Book Title: Jain Vidya 09
Author(s): Pravinchandra Jain & Others
Publisher: Jain Vidya Samsthan
View full book text
________________
जनविद्या
103
आकारान्त, इकारान्त-उकारान्त स्त्रीलिंग शब्दों में तथा इकारान्त-उकारान्त-पुल्लिगनपुंसकलिंग शब्दों से परे ङसि (पंचमी एकवचन का प्रत्यय) के स्थान पर लोप प्रत्यय नहीं होता है। डस् = तो, दो, दु, हि, हिन्तो और लुक् (3/8)
53. भ्यसश्च हिः
3/127
भ्यसश्च हिः [(भ्यसः) + (च)] हिः भ्यस: (भ्यस्) 6/1 च (अ) और हिः (हि) 1/1 (प्राकृत में) (शेष में) (प्राकारान्त, इकारान्त-उकारान्त स्त्रीलिंग शब्दों में) (तथा इकारान्त-उकारान्त पुलिंग-नपुंसकलिंग शब्दों में) भ्यस् और (ङसि) के स्थान पर 'हि' (नहीं होता है) ।
आकारान्त, इकारान्त-उकारान्त स्त्रीलिंग शब्दों में तथा इकारान्त-उकारान्त पुल्लिगनपुंसकलिंग शब्दों में भ्यस् (पंचमी बहुवचन का प्रत्यय) और ङसि (पंचमी एकवचन का प्रत्यय) के स्थान पर 'हि' नहीं होता है । भ्यस् = त्तो, दो, दु, हि, हिन्तो, सुन्तो (3/9) उपर्युक्त दोनों सूत्रों को मिलाने पर (3/126+3/127) यह निष्कर्ष निकला कि
सि = तो, दो, दु, हिन्तो = तो, दो→ ओ, दु→ उ, हिन्तो। भ्यस् = तो, दो, दु, हिन्तो, सुन्तो = त्तो, दो→ प्रो, दु→ उ, हिन्तो, सुन्तो । इन प्रत्ययों के लगाने पर पूर्व स्वर दीर्घ हो जाता है (3/12) और (3/16)
पंचमी बहुवचन (भ्यस्) (तो, ओ, उ, हिन्तो, सुन्तो) कहात्तो→ कहत्तो, कहानो, कहाउ, कहाहिन्तो, कहासुन्तो
पंचमी एकवचन (ङसि)
(तो, ओ, उ, हिन्तो) कहा (स्त्री.)-कहात्तो→ कहत्तो
कहानो, कहाउ,
कहाहिन्तो मइ (स्त्री.)-मईत्तो→ मइत्तो, मईयो,
मईउ, मईहिन्तो लच्छो (स्त्री.)-लच्छीत्तो→ लच्छित्तो,
लच्छीमो, लच्छीउ,
लच्छीहिन्तो घेणु (स्त्री.)-घेणूत्तो→ घेणुत्तो, घेणूअो
घेणूउ, घेणूहिन्तो बहू (स्त्री.)-बहूत्तो→ बहुत्तो, बहूओ,
बहूउ, बहूहिन्तो
मईत्तो→ मइत्तो, मईओ, मईउ, मईहिन्तो, मईसुन्तो लच्छीत्तो→ लच्छित्तो, लच्छीओ, लच्छीउ, लच्छीहिन्तो, लच्छीसुन्तो
घेणूतो→ घेणुत्तो, घेणूत्रो, घेणूउ, घेणूहिन्तो, घेणूसुन्तो बहूत्तो→ बहुत्तो, बहूओ, बहूउ, बहूहिन्तो,
बहूसुन्तो

Page Navigation
1 ... 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132