________________
૮૪૮
કરે છે. તે અનુસાર તેને કેમ લાગે છે. જેવી રીતે લેાચુ બકમાં ચુખકીય શક્તિ છે, અને તેની આજુબાજુ બહાર રહેલા લેાહકણાને ખેંચીને પેાતાની સાથે જોડી દે છે. તેમ આત્મામાં પડેલી રાગદ્વેષની પ્રવૃત્તિને કારણે આંદોલન થાય છે. ત્યારે જીવાત્મા બહાર આકાશ પ્રદેશમાં રહેલા કાણુ વણાના જડ પુદ્દગલ પરમાણુના જથ્થાને ખેંચે છે. અને પોતાના હેતુ અનુસાર આત્માની સાથે એક રસ કરીને બાંધે છે. જેમ દૂધ-પાણી મળીને એકરસ થઇ જાય છે. અથવા અગ્નિ અને લેાતું મળીને એક રસ થઈ જાય છે. તેવી રીતે આત્મા અને ક્રમ એકરસ થઈ જાય છે. ત્યારે તે કર્માંની સંજ્ઞા પામે છે. આથી તે સ્પષ્ટ થઇ ગયુ` કે ક્રમ જડ તત્ત્વ છે, અચેતન તત્ત્વ છે અને આત્મા એને જ ખે'ચીને કમ બનાવ્યા છે. હયે તેમાં આ રૌદ્રધ્યાનના કષાયના અને મન-વચન કાયાના શુભાશુભ યોગ અને લેશ્યા અનુસાર અધ્યવસાયના પ્રમાણમાં જેની જેટલી માત્રા હશે તેવા કર્મ બંધ થશે અને જેવી તથ! જેટલી કષાયની માત્રા તેવી કર્મ બંધની ઓછી વધુ સ્થિતિ (Time Lmieit) થશે. જેવી રીતે R. C. C. ના મકાન બાંધતા સમયે સિમેન્ટ કેટલી મજબૂત છે ? કેટલા પ્રમાણમાં છે ? તેના ઉપરથી થાંભલાની સમય મર્યાદા (આયુષ્ય) નક્કી થશે. અર્થાત્ ત્યાં સુધી તે ટકશે. અંતમાં તે વિખરાય જશે, નષ્ટ થઈ જશે. તેવી રીતે સિમેન્ટ અર્થાત્ કામ ણુવ ણાના જડ પુદ્દગલ પરમાણુઓના જથ્થા અને પાણીની જગ્યાએ અધ્યવસાય કે લૈશ્યા આની, કષાયાદિની તરતમતા અનુસાર રસ, આનાથી આત્માની સાથે એકરસ બનીને બાંધેલા કમ (જો કે જડ છે) પેાતાની કાળ–મર્યાદા (Time Limit) સ્થિતિ બનાવીને આત્માની સાથે ચોંટીને રહેશે, બધાઇને રહેશે. શરાબ પીધા પછી જેવી રીતે થાડીવારમાં નસે ચડવા લાગે છે. તેવી રીતે કર્મોના બધ થયા પછી ઘેાડા નિર્ધારીત સમય મર્યાદાની અનુસાર સ્થિતિ બંધમાં પડેલા કમ પેાતાના સમય પાકતા ઉયમાં આવીને અસર કરશે. પેાતાના પ્રભાવ દેખાડશે. અર્થાત્ સારી ખરાખ અસર કરશે.
આપણે એમ પણ કહી શકતા નથી કે જડ પદાર્થ જીવ પર ફાઇ અસર નથી કરતા ? એમ પણ થતું નથી. બ્રાહ્મીના સેવનથી બુદ્ધિ સ્મૃતિની ક્ષમતા વધે છે. મદિરા (શરાબ) પીવાથી નશે। ચડે છે. શરાખી જેમ તેમ ખેલે છે. તે શું જડ દ્રવ્યની ચેતન આત્મા પુર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
