________________
એમ જાણીને ચાણક્યએ એના હાથમાં વીણા પકડાવી. બન્ને કલાઓનું અદ્ભુત મિલન થયું. એની સાથે સાથે બન્ને કલાકારો પણ પરસ્પર એકબીજાની કલાઓના પ્રત્યે આકર્ષિત થઈ ગયા. જોત જોતામાં જ એમનું આ આકર્ષણ રાગમાં ક્યારે પરિવર્તિત થઈ ગયું એમને ખબર જ ન પડી. ધીમે ધીમે કોશાના ઘરે જવાનો તેમનો નિયમ થઈ ગયો. તેમ કોશા પણ તેના ઉપર આસક્ત બની ગઈ હતી. એક દિવસ એવો આવ્યો કે જ્યારે રાગના અતિ ગાઢ સંબંધોમાં વશ બની સ્ફૂલિભદ્ર પોતાના માતા-પિતા, ઘરબારને છોડીને કોશાને ત્યાં રહેવા લાગ્યા. એમના નાના ભાઈ શ્રીયકે એમને બહું જ સમજાવવાની કોશિશ કરી પરંતુ પ્રેમ-પાશમાં જકડાયેલા સ્થૂલિભદ્રને આ શીખ કામ આવી નહીં.
આ બાજુ એકવાર રાજ્યસભામાં વરરુચિ નામના બ્રાહ્મણે નવા શ્લોક બનાવીને રાજાની સ્તુતિ કરી. રાજાની કાવ્યમય સ્તુતિ સાંભળીને આખી સભા વરરુચિની પ્રશંસા કરવા લાગી. પરંતુ મહામંત્રી શકડાલ મૌન રહ્યા. આ જોઈને રાજાએ બ્રાહ્મણને કોઈ ઈનામ આપ્યું નહીં. આ ક્રમ રોજે જ ચાલતો રહ્યો. પોતાની મહેનત ઉપર પાણી ફરતું જોઈને વરરુચી મંત્રીશ્વરની પત્ની લાછલદેવીને મળ્યા. એમને મીઠા વચનોથી ખુશ કરીને મંત્રીશ્વર દ્વારા રાજ્યસભામાં એમની પ્રશંસા કરાવવાનો આગ્રહ કર્યો. બીજા દિવસે પોતાની પત્નીના અતિ આગ્રહથી મંત્રીએ વરરુચિની પ્રશંસા કરી. રાજાએ એને ઇનામ આપીને સન્માનિત કર્યા. હવે તે પ્રતિદિવસ રાજાથી ઈનામ પ્રાપ્ત કરવા લાગ્યો. મિથ્યાત્વની અભિવૃદ્ધિની સાથે રાજભંડાર ખાલી થઈ જવાની આશંકાથી મંત્રી આ અનુચિત પ્રથાના અંતનો ઉપાય શોધવા લાગ્યા. એવામાં એમને પોતાની પુત્રિઓની સ્મરણશક્તિ ઉપયોગી લાગ્યું. બીજા દિવસે પોતાની પુત્રીઓને સમજાવીને શકડાલમંત્રી રાજ્યસભામાં લઈ આવ્યા. જેવા વરરુચિએ આવીને શ્લોક સંભળાવ્યો ત્યારે શકડાલે એ બધા જ શ્લોકોને જૂના ઘોષિત કરી દીધા. ત્યારે વરરુચિએ એનું પ્રમાણ માંગ્યું. ત્યારે શકડાલે સભાની બહાર ઉભેલી પોતાની સાતેય પુત્રીઓને ક્રમશઃ બોલાવીને એમના મુખેથી એ જ શ્લોક બોલાવ્યા. આનાથી વરરુચિનું સન્માન માટીમાં મળી ગયું. આખી સભામાં અપમાનીત થઈને ત્યાંથી ચાલ્યો ગયો. પરંતુ ત્યારથી તે સતત શકડાલ મંત્રીથી બદલો લેવાનો તાગ જોતો રહ્યો.
થોડા દિવસો પછી શ્રીયકના વિવાહનો પ્રસંગ આવ્યો. શ્રીયક મહારાજા નંદના અંગરક્ષક હોવાને કારણે મહામંત્રીએ આ પ્રસંગે મહારાજાને હથિયાર વગેરે ભેંટ આપવાનો વિચાર કર્યો. માટે એમણે પોતાના ઘરે જ ગુપ્તરીતે શસ્ત્ર બનાવવાનો પ્રારંભ કર્યો. આ બાજુ મંત્રીશ્વરની કોઈ દાસી દ્વારા વરરુચિને આ સમાચાર મળ્યા. એમણે તકનો લાભ લેતા કેટલાક બાળકોને એક શ્લોક શીખવાડ્યો અને એમને રાજમહેલની આસપાસ આ શ્લોક ગણગણવાની શિક્ષા આપી.
120
