________________
હતી, કે હળાહળ ઝેર શા કડવા
.
શાકનુ હવે શું
૫
કરવુ ? આટલા બધા મસાલા અને તેલ જેમાં રાયુ' છે, એવું શાક ફેંકી કેમ દેવાય અને ખવાય પણ કેમ ?
.
આ વસ્તુ અહિતકારી છે, નિરૂપયાગી છે. એમ જાણવા છતાં માહ હોય ત્યારે મનુષ્ય તેને છેડી શકતા નથી અને કંઇક ઊંધું આદરી બેસે છે.
દાનમાં
નાગશ્રીએ પણ આડું વેતર્યું. આંગણે આવેલા એક માસેાપવાસી મુનિને ચાલેા કામે લાગી ગયુ, ફેંકી તો ન દેવું પડયું, ' એવા ધેલા વિચાર કરીને આપી દીધું. મુનિ પણ નિર્દોષ જાણી લઇ ગયા તે નાગશ્રીએ પોતાના માટે દુતિ ખરીદી લીધી.
નજીવી વસ્તુને માહ ફેંકી દેવા લાયક ચીજમાં માત્ર અલ્પ સૌંદર્યાંના કારણે, ફેંકી દેવાની હિમ્મતને અભાવ અને જેમ તેમ કરીને ઉપયોગમાં લાવવાની કે લગાડવાની ઘેલછા, પોતાનાં અને સામાનાં ભાવિ તરફ કારમી ઉપેક્ષા સેવડાવે છે. નાગશ્રીનું કવ્ય તેનું પ્રત્યક્ષ ઉદાહરણ હતું.
માસાપવાસી મુનિને ત્યારે ખબર પડી, કે પોતે આહાર લાવવામાં કઇંક ભૂલ કરી નાંખી છે; કે જ્યારે તેમના ગુરૂ મહારાજે તે આહારને જોઇને નિર્જીવ ભૂમિમાં માટી સાથે મેળવી દેવાની આજ્ઞા કરી.
જ્ઞાની ગુરૂના જ્ઞાનથી એ ચીજ બહાર ન રહી શકી, કે આહાર અયેાગ્ય શાક કડવુ છે, ન ખાવા લાયક છે, અગર ખાવામાં આવે તે પ્રાણહાનિ નિષ જાવે તેવું છે, માટે ધર્માંરૂચિ મુનિને આજ્ઞા કરી, કે, • હું ધર્મચિ આ અયેાગ્ય આહાર તારે ભાજન કરવા લાયક નથી, તેમ કરવાથી તે પ્રાણુનાશક નીવડે એમ છે, માટે યોગ્ય ભૂમિમાં યોગ્ય રીતે ત્યાગી ને, બીજો આહાર લાવી પારણુ કર !
ગુરુની આજ્ઞા સાંભળી ધર્માંરુચિ અણુગાર શૂન્યવન તરફ ચાલ્યા. એક જગાએ નિર્જીવ ભૂમિ જોઇને, તે કડવુ શાક પરઢવવા માટે પાત્ર નીચે મૂકતાં તેમાંથી એક ટીપુ' નીચે પડી ગયુ. અને યાડીક જ વારમાં મસાલેદાર શાકનાં રસાનાં ટીપાંની ગંધથી ત્યાં હજારો
ઉપેક્ષા, : ૧૪૭ :
કીડીયા ઉભરાઈ ગઈ અને તે ટીપાને ચાંખતાં વેત જ મરી ગઇ. દયાના સાગર મુનિને એ વાત કેમ પાલવે !
પાતાના ભયંકર અપરાધિ સામે પણ અપૂ સમતા ધારણ કરનાર અને તેનું ભલુ” ઈચ્છનાર મુનિ નિરપરાધી કીડિયાના ધાત કેવી રીતે સહી શકે!
મારી અનુકૂળતા ખાતર, મારી કાયા ખાતર આ રીતે હજારો જીવ અકાળે પ્રાણુ મુકત થઇ જાય, એવુ
ન કરવાને મને શા અધિકાર છે? અને એમાં માનવતા, સાધુતા ને દયા પણ કયાં છે ? પોતાના નિમિત્તે કોઇ પણ વના થતા વધની ઉપેક્ષા કરવી, એ આભ વધ છે. મુનિનાં ક્લિમાં વિચારોની ઉર્મિઓ અને કાની છેળે ઉછળતી હતી.
આ શાક પરાવવાથી હજારા જીવાને નાશ થાય એમ છે એથી તો એ ઉત્તમ છે, કે હુ' પોતે જ આ શાકના આહાર કરી જાઉ. હું જો આ શાકને નહિ ખાઉં, તો અનેક જીવેના વિનાશ થઈ જશે, અને ખાઇ જઇશ તા માત્ર મારાજ. બીજાનાં દુ:ખની ઉપેક્ષા કરવા કરતાં, આત્મહિતાર્થે પોતાનાં દુ:ખની ઉપેક્ષા કરવી એજ સાધુતા છે.
અનેક વિચારીને અ ંતે જ્યારે મુનિએ નકકી કરી લીધું, કે શાર્ક મારે જ ખાઈ જવું, ત્યારે બિલકુલ સ્વસ્થ ચિત્તે ભૂમિ ઉપર બેસીને, એક પછી એક કાળિયે શાક ખાવા માંડયું. શાક ખાધા પછી શરીરમાં ભયંકર પીડા ઉત્પન્ન થઇ, તે પીડાને શુભભાવે સહન કરતા કરતા મુનિ અવસાન પામ્યા તે પેાતાનું કામ સાધી ગયા. એમના દેહ ઢળી પડયા ને હવામાં એક કારમે સુસવાટા આવ્યો તે મુનિની સ્વદુખ ઉપેક્ષાને મંગલમય સંદેશ લઈને ચારે દિશામાં પ્રસરી ગયા.
અતીત દી કાળની ઘેરી દિવાલા ચીરીને પણ આજે એ સદેશ આપી રહ્યો છે, કે
હે મૂઢ માનવા ! બીજાનાં દુ:ખને દૂર કરવા નિષ કષ્ટની ઉપેક્ષા કરવી પડે તેાય કરવી અને ખીજાતે સુખી કરવા તારા સુખ માટે ખીજાને દુ:ખી કરવાના તને બિલકુલ અધિકાર નથી.
