________________
જીવનનો અલંકાર પૂ. પચાસજી મહારાજશ્રી કનકવિજયજી ગણિવર
જીવનને મંગલરૂપ બનાવવા માટે માનવે આજે ઉદારદિલ બનવાની જરૂર છે. ઉદારતા એ જીવનનું શુભતત્વ છે. ફૂલની શોભા તેના રૂપ કે રંગ પર નિર્ભર નથી પણ તેની સુવાસ પર રહેલી છે. માનવ મન, વાણી કે કાયાથી ઉદાર બને છે તે ખરેખર સંસારને આશિર્વાદ બની શકે છે. અન્ય કેઈના પણું આપણાથી ભિન્ન વિચાર, વાણી કે વર્તનને ઉદારભાવે મનની સહનશીલતાથી વધાવી લેવા સજ્જ થવું એ ન્હાની વાત નથી. ગાળ દેનારને, અપ્રિય ઉચ્ચાર આપણાથી વિરૂદ્ધ વતન કરનારને પ્રસન્ન ચિ ખમી ખાવામાંજ જીવનની મહત્તા છે. સહનશીલતા સંસારને શણગાર છે. આજે કલેશ, કલહ તથા કંકાસે સંસારમાં ઘેર ઘેર જે વધી રહ્યા છે તે માનસિક અનુદારતાનું જ પરિણામ છે. કુસંપ તથા અથડામણ મનની અસહિષ્ણુતાને આભારી છે. હામાના કટુ, તથા અનિષ્ટ વ્યવહારને પચાવી લેવામાં જ મનની મોટાઈ છે. આજે મનની મોટાઓની સમાજમાં તથા સંસારમાં જરૂર છે.
મનને હંમેશાં સ્વચ્છ તથા શીતળ રાખે, સ્વાર્થોધ મને વૃત્તિથી દૂર રહો, કેઈના પણ અરે દુશ્મનના–આપણું ખરાબ કરનારના પણ હિતની કાળજી રાખે, વિચારની સંકુચિતતા મૂકી દે, મનની આ ઉદારતા સંસારનું કલ્યાણ કરે છે બંગલા વાડી વજીફા કે મેટરથી માનવની મેટાઈનું માપ નથી નીકળતું, માનવ મટે છે એ કારણે કે કેઈના દુઃખમાં એ દ્રવતે હોય, અનુકંપા તથા કરૂણા એનાં હૈયામાં વસતી હોય, દુઃખીને જોઈને અડધી રાતે એને આશ્વાસન આપવા દિલાસો આપવા એ દેડડ્યો જતો હોય, અડધામાંથી અડધે રેલે એને આપતાં જેને આનંદ થતું હોય તે સમજવું કે “આ માનવ મટે છે.
આજે તે સંસારમાં એ કમનશીબ પરિસ્થિતિ દિન-પ્રતિદિન સર્જાઈ રહી છે કે કેને પણ દુઃખી જોઈ સુખી, સમર્થ ને બે પૈસે પહોંચતા માનવના હૈયામાં કરૂણું કે અનુકંપા જાગતી નથી. દુખિત કે પીડિતો, આપત્તિગ્રસ્તોને જોઈને હમદર્દી જાગવી એ માનવતા છે. કેઈને પણ સુખી જઈ, દુશ્મનને પણ સુખી જોઈ હૈયુ કરવું જોઈએ, ને કોઈને પણ દુઃખી જોઈ હૈયામાં કેમળતા આવવી જોઈએ
આજે ભારતમાં દયા અને અનુકંપ ઘટતી જાય છે, દીન, હીન, ગરીબ, અનાથ તથા અશરણ જીવ પ્રત્યે હમદર્દી કેળવે, એનાં સુખને માટે પ્રયત્ન કરે, તેના દુખે, વિપત્તિઓ કે સંતાપ ટાળવા પ્રયત્નશીલ બને. સર્વ કઈ સુખી બને તે ભાવના કેળ. આજે ભારતમાં આવા સર્વોદયવાદની જરૂર છે, બીજા બધા વાદ કરતાં આજે સર્વોદયવાદની જરૂર ભારતને વિશેષ છે. ભારત દેશની સંસ્કૃતિ અન્યના સુખમાં સુખી બનવાનું ને કેઈના પણ દુઃખમાં દુખી બનવાનું ઉદ્ધે છે. તમારે સુખી બનવું છે? દુઃખ નથી જોઈતુ? આ બરાબર છે તે એટલું જ કરે! કેઇના સુખમાં વિક્ષેપ ન નાંખે! કોઈનાં સુખની ઈર્ષ્યા ન કરે! કઈને સુખી જોઈને ઠરતા રહે! ને કેઈના જીવનમાં દુઃખ-ન આપે ! દુઃખીને જે હમદર્દી બનો! કરૂણુ તથા અનુકંપાભાવ રાખો ! ને કોઈનાં પણ દુઃખને ટાળવા સજજ રહો!'
- આ છે જીવનને ઉન્નત બનાવનારી માનવ મનની ઉદારતા! જેને જીવનમાં સર્વ કેઈએ- તાણવાની જેમ વણવાની જરૂર છે તે જીવન અવશ્ય ઉન્નત અને ઉર્ધ્વગામી બનશે એ નિશંક છે. (“જીવનને અલંકાર” એ વિષય પર તાજેતરમાં આપેલ જાહેર પ્રવચન પરથી)
