________________ મેળવી લીધો. એમ, શાસ્ત્રો જેવી શાસનની મૂળ વસ્તુ ઉડાડવાથી તેમને સાથે રાખી શકાયા નહીં. સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયે પ્રતિમા, મંદિર, અને તેની પૂજા, સાથે જ કલ્યાણક ભૂમિઓ વિગેરે કે જે દેવતત્ત્વના ચાર તિશેપા સાથે સંબંધ ધરાવે છે, દેવતત્ત્વ કે જે, ગુરુતત્ત્વ અને ધર્મતત્ત્વનું મૂળ છે, તેને જ ઉડાડવા જેવું કર્યું. તેના વિશાન સિદ્ધ સ્વરૂપનું અપમાન તથા તે ઉડાવવા ખાતર શાસ્ત્રોનો અમુક ભાગ અમાન્ય ગણવામાં આવ્યો તથા આચારો વિગેરેની લગભગ નવી કલ્પના કરવા ઘણી તોડતાડ કરવી પડી. માટે, તેને પણ મૂળ શાસન સાથે રાખી શકાય તેવો માર્ગ જ ન રહે. તેઓ પણ જો આશામાં રહી, ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા વિના તીવ્ર આચાર વ્યવહાર તપોનુષ્ઠાન કરીને સાથે જ રહી આત્મ સાધન કરી શકત, યા કદાચ જુદા ગચ્છના રૂપમાં સાથે રહી શકત, તો તેમાં કોઈનો ય વિરોધ ન આવત. અતિ પરિણતિ જેવી આચાર પ્રવૃત્તિ આદરી, સાથે ઘણા જ બીજા ફેરફારો અને પ્રરૂપણાઓ શરૂ કરી, આથી, મૂળ શાસન પરંપરાના તેજને ધક્કો પહોંચાડવામાં આવ્યો. અને આજે એ અતિપરિણતિ ઓસરી ગઈ, અપરિણતિ શરૂ થઈ ગઈ. આમ પોતપોતાની માન્યતાના આગ્રહમાં અથવા તેના પ્રચારની ધગશમાં “વિશ્વ કલ્યાણની મૂળ વસ્તુને કેટલો ધક્કો પહોંચશે?” તેનો તે વખતે ઉત્સાહના પૂરમાં તેનો ખ્યાલ રહ્યો નથી. અને પાછળથી સંપ્રદાય જામ્યો પછી, સાચું સમજાય, જુદો ચોકો જમાવવામાં નુકસાન સમજાય, તો પણ પછી ખેંચાખેંચી અને અંદર અંદરના મતભેદોને લીધે પાછું ઠેકાણે આવવાનો કોઈ ઉપાય હાથમાં આવતો નથી. પછી, કાળાંતરે સંપ્રદાયમાં ઘણા દોષો ઉત્પન્ન થવા છતાં પણ થાગડથીગડ કરીને તે નભાવ્યે જ જવું પડે છે. અને વિશ્વકલ્યાણકર મૂળ શાસનને ધક્કો લાગ્યા કરે છે, ને તેની મહા આશાતના થાય છે. તે ધ્યાનમાં રહેતી નથી. માની લઈએ કે - મૂળ પરંપરામાં - અયોગ્ય વ્યક્તિઓની કેટલેક અંશે ભરતી થઈ ગઈ હોવાથી, તેને શુદ્ધ કરવાની જરૂર હોય, તો તેનો ઉપાય એ છે, કે તેમાં જ દાખલ થઈને, પુરુષાર્થથી યોગ્ય અધિકાર પ્રાપ્ત કરીને, દરેકને હટાવી શકાય છે. ને શાસનનું તેજ અખંડ રાખી શકાય છે. જુદો ચોકો જમાવવામાં પણ એવી જ માનસિક નિર્બળતા અને શાસન તરફની અ-વફાધરી અષ્ટ જ છે. તેથી “અંદર રહીને શાસનનો તેજોવધ ન થવા દેવો.” તે જ વધુ સુંદર, સંગત અને પ્રામાણિક ઉપાય છે. કાળાંતરે, નવા સંપ્રદાયમાં પણ અયોગ્ય વ્યકિતઓની ભરતી થાય તો ખરી જ. ત્યારે તેમાંથી પણ જૂઘે સંપ્રદાય પાડવો જોઈએ ને? અથવા તે સડાને ઢાંકવાના પ્રયાસો કરવા જ પડે. બેમાંથી એક રસ્તો લેવો જ પડે. એટલે આખરે ત્યાંના ત્યાંજ આવી જવાય છે. તે મુજબ સ્થાનક્વાસીમાંથી તેરાપંથી પથ લગભગ 200 ઉપરાંત થોડાક વર્ષોથી જ નીકળ્યો. તેણે ત્યાગની અતિશયતામાં ઉત્સુત્ર પ્રરુપણા કરવા પાછળ પાછું વાળીને જોયું જ નહિ અને ઉત્સાહમાં ને ઉત્સાહમાં ઉત્સત્ર પ્રપન્ના અને તત્કાલીન નવી રચનાઓ જેમ તેમ તાણી ખેંચીને કરી નાંખી. કે જેની જરૂર નહોતી, જેની આખી પ્રવૃત્તિ શાસનના તેજને ઝાંખુ પાડવામાં પરિણમી છે. કેમ કે શાસનની સર્વ દિગ્ગામિની વ્યવસ્થાને તે સમજી શકયા જ નહીં. દા. ત. સાતમા ગુણ સ્થાનકથી માંડીને અપ્રમત્ત શામાં રહેલા સાધુ મહાત્મા - એકાગ્રપણે નિર્વિકલ્પ બાનમાં હોય, તો જ તેમની અપ્રમત્ત દશાની સ્થિતિ અને નિર્વિકલ્પ સમાધિ ટકી શકે છે. તે સ્થિતિમાં તેમની સામે કે આજુબાજુ જે કાંઈ થાય, તેનાથી તે અલિપ્ત જ રહે છે. પછી, તેની સામે આવીને કોઈ ભયંકર હિંસા કરે કે - ફોસલાવીને તેની પોતાની પત્ની ઉપર બળાત્કાર કરતો સાક્ષાત દેખાય, તો પણ, તે તો, તે વખતે સ્વનિષ્ઠ હોવાથી નિર્લેપ રહે. એ સ્વાભાવિક છે. તેમાંથી જો તે મહાત્મા-શાસનના મહત્ત્વના કારણ વિના ચલિત થાય, તો - તે પોતાના સંયમ સ્થાનથી જરૂર પતિત થાય જ. તેમાં બે મત છે નહીં. પરંતુ આ વાત બધેય ધટાવાય નહીં. તેનાથી ઉતરતા સાધકોની તેવી દશા નથી હોતી. તેથી ધર્મમાં પ્રવેશ કરનારાઓ કે એ પૂરી સ્થિતિએ ન
