________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કરવામાં આવ્યો. તાળીઓના બુલંદનાદ વચ્ચે મહાત્માજી એ કહ્યુ કે,
“સત્યાગ્રહ નો માર્ગ સીધો છે. એમા દગા, ફટકા કે જૂઠાણા ને સ્થાન નથી. આ દુનિયામાં દગો અને જુઠ ચાલી રહ્યા છે એનાથી ગરીબ પ્રજા ગુંગળાઇ રહી છે. હું એનો મુંગો લાચાર સાક્ષી થઈને કેમ બેસી રહું ?” એમની આખોમાં ગાંધીજી એ વિશ્વાસ જોયો હતો અને એ વિશ્વાસની તાકાતે આટલી મોટી સલ્તનતનો તેઓ મુકાબલો કરવા માટે તૈયાર થયા હતા. ગુલામ જે ક્ષણે વિચારે કે આ જંજીર તેના માટે નથી તે પળે જ તે બેડી તૂટી સમજાવી, ગાધીજી એ કહ્યું કે “જો અંગ્રેજ સલ્તનતને સાથ નહીં આપવાનો એક સાથે..એક અવાજે નિશ્ચય કરે તો ફક્ત અડતાલીસ કલાકમાં તેમનું આખુ તંત્ર ઠપ્પ થઈ જાય. અને લોકોએ આ વાત યાદ રાખવાની છે કે, અહિંસા આ લડતનો પાયો છે. અને જે કોઈ હિન્દની મુક્તિ માટે ઝંખે છે...મથે છે તેણે પોતે જ પોતાના સહબર બનવાનું છે. અને બધા જ માની લો કે આ ઘડીથી આપણે આઝાદ છીએ. અને આઝાદી બીજું કશું ખપે નહીં. અને દરેક ભાઈ-બહેન એક વાત સત્ય ની જેમ સ્વીકારી લે કે હું જે સવાર-સાંજ ખાઉં છું તે આઝાદી માટે જીવું છું તે આઝાદી માટે અને અંતમાં ગાંધીજીએ કહ્યું કે સૂત્રોથી ગગન ગાજવાં લાગ્યું.
આ સાથેજ બ્રિટિશ સરકારે ઝડપથી પગલા ભરી મુંબઇના કોંગ્રેસભવનને કબજે કરી લીધું ૯મી ઓગષ્ટની પરોઢે મહાત્માજી, કસ્તૂરબા, મહાદેવભાઈ દેસાઇ અને સોરોજિની નાયડુની ધરપકડ કરીને આગાખાનમહેલમાં મોકલી દેવામાં આવ્યાં. જવાહરલાલ નહેરૂ, સરદાર પટેલ મૌલાના આઝાદ વગેરે નેતાઓની ઘડપકડ કરીને અહમદનગરના કિલ્લામાં મોકલી દેવામાં આવ્યા. આમ, કોંગ્રેસ કારોબારીના તમામ સભ્યોને પકડી લેવામાં આવ્યા અને આંદોલન ને દોરનાર કોઈ જવાબદાર નેતા રહ્યો નહીં. આ ઉપરાંત, આ આંદોલનને કંઇ રીતે આગળ વધારવું તેનો કાંઈ જ કાર્યક્રમ લોકો પાસે હતો નહીં. આથી લોકો પોતાના ખુદ નેતા બનીને મનમાં આવે તેવું કાર્ય કરવું. અને નેતાવિહોણી પ્રજાએ આંદોલનનો દોર પોતાના હાથમાં લઇ ક્રાંતિની મશાલ જલતી રાખી.
આગળનાં આંદોલનો કરતા આ આંદોલનો ભિન્ન પ્રકારનું હતું. ક્રાંતિનો પ્રારંભ મુંબઇથી થયો હતો. કોંગ્રેસ અધિવેશનમાં જણાવ્યા પ્રમાણે ૯મી ઓગષ્ટે ગોવાલિયા ટેંકના મેદાનમાં પ્રાંતઃકાળે રાષ્ટ્રિય ધ્વજને સલામી દેવામાં આવશે. જનતા એકત્ર થઈ. પોલિસે મેદાનનો કબજો લઇ જનતાને વિખેરવા લાઠીચાર્જ અને અશ્રુવાયુ નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. સમારોહની સંચાલિકા અરૂણા અસફલી અને શ્રીમતી મૃદુલા સારાભાઈ લાઠીથી ઘાયલ થયા. આ સમાચારથી બજારો અને કારખાનાઓ બંધ થઈ ગયાં. કોઈ-કોઈ જગ્યાએ આગ ચાંપવામાં આવી. જનતાએ તારટેલિફોનનાં દોરડા કાપી નાખ્યાં સવારના ૧૦ વાગતા મુંબઇ આખું ખુલ્લા વિદ્રોહનો અખાડો બની ગયુ. પોલિસ ગોળીબાર પર આવી ગઇ. પ્રાર્થનાસમાજ ભવન સામે પહેલું બલિદાન મા-ભોમ કાજે દેવાયું. ત્યારબાદ અનેક શહિદો થયા. ડૉ. જીવરાજમહેતાએ એક બયાનમાં કહ્યુ છે કે “એક નાજુક બાળક ભીડથી દૂર ઊભું રહીને ‘મહાત્મા ગાંધી કી જય' બોલાવતું હતું પણ પોલિસે ગોળીએ વીંધી નાખ્યું. લોકોને ઘરમાંથી બહાર ઘસડી કાઢીને તેમની પ૨ અત્યાચાર ગુજારવામાં આવતો. મુંબઇના આ ઘટનાચક્રોની અસર અન્ય નગરો પર પણ પડી. ભારતનાં એક છેડાથી બીજા છેડા સુધી વિદ્રોહી વાતાવરણ શરૂ થયું.
ઉત્તરપ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, મધ્યભારતમાં ક્રાંતિ ફેલાઇ ચૂકી હતી. બંગાળ, જેનું બીજું નામ ક્રાંતિ ત્યાં ક્રાંતિની શરૂઆત થાય એ પહેલાં જ ૨૦૦૦ ક્રાંતિકારીઓને પકડી લેવામાં આવ્યા. સુભાષચંન્દ્ર બોઝ આ ક્રાંતિનાં મુખ્ય સુત્રધાર હતા. આસામમાં ગુવાહાટી સુધી ક્રાંતિની જ્વાળા પહોંચી ગઈ હતી. આસામની બહાદુર કન્યાઓ રત્ના અને કનકલતા તેમણે હાથમાં રાષ્ટ્રધ્વજ લઇને સરઘસની મોખરે રહી છાતીમાં ગોળીઓ ઝીલી હતી. આ પછી ઓરિસ્સા, આંધ્રપ્રદેશ, પંજાબ અને ગાંધીજીની જન્મભૂમિ અને કર્મભૂમિ ગુજરાત આમાંથી કેમ બાકાત રહી શકે ? ગુજરાતમાં ૯મી ઓગષ્ટની વહેલી સવારે સુરતમાંથી - ડૉ. ધીયા, ધીરૂભાઈ મારફતિયા. અમદાવાદ માંથી શ્રી ગણેશ વાસુદેવ માવલંકર, ભોગીલાલ, અર્જુનલાલા, જયંતી દલાલ, નીરૂભાઈ દેસાઇ, જીવનલાલ દિવાન, વડોદરા માંથી છોટુભાઈ સુતરિયા, પ્રાણલાલ મુનશી, ચુનીલાલ શાહ અને સૌરાષ્ટ્રમાંથી - દિનકરરાવ દેસાઇ, વામનરાવ મુકાદમ, બળવંતરાય મહેતા વગેરે મહત્ત્વનાં નેતાઓની ધરપકડ કરવામાં આવી. ૯મી થી અમદાવાદની
પથિક
સપ્ટેમ્બર-૧૯૯૯ - ૧૫
For Private and Personal Use Only
