________________
: ૩૫૮ : અધિકારનો વિચાર પુત્ર, પતિ-પત્ની, સ્વજન, સ્નેહી, પાડોશી, સંતાનોમાં સારા સંસ્કાર રેડવાં ગૃહસ્થ ગૃહસ્થ કે નાગરિક આદિ સર્વેમાં સામાન્ય સંસ્કારી જીવન ઘડવું જ પડે. અત્રે એક દષ્ટિથી અમુક-અમુક અધિકાર છે તેમ બીના નેધવી અસ્થાને નહિ મનાય કે અવશ્ય કહેવાય.
મા-બાપ જે ચોવીસે કલાક નિરંતર ચાલતી આપણે નાગરિક અને ગૃહસ્થજીવનના બાળકોની શાળા છે, તે શાળાઓ ગર્ભથી જ અધિકારને યથાર્થ રીતે સમજીએ તે આપણું બાળકેમાં સુસંસ્કારનું આજે પણ નહિ કરે તે નાગરિક અને ગૃહસ્થજીવન કેટલું ઉચ્ચ જોઈએ અવર શાળા, મહાશાળા કે પાઠશાળાઓ તેનું આપણને ભાન થાય.
ધાયુ પરિણામ નહિ નિપજાવી શકે. શાળા, ગૃહસ્થની મર્યાદામાં આપણે રહીએ મહાશાળા કે પાઠશાળાના શિક્ષકને ફલવત્ તે જ ગૃહસ્થ. ગૃહસ્થજીવનની મર્યાદાઓ બનાવવા મા-બાપોએ પણ નીતિયુક્ત ન્યાયી ઉલ્લંઘી અવિચારીપણે અસંયમી બની આપણે જીવન જીવવું પડશે, અને ધર્મ ભર્યું ભટકીએ તે આપણું ગૃહસ્થીનો પાયે કેમ ઢળવું પડશે. કરી સ્થિર થાય? જે ગૃહસ્થ સ્વદારા સંતોષી • ગૃહસ્થને અધિકાર એટલેથી અટકતે નથી, તે ખરો ગૃહસ્થ તે નથી જપરંતુ તે નથી, પરંતુ પાડોશી કે નગરના દીન દુઃખિ. ખરે નાગરિક પણ નથી. કારણ કે, જે ગૃહસ્થ તેને યથાશક્તિ સહાયક બનવું તે પણ સ્વદારા તેવી નથી, તે એક નાગરિક તરી. ગૃહસ્થજીવનનો અધિકાર છે. કેને પણ અધિકાર ચૂકે છે. કેમકે તે સમા- તેમાંયે ગૃહસ્થજીવનનો મુખ્ય અધિકાર જનું વાતાવરણ ડહોળી સમાજને હાનિ પહે, સુપાત્રદાન, ત્યાગીઓનું બહુમાન અને વૈયાચાડે છે, અને સમાજમાં દુરાચાર ફેલાવે છે. નૃત્ય કરવું તે છે. ત્યાગીઓનું બહુમાન કર.
જે ગૃહસ્થ નાગરિકના પૂરા અધિકાર વાને મૂળ હેતુ એ છે કે, ત્યાગ એ જ પાળતું નથી, તેનું મતદાન પણ પ્રજાને
માનવજીવનને મૂળ આદર્શ છે, અને માટે જ શ્રેયસ્કર શું નિવડે? તેને મતદાનથી બહુ
ત્યાગ વાંછી ત્યાગધમનું ગૃહસ્થ અનમેદન મતી મેળવી ચૂંટાઈ આવેલ નેતા જનકલ્યાણ
કરવાનું છે. ત્યાગીઓનું બહુમાન એ ત્યાગ પણ શું કરે ?
પ્રત્યે જ અનુમોદન છે. એટલે કે જે ત્યાગીકે ગૃહસ્થ પિતાના કુટુંબનું ભરણ- આનું બહુમાન આદિ
એનું બહુમાન આદિ ગૃહસ્થ ચૂકે તે તે પિષણ કરવા પૂરતો જ પિતાને અધિકાર પિતાને મુખ્ય અધિકાર ચૂકયે જ મનાય. સમજે તે તે ગૃહસ્થના અધિકારને યથાર્થ એક અધિકાર સ્થિર થવાં કેટલાં બધાં રીતે સમયે નથી. ગૃહસ્થને શિરે પિતાના ગુણેની જરૂરત છે? માનવી પોતાના અધિ. કુટુંબના ભરણ-પોષણની જેમ જવાબદારી છે કારની મર્યાદાનું વિવેકપૂર્વક પાલન કરે તે તેમ પોતાના કુટુંબમાં અને પિતાના સંતા- ધીરે-ધીરે તે કે મહાન બની જાય ? નેમાં સારા સંસ્કાર રેડવાં, અને ઉદારભાવે હકની વાત કરનારા અધિકારની જે કુટુંબનું ઐકય જાળવી, કુટુંબના શ્રેય માટે મર્યાદાઓ છે, તેને ખરી રીતે સમજે અને વિવેકપૂર્વક મથવું તે પણ ગૃહસ્થનો અધિ. પચાવે તે સ્વ અને પ૨નું અવશ્ય કલ્યાણ કાર છે.
થાય. અને ધરતી પર શાંતિ પથરાય.
