવે.' ત્યારે અમને લાગ્યું કે ખરેખર, દોશીકાકા કાચ કાઢે. પેલાની બંને આંખ વારાફરતી પહોળી કરી, ટોર્ચ મારીને એટલે ગરીબના બેલી. અને જરૂર પડે તો કાચનો ઉપયોગ કરીને જુએ અને સંતોષકારક એક વખત કાકા મારે ત્યાં જમવા પધાર્યા હતા. ઉનાળાનો સમય જવાબ આપે. આવું કામ કરવામાં કાકાને ક્યારેય મોડું ન થાય. હતો. કાકા સવારના જમવામાં પાંચ વાનગી લે એ અમને ખબર કાકાને મન દર્દી એટલે દરિદ્રનારાયણ. કાકાએ હજારો માણસની હતી. અમે અમારે માટે પણ પાંચ વાનગી બનાવી હતી. જમવા આંખ રસ્તામાં જ બરાબર ધ્યાનથી જોઈ આપી હશે. કોઈ વાર એવું બેઠા ત્યારે ઉનાળામાં કેરીની મોસમ હતી એટલે કાકાને પણ રસ બને કે આંખ જોયા પછી કાકા કહે “ભાઈ, તમારી આંખ મશીનમાં પીરસ્યો હતો. બધા બેસી ગયા અને ‘સાથે રમીએ, સાથે જ રમીએ....' જોવી પડશે. દવાખાને આવજો.”
એ પ્રાર્થના કર્યા પછી જમવાનું ચાલુ કર્યું ત્યારે કાકાએ રસની વાટકી અમે યુવક સંઘના આઠ-દસ સભ્યો નેત્રયજ્ઞ માટે જ્યારે બહાર મૂકી. અમે પૂછ્યું, “કાકા, કેરીની બાધા છે?' એમણે કહ્યું, ચિખોદરા જઈએ ત્યારે કોઈકને આંખ બતાવવાની હોય, નંબર “ના, પણ કેરી ખાવી નથી.” “કેમ?” તો કહ્યું “પછી વાત!' અમે કઢાવવાનો હોય તો કાકા દવાખાનામાં બધાની આંખો જોઈ આપે. પાંચમી વાનગી તરીકે બીજી કોઈ વાનગી આપવાનું કહ્યું તો તે કાકા નંબર કઢાવવા માટે લાઈટ કરીને નાનામોટા અક્ષરોના ચાર્ટમાં માટે પણ અમને ના પાડી. કાકાએ રસ લીધો નહિ એટલે અમે અમને અક્ષરો વંચાવે. એમાં નીચે ઝીણા અક્ષરોની લીટી આવે. લ રસની વાટકી બહાર મૂકતાં હતાં તો અમને આગ્રહપૂર્વક અટકાવ્યાં. ન ગ ક ૨. અમારા એક મિત્રે ભૂલથી વાંચ્યું ‘લગન કર’ એટલે જમ્યા પછી અમે કાકાને કારણ પૂછ્યું તો એમણે કહ્યું, “મોટાં હસાહસ થઈ પડી. ત્યારથી આંખો બતાવવી હોય તો અમે કહીએ, શહેરોમાં બધે કેરી ચાલુ થઈ ગઈ છે, પણ અમારા ગામડાઓમાં કાકા, લગન કર'. એટલે કાકા તરત સમજી જાય અને બધાંની ગરીબ લોકોને ત્યાં હજુ ચાલુ નથી થઈ. કેરી થોડા દિવસમાં સસ્તી