________________
નેમિનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર ટેંશ્રી નેમિનાથ પ્રભુ આ અવસર્પિણી કાળના ચોથા આરામાં બાવીશમાં તીર્થકર થયા. જંબુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રમાં શૌરીપુર નગરમાં સમુદ્રવિજય રાજા રાજ્ય કરતા હતા. એમની પટરાણી શિવાદેવીની કુક્ષિમાં કાર્તિક વદ બારસના દિવસે અપરાજિત નામના વિમાનથી દેવ આયુષ્ય પૂર્ણ કરીને નેમિનાથ પ્રભુનું ચ્યવન થયું. પરમાત્માના અતિશયથી માતાએ ચૌદ મહાસ્વપ્ન જોયા. શ્રાવણ સુદ પાંચમના દિવસે નવ મહિના અને સાત દિવસનો ગર્ભકાળ પૂર્ણ કરી ચિત્રા નક્ષત્રમાં ચન્દ્રમાનો યોગ હોવાથી એમણે પુત્રરત્નને જન્મ આપ્યો. દેવકૃત જન્માભિષેકના પછી માતા-પિતાએ મહોત્સવપૂર્વક પુત્રનો જન્મોત્સવ તથા નામકરણ કર્યું. શિવામાતાએ પંદરમાં સ્વપ્નમાં અરિષ્ટ રત્નથી બનેલ ચક્ર દેખ્યું હતું. માટે પુત્રનું નામ “અરિષ્ટનેમિ' રાખવામાં આવ્યું. આયુધશાળામાં ગમન તથા કૃષ્ણની સાથે બળપરીક્ષા :
અરિષ્ટનેમિ શ્રી કૃષ્ણના પિતરાઈ ભાઈ હતા. કાલાનુક્રમથી બાલ્યાવસ્થા પૂર્ણ કરીને અરિષ્ટનેમિ યુવાવસ્થાને પહોંચ્યા. એક દિવસ દંડનેમિ, દઢનેમિ, રથનેમિ અને અન્ય રાજકુમારોની સાથે અરિષ્ટનેમિ ક્રીડા કરવા માટે બહાર ગયા. ફરતાં ફરતાં તેઓ શ્રી કૃષ્ણની આયુધશાળામાં પહોંચ્યા. ત્યાં પહોંચીને એમણે શ્રી કૃષ્ણના ચક્ર, શંખ વગેરે આયુધોને જોયા. તેઓ એનો સ્પર્શ કરવા માટે આગળ વધી જ રહ્યા હતા, એટલામાં આયુધશાળાના રક્ષકે એમને પ્રણામ કરતાં કહ્યું કે, “રાજકુમાર ! અત્યારે તમે શ્રી કૃષ્ણના ભાઈ છો, પ્રબલ પરાક્રમી છો છતાં આપ હજુ સુધી બહુ જ નાના છો. આ અસ્ત્ર વગેરે ઉઠાવવું આપના માટે અસંભવ છે. ઉઠાવવું તો દૂર સ્પર્શ પણ અત્યંત મુશ્કેલ છે. આ બધા આયુધોને માત્ર શ્રી કૃષ્ણ જ ઉઠાવી શકે છે. તેમજ તેઓ જ આ બધાનો ઉપયોગ કરી શકે છે.”
આ સાંભળીને અરિષ્ટનેમિ કુમારે સહજતાપૂર્વક શ્રી કૃષ્ણના ચક્રને ઉઠાવીને એને કુંભારના ચક્રની જેમ ઘુમાવ્યું. સારંગ ધનુષ્યને કમળની નાલની જેમ ઝૂકાવી દીધું. એમની ગદાને એક સામાન્ય લાકડીની જેમ ખભા ઉપર રાખ્યું. એટલું જ નહીં અંતમાં જ્યારે એમણે શ્રી કૃષ્ણનો પંચજન્ય શંખ ફૂંક્યો ત્યારે એના ગુંજનથી પૂરી પૃથ્વી કાંપવા લાગી. નગરના બધા લોકો બહેરા જેવા થઈ ગયા. અહીં સુધી કે શ્રી કૃષ્ણ તથા બલભદ્ર પણ ગભરાઈ ગયા. તેઓ વ્યાકુળ બનીને વિચારવા લાગ્યા કે “આ કોણ બલવાન છે, જેણે સંપૂર્ણ પૃથ્વીને કંપાવી દીધી?” ત્યારે સૈનિકો દ્વારા બધી પરિસ્થિતિ જાણીને તે પણ આશ્ચર્યચકિત બની આયુધશાળામાં પહોંચ્યા. ત્યાં પહોંચીને એમણે અરિષ્ટનેમિની સાથે બળપરિક્ષા કરવાનો નિર્ણય લીધો. ક્ષત્રિયને યોગ્ય ખેલના રૂપમાં એકબીજાની બાજુ ઝૂકાવવાનો નિર્ણય કર્યો. સર્વપ્રથમ શ્રી કૃષ્ણએ પોતાની બાજુઓ લંબાવી, ત્યારે અરિષ્ટનેમિએ માત્ર એક આંગળીથી એમની બાહોને ઝૂકાવી દીધી. જ્યારે અરિષ્ટનેમિએ પોતાની બાહો લંબાવી, ત્યારે શ્રી કૃષ્ણ અને પકડીને વાંદરાની જેમ ઝૂલવા લાગ્યા. પરંતુ અથાગ પરિશ્રમ પછી પણ એમની બાહોને ઝૂકાવી ન શક્યા.”
(1)
