Limbdi Gyanbhandarnu Avalokan

Author(s): Punyavijay
Publisher: Punyavijayji

Page 5

લીબડી જ્ઞાનભંડારનું અવલેકને પરંપરામાં દૂર દૂર થયેલ આચાર્યોના ઉપદેશથી એક જ સંતતિમાં દૂર દૂર થયેલ પ્રાગ્વાટજ્ઞાતીય પેથડશાહ, મંડલીક તથા પર્વત-કાહાએ નવીન ગ્રંથો લખાવી જ્ઞાનભંડારે સ્થાપ્યા હતા. કેટલાક એવા ગૃહસ્થ હતા, જેઓ કોઈ વિદ્વાન મુનિવરે નવીન ગ્રંથની રચના કરી હોય તેની એકીસાથે ઘણું નકલે લખાવતા. કેટલાક એવા પણ હતા, જેઓ માત્ર કહપસૂત્રની જ પ્રતો લખાવતા અને પોતાના ગામના ઉપાશ્રયમાં અગર ગામેગામ ભેટ આપતા. આ રીતે દરેક ગચ્છના આચાર્યાદિ મુનિવર્ગના પુણ્ય ઉપદેશથી ભિન્ન ભિન્ન જ્ઞાતિના સેંકડો ધર્માત્મા એક એક ગૃહસ્થે એક એક જ નહિ પણ અનેકાનેક જ્ઞાનભંડારો સ્થાપ્યા હતા. આ સૌનાં પવિત્ર નામનું સ્મરણ કરવું શક્ય નથી, એ સ્થિતિમાં એક એક અગર તેથી વધારે પુસ્તકો લખાવનાર વ્યક્તિઓનાં પાંચ-દસ નામોની નોંધ લેવી તેના કરતાં તે સર્વ વ્યક્તિઓને હાર્દિક ધન્યવાદ અપ વિરમીએ એ વધારે યોગ્ય છે. જેઓ આ પુણ્ય પુરુષોનાં નામ તેમ જ તેમને સવિશેષ પરિચય મેળવવા ઈચ્છતા હોય તેમને ડો. કિલહોર્ન, ડૉ. પિટર્સન, સી. ડી. દલાલ આદિ સંપાદિત પ્રાચીન જૈન જ્ઞાનભંડારના રિટે જેવા ભલામણ છે.
ઉપર નિવેદન કરવામાં આવ્યું તેમ, આજ સુધીમાં સેંકડો જ્ઞાનભંડારો ઊભા થયા અને કાળની કુટિલતાને બળે, રાજ્યની ઊથલપાથલને લીધે, જૈન યાતિવર્ગની પતિતતાને કારણે, તેમ જ જૈન સમાજની અજ્ઞાનતાને લીધે પણ તે બધાય શીર્ણ-વિશીર્ણ થઈ ગયા, ગૂજરાત, મારવાડ, મેવાડ, દક્ષિણ, બંગાળ આદિ દેશોમાં વસતા પતિત યતિવર્ગે સેંકડે ભંડારો નષ્ટ કર્યાની વાત સૌ કોઈ જાણતું હશે. પરંતુ તે જ દેશોમાં વસતા અજ્ઞાન આગેવાન ગણાતા જૈન ગૃહસ્થવર્ગે સ્વયં તેમ જ કેટલીએક વાર અણસમજુ હોવા છતાં ચિરપ્રજિત હોઈ મોટા તરીકે પંકાયેલ અણસમજુ ૧૩મુનિવર્ગની પ્રેરણા કે સમ્મતિથી
૧૦. આ સૌના પરિચય માટે જુઓ : પુરાતત્ત્વ, વર્ષ ૧, અંક ૧ માંનો “એક ઐતિહાસિક જૈન પ્રશસ્તિ” શીર્ષક મારો લેખ. ( ૧૧. આચાર્ય અભયદેવ, ધર્મસાગર ઉપાધ્યાય આદિના ગ્રંથોની પ્રશસ્તિમાં જે ગૃહસ્થોએ એકીસાથે પ્રેમપૂર્વક અનેક આદર્શો લખાવવાના પુણ્ય કાર્યમાં પોતાની લક્ષ્મીનો વ્યય કર્યો છે, તેમનાં નામની નોંધ લીધી છે. ૧૨. लेखयित्वा वरान् कल्पान् लेखकैः रूपसंयुतान् । गत्वा च सर्वशालासु स्वाञ्चलं यो प्रसारये (?) ॥
– ૫ત્ર વ્રત, તીંવદો. गन्धारबन्दिरे तौ झलमलयुगलादिसमुदयोपेताः । श्रीकल्पपुस्तिका अपि दत्ता: किल सर्वशालासु ।।
-निशीथचूर्णीनी प्रति, पालीतारणा. ૧૭. અહીં કરાયેલ મુનિવર્ગને ઉલ્લેખ ઘણાને કલ્પિત લાગશે, પરંતુ તે રીતે વહેતી નદીઓમાં અને કૂવામાં પધરાવી આવનાર ગૃહસ્થોના મોઢેથી સાંભળેલી આ વાત છે. આ સિવાય પાલીતાણામાં ભીત ઉપરના વસ્તુપાલ આદિના શિલાલેખો જીર્ણ અવસ્થામાં આવી જવાને કારણે ભીતોની શોભામાં ઘટાડો થતો હોવાથી તેને સિમેન્ટ તેમ જ રંગથી પૂરી દેવાની સલાહ પણ આવા મહાત્માઓ તરફથી મેળવી તેને પૂરી દીધાની વાત ત્યાંના ઘરડા કારભારીઓ સંભળાવે છે. અસ્તુ. જ્યાં વહીવટ કરનારાઓ નિપ્રાણ હોય, ત્યાં આથી બીજી શી આશા રાખી શકાય?