________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધનપાળને ટૂંક પરિચય. સિદ્ધસારસ્વતકવિ ધનપાળનું જીવન દિવસે દિવસે વધારે
ધામિક થતું ગયું. તે શ્રદ્ધાથી શુદ્ધ શ્રાવકધનપાળને ટૂંક ધર્મને પાળવા લાગ્યા. તેણે રાજા ભેજને પરિચય. સમજાવી માલવામાં જૈન સાધુને વિહાર
છૂટ કરાવ્યું. કલ્પના શક્તિ અને શબ્દાર્થની પ્રઢતામાં કાદંબરીને પણ ટક્કર મારે તેવી નવ રસથી પૂર્ણ “તિલકમંજરી” નામની જૈન આખ્યાયિકા (કથા) બનાવી તેણે જૈન સાહિત્ય અને પિતાના જીવનને યશસ્વી કર્યો. તે ઉપરાંત સત્યપુરીય મહાવીરેત્સાહ, વીરસ્તવ, પાઈયલ
છીનામમાળા, ઋષભ પંચાશિકા અને સાવયવિહી વિગેરે ગ્રંથ પણ ધનપાળ કવિએ બનાવ્યા કે જે સંસ્કૃત પ્રાકૃતના સાહિત્યમાં આજે પણ ઊંચું સ્થાન લેંગવે છે. તેને સમયમાં ધનપાળ, એક મહાકાવ અને પ્રચંડ પંડિત તરીકે મનાતે હતો. કલકવિધર્મ વિગેરે પંડિતને તેણે પરાસ્ત કર્યા હતા.
મુંજરાજા તેને પુત્ર તરીકે માનતે. અને ભેજરાજા તે તેને ખાસ મિત્ર અને મહેરબાન હતું. સરસ્વતીનું ટાઈટલ તેને મુંજરાજા તરફથી મળ્યું હતું. ( જુઓ તિ. મ. ૧૩) સર્વતંત્રસ્વતંત્ર સર્વશાસ્ત્ર પારંગત શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જેવાએ પણ ધનપાળની બનાવેલી કવિતાથી જૈનમંદિરમાં જિનેથરની બહુમાનપૂર્વક સ્તવના કરી હતી. “હૈમકેષ” હેમકાવ્યાનુશાસન અને હૈમછન્દાનુશાસન'ની વૃત્તિમાં
૧ કુમારપાળ પ્રબંધમાં-હેમાચાર્યે ધનપાળની બનાવેલ હતુતિ બેલ્યાને ઉલ્લેખ છે.
૨ “xxx ગુર્ધરતઃ ” | xxx &મકેષની પણ ટીકા. ૩ હેમકાવ્યાનુશાસનના “3મેમિકાનાં મામાડ્યાં ચાપત્તા : ” સૂત્રની પત્તવૃત્તિ ( અધ્યાય ૫ પેજ ર૩૧ નિર્ણય સાગરની આવૃત્તિ) નિયંકરની ભૂમિકાના “પ્રજામા મો” બીજા પદ્યને ઉદાહરણ તરીકે ટાંક્યું છે.
૪ દૈમરછોડનુરાતત્તના પાંચમા અધ્યાયના સેલમાં “પ્રચશ્ચિ...”
For Private And Personal Use Only
