________________
૩૦ ]
ફાલ્ગુન
ક્ષણુ ઘટના નાશ કરનારૂ થાય છે,, તેમ ચિત્ત રૂપી યુક્ત, શ્રી પંચ પરમેષ્ટિ નમસ્કાર’પાપધ્વંસ અને કુંભમાં રહેલું ગુણ બહુમાન રૂપી જળ ચિત્તના દોષાકક્ષયના અનન્ય કારણુ રૂપ બની જાય છે, તેથી અને મલિનતાને પ્રતિક્ષણ ક્ષય કરનારૂં થાય છે. ગુણુ તે સર્વોત્કૃષ્ટ ( ભાવ ) મંગળ સ્વરૂપ છે. અને તેથીજ બહુમાનને ધારણ કરનાર માનસિક ભાવ જેમ અચિ- શ્રી પંચ પરમેષ્ટિ નમસ્કારની ચૂલિકામાં ફરમાવ્યું છે કે; જ્ન્મ પ્રભાવસંપન્ન છે, તેમ ગુણુ બહુમાનને વ્યક્ત ૬૫ પન્નુ નમો, સર્વપાપગળાચન: । કરનારી વાચિક અને કાયિક ચેષ્ટાઓ પણ પ્રભાવસ’પન્ન બની જાય છે. ‘શ્રી પંચ પરમેષ્ટિ નમસ્કારમાં મંગાનાં ચ સર્વેષામ્, પ્રથમ મતિ મજૂમ્ ॥ એ ત્રણે વસ્તુ રહેલી છે. મનથી નમવાના ભાવ, વચનથી નમવાના શબ્દ અને કાયાથી નમવાની ક્રિયા, એ રીતે જ્ઞાન, શબ્દ અને ક્રિયારૂપ ત્રિવિધ ક્રિયાથી
અથ –પાંચે પરમેષ્ઠિને કરેલા આ નમસ્કાર સર્વ પાપાને પ્રત્યે કરીને નાશ કરનારા છે. તથા સ મોંગલામાં પ્રથમ-પ્રધાન–સર્વોત્કૃષ્ટ મંગળ સ્વરૂપ છે. ૧
સંસ્કારાની પાંખ
[વંદેમાતરમ્ ]
પહેલાં આપણે પગે ચાલતા હતા. પછી આપણે જાનવરની પીઠપર બેસી ચાલવા લાગ્યા. ત્યારપછી આપણે પૈયાંપર આગળ જવા લાગ્યા. ત્યારપછી લાઢાના પાટાપર આપણે સરવા થ્યા રબ્બરનાં ચક્કર પર આપણે દોડવા લાગ્યા અને આકાશની અંદર પખાનામી આપણે ઉડવા લાગ્યા.
વાહનાએ આ પ્રતિ કરી, ગતિના ઇતિહાસ રચાયા, ઝડપ વધુ ઝડપી અની. અને તાયે આપણી ચાવી કેમ અટકી પડી ? માનવીની જીવનની કૂચ, સંસ્કૃતિની કૂચ શા માટે રાકાઈ ગઈ ?
કારણુ કે યંત્રની પાંખપર એસી આપણે આસમાનમાં જરૂર ઉડ્યા પણ આપણા સંસ્કારોની પાંખ આપણે કપાઈ જવા દીધી. આપણે તા નીચી વાતામાં રહ્યા ને વિમાન ઉડાડ્યાં. સ્વાંની વહેંચણી માટે આપણે આકાશ સાધ્યું એટલે આપણે અદ્ધર જ લટકી ગયા-માનવતાની દૃષ્ટિએ. કેટલાક માણસા એમ કહે છે કે સૌંસ્કાર એક એવા શબ્દ છે કે એને માટે માનવી નાહક એના શ્વાસના વ્યય કરે છે. આમ ખેલનારા સંસ્કારને એક મરેલા શબ્દ તરીકે ઓળખનારા છે.
માનશિલ્પ સંસ્કાર વિના અધુરૂ લાગે છે એ હકીક્ત એ માણસે ભૂલી જાય છે. સંસ્કાર એ કાંઈ અલંકાર નથી. સંસ્કાર એ તે એક એવા ધ્વનિ છે કે અંતરમાં એ રણઝણી શકે છે. દાખલા તરીકે તમે આજની કઈ નગરીના માગ પર ચાલવા માંડા. કલકત્તામાં જાવ. તમારા કાનપર વિચિત્ર ઘંટડીના અવા સંભળાશે. તમારી નજરમાં એક માનવી ખીજા માનવીની ગાડી ખેંચતા દેશે ને તમારા સંસ્કાર તરત જ તમને આ દશ્યના ઝેરની યાદ દેવડાવશે.
રીક્ષાની અંદર મેસવાની તમને ના પાડશે, તમારા સંસ્કાર. એક માનવી જાનવર મની ખીજા માનવીના સાર તાણે એ વિચાર કાંટાની જેમ તમને ખૂંચશે.
