________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગોહિલ સૂર્યવંશી કે ચંદ્રવંશી ?
ગોહિલો સૂર્યવંશી છે કે ચંદ્રવંશી છે એ સ્થાનિક ઇતિહાસ વિશે ભાવનગર-લાઠી-પાલીતાણારાજપીપળાના ગોહિલો ચંદ્રવશી માને છે એ ઇતિહાસો આ પ્રમાણે છે. વિજ્ઞાનવિલાસ-ધી સ્ટેટિસ્ટિકલ એકાઉન્ટ ભાવનગર, હોરસત; ગોહિલોની તવારીખ,કર્નલ જૅક્બ; પાતાભાઈનું કાવ્ય; મેવાડ અને મધ્યહિંદુસ્તાનની તારીખ; સંસ્થાન ભાવનગરના ઇતિહાસ સંબંધી પુસ્તક, દામજી મકનજીદાસ, ગોહિલ બિરદાવલી, શિવદાસ નારણ; સોરઠના શૂરાઓ, હરિસિંહજી દેવસિંહ રાણા; ઇતિહાસરેખા, મુંગટલાલ બાવીસી; મેવાડના ગોહિલો, માનશંકર પીતાંબરદાસ મહેતા; સૌરાષ્ટ્રનો ઇતિહાસ, શંભુપ્રસાદ દેસાઈ; સૌરાષ્ટ્રની વાર્તાઓ, ભા.૧-૨-૩-૪, શંભુપ્રસાદ હરપ્રસાદ દેસાઇ; પ્રાચીન ભારતવર્ષ ભા. ૧-૨-૩-૪-૫, ત્રિભુવનદાસ લહેરચંદ શાહ; મહારાણા યશઃપ્રકાશ, ભૂરસિંહ શેખાવત, જયપુર; રાજસ્થાન (હિન્દી અનુવાદ, ગૌરીશંકર હીરાચન્દ્ર ઓઝા); રાજસ્થાન, ભા.૧-૨ ટૉડ, રાજપૂત વંશાવલી, ઇશ્વરસિંહ મઢાર, હરિયાણા; કાઠિયાવાડ સર્વસંગ્રહ, ગુજરાત સર્વસંગ્રહ, નર્મદાશંકર કવિ.
શ્રી પ્રવીણસિંહજી ગોહિલ
આવા પચાસેક ઇતિહાસો અને પથિકના અંકોમાંથી અવતરણો તારવી મારા ઇતિહાસમાં સંકલન કરવામાં આવ્યાં છે. ખુદ ભાવનગર મહારાજા તખ઼સિંહજીની હયાતીમાં ગોંડલનાં શીઘ્રકવિ શિવદાસજીએ ગોહિલ બિરદાવલી લખી છે તેની મંજૂરી મહારાજા તખ઼સિંહજી એ આપી હતી અને ખર્ચ રાજ્યે આપ્યો હતો. આવા સ્થાનિક ઇતિહાસો ભાવનગરના ગોહિલોને ચંદ્રવશના અને પાંડુકુળના બતાવે છે. (સ્થાનિક ઇતિહાસો અત્યારે બજારમાં મળતા નથી, ભાવનગર બાર્ટન લાઇબ્રેરીમાં હતા.)
ગોહિલોના બારોટ શ્રી તખતસિંહ ભારતસિંહ રાજસ્થાનમાંથી આવે છે તે અમારા ગોહિલોના રાજબારોટ છે, એમના ચોપડામાં પરંપરાગત પેઢીનામું છે. એ ગોહિલોને ચંદ્રવંશી અને પાંડુકુળના કહે છે. ગોહિલ બિરદાવલીમાં પણ ગોહિલોને પાંડુવંશના કહ્યા છે. ગોહિલોનું ગોત્ર ગૌતમ છે, ઇષ્ટદેવ મોરલીધર છે, કુળદેવી ચામુંડા છે, વેદ યજુર્વેદ છે, પ્રવર ૩ છે, બીજા ઘણા ઇતિહાસોમાં પ્રમાણો મળે છે કે ગોહિલો પાંડુ - કુળના છે, જેથી કરીને મારે માનવું રહ્યું કે ગોહિલો ચંદ્રવંશી પાંડુકુળના છે,
=
ભાવનગરના - પાલીતાણાના - લાઠીના - રાજપીપળાના ગોહિલોનું ગોત્ર ગૌતમ છે અને મેવાડના જે સિસોદિયો ગેહલોત કે ગોહિલ છે તેનું ગોત્ર વેજવાપન છે. એ ગોહિલોના ઇષ્ટદેવ એકલિંગજી છે. મેવાડના ગોહિલોમાંથી એકશાખા સૌરાષ્ટ્રમાં આવી તો શું એનું ગોત્ર જુદું અને ઇષ્ટદેવ જુદા કેમ ? એક જ કુળના એક જ વંશના એક જ બાપના બે દીકરા જુદા થાય તો શું એમનાં ગોત્રો જુદાં જુદાં લખાય આ પ્રશ્ન મૂંઝવે એવો છે. ઈ.સ.૧૫૩૫ માં રામસિંહજી ગોહિલ કાશીજીની યાત્રાએ ગયેલા ત્યારે મેવાડ-ચિત્તોડ એકલિંગજીનાં દર્શને ગયા હતા ત્યારે ત્યાં રાણા સંગ્રામજીનું રાજ્ય હતું. રાણા સંગ્રામજીના કુમારી સાથે રામસિંહજી ગોહિલનાં લગ્ન થયાં હતાં. આ ઐતિહાસિક વાત અનેક ઇતિહાસોમાં છે. (સૌરાષ્ટ્રના ઇતિહાસની વાર્તાઓ ભાગ ૩ માં શંભુપ્રસાદ હરપ્રસાદ દેસાઈ, “વીરનું વચન”)
દક્ષિણ સૌરાષ્ટ્રમાં જે ગોહિલો માંગરોળમાં મૂલુક સહજિગ હતા તે જરૂ૨ મેવાડના સૂર્યવંશી ગોહિલો હતા અને એ સોલંકીના અંગરક્ષક હતા. જૂનાગઢ જ્યારે સોલંકીઓએ લીધું ત્યારે આ ગોહિલોને માંગરોળ સત્તા આપેલી. આ મેવાડના ગોહિલો છે.
પથિક ૦ ઑગસ્ટ-૧૯૯૭ ૦ ૧૦
For Private and Personal Use Only
