________________
૨૨૪
શ્રી જન ધે. કં. હે૨૯.
ઉપર્યુક્ત પત્રના લેખક શ્રી મેઘવિજયજી ઉપાધ્યાય, ગણિ અજબ સાગરના વિદ્યાગુરૂ થતા હતા, અને તેટલા માટે હેમણે શ્રીમેઘવિજ્યજી: ઉપાધ્યાયની વ્રજભાષામાં સં ૧૭૬૧ માં શુક્લ પક્ષની નવમી તિથિએ આ પ્રમાણે સ્તુતિ કરી છે
मेघविजय उवज्झायशिरोमनि पूरनपुन्यनिधानके भारा ग्यानके पूरतें दूर कियो सब लोकनकै मतिको अंधीयारा । जा दिन लाग उडुग्गणमै रबि चंद अनारत तेज है सारा ता दिन लों प्रतपो मुनिराज कहे कवि आज भवोदधितारा ॥१॥ भानु भयो जिनकै तपतेजते मेद उदोत सदा जगतीमै दूर गयो मरुदेश तेंनां करि मूढपणो थरकी धरतीमै । जा दिन तें फुनि मुंह को इत कौं तुम सुंदर पूरबहीमै ता दिन तें दुषरोख देशके दूर गये तजिकै किनहीमै ॥२॥ नाम जपै जिनकै सुख होय वनै अतिनीको जगत्तिमै सारै । भरितरोसबरो इतमाम अमाम बधे सुबिधि दिन भौरे । वानीमै जाकै मिली सब आय सुधाइ सुधाइ तजी सुरसारै मेघविजय उवज्ञाय जयो तुम जादिन लों दिवि लौक मै तारै ॥ ३ ॥
विद्याविजय. [ આ પત્ર લખનાર મેઘવિજય મહોપાધ્યાય ઘણુ વિદ્વાન હતા, કે જેમણે કવિવર બનારસીદાસના અધ્યાત્મપર આક્ષેપ કર્યો છે. સાહિત્ય દષ્ટિથી જોઈએ તે આ પત્રની લેખનશૈલી સંવત અટ્ટારમા સૈકામાં ગદ્યશૈલી કેવી હતી તેને કંઈ આભાસ આપે છે. જોધખોળ કરતાં આવા પત્રો ( એક દેવચંદ્રજીનો અને બીજો પદ્મવિજયજીને હમણાના આત્માનંદ પ્રકાશમાં છપાયા છે.) ઘણું મળી આવે તેમ છે. ધાર્મિક દષ્ટિથી જોઈએ તે જણાય છે કે જૈન મુનિઓ પિતાના શિષ્યો પ્રત્યે ઘણી કાળજી ધરાવતા હતા અને સંસ્કૃત ભાષાના સાહિત્ય ગ્રંથોનું પઠન પાઠન કરાવતા હતા. વ્યાકરણમાં જૈન ગ્રંથ નામે હૈમપ્રક્રિયા (ઘણું કરી તેના સિકામાં થયેલા વિનયવિજયજી ઉપાધ્યાય કૃત) કે જે શ્રીમદ્દ હેમચંદ્રાચાર્ય પર ટુંક પણ સુંદર ટીકા છે, ક્રિયાપન સમુચ્ચય (ગુણરન સૂરિકૃત કે જે હમણાં કાશીની યશોવિજય સંસ્કૃત પાઠશાલા તરફથી છપાઈ બહાર પડેલ છે) શિખવાતા હતા, જ્યારે શબ્દશાસ્ત્રમાં અમરનામમાલા, ન્યાયમાં મુક્તાવલી, પિંગલમાં વૃત્તમૌક્તિક, કાવ્યમાં માધ, નૈષ, શંગાર તિલક અને રધુવંશ [ કવિ શિરોમણિ કાલીદાસ કૃત ] શિખવાતાં હતાં, આમાં મંજરી જણાવેલ છે તે ધનપાલની “તિલક મંજરી” હોય એમ લાગે છે. આ સિવાય મુનિઓ શિષ્યની શંકાઓનું શાસ્ત્રના પ્રમાણથી સમાધાન કરતા હતા. સામાજિક દષ્ટિથી જોઈએ તે મુનિઓ પિતાના શિષ્ય મંડળને એગ્ય સૂચના આપી તેઓનું હિત જાળવવા સાથે સંધમાં સંપ રાખતા હતા. સં. ૧૭૫૬ ની આસપાસ દુભિક્ષે દેશમાં દેખાવ આપ્યો હતો; તે પણ પીએ ઘઉં દોઢ મણ, ચણુ બે મણ (બંગાલી ) એ ભાવે
