________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બધી મિલો બજારો શાળાઓ અને કોલેજોમાં હડતાળો પડી. અમદાવાદના ૮૦ હજાર વિદ્યાર્થીઓએ ૨૫૦ દિવસ લાંબી અભૂત પૂર્વ હડતાલ પાડી. બધા મોટા બજારો સાડાત્રણ મહિના સુધી બંધ રહ્યાં. અમદાવાદની ૭૫ કાપડની મિલોના ૧, ૪૦, ૦૦૦ જેટલા કામદારો એ ૧૦૫ દિવસ લાંબી ઐતિહાસિક હડતાળ પાડી. જે સમગ્રદેશમાં અદ્વિતીય હતી. ગુજરાતમાં અનેક શહેરો અને ગામોમાં હડતાલો પડી. હજારો વિદ્યાર્થીઓએ શાળા-કોલેજો છોડી સભાઓ અને સરધસોમાં ભાગ લીધો.
૧૦મી ઓગષ્ટ ૪૨ સોમવારનો દિવસ
લૉ કૉલેજો સામેની બાજુનું મેદાન, ૨૦૦૦ ભાઈઓ અને ૨૦૦ વિદ્યાર્થીનો બહેનોનું સરઘસ નીક્યું. મોખરે હાથમાં રાષ્ટ્રધ્વજ અને હૃદયમાં દેશદાજ ભરીને વિનોદ કિનારીવાળા ચાલતો હતો, પોલિસ આવ્યા તેમને અટકાવ્યા લાઠી ચાર્જ થયો, ગોળીબાર થયા, વિનોદ કિનારીવાલા અમર શહિદ બન્યો. આ ઉપરાંત ઉમાકાન્ત કડીયા, સતીક જાની, વસંત રાવળ, ગુણવંત શાહ, નારણ પટેલ, પુષ્પવદન મહેતા, નંદલાલ જોષી, નરહિર રાવલ, નાનજી પટેલ જેવા નવલોહિયા યુવાનો એ મા ભોમની રક્ષા કાજે જાન ન્યોછાવર કરી દીધા. ગુજરાતમાં અમદાવાદ, કચ્છ, વડોદરા, સૌરાષ્ટ્ર તથા ભરૂચ જીલ્લાનાં ગણદેવી તાલુકાનાં આદિવાસીઓએ પણ તેમના મિજાજનો પરિચય કરાવી દીધો. ગુજરાતનું પ્રત્યેક ગામ ક્રાંતિના રંગમાં રંગાઇ ગયું હતું.
જ્યારે બધા આગેવાન નેતાઓને અંગ્રેજોએ પકડી લીધા, ત્યારે અગસ્ત ૧૯૪૨ના રાજનૈતિક સંધર્ષને આગળ વધારવાવાળા મહાનુભવોમાં શ્રી અચ્યુત પટ્ટવર્ધન જયપ્રકાશ નારાયણ, રામમોહન લોહિયા, શ્રીમતી અરૂણા અસફલી અને કુમારી ઉષા મહેતા વગેરે અગ્રગણ્ય રહ્યા હતા. આમ તો દેશનાં દરેક પ્રાન્તના કાર્યકતાઓ અને વિદ્યાર્થીઓએ આંદોલનમાં યોગદાન આપ્યું હતું.
ડૉ. રામસ્વરૂપ લોહિયા ત્રણ યુરોપિયન ભાષાના વિદ્વાન હતા. આંતરરાષ્ટ્રીય નીતિનું તેઓ પૂર્ણ જ્ઞાન ધરાવતા હતા. આંદોલનનો કાર્યવિસ્તાર વધારવા માટે તેમણે “કોંગ્રેસ રેડિયો”નું આયોજન કર્યું, જેનાથી તેઓ સંદેશ આપી ભારતીય પ્રજાને આંદોલન માટે તૈયાર કરતા હતા.
અરૂણા અસફલી અગસ્ત ક્રાંતિનાં સૂત્રધારોમાં મુખ્ય હતા. મુંબઇમાં તેમણે નોકરશાહીના વિરુધ્ધમાં ઝંડો ખડો કર્યો. તેમને ગુન્હેગાર ઘોષિત કરવામાં આવ્યા. તેમની ધડપકડ માટે સી. આઇ. ડી. પોલિસ કરતી. તથા તેમને પકડવા માટે ૫,૦૦૦ રૂ.નું ઇનામ જાહેર થયું હતું. છતાં તે ન પકડાયા. ગાંધીજીએ તેમના વકતવ્યમાં અરૂણા અસફલીને પોતાના લાડલી દીકરી બનાવ્યા. અને તેમની બહાદુરીને પણ શાબાશી આપી હતી.
ઓગસ્ટ આંદોલનમાં ઘણા ભારતીય સપૂતોની લાડલી બેટીઓએ ભાગ લીધો છે તેમાં ઉષા મહેતાનું નામ મહત્ત્વનું છે. ડૉ. લોહિયાના પ્રયત્નથી એક રેડિયોનું આયોજન થયું હતું. તેનું કામ કુમારી ઉષા મહેતા સંભાળી રહ્યા હતા. આથી ડૉ. લોહિયાએ તેમનું રેડિયોબેન એવું લાડલું નામ આપ્યું. ધરપકડ વખતે પણ કુમારી ઉષા મહેતાએ રેડિયો પ્રસારણનું કામ ચાલુ રાખ્યુ હતું. તેમણે પોતાની ધરપકડ થવાની છે એવી ખબર હોવા છતા, પ્રસારણ ચાલુ રાખ્યું હતું.
4
ઉષાબહેન મહેતાનો જન્મ ૨૦ માર્ચ, ૧૯૨૦ના રોજ સતારામાં થયો હતો. ‘૪૨ની ભારત છોડો ચળવળ વખતે એમ.એ.ના અભ્યાસને તિલાંજલી આપી આંદોલનમાં ઝૂકાવી દીધું. એમના પિતાજી ૧૯૨૮ની સાલમાં ભરૂચમાં ન્યાયાધીશ હતા. અને તેઓ ત્યાંની મોતલીબાઇ શાળામાં ભણતા હતા. એ સમયે દેશ આખો “સાયમન ગો બેક”ના સૂત્રોથી ગાજતો હતો. ભરૂચમાં ઉષા મહેતાનાં ‘ચંદુમામા'એ છોકરાઓની ‘વાનર સેના’ તૈયાર કરી હતી. અને છોકરીઓની ‘માંજર સેના’ તૈયાર કરી હતી.
એકવાર સરઘસ નિકળ્યું અને લાઠીમારથી ઘણા બેહોશ થઈ ઢળી પડયા અને તિરંગાની શાન સાચવી ન શક્યા. આથી તિરંગા રંગનાં કપડાં, ગણવેશ સિવડાવવામાં આવ્યો અને પછી ફરીથી સરધસની શરૂઆત કરી. બધી બહેનો જાણે ખુદ તિરંગો હોય અને ભારતની શાન હોય તેવું લાગી રહ્યું હતું,
૧૫મી ઓગષ્ટના શુભ દિને 'કોંગ્રેસ રિડ્ડયા'ની શરૂઆત થઈ. ‘વંદેમાતરમ્'ના ગીત અને બીજા નેતાઓનાં
પથિક- સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૯ - ૧૬
For Private and Personal Use Only
