Pathik 1996 Vol 36 Ank 11

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 6

‘ઉદયપુર રાજ્યકા ઇતિહાસ - પહલી જિલ્દ (સં. ૧૯૮૫-ઈ.સ. ૧૯૧૯) દ્વારા મેળવી શકિયે એમ છે. એમણે (પૃ.૯૪-૯૫) ૧. આટપુર(આહટ-મેવાડનો વિ.સં. ૧૦૩૪-ઈ.સ.૯૭૮), ૨. ચિત્તોડ (વિ.સં. ૧૩૩૧ઈ.સ. ૧૨૭૫), ૩ આબુ (વિ.સં. ૧૩૪૨- ઈ.સ. ૧૨૮૬), ૪. રાણપુર (વિ.સં. ૧૪૯૬-ઈ.સ. ૧૪૪૦) અને ૫. કુંભલગઢ આબુનો (વિ.સં. ૧૫૧૭-ઈ.સ. ૧૪૬૧) આ પાંચ લેખોની મદદથી ગુહૃદત્તથી ૨૦ મા શક્તિકુમાર સુધીની પેઢી ઉતારી છે. આમાંની આટપુર-આહડની વંશાવલી અખંડ છે, જ્યારે બાકીની ચાર વચ્ચે વચ્ચેથી ખંડિત છે. આમાંની ચિત્તોડ આબુ અને રાણપુરવાળા લેખોમાં ગુહિલ( ગુહદત્ત)ના પિતા તરીકે ‘બપ્પ' (ચિત્તોડનામાં ‘બપ્પક') આપેલ છે, જે શ્રદ્ધેય નથી, ગુદત્તથી જ આરંભ થાય છે. આટપુર(આહડ)ની વંશાવલીમાં ગુહુદત્તનો ભોજ, ભોજનો મહેંદ્ર, મહેંદ્રનો નાગ અને નાગનો શીલ કહેલ છે. આ ગુહિલો ક્યાં રાજ્ય કરતા હતા એ પ્રશ્નનો એક ઉકેલ આવ્યો છે. આગ્રામાંથી એકાદ નહિ, પરંતુ બે હજાર સિક્કા ગુહના પ્રાપ્ત થાય છે (પૃ.૯૬), આટલો બધો મોટો સંગ્રહ આગ્રા પ્રદેશમાં ગુહિલોની સત્તા હોય તો જ સંભવે. પાંચમા શીલ કિંવા શીલાદિત્યનો સામોલી ગામમાંથી સં. ૭૦૩(ઈ.સ. ૬૪૬)નો શિલાલેખ મળ્યો છે એ પણ મેવાડ બહારના પ્રદેશોમાંનો છે. શીલના આ નિશ્ચિત સમયથી ગુહ કિંવા ગુહદત્તનો સમય અંદાજે સં. ૬૨૩(ઈ.સ.૫૬૬)નો ગણી શકાય, એ આગ્રાના પ્રદેશના રાજવી તરીકે (પૃ. ૯૮). ગુહથી ચોથા રાજવી નાગ કિંવા નાગાદિત્યના નામ ઉપરથી ‘નાગદા’ નામ પડ્યું છે. એ છેક મેવાડ સુધી સત્તા પહોંચી એવું બતાવે. આમ છતાં અજમેર જિલ્લાના ખેરવા તાબાના નાસૂર્ણ ગામમાંથી સં. ૮૮૭ (ઈ.સ.૮૩૦)ના વૈશાખ વદિ બીજનો ખંડિત શિલાલેખ મળ્યો છે તેમાં ગુહિલોમાંના ધનિક અને ઇશાનભટ્ટ નામના મંડલેશ્વરોનાં નામ છે, જે જયપુરના પ્રદેશના ચાટસૢ ગામના શાસકોના સંબંધીઓ જણાય છે. આ ચાટર્સ ગામ આગ્રાથી કાંઈ દૂર નથી. આ ચારસૂ ગામમાં ગુહિલોની સત્તા હતી એ બતાવનારો એક શિલાલેખ ૧૧ મી સદી આસપાસનો મળ્યો છે તેમાં ગુહથી ૧૧ મી પેઢીએ થયેલા ભતૃભટ્ટ (સં. ૮૫૦-ઈ.સ. ૭૬૩)થી શાખાના ૨૩ મા બાલાદિત્ય સુધીનાં નામ આપ્યાં છે, જે એ પ્રદેશ પર ગુહિલ સત્તાનો ખ્યાલ આપે છે ( પૃ. ૯૧).
શીલ પછી એના પુત્ર અપરાજિતનો નાગદા નજીકના કુંડલેશ્વરના મંદિરનો સં.૭૧૮ (ઈ.સ.૬૬૧)નો લેખ શીલવાળી શાખાનો પ્રવેશ મેવાડમાં થઈ ચૂક્યાનો બીજો પુરાવો સુલભ કરી આપે છે (પૃ. ૧૦૦). ગુહથી ૨૦ મી પેઢીએ થયેલા શક્તિકુમારનો સમય મેવાડના આટપુર(આહાડ)થી સં.૧૦૩૪ (ઈ.સ. ૯૭૭)નો લેખ ગુહથી શક્તિકુમાર સુધીની ૨૦ પેઢીની વંશાવલી પૂર્ણ સ્વરૂપ દ્વારા બતાવે છે. આ શક્તિકુમાર હવે મેવાડનો શાસક બની ચૂક્યો હોય એમ લાગે છે. આ પહેલાંના નરવાહનનો એક માત્ર લેખ શ્રી એકલિંગજીના મંદિરની નજીકના નાથ સંપ્રદાઁયના લકુલીશના મંદિરનો સં ૧૦૨૮ (ઈ.સ. ૯૭૧)નો મળ્યો છે એ પણ મેવાડમાંના આધિપત્યનો પુરાવો આપે છે. (નરવાહનનો પુત્ર શાલિવાહન અને શાલિવાહનનો પુત્ર પેઢીએ ૨૦ મો શક્તિકુમાર) નરવાહનના લેખમાં એક પૂર્વજ ‘બપ્પક'ની પ્રશસ્તિ કરવામાં આવી છે. આ ‘બપ્પક’ શીલનો પુત્ર અપરાજિત (સં. ૭૧૮ - ઈ.સ. ૬૬૨), એનો મહેંદ્ર (બીજો), એનો કાલભોજ એ આ ‘બપ્પક' (બાપા રાવળ) છે. આ કાલભોજ ઉર્ફે બપ્પ (બાપા રાવળ)નો સમય સં. ૭૯૧ (ઈ.સ. ૭૩૪) અને સં. ૮૧૦ (ઈ.સ. ૭૫૩) નિશ્ચિત છે. પહેલો સંવત બપ્પે આવી મેવાડ ઉપર આધિપત્ય સ્થાપ્યાનો અને બીજો સંવત એણે લીધેલા સંન્યાસનો છે. બપ્પ ગુહથી ૮ મી પેઢીએ થયો.
બપ્પ મેવાડનો અધિપતિ થયો છતાં બીજી શાખાઓ ઉત્તર રાજસ્થાનમાં હતી, જે શાખામાંથી ખેરગઢ પર સત્તા ધરાવનાર સેજહજી કનોજના આક્રમણને કારણે ખેરગઢ છોડી છેક વંથળીના ચૂડાસમા રા’ના આશ્રયે આવ્યો હતો. સેજકજીના પૂર્વજોમાં એક શાલિવાહન હતો, જેનો પિતા નરવાહન અને પુત્ર શક્તિવાહન હતા. આ શાલિવાહન શકારિ શાલિવાહન છે એમ માની સેજકજી ચંદ્રવંશના હતા એવું કહેવામાં આવે છે. એની
પથિક ૨ ઑગસ્ટ-૧૯૯૭ ૦ ૩
•