________________
લોગસ્સસૂત્રની દેહરચના
૭૫
ગાહાના આ લક્ષણને ધ્યાનમાં લેતાં તેમાં પૂર્વાર્ધ્વ અને ઉત્તરાદ્ધ એવા બે વિભાગો જણાય છે, પરન્તુ પાછળના છંદશાસ્ત્રીઓએ તેનાં ચાર ચરણો કલ્પીને તેનું લક્ષણ સ્થાપ્યું છે.
પહેલા ચરણમાં બાર માત્રા, બીજા ચરણમાં અઢાર માત્રા, ત્રીજા ચરણમાં પહેલાનાં જેટલી જ એટલે બાર માત્રા અને ચોથા ચરણમાં પંદર માત્રા. એ ગાહાનું લક્ષણ છે.
ગાહા બોલવા અંગે છંદશાસ્ત્રીઓનું સૂચન એવું છે કે—પહેલું પાદ હંસની પેઠે ધીમેથી બોલવું, બીજું પાદ સિંહની ગર્જનાની પેઠે ઊંચેથી બોલવું, ત્રીજું પાદ ગજગતની જેમ લલિતપણે ઉચ્ચારવું અને ચોથું પાદ સર્પની ગતિની જેમ ડોલતાં ગાવું.
૧
સિલોગના તથા ગાહાના ઉપર્યુક્ત લક્ષણો લોગસ્સસૂત્રની સાત ગાથાઓને કેવી રીતે લાગુ પડે છે તે જોઈએ.
૧.
પહેલું પાદ
માત્રા ગણ
વર્ણ સંખ્યા
બીજું પાદ
માત્રા ગણ
વર્ણ સંખ્યા
ત્રીજું પાદ
માત્રા ગણ
વર્ણ સંખ્યા
૭—પહેલી ગાથાની ઉત્થાપનિકા
છંદ-સિલોગ
लोग स्स उ ज्जो अ ग रे
ૐ ન
»
૩। । જી
૪ । ૐ
૪
ન
È | | ન | જી જે છું !
।TM | રä 1 = E ।
Jain Education International
ગા ગા લ ગા ગા
લ લ ગા
૬ ૭ ૮
धम्मति त्थय रें जिणे
ગા લ ગા લ લ
' 4
૨ ૩ ૪ ૫
માત્રા ગણ
વર્ણ સંખ્યા ૧ ૨ ૩ ૪ ૫
ચોથું પાદ
૨ ૩ ૪ ૫
J &
च उ वी
ગાલ ગા
हं ते कि त इ स्सं
લ લ ગા ગા ગા લ ગા ગા
૬ ૭ ૮
જે જ
૬ ૭ ૮
લ લ ગા ગા લ ગાલ ગા ૧ ૩
૪ ૫ ૬ ૭ ૮
વિશ્વ વસ્તી ||
पढमं वी (मि) हंसपअं, बीए सिंहस्स विक्कमं जाओ ।
તૌ (ત) છુ ાઅવર-તુ(ત)તિયં, અદ્દિવરસ્તુતિએ વત્થ હીં ||
For Private & Personal Use Only
પ્રાકૃતપિંગલ, સૂત્ર ૫૬
www.jainelibrary.org
