Book Title: Padarth Prakash 10 Karmprakruti Bandhankaran
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ બંધના ચાર પ્રકાર બંધના ચાર પ્રકાર કોઈ મોદક વાયુ દૂર કરે, કોઈ મોદક પિત્ત દૂર કરે, કોઈ 'મોદક કફ દૂર કરે-એવો મોદકનો સ્વભાવ હોય છે. કોઈ મોદક 15 દિવસ ટકે, કોઈ મોદક 1 મહિનો ટકે - એ મોદકની સ્થિતિ છે. કોઈ મોદક અલ્પ ગળપણવાળો હોય, કોઈ મોદક વધુ ગળપણવાળો હોય - એ મોદકનો રસ છે. કોઈ મોદક નાનો હોય, કોઈ મોદક મોટો હોય - એ મોદકના પ્રદેશ છે. બંધનકરણના સામર્થ્યથી બંધાતા કર્મપુદ્ગલોમાં પણ આ રીતે પ્રકૃતિ (સ્વભાવ), સ્થિતિ, રસ, પ્રદેશ હોય છે. કોઈ કર્મ જ્ઞાનને ઢાંકે, કોઈ કર્મ દર્શનને ઢાંકે - એ કર્મની પ્રકૃતિ છે. કોઈ કર્મ 30 કોડાકોડી સારોપમ ટકે, કોઈ કર્મ 70 કોડાકોડી સારોપમ ટકે - એ કર્મની સ્થિતિ છે. કોઈ કર્મ 1 ઠાણીયા રસવાળુ હોય, કોઈ કર્મ 2 ઠાણીયા રસવાળુ હોય - એ કર્મનો રસ છે. કોઈ કર્મના દળિયા થોડા હોય, કોઈ કર્મના દળિયા વધુ હોય - એ કર્મના પ્રદેશ છે. દરેક કર્મમાં પ્રકૃતિબંધ, સ્થિતિબંધ, રસબંધ, પ્રદેશબંધ સંકીર્ણ (ભગા) હોય છે, છતાં તેમને આ રીતે સ્પષ્ટ સમજી શકાય છે– જે બંધમાં કર્મના સ્વભાવની જ વિવિક્ષા હોય, સ્થિતિ-રસપ્રદેશની વિવફા ન હોય તે પ્રકૃતિબંધ છે. જે બંધમાં કર્મની સ્થિતિની જ વિવક્ષા હોય, પ્રકૃતિ-રસપ્રદેશની વિવક્ષા ન હોય તે સ્થિતિબંધ છે. જે બંધમાં કર્મના રસની જ વિવેક્ષા હોય, પ્રકૃતિ-સ્થિતિપ્રદેશની વિવક્ષા ન હોય તે રસબંધ છે. જે બંધમાં કર્મના પ્રદેશની જ વિવક્ષા હોય, પ્રકૃતિ-સ્થિતિરસની વિવક્ષા ન હોય તે પ્રદેશબંધ છે.
