Jain_Satyaprakash 1950 03

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 5

અંક ૬ ]
ઈતિહાસને અજવાળે ઉદયને પૌત્ર દર્શાવવામાં પુરાણનો આધાર લેવાયો છે પણ એ સાવ લુલો છે એમ ઇતિહાસકાર પોતે જ પાછળથી સ્વીકારે છે. આ રહા એ શબ્દો :
Ajatasatru was succeeded according to the Puranas by a son named Darsak or Harshaka who was in turu succeeded by his son Udaya?. The Buddhist books omit the intermediate name and represent Udaya as the son and immiediate successor of Ajatasatru. It Dara sak or Harshaka was a reality nothing is known about him.
દર્શક કે હર્ષક નામા પુત્ર અજાતશત્રુને હતો. એનો પુત્ર ઉદાયી. પણ દર્શકે કે હર્ષક સંબંધમાં કંઈ જ જાણવા જેવી નોંધ મળતી નથી. એ જોતાં રેન શાહિત્યમાં ઉદય કિંવા ઉદાયીને અજાતશત્રુના પુત્ર દર્શાવેલ છે એ વાસ્તવિક છે. પોટલી ગામમાં કિલો બાંધવાના કારણુમાં લિપીઓને દાબવા માટેનું કારણ કર્યું છે તે પણ વજનદાર નથી જણાતું. કારણ કે અજાતશત્રુએ ચેટક મહારાજાના વૈશાલીને ખેદાનમેદાન કર્યા પછી વિચારીએ કે એમનું ગણરાજય લગભગ નામશેષ જેવી દશામાં આવી ગયું હતું એટલે જૈન સાહિત્યમાં પાટલીપુત્રના વસવાટ અંગે જે આખ્યાયિકા દષ્ટિગોચર થાય છે એ વધારે વજનદારે જણાય છે. એ વાતને લેખક મહાશયની ત્રીજી નધિ એટલે કે અજાતશત્રુના રાજયકાળના પ્રારંભના સમયમાં બુદ્ધદેવનું નિર્વાણ થયું હતું એને પુષ્ટિ આપે છે. જૈન સાહિત્યમાં સંખ્યાબંધ ઉલ્લેખ દષ્ટિગોચર થાય છે કે બુદ્ધદેવનું નિર્વાણ લાગવંત મહાવીરદેવની પહેલાં થયું હતું. લગભગ એ પછી શ્રીમહાવીર ભગવાન પંદરેક વર્ષ સુધી વિચર્યા હતા. તેઓશ્રી ચંપામાં પધાર્યા ત્યારે અજાતશત્રુએ ભારે મહત્સવપૂર્વક સામયું કર્યું હતું. પિતાના પિતાની માફક શરૂઆતમાં તે બુદ્ધદેવને ઉપાસક હશે પણ પાછળથી એ ભગવંત મહાવીરને અનુયાયી બન્યા હતા. આ વાતની પુષ્ટિના પ્રમાણે એક કરતાં વધુ મળે છે. વૈશાલી પર વિજય મેળવવામાં એણે જૈનધમી શ્રમણની સહાય લીધી છે. એ વાત ભૂલવાની નથી. ગણુરાજ્યના સ્વામી ચેટકરાજને જીત્યા પછી એને પિતાની વીરતાને ગર્વ આવ્યા એટલું જ નહી પણ પૂવે' થયેલ ચક્રવતી માફક છ પાના માલિક કહેવાવવાની તીવ્ર ઈચ્છા જન્મી.
એ કારણે ભગવંત મહાવીરદેવને પ્રશ્ન પૂછી ચક્રવાતી સંબંધી વૃતાન્ત જાણી લીધું એટલું જ નહીં પણ એણે કહી દીધું કે, “ભગવંત હું ચક્રવતી બની છ ખંડ સાધીશ.' જ્ઞાની પ્રભુને કંઈ જ અગોચર નહોતું. તેઓશ્રી મેલ્યા, “ભાઈ ભરતખંડમાં બાર ચક્રવત, નવ વાસુદેવ, નવ પ્રતિવાસુદેવ અને નવ બળદેવ તેમજ ચોવીસ તીર્થ મળી રેસઠ શલાકા પુરુ, એક સણિીમાં થાય એ શાશ્વત નિયમ છે. આ અવસર્પિણી કાળમાં તીર્થકરની શરૂઆત શ્રીયુ માહિજિનેશથી થઈ અને પૂર્ણતામાં હું છું. એ ગાળામાં ઉપર કહ્યા તેવા ચક્રવર્તી અને વાસુદેવો વગેરે થઈ ગયા છે. નવા પાન
1. The name Udaya has variant forms-Udayana Udayashva in the Puranas. The Buddhists call hima Udayi-Bhadda and represent blm as the son of Ajatasatru.