________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૪-૧૫૭૬ ના રોજ વિશાલ શાહી સેના સાથે મેવાડ પ્રતિ કૂચ કરી. આની જાણ મળતાં જ પ્રતાપ કુંભલગઢથી ગોગૂંદા આવી પહોંચ્યો ને ત્યાં પોતાના વરિષ્ઠ સામંતોની સાથે મુઘલ આક્રમણનો કઈ રીતે સામનો કરવો એની યોજના ઘડી કાઢી. આની જાણ માનસિંહને થતાં એણે ગોવૃંદા તરફ પ્રયાણ કરતાં પ્રતાપે નિર્ણયાત્મક વ્યૂહના એક ભાગરૂપે ત્યાંથી નીકળી જઈ લોસિંગ નામનાં સ્થાને પડાવ નાખેલ. આ પછી તા ૧૮-૬-૧૫૭૬ ના હલદીઘાટી નજીક બંને વચ્ચે ભીષણ યુદ્ધ થયેલ. આમ ગોવૃંદા સામરિક દૃષ્ટિઓ મહત્ત્વનું હતું. આ ઉપરાંત ગોગૂંદા વિશે થોડી વિગત નોંધીએ :
૧. મધ્યકાલમાં ગુજરાતથી દિલ્હી જવાના જે માર્ગો હતા તેઓમાંનો એક આ હતો : અમદાવાદથી ગોંડવાડ- રાણકપુરની પહાડીઓમાં ગોવૃંદાથી આહડ થઈ જવાતું. આ સૌથી ટૂંકો માર્ગ ગણાતો. આમ ગોવૃંદા ત્યારે વચ્ચેનું વ્યૂહાત્મક સ્થળ મનાતું.
૨. અહીં ઇડરના મહારાજાનો એક પ્રાચીન મહેલ હોવાનું પણ દર્શાવાય છે. અકબર અહીં ઊતરેલ, પહેલાં ગોવૃંદાનો ઇડર (ગુજરાતનું એક સીમાન્ત રાજ્ય) ના મહારાજા મેવાડ તરફની એની અંતિમ ચોકીના સ્વરૂપે ઉપયોગ કરાતો હતો.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩. કર્નલ જેમ્સ ટૉર્ડ કરેલ પશ્ચિમ ભારતની યાત્રા કે જે ટ્રાવેલ્સ ઇન વેસ્ટર્ન ઇન્ડિયા (અનુ – પશ્ચિમ ભારત કી યાત્રા) નામે પ્રસિદ્ધ થયેલ છે તેમાં એમણે આ સ્થળની તા. ૨૨-૬-૧૮૨૨ ના રોજ મુલાકાત લીધેલ. (જુઓ, ‘પ.ભા.યાત્રા' પ્રકરણ ૨, પૃ.૧૨-૧૯). સામાન્ય રીતે ટૉડ જે સ્થળની મુલાકાત લેતો તેનું વિગત-માહિતીપ્રચુર વર્ણન કરતો, પરંતુ આમાં એમ થયેલ નથી, અર્થાત્ કર્નલ ટૉડે આ સ્થળની કોઈ વિગત નોંધેલ નથી ! આમ કેમ બન્યું હશે એ એક પ્રશ્ન છે ! ઠે. હાઇસ્કૂલ, જામકંડોરણા
૩૬૦૪૦૫
સંદર્ભ ગ્રંથો :
૧. ‘રાજસ્થાન કે ઇતિહાસ કે સ્રોત' - ડૉ.ગોપીનાથ શર્મા, ૨. “રાજસ્થાન કો ઇતિહાસ ડૉ. ગોપીનાથ શર્મા,
"6
૩. “રાજસ્થાન કા ઇતિહાસ” – બી.એસ.પાનગડિયા,
૪. “વીર વિનોદ” - સં.ડૉ.રઘુવીરસિંહ તથા અન્ય,
૫. “મહારાણા પ્રતાપ સ્મૃતિ ગ્રંથ”,
૬. “પશ્ચિમ ભારત કી યાત્રા' - મૂ.લે. કર્નલ જેમ્સ ટૉ.ડ, અનુ.ગોપાલનારાયણ બહુરા.
પથિક ૨ ઑગસ્ટ-૧૯૯૭ ૦ ૧૩
For Private and Personal Use Only
