________________
२४०
શ્રી જિન
. . હેરૅલ્ડ.
રહેલાં મનુષ્યની પ્રતિષ્ઠાનું રક્ષણ કરી શકીએ.” અને વળી કહે કે “ઉપાયમાં શસ્ત્રના ઘા કરવા કરતાં શારીરિક અને માનસિક વૈર્ય વધારે રહેલું છે” શું? આમ મુંગા બેસી રહેવું આપણને પરવડે તેવું છે? ધારો કે કોઈ નરાધમ આપણું પુત્રી પર હુમલો કરે તે રા. ગાંધી કહે છે કે તેમના પિતાના અહિંસા સંબંધી મત અનુસાર આપણું પુત્રી અને તે નરાધમ વચ્ચે ઉભા રહેવું. પણ જે તે નરાધમ આપણને મારી નાખે અને પોતાની પિચાશ વૃત્તિને પાર પાડે તે આપણી પુત્રીની કેવી દુર્દશા થાય ! રા. ગાંધીના મત પ્રમાણે, બળ જેરીથી સામા થવા કરતાં તેને તેનાથી બને તેટલું ખરાબ કરવા દેવું અને શાન્ત ઉભા રહેવું એમાં શારીરિક અને માનસિક વૈર્ય વધારે જોઈએ.) રા. ગાંધી માટે સંપૂર્ણ માન દર્શાવતાં મારે કહેવું જોઈએ કે આને અર્થ કાંઈ નથી. રા. ગાંધીના વ્યક્તિત્વ માટે મને ઘણું જ માન છે. તેઓ હું જે મહાપુરૂષને પૂજું છું તેઓમાંના એક છે, હું તેમની સહાયતા માટે શંકા કરતો જ નથી. તેમની શુભ ધારણાઓ માટે મને સંશય જ નથી, પણ તેમણે જે અનિષ્ટકારક સિદ્ધાંત ફેલાવવાના સમાચાર મળ્યા છે તેની સામે સખ વિરોધ દર્શાવવાની હું ફરજ સમજું છું, એક ગાંધી જેવા મહા પુરૂષને પણ આ વિષયમાં ભારત યુવકના હૃદયને વિસ્મય કરી મુકવાની છુટ ન હોવી જોઈએ, રાષ્ટ્રીય ચૈતન્યના નિર્મલ ઝરાને મલિન કરવાની કઈ પણ વ્યક્તિને સ્વતંત્રતા ન હોવી જોઈએ, બુદ્ધદેવે પણ એવો ઉપદેશ કર્યો નથી, ક્રાઈસ્ટ તો એમ કહેજ નહિ, જૈનો પણ એટલી હદ સુધી જાય એમ હું જાણતા નથી, અરે? એવા સંગમાં ભાન ભર્યું જીવન જ અસંભવિત છે. એ મતને કોઈ પણ અનુયાયી ન્યાય પુરઃ સર કોઈ પણ સ્વેચ્છાચારીની સામે થઈ શકે નહિ, દક્ષિણ આફ્રિકામાંથી ભારતવર્ષને કાઢી મૂક્વાની તે દેશના ગેરાઓની પ્રિય ઈચ્છા સામે વિરોધ દર્શાવીને ૨. ગાંધીએ શા માટે તે ગોરાઓની લાગણી દુભાવી? ન્યાયાનુસાર કહીએ તે જ્યારે ગોરાઓએ ભારતવાસીઓને કાઢી મુકવાની ઇચ્છા દર્શાવી ત્યારે તેમણે પિતાને સરસામાન બાધીને તે દેશ છેડી દઈ ચાલ્યા જવું જોઈતું હતું અને પોતાના બંધુઓને પણ એવી જ સલાહ આપવી જોઈતી હતી. એવા સંગોમાં સામા થવામાં હિંસા રહેલી છે, શારીરિક હિંસા એ માનસિક હિંસાનું આચારસ્વરૂપ છે. જે એક ચોર, લુટારા કે શત્રુને નાશ કરવાનો વિચાર કરવામાં પાપ હોય તો અલબત્ત તેના સામે બળ અજમાવવામાં વધારે પાપ છે જ. વાતજ એવી મૂર્ખાઈ ભરી જણાય છે કે રા. ગાંધીના ભાષણનો હેવાલ જ ભૂલ ભરેલો હોય એમ શંકા કરવાની મને સહજ જ ઈચ્છા થઈ આવે છે. પણ પત્ર તે ઉપર છૂટથી વિવેચન કર્યા કરે છે; અને રા. ગાંધીએ તેને જાહેર ઇન્કાર કર્યો નથી. ગમે તેમ છે પણ જ્યાં સુધી તે ભાષણમાં રહેલે વિરોધ દૂર થાય નહિ કે તેને ખુલાસો થાય નહિ ત્યાં સુધી મને લાગે છે કે હું મુગે બેસી રહી શકે નહિ અને ભારતવાસી યુવકેમાં આ મતને અવિબાધિત અને ઉચ્ચ સત્ય તરિકે પ્રસરવા દઈ શકું નહિ. રા. ગાંધી કાલ્પનિક પૂર્ણતાનું જગત રચવા ઈચ્છે છે, અલબત્ત તેમ કરવા અને અન્યને તેમ કરવાનું કહેવા તેઓ પૂર્ણ સ્વતંત્ર છે, પણ તે જ પ્રમાણે તેમની ભૂલ દર્શાવી આપવાની હું મારી ફરજ સમજું છું.
–ઉદયેસુ,
