________________
જૈન ધર્મને અન્ય ધર્મોમાં ઉલેખ. अर्हन्नित्यथ जैनशासनरताः कर्मेति मीमांसकाः सोऽयं वो विदधातु वाञ्छितफलं त्रैलोक्यनाथो हरिः ॥
જે શુદ્ધચેતન્ય આત્મસ્વરૂપ એટલે પરમાત્માને શિવલોકે શિવ નામવડે ભજે છે, વેદાન્તીઓ બ્રહ્મ કહીને ભજે છે, બદ્ધલોકે બુદ્ધદેવ કહીને ભજે છે અને ન્યાયશાસ્ત્રપારાગત લોકો કર્તા કહીને ભજે છે, જેનશાસનરત-જેનલોકો અહંત કહીને ભજે છે, મીમાંસકો કર્મ કહીને ભજે છે તે રૈલોક્યનાથ હરિ શ્રીરામ એટલે આત્મારામ કલ્યાણ કરો.
આ શ્લોક ઉપર શ્રી મોહનદાસજી પંડિતવર્ય દીપિકાખ્ય વ્યાખ્યા નીચે પ્રમાણે આપે છે.
अथ विद्यावानिति नेतृगुणं वक्तुं पद्यमवतारयति-यमिति । यं रामं शैवाः शिवभक्ताः शिवेति नाम्ना समुपासे ' महारुद्राद भूत्प्रकृतिरतः सूत्रं ततोऽहमिति ततो विश्वम् ' इति श्रुतेः । वेदान्तिनो ब्रह्मेति 'एकमेवाद्वितीय ब्रह्म नेह नानास्ति किंचन' इति श्रुतेः । बौद्धा बुद्धइति 'प्राण्यालंभनं संमृति नन्नदयति माम । इति श्रुतेः । प्रत्यक्षानुमानोपमान शब्दा भावार्थ प्रतिपत्ति प्रमाणानिति प्रमाणेष्वेव निपुणा नैयायिकाः कर्तेति 'सनातनाः पशवः प्रविशति प्रमेयानभूतः कर्तेव ततः' इति श्रुतेः । जैनाज्ञाभिरता अर्हनिति स्वभाव एवेश्वरो नान्योऽस्ति कदाप्यस्यानि दृशस्वापत्तेः' इति श्रुते, मीमांसकाः कर्मेति कर्मणा जायते नश्यति भयाभयमुखानि' इति श्रुतेः । एतैस्तदुपशिक्षितैर्मार्गरेव यमुपासते सोऽयं रामो वांछितफलं विदधातु । एतेन विद्यावत्त्वमुक्तम् ।
ટીપ –ઉપરોક્ત નાટક શ્રીમાન હનુમાનજી નામના શ્રીરામચંદ્રપ્રભુના પરમ ભકત રચીને સેતુબંધ રામેશ્વર પાસે એક શિલા ઉપર લખી રાખ્યું હતું. આ નાટક લખાયું તે વખતે ગવાસિષ્ઠ તથા રામાયણના રચનાર આદિ સંસ્કૃત કવિ શ્રી વાલ્મિકિ રૂષિ યતિ હતી, જેથી જાણી શકાય છે કે આ નાટક પણ શ્રી વાહિમકિ રામાયણ જેટલું જ પ્રાચીન છે. કાલાન્તરે ધારાધીશ ભોજરાજા સેતુબંધ રફ યાત્રાએ પધારેલ હતા. ત્યાં શિલા ઉપર લખેલા શ્લોકે ધર્મધુરંધર ભોજરાજાના જોવામાં આવ્યા તે ઉપરથી સમુદ્રમાંથી તે શિલા કઢાવીને નિજસભા મહાપડિત મિશ્ર દામોદર કવિને સાનુબંધકાવ્ય સંદર્ભ : સંગુન માટે આજ્ઞા કરી. તનુજ્ઞયા ઉપલબ્ધ થયેલ પ્રબંધને બુદ્ધિલાનુસાર સરલ કરીને તેને પ્રચાર કયી. આ નાટકમાં કેટલાક લોકે અર્વાચીન કવિ ભવભૂત્યાદિવડે ઉમેરાયલા પણ જણાય છે. આ ઉપરથી સમજાય છે કે આ નાટક પંડિતવર શ્રીદામોદરમિશ્રવડે સમ્યકક્રમવડે સંદબિંત થએલું છે. વાઃ એ લોક ઉપરથી જૈન ધર્મની પ્રાચીનતા સાબિત થાય છે. શ્રી હનુમાનજીને જૈન ધર્મમાં એક વિદાધર તરીકે તથા મહાત્મા કે સંપૂર્ણજ્ઞાની તરીકે વર્ણવેલ છે. રામાયણમાં એ જ હનુમાનજીને શ્રીરામ-આમારામના પૂર્ણ ભક્ત કહેલ છે. શ્રી વાલિમકિ, શ્રી હનુમાનજી તથા શ્રીરામ જેવા મહાન પુરૂષો જેન હતા તથા જૈન ધર્મ તરફ પૂર્ણ માનની લાગણી ધરાવનારા હતા. આ વાત હનુમાન નાટક ઉપરથી પણ સિદ્ધ થાય છે. ટીકાકારે પણ જેનો અર્થ અહત કે આહત રાખીને પિતાની બુદ્ધિની વિશાલતા દરશાવી છે. શ્રી હનુમાનજીનું ગુણગ્રાહીપણું તથા સમભાવ-વીતરાગભાવ–પણું જણાઈ આવે છે,
