________________
તા. ૧૬ જાન્યુઆરી, ૨૦૦૯ પ્રબુદ્ધ જીવન
| ૧૭ સમાઈ ગઈ,-તેમાં વસતા અંતરાત્માના શુદ્ધ તત્ત્વોને સ્પર્શી તે તેમજ ભૂતકાળની વિભૂતિઓ કરતાં પણ સાવ નોખી તરી આવે પોતાનું કામ સદા અનંતમુખે જારી રાખશે એમાં શંકા નથી.” છે. તેઓ હરકોઈના આધિભૌતિક, આધિદૈવિક અને આધ્યાત્મિક
(ગાંધીજીના પ્રબુદ્ધ થયા પછી લખાયે લ– કરુણા અને દુ:ખને નિવારવા માટે જ જાણે જન્મ્યા અને મૃત્યુને ભેટ્યા ન હોય! પ્રજ્ઞામૂર્તિનું મહાપ્રસ્થાન” લેખ: ‘દર્શન-ચિંતન' પ૬). તેથી જ તેમની કરુણા મહાકરુણા કોટિની હતી એમ માનવું રહ્યું.”
મહાકરુણાનો વિયોગ પડ્યો છે. બાપુજીની કરુણા કોઈ પણ (‘દર્શન અને ચિંતન' પૃ. ૩-૪). સંત કે મહંતની કરુણા કરતાં નોખા જ પ્રકારની હતી. ત્રિવિધ -ગાંધીજીની ભારતીય તત્ત્વમૂળના આ મહાકરુણા ને ઋતંભરા દુઃખના તાપથી તપી રહેલ માનવતાને શાન્તિ આપવાની તેમની પ્રજ્ઞા આજે પણ સતત જીવંત છે, ગતિશીલ છે. ગાંધીદર્શનના ધગશ અને તેમના પ્રયત્નોએ પણ જગતે આજ સુધી નહીં જોયેલ ઉપર્યુક્ત મોક્તિકરત્નોના શ્રીમુખે વહેતી “ગાંધીકથાઓ' દ્વારા એવી જ વસ્તુ છે. અને બાપુજીનો દુ:ખની મહાહોળી ઠારવાનો અને તેમના સાધના, શિક્ષણ, સેવા આદિના નિસર્ગોપચાર પ્રયત્ન પણ કેવો અદ્ભુત ? નોઆખલીમાં વર્તેલ કાળાં કેરના આશ્રમ, ઉરુલી કાંચન, સમન્વય આશ્રમ બોધગયા, પરમધામ અગ્નિને તેઓની કરુણા એક રીતે ઠારે, તો કલકત્તામાં વર્તેલ આશ્રમ પવનાર, ગાંધીગ્રામ સંસ્થાન મદુરાઈ, ગુજરાત, વિદ્યાપીઠ હત્યાકાંડને બીજી રીતે. બિહારમાં સળગેલી હોળીને એક રીતે શમાવે અમદાવાદ, લોકભારતી સણોસરા જેવા અનેકાનેક સાધના કેન્દ્રો તો દિલ્હીના મહાદાવાનળને બીજી રીતે...આવું મહાકરુણાનું વિરાટ અને પ્રજ્ઞા-કરુણાવંત માનવોમાં! દશ્ય જગતે કદી જોયું હતું?'
(‘દર્શન અને ચિંતન' પૃ. ૭-૮) હકીકતમાં ગાંધીજીએ ભારતીય તત્ત્વજ્ઞાનને ભૂત-વર્તમાનની ‘જિન ભારતી', વર્ધમાન ભારતી ઈન્ટરનેશનલ ફાઉન્ડેશન, સઘળી વિશ્વવિભૂતિમાંથી સર્વથા વેગળીને મૌલિક રીતે પ્રત્યક્ષ પ્રભાત કૉપ્લેક્ષ, કે. જી. રોડ, જાણ્ય, જીવ્યું, પચાવ્યું ને પ્રસરાવ્યું !
બેંગ્લોર-પ૬૦ ૦૦૯. બાપુજીની કરુણા અને તેમની પ્રજ્ઞા વિશ્વની વર્તમાન વિભૂતિઓ ફોન : ૦૮૦-૬૫૯૫૩૪૪૦.
| પંથ પંથે પાથેય
શરૂ કરવો પડ્યો અને મહેમાનોની માફી માંગી તે પણ મને મંજૂર નહોતું. (અનુસંધાન પૃષ્ટ છેલ્લાનું ચાલુ) મેં રસોઈગૃહ પ્રતિ જાણે દોટ જ મૂકી!
મેં ખૂબ શાંતિ પકડી લીધી. જેટલી પણ - રસોઈગૃહની હાલત જોતાં જ હું તદ્દન સ્તબ્ધ વાનગીઓ તૈયાર હતી તે જમવાના ટેબલ પર મારી પ્રવૃત્તિ પ્રમાણે કોઈ પણ કાર્ય અધૂરું થઈ ગઈ ! રસોડાના એક ખૂણે રસોયણ લઈ આવવાની મેં નોકરોને આજ્ઞા કરી. વાનગીઓ અથવા કાચું રહી જાય તે મને બિલકુલ નાપસંદ ગભરાયેલી હાલતમાં ઊભી હતી. બીજે એક ખૂણે આવતી ગઈ, મહેમાનો જમવામાં પડ્યા એટલે હતું. સાંધ્ય-ભોજનના બે-ત્રણ દિવસ પહેલાં ઘરનોકર બાઘાની જેમ બેઠો હતો. મુખ્ય રસોયો અતિથિવિશેષને મેં જણાવ્યું કે સાંધ્યભોજનમાં જ મેં તેયારી શરૂ કરી દીધી. માત્ર ભોજનની રસોડાના ટેબલ પર હાથમાં એક કડછી લઈ શા કારણે ગડબડ થઈ હતી. બ્રિટિશ વડાપ્રધાને વાનગીઓ જ નહીં, ભોજન-ખંડ તથા ભોજન ડ્રિક્સની અસર હેઠળ “સમાધિ’ દશામાં બેઠો સમય સંભાળી લીધો અને હળવી મજાક કરતાં ટેબલને યોગ્ય શણગાર આપવા માટે પુષ્પ- હતો. તેને સમય અથવા સ્થળનું કોઈ જ ભાન કહ્યું: “રસોયો પીધેલી હાલતમાં આવી સરસ ગુચ્છોની પસંદગીથી લઈને મીણબત્તીના રંગો નહોતું.
વાનગીઓ બનાવી શક્યો તો પીધેલો ન હોય સુદ્ધાં મેં મનોમન નક્કી કરી રાખ્યા.
પગ નીચેથી ભૂમિ સરકતી હોવાનો આ તો કેવી સરસ વાનગી બનાવી શકે?’ હળવા સમય થતાં જ અતિથિવિશેષ તથા અન્ય અનુભવ હોવા છતાં મેં ખૂબ શાંતિથી રસોયાને વાતાવરણમાં સાંધ્યભોજન પૂરું થયું. મહેમાનો મારે ત્યાં આવ્યા અને સામાન્ય વાતચીત પૂછયું: ‘જમવાનું કેમ હજી સુધી તૈયાર નથી?' આપણે ગમે ત્યાં હોઈએ અથવા ગમે તે પૂરી થતાં જ સહુએ જમવાના ટેબલ પર પોતાનું ‘તૈયાર છે, મેડમ, બિસ્કુલ તૈયાર છે.' કેટલીક ક્ષેત્રમાં કાર્યભાર સંભાળતા હોઈએ પરંતુ સ્થાન લીધું.
વાનગીઓ તૈયાર થઈ ન હોવા છતાં અભાન ગાંધીજીની અમૂલ્ય સલાહને ક્યારે પણ અવગણી ડિક્સનો પહેલો દોર શરૂ થયો અને પૂરો રસોયાએ પોતાની મસ્તીમાં જ મને ઉત્તર આપ્યો. ન શકીએ-‘તમે જ તમારી જાતને નુકશાન થયો પરંતુ રસોઈગૃહમાંથી જમણ બહાર ન હું ગુસ્સાથી લાલચોળ થઈ ઊઠી. હોંઠો પર શબ્દો પહોંચાડી શકો, અન્ય કોઈ તે ન પહોંચાડી શકે.” આવ્યું. કોઈ કારણસર મોડું થયું હશે તેમ સમજી આવી ગયા :- “ગેટ આઉટ, મારે તારી કોઈ જરૂર
* * * અમે ડ્રિક્સનો બીજો દોર શરૂ કર્યો અને તે પણ નથી.”
(સૌજન્ય : રીડર્સ ડાઈજેસ્ટ) પૂરો થવા આવ્યો તો પણ જમવાની વાનગીઓ ફરી ગાંધીજીની સલાહ સ્મૃતિપટ પર આવી સંક્ષિપ્ત ભાવાનુવાદ : જિતેન્દ્ર શાહ પીરસવા બાબત કોઈ જાતની હિલચાલ શરૂ ન જ ગઈ. મેં વિચાર્યું કે આ સંધ્યા બગડી તો રસોયાને ૨૦૧, ‘વસુંધરા’ અંપાર્ટમેન્ટ, થઈ. ત્યાં ઊભા રહેલા બટલરને મેં ઈશારો કર્યો. ક્યાં કોઈ નુકશાન ઉઠાવવું પડે તેમ હતું ! જે કંઈ ૨૯-A, નૂતન ભારત સોસાયટી, પરંતુ તે પોતાની જગ્યા પર જ ઊભો રહ્યો. મને નુકશાન ભોગવવાનું આવે તે મારે જ ભોગવવું અલકાપુરી, વડોદરા-૩૯૦ ૦૦૭. ભારે આશ્ચર્ય થયું અને મારે ડ્રિક્સનો ત્રીજો દોર પડે તેમ હતું. અતિથિઓમાં હાંસીપાત્ર થવું પડે ફોન નં. : 99258 35527.
