Book Title: Jain Siddhanta Kaumudi Purvardha
Author(s): Ratnachandra Maharaj
Publisher: Nagrajji Nahar Jaipur

View full book text
Previous | Next

Page 73
________________ अथाव्ययप्रकरणम् संख्या तेः । ३ । ४ । ४४ ॥ संख्याथ कतिप्रत्ययान्तात्परयोरदितार्लोपः स्यात् ॥ कति । जति । तति । वीसाद्याः शब्दाः संख्यासंख्येयोभयवाचकाः, तत्र संख्येयवाचकत्वे नित्यमेकवचनान्ताः संख्यावाचकत्वे तूभय. ५७ वचनान्ताः ॥ संख्येति — अदितोलोंप इत्यनुवर्तते । संख्यायां वर्तमानादित्यर्थः । प्रत्ययाप्रत्यययोरिति परिभाषया ति प्रत्ययान्तादिति लाभः । कति + अ इत्यन्त्रानेन विभक्तेलोंपे कति शेषं तिशब्दवत् ॥ एवं द्वितीयायामपि वोध्यम् । एवं जतिततिशब्दावपि । वोसादिशब्दानां संख्या संख्येयवाचकत्वेऽपि संख्याविशिष्टवाचकत्वं नित्यमेकवचनान्तता । संख्यापरत्वे तु बहुबचनान्ततापि ॥ वीसादिभ्यः ||३|१४॥ · नउइशब्दपर्यन्तानां वीसा (दिशब्दानां प्रथमायां नपुंसकवद्रूपं स्यान्नित्यम् । वसिं । चत्तालीसं । तृतीयादौ तु वीसाए । चत्तालसाए इत्यादि ॥ बीसादिभ्य प्रति–उत इति डमिति उदद्वयस्यानुवृत्तिः । वीसाशब्दादारभ्य नउइशब्दपर्यन्तान नित्यस्त्रीलिङ्गानां प्रथमायां नपुंसकखनातिदेशोऽनेन क्रियते सतादोनां तु सर्वविभक्तौ पुंनपुंसकत्वमिति तत्रांति-देशापेक्षा नास्ति ॥ द्वितीयायां नपुंसकत्वविधानं व्यर्थ, मप्रत्यये परे स्वत एव ह्रस्वसिद्धेरतः 'प्रथमाया' मित्येवोक्तं ॥ वीखाशब्दात्पूर्वेषामपि संख्यावा वकानां त्रिलिङ्गत्वम् || नउइशब्दोपादानेन नवनउइपर्यन्तस्य ग्रहणं नवनउइशब्देऽपि नउइशब्दस्य विद्यमानत्वात् ॥ वोसा + अ इत्यत्रानेनाकारस्य डमादेशे ङित्त्वादा- . कारलोपेऽनुस्वारे वीसं ॥ ॥ इति ॥ अथाव्ययप्रकरणम् ॥ सदृशं त्रिषु लिङ्गेषु सर्वासु च विभक्तिषु ॥ वचनेषु च सर्वेषु यन्न व्येति तदव्ययम् ॥ १ ॥ सदृशमिति—त्रिषु लिङ्गेषु सदृशं = समानमेकप्रकारमिति यावत्, सर्वासु च विभक्तिषु समानं सर्वेषु वचनेषु च समानमत एव यन्न व्येति विविधप्रकारं प्राप्नोति तदव्ययम् ॥ १ ॥ अव्ययसहादि । १ । १ । ३५ ॥ श्रहादिगणपठितमव्ययसंज्ञकं स्यात् ॥

Loading...

Page Navigation
1 ... 71 72 73 74 75 76 77