Jain Siddhanta Kaumudi Purvardha

Author(s): Ratnachandra Maharaj
Publisher: Nagrajji Nahar Jaipur

Page 53

उकारान्तपुल्लिङ्गाः म इति-पितुप्रभृतिभ्य इत्यस्यानुवृत्तिः । पितु + म इत्यत्रानेन सूत्रेण मकारस्य डरमित्यादेशे डलोपे डित्वाहिलोपे तकारस्य यकारे मस्यानुस्वारे पियर, यकाराभावपक्षे पितरं । अनादेशस्य नित्यत्वात् पितुमिति न ॥
ए स्सस्य वा । ४ । ३।६॥ पितुप्रभृतिभ्यः शब्देभ्यः परस्य स्सस्यैसादेशो वा स्यात् । पिउए, पिउस्स, पिउणो ।
एः स्लेति-पितुप्रभृतिभ्य इत्यनुवर्तते । अत्र स्सप्रत्ययस्य सामान्यतयोक्तत्वेन चतुर्येकवचने स्सादेशेऽप्ययमादेशो बोध्यः । पितु + अए इत्यत्राएतः स्सो नान इति सूत्रेण स्सादेशेऽनेन सूत्रेणैकारादेशे तकारस्य यकारे लोपे प्रकृतिभावे च पिउए, एतदभावे पिउस्स, स्सादेशाभावेऽएदतोत्स्सानामस्त्रियामिति सूत्रेण 'हो' इत्यादेशे पिउणो । एवं षष्ठ्येकवचनेऽपि ॥
उत आमन्त्रणे डश्च । ४।३।८॥ पितुप्रभृतिशब्देभ्यः परस्यामन्त्रणैकवचनस्योतो डडरमावादेशौ स्याता पर्यायेण । हे पिय ।।
हे पियरम् ! । शेपं साहुवत् एवं भातु, नत्तु, जामात्वादयः । उत इति-पितुप्रभृतिभ्य इत्यनुवर्तते डरमिति च पितु +उ इति स्थितेऽनेनोकारस्य डादेशे डलोपे विवाहिलोपे वकारस्य यत्ने 'स्वराद्यस्य स्वरे, इत्यत्र बहुलमित्यनुवृत्त्या यलोपाभावे हे पिय ! उकारस्य डरमादेशपक्षे डलोपे डिवाहिलोपे तकारस्य यकारे हे पियरम् ! अत्रापि पूर्ववद्यलोपाभावः बहुवचने प्रथमाबहुवचनवत् ।। शेपमिति पिउणो, विऊ द्वि० व० पिउणा, पिऊहिं, पिऊहि ॥४०॥ पिउणं, पिऊण च० बहु० ॥ पिउणो, पिऊओ, पिऊहिंतो पञ्चमी । पष्ठी चतुर्थावत् ॥ पिउंसि, पिउंमि । पिऊसु । स० ।
श्रोत उदिहीहिंतविसुषु । ३ । २ । २६ ॥ श्रोतः परेषु उत् इहि इहितो इसु इत्येतेषु परेपु पूर्वपरयोः पूर्वसजातीयः स्यात् गो।
प्रोत इति-पूर्वपरयोः पूर्व इत्यनुवर्तते । गोशब्दादुति प्रत्ययेऽनेनौकारस्योकारस्यचोभयोः स्थाने बोकारे गो । एवमेव गोहिं । गोहितो । गोसु ॥
डावोगा।४।३। ३६ ॥
गोः परयोरदितो वोरादेशो भवति । गावो । डायोरिति-अदितोरित्यनुवर्तते । प्रथमाबहुवचनेऽतो द्वितीयाबहुवचने इतश्चानेन डावोभवति । तथा च गोशब्दादति विभक्तो डायादेशे डिति टिलोपे गावो । एवमेव द्वितीयाबहुवचने बोध्यम् ।
मिणाएदतोत्स्समिषु गोर्गवः । ४।३।२० ॥ एषु परेषु गोशब्दस्य गवादेशः स्यात् । गवं । गावो । गवेण । गोहिं । गवाए ।
गवं । गवा. गवाओ । गोहितो । गवस्स ।